საქართველოს მთავრობაში საკადრო ცვლილებებია. რამდენიმე დღის განმავლობაში თანამდებობას პრემიერ-მინისტრის გუნდის წევრები ჩამოსცილდნენ. პოლიტიკოსთა ნაწილი ფიქრობს, რომ ამ ცლილებების უკან ბიძინა ივანიშვილი დგას. პარალელურად, პანიკაშია საზოგადოება და გაქცეული ლარის გამო სამთავრობო ცვლილებებსაც შიშით შეჰყურებს. რა ჩაიფიქრა ივანიშვილმა და როგორ შეიძლება დაბრუნდეს საზოგადოებაში სტაბილურობის განცდა, ამ თემაზე ექსპერტი, არჩილ გამზარდია გვესაუბრება.

საზოგადოება ინტერესით აკვირდება სამთავრობო ცვლილებებს, ზოგი მთელი მთავრობის გადაყენებასაც ელის და თვლის, რომ ბიძინა ივანიშვილს, რომელიც უკვე აღარ არის ხელისუფლებაში, მოქმედი პრემიერის მუშაობა არ მოსწონს. გამოდის რომ საკადრო წმენდა ივანიშვილის ინიციატივაა?

- ივანიშვილმა კრიტიკულად შეაფასა და ამით ხაზი გაუსვა, რომ არ ერევა მთავრობის მუშაობაში, ანუ ნაციონალები რომ ამტკიცებენ, მის გარეშე გადაწყვეტილება არ მიიღებაო, ეს კრიტიკა ნიშნავს, რომ ასეც არ არის საქმე.

თუმცა, მას შემდეგ, რაც ივანიშვილი აღარ მალავს კრიტიკულ დამოკიდებულებას მთავრობასთან მიმართებაში, შეიძლება ვიფიქროთ, რომ მთავრობამ გადახალისება მისი რეკომენდაცით დაიწყო, ყოველ შემთხვევაში, ასეთი ვარაუდი არსებობს. მაგრამ, ასეთი ბმის გარეშეც შესაძლებელი იყო ცვლილებები, რადგან ხელისუფლება ცოცხალი ორგანიზმია და საკადრო ცვლილებები მუდმივი პროცესია.

არ დაგვავიწყდეს, რომ საერთო ჯამში, მდგრადი გუნდის ჩამოყალიბება ასე იოლი არ არის - თუნდაც საკანონმდებლო ორგანოში კარგად ვხედავთ, რომ „ქართული ოცნების“ გუნდის ფორმირება მიმდინარეობს და ამ ფორმირების ნაწილი იყო თუნდაც, „თავისუფალი დემოკრატების“ გასვლა, ასევე იქნება, თუ მომავალში რესპუბლიკელები დატოვებენ კოალიციას და ა.შ.

ამ ეტაპზე ვერ ვიტყვით, რომ ამ პროცესს რაიმე ნეგატიური მოჰყვება, ამდენად, ნორმალურია, რომ მთავრობის შიგნით მუდმივად ხდებოდეს გადახალისება, თუმცა გააჩნია დოზას. თუ ეს დიდი დოზით ხდება, შესაძლოა გარკვეულწილად, სახელისუფლებო კრიზისზე მიუთითებდეს, მაგრამ თუ ეს ნორმალურ ფარგლებში მიმდინარეობს, ჩვეულებრივი მოვლენაა.

თუმცა გაცილებით საინტერესოა ამ ყველაფერში ბიძინა ივანიშვილის როლი. უცხოურ მედიასთან საუბარში რამდენიმე დღის წინ პრეზიდენტმა მარგველაშვილმაც აღნიშნა, რომ ივანიშვილმა უფრო ღიად უნდა ილაპარაკოს და თქვას, რომ მას რეალურად აქვს გავლენა პოლიტიკაზე...

- გადავხედოთ მოვლენათა განვითარების დინამიკას, როდესაც ივანიშვილი გადადგა, მაშინვე ითქვა, რომ ის ისევე მართავდა ქვეყანას, როგორც პრემიერობის დროს, ოღონდ ფორმალური პასუხისმგებლობისგან იკავებდა თავს. შემდეგ პერიოდში რეალობამ აჩვენა ის, რომ პრეზიდენტი მისგან დამოუკიდებელი ფიგურა აღმოჩნდა, რომ პოლიტიკურ ალიანსშიც გარკვეული პოლიტიკური ჯგუფები მისგან დამოუკიდებელი აღმოჩნდა. თუნდაც ის, რომ აღმასრულებელი ორგანოს მუშობა, როგორც ჩანს, არ მიდიოდა პირდაპირ მისი მეთვალყურეობის ქვეშ და მიმდინარეობდა დამოუკიდებლად, ჩანს იმითი, რომ ყოფილი პრემიერი მისი მუშაობით კმაყოფილი არ იყო.

ამიტომ ჩნდება კითხვა, ეს ადამიანი რეალურად მართავდა პროცესებს და ყველაფერი მასთან არის დაკავშირებული თუ პირიქით, არ მართავდა და როგორც არაფორმალური ლიდერი გარედან ირიბ ზეგავლენას ახდენდა?

აქ უნდა გავმიჯნოთ, ჩარევა და ზეგავლენის მოხდენა - ზეგავლენის მოხდენა არასამთავრობო სექტორს, მედიასა და ექსპერტებსაც შეუძლიათ - ზეგავლენის გარკვეული დოზა ყველა ჩვენთაგანს გააჩნია, მაგრამ ჩარევა სრულიად სხვა პროცესია.

უნდა შევთანხმდეთ ყოფილი პრემიერი ან მართავს პროცესებს, - მაშინ ეს სურათი ვერ დაიწერებოდა, რაც დღეს გვაქვს - ან იმ საკითხზე უნდა ჩამოვყალიბდეთ, რომ პირადად ჩართული ამ პროცესებში ნაკლებად იყო.

არ ვვარაუდობ, რომ მხოლოდ არასამთავრობო ორგანიზაციის შექმნით იყო დაკავებული ივანიშვილი მთელი ეს პერიოდი, მაგრამ იმასაც ვერ ვიტყვი, რომ მისი ჩართულობა ასე დაეტყო სახელისუფლებო გუნდს.

თუკი ის არის იმ კატეგორიის ძალაუფალი, რომ მისი კონტროლის ქვეშაა ყველა, მაშინ ასეთ რეალობას ვერ მივიღბდით - პარლამენტში პოლიტიკური ჯგუფები თავისთვის არსებობენ და ვითარდებიან, იშლებიან ან ერთდებიან და ა.შ. - ადამიანი თუ თვითონ ქმნის, საკუთარ ნამუშევარს ასე ადვილად არ გააკრიტიკებს.

ამიტომ, ივანიშვილის ფაქტორი ზუსტად ისე არ არის რეალობაში, როგორც ამას ოპონენტები ასაღებენ, ან ერთი შეხედვით ჩანს. ეს უკვე სხვა საკითხია რა ფაქტორი შეიძლება ჰქონოდა, აქვს, ან ჰქონდეს ივანიშვილს იმ სივრცისადმი, რომელიც დღეს ხელისუფლებაშია წარმოდგენილი.

ბოლო დღეებში ითქვა ისიც, რომ ივანიშვილი პრემიერის მუშაობითაა უკმაყოფილო და შესაძლოა, მოხდეს მისი ჩანაცვლება გუნდის სხვა წევრით. თუ ასეთი გეგმა მართლაც არსებობს, რამდენად მომგებიანი იქნება სახელისუფლებო გუნდისთვის ამ ატაპზე ასეთი ცვლილება?

- რაც შეეხება პრემიერს, როგორც კონსტიტუციონალისტები ამბობენ, მისი გადაყენება საკმაოდ რთული პროცესია. რაც შეეხება ივანიშვილის ფაქტორს პრემიერის სტატუსთან მიმართებაში - რამდენადაც ვიცით, ივანიშვილის ცალსახა პოზიციაა, რომ ფავორიტები მას არ გააჩნია, არც პრემიერია მათ შორის ფავორიტი. ამიტომ ლოგიკურად უნდა ვიფიქროთ, რომ ამ მხრივ დაცული არავინ არ არის და მათ შორის არც პრემიერი.

თუ საზომად ავიღებთ იმას, რომ საზოგადოებამ სწორედ ივანიშვილის ფაქტორის გამო შეუწყო ხელი ამ გუნდის ხელისუფლებაში მოსვლას, მაშინ იმავე საზოგადოებისათვის ივანიშვილის ფაქტორი მისაღები უნდა იყოს. გამოდის, რომ საბოლოო ჯამში, საზოგადოებისთვის მთავარი ნდობით აღჭურვილი პირი პროცესებშია ჩართული და საზოგადოებამ მის მიერ შერჩეული ლიდერისგან მიტოვებულად არ უნდა იგრძნოს თავი.

სხვა შემთხვევაში გამოდის, რომ ივანიშვილი სულ სხვა ფიგურად უნდა აღვიქვათ. საბოლოოდ, გამოდის, რომ ამ ადამიანის როლი დღემდე ზუსტად ვერ აღვიქვით - ერთ შემთხვევში ერთი რეალობა გვაქვს, მეორე შემთხვევში - მეორე რეალობა, რაც გვაბნევს, სიმართლე გითხრათ, მის ფსიქოტიპსაც ვერ მივხვდით და მის რეალურ სტატუსსაც.

რაც შეეხება თავად პროცესს, თუ ის ორიენტირებულია იმაზე, რომ მეტი პროგრესი შემოვიდეს და ივანიშვილის ჩართულობამ უზრუნველყოს უფრო უკეთესი კადრების შემოდინება და უფრო ეფექტური და პოზიტიური შედეგების მიღწევა, მაშინ, თეორიულად ეს ყველაფერი შესაძლოა, მომგებიანიც იყოს ქვეყნისათვის.

თუ ეს ყველაფერი მიდის იქითკენ, რომ ივანიშვილს ადამიანებთან ურთიერთობა უჭირს და ზოგი მისგან დამოუკიდებლად ყოფნას ამჯობინებს, როგორც გააკეთა მარგველშვილმა, ალასანიამ და შესაძლოა, სხვებიც გამოჩნდნენ, ამ შემთხვევში შეგვიძლია ვთქვათ, რომ პირიქით, საქმე გვაქვს რეგრესთან და შესაძლოა, საქმე კრიზისისკენაც წავიდეს.

ამიტომ ვიდრე ამოსავალი წერტილი არ გვექნება, რომ სიტუაცია რეალურად დავინახოთ, ანუ სიტუაციას რამდენად ფლობს ივანიშვილი და მიდის პროგრესისკენ თუ პირიქით, მასთან ურთიერთობა შეუძლებელი ხდება ზოგიერთისთვის და ამის გამო პრობლემა უფრო ღვივდება, ამ წუთას ამაზე ცალსახა პასუხი არ გამაჩნია.

ეს მომავალში ალბათ უფრო უკეთ გამოიკვეთება, მაგრამ დღევანდელი სიტუაციის მიხედვით, რა შეიძლება ვთქვათ, პრობლემები მართლაც რეალურად გაჩნდა ბოლო პერიოდში, თუ ხელოვნურად შეიქმნა რაღაც სახელისუფლებო კრიზისის მსგავსი, გამოწვეული სუბიექტური მიზეზებით?

- პრობლემები საქართველოში არ იქმნება, პრობლემები სულ არსებობს. უბრალოდ, არსებობდა შემთხვევები, როდესაც წინა ხელისუფლება სხვადასხვა მეთოდით რეალობის აღქმას ცვლიდა საზოგადოებაში. მაგალითად, არსებობდა მნიშვნელოვანი საფრთხეები შიგნით და ამას საზოგადოება ვერ აღიქვამდა, რადგან ინფორმაცია არ ვრცელდებოდა.

დღეს ყოფილი სახელისუფლებო პარტია პირიქით მოქმედებს და სადაც პანიკის საფუძველი არ არის, ცდილობს, პანიკა დათესოს, რათა საზოგადოების მდგრადობასა და საზოგადოებისა და ხელისუფლების ურთიერთობას ხელი შეუშალოს.

გავიხსენოთ, როდესაც „ნაციონალური მოძრაობა“ მოვიდა ხელისუფლებაში მის მიმართ ფართო საზოგადოებრივი გამოსვლები დაიწყო და მალევე დასჭირდა სააკაშვილს დიქტატის ამოქმედება, რომ სასწრაფოდ შეეჩერებინა პროცესი. მსგავსი რამ ახალი ხელისუფლების პირობებში არ გვაქვს, რადგან საბოლოო ჯამში, იმ დროსაც, როდესაც საზოგადობისთვის მნიშვნელოვან პრობლემაზე მოექწყო აქცია, მოცულობითი არ იყო საზოგადოების წარმომადგენლობა. მიუხედავად ბევრი პრობლემისა, საზოგადოება და ხელისუფლება დღეს მაინც შედარებით თანამშრომლობით და თავშეკავებულ პიოზიციებში არიან წინა ხელისუფლებისაგან განსხვავებით.

ამიტომ არსებობენ დაინტერესებული ჯგუფები, მათ შორის ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლები, რომლებიც დაინტერესებული არიან, რომ ქვეყნისა და საზოგადოების მდგრადობას მაქსიმალურად შეუშლონ ხელი და ნებისმიერი შესაძლებლობა, რაც შეიძლება იყოს გამოყენებული, იყენებენ.

ამას თუ დავუმატებთ, რომ დღევანდელი ხელისუფლება არ მუშაობს იმ დინამიკით, რა გამოწვევებიც დღეს არის (კი ბევრი კარგი გააკეთეს, მაგრამ წარმტებები წარუმატებლობას ვერ ფარავს), საერთო ჯამში, პროგრესისკენ ნაკლებად მიდის სახელმწიფო. ამ ყველაფერს თუ დავუმატებთ იმასაც, რომ სხვადასხვა სახელისუფლებო შტოში არაერთი ადამიანია ისეთი, რომელიც ცდილობს სიტუაციით ისარგებლოს, ეს მითუმეტეს, ნეგატიური პროცესების ხელშემწყობი ხდება.

ამიტომ, რისკები რომელსაც პოლიტიკური ოპონენტები ქმნიან, რისკები, რომელსაც თავად ხელისუფლება ქმნის არასათანადო მუშობით, ბუნებრივია, ამ პროცესს უფრო სენსიტიურს ხდის. ეს ყველაფერი კი სახელმწიფოსა და საზოგადოების განვითარებას უშლის ხელს და ამისი წინაპირობები სამწუხაროდ, უკვე ჩანს.

ბოლო პერიოდში რამაც კიდევ უფრო გაამწვავა სახელისუფლებო კრიზისის შეგრძნება, იყო ლარის გაუფასურება. თუ გავითვალისწინებთ, რომ ეროვნული ბანკის ხელმძღვანელობა წინა ხელისუფლების დროს იყო არჩეული, იმ ლოგიკით, რომ ყოფილ სახელისუფლებო გუნდს აწყობს პანიკური სიტუაციის შექმნა, შეიძლება დავუშვათ, რომ გარკვეულ საბოტაჟსაც ჰქონდა ადგილი? ამ ყველაფერთან მთავრობაში საკადრო წმენდას რა საერთო შეიძლება ჰქონდეს?

- ეკონომისტი არ ვარ და არ მესმის, რას ნიშნავს რომ ლარი ბუნებრივ ნიშნულს უბრუნდება და არც ის, რომ სიტუაცია მართვადი და კონტროლირებადია. მე ვარ სრულიად ჩვეულებრივ მოქალაქეთა რიგში, რომელსაც აღელვებს მომატებული ფასები, სამომავლო პერსპექტივა ოჯახების ბიუჯეტების, მისი კიდევ უფრო მეტი რისკის ქვეშ დაყენება.

სახელმწიფო სექტორი არსებობს იმისათვის, რომ ამ პროცესებისგან დამიცვას - თუკი ჩემი მდგომარეობა ასეთი მგრძნობიარე იქნება თუნდაც საერთაშორისო პროცესებისადმი, მაშინ სად არის ის დაცულობის ფაქტორი, რომელიც სახელმწიფოსგან უნდა მივიღო?

ან სად არის სახელმწიფო, რომელიც მე ამისთვის შემამზადებს? - სულ არ მაინტერესებს როგორი უნდა იყოს ლარის კურსი დოლართან მიმართებაში, 1,65 იყო ხელოვნური თუ 2,25-ია ბუნებრივი. ამიტომაც ატყდა პანიკა საზოგადოებაში - ფაქტია, რომ სახელმწიფოს ფუნქციაა, მსგავსი პრობლემებისგან დაგვიცვას, შეგვამზადოს, აგვიხსნას და ეგებ, ჩვენც ავუწყოთ ფეხი.

მაგრამ საქმე ისაა, რომ საზოგადოება არ არის შეჩვეული ასეთ საკითხებში სახელმწიფოსგან სიმართლეს და ამიტომაც ჩნდება ეჭვი და პანიკა, რომ ისევ ჩვენს ხარჯზე ხომ არ ცდილობს ვიღაც საკუთარი თავისთვის სიკეთის მიღებას? ასეთი პანიკური განწყობაც ამ ფაქტორებმა შექმნა და შესაძლოა, იმაზე ბევრად მეტი პანიკაც, ვიდრე საფუძველი არსებობდა. თუმცა თუ ხელისუფლებამ სასწრაფოდ არ მიიღო ზომები, სამომავლოდ საზოგადოების ნეგატიური დამოკიდებულება მისთვის საკმაოდ საზიანოც შეიძლება აღმოჩნდეს.

რაც შეეხება საბოტაჟს, აქაც იგივე კითხვა მაქვს - სად არის სახელმწიფო? მოვლენებზე პასუხისმგებელი სახელმწიფო სექტორია. დიახ, მეც ვფიქრობ, რომ „ნაციონალური მოძრაობის“ დროს დანიშნული ადამიანები შეიძლება იყვნენ დაინტერესებული სიტუაცის არევით, მაგრამ მე, როგორც ადამიანს, მჭირდება ინფორმაცია ამის შესახებ, ინფორმაცია ჩემი როლის შესახებ, მე როგორც მოქალაქემ, რა შეიძლება გავაკეთო. და მთავარი - მჭირდება ინფორმაცია, სახელმწიფო რას აკეთებს იმისათვის, რომ ასეთი საბოტაჟებისგან თავი დაიზღვიოს?

რაც შეეხება მიმდინარე ცვლილებებს, არ ვიცი, ეს რამდენად შეიძლება იყოს გამოწვეული ეკონომიკური ფაქტორებით, მაგრამ ცვლილების მიზეზი შეიძლება იყოს ორი რამ - უფრო ეფექტური მიზეზების მიღება და მეორე ტიპის ცვლილება, რომელიც ნაკარნახევია იძულებით.

შეიძლება, უბრალოდ, დროის გაწელვის ტაქტიკა იყოს? რომ შეიცვალა შუა რგოლი და მალე ეფექტსაც ვნახავთ?

- შეიძლება, მაგრამ საზოგადოება რამდენად „შეჭამს“ ამას, სხვა საკითხია - ან დრო სადამდე შეიძლება გაწელონ? ლიმიტის ამოწურვის შემდეგაც იგივეს მოითხოვს საზოგადოება, რასაც ითხოვდა ამ ცვლილებებამდე.

თუ სტაბილურობის შეგრძნება არ დაბრუნდა საზოგადოებაში, პროცესი სადამდე შეიძლება მივიდეს, არის პროგნოზის გაკეთება შესაძლებელი?

- დიდი იმედი მაქვს, რომ ეს ყველაფერი უფრო კონტროლირებადი პროცესია. ჩემი სურვილია, რომ ლართან დაკავშირებული პროცესი იყოს უფრო ხელისუფლების სტრატეგიით გათვლილი, ვიდრე მათგან დამოუკიდებელი, გაქცეული.

უფრო მგონია, რომ ხელისუფლება დაგეგმილად მუშაობას იმაზე, რომ ლარის კურსი იქნება თუ სხვა რაღაც ფაქტორი კონტროლს ქვეშ იყოს. მგონია, რომ პანიკისა და ქაოსის შეგრძნებაც გადაჭარბებულია საზოგადოებაში. ვფიქრობ, ეს უფრო რაღაც გარდამავალი ეტაპია, თუმცა ამის აღქმაშიც თვითონ სახელმწიფო სექტორი უნდა დაგვეხმაროს.