„თავისუფალმა დემოკრატებმა“ კოალიცია დატოვეს, რა პოზიციას დაიკავებენ კოალიციის სხვა სუბიექტები, უახლოეს მომავალში გაირკვევა, ფაქტია, რომ მთავრობის რამდენიმე წევრმა გადაყენენებულ თავდაცვის მინისტრს სოლიდარობა უკვე გამოუცხადა, სიტუაცია დაძაბულია, თუმცა მოცემულ მომენტში პოლიტიკური კრიზისი სახეზე გვაქვს თუ არა და სხვა მიმდინარე პოლიტიკურ პროცესებზე ექსპერტი, ვახტანგ ძაბირაძე გვესაუბრება.

ბატონო ვახტანგ, ალასანიას გადაყენების შემდეგ გადადგა კიდევ რამდენიმე მინისტრი, შესაძლოა, რამდენიმე ელჩმაც დატოვოს თანამდებობა, საქმე უკვე გვაქვს პოლიტიკურ კრიზისთან?

- ვიტყოდი, რომ არის ძალიან კრიტიკული და მძიმე სიტუაცია, ელჩები გადადგებიან თუ არა, ეს იქნება პროტესტი, მაგრამ არ არის კრიზისი. მითუმეტეს, მინისტრების გადადგომაც არ არის კრიზისი, თუ მათი გადადგომით მთავრობა არ იქნება იძულებული, დასვას პარლამენტში ნდობის საკითხი. მინისტრთა შემადგენლობის 1/3 უნდა იქნას შეცვლილი, მაგრამ არანაკლებ 5 მინისტრისა - ასეა ფორმულირებული კონსტიტუციაში. დაიშალა საპარლამენტო უმრავლესობა - აღარ ექნება მთავრობას მყარი უმრავლესობა, ანუ თუ შეეძლო გარდა საკონსტიტუციო ცვლილებისა, გაეტანა პარლამენტში და უზრუნველეყო მიღება საკუთარი ინიციატივისა, ამის საშუალება აღარ ექნება. მაგრამ, ასეთ შემთხვევაში როგორც ამბობენ-ხოლმე, არსებობს თემატური უმრავლესობა - ანუ, დეპუტატებმა, არიან ისინი უმრავლესობის წევრები თუ არა, ამა თუ იმ საკითხში მხარი შეიძლება დაუჭირონ კანონპროექტს ან მთავრობის მიერ შეტანილ ინიციატივას.

ეს ვითარება გვაქვს დღეს, მაგრამ არის მეორე საკითხიც - პარლამენტს შეუძლია, თუ ჩათვლის საჭიროდ, ურთიერთობა გაამწვავოს, ანუ დაიწყოს უნდობლობის პროცედურა, რომელიც საკმაოდ ხანგრძლივია, მაგრამ რაკი უმრავლესობა აღარ იქნება, ამ პროცედურის წამოწყება შეუძლია პარლამენტს იმ შემთხვევაში, თუ ჩათვლის საჭიროდ.

ამისათვის საჭიროა სამოცკაციანი ჯგუფის ინიციატივა, შემდეგ უკვე გაწერილია, რა და როგორ ხდება, საკმაოდ რთული და გრძელვადიანი პროცედურაა. თუ ის ჩამთავრდება პარლამენტი მთავრობას გადააყენებს და აირჩევს ახალ მთავრობას.

ეს პროცესი, რაც კოალიციაში მიდის, გარდაუალი იყო თუ უბრალოდ, ხელისუფლების შეცდომების შედეგს ვიმკით?

- თუ დღევანდელი პოლიტიკური რეალობის პოლიტიკურ შეფასებას გავაკეთებთ, უნდა ვთქვათ, რომ რაღაც ეტაპი დასრულდა. ეს ორი წელი მარტივი არ ყოფილა და კოალიციამ რაღაც ეტაპი გაიარა. მოხდა რამდენიმე მნიშვნელოვანი რამ - პრაქტიკულად, კოალიცია „ქართულმა ოცნებამ“ პოლიტიკური თვალსაზრისით, ქვეყნის შიგნით ხელში აიღო მთელი ძალაუფლება, დღეს „ქართული ოცნებაა“ უმრავლესობაში არა მარტო ცენტრში, არამედ რეგიონებში. მეორე - ხელი მოეწერა ასოცირების ხელშეკრულებას და მესამე - უელსის სამიტზე მიიღეს რაღაც გადაწყვეტილებები და ამით გარკვეული პროცესი დასრულდა.

ახლა იწყება ახალი, ვთვლი, რომ გაცილებით რთული პერიოდი ხელისუფლებისთვის, რომელიც უნდა იყოს ცვლილებების 2 წელიწადი, ყოველ შემთხვევაში, კოალიციაში შემავალი სუბიექტები ითხოვენ მარტივ რამეს - რაკი მოვახერხეთ და „ნაციონალური მოძრაობა“ ჩამოვაშორეთ ხელისუფლებას მთელი ქვეყნის მასშტაბით, ახლა პასუხისმგებლობა ავიღოთ ყველამ ერთად - ანუ, ნებისმიერ საკითხზე, რომელიც არის მნიშვნელოვანი, მივიღოთ გადაწყვეტილება, არა ერთმა ან ორმა კაცმა, არამედ კოალიციამ და ამ შემთხვევაში ჩვენი ერთიანობა იქნება შენარჩუნებული. ეს არის რესპუბლიკელების იდეა და ზოგადად, ნორმალურ ქვეყნებში ამ პრინციპით მოქმედებს კოალიციებში თანასწორობა.

უნდა დამთავრდეს ის ეტაპი, როდესაც კულუარებში ხდება გარჩევები. ახლაც იყო მსგავსი რაღაც, საზოგადოების გასაგონად არ ვთქვი, მაგრამ იქ მე საკმაოდ ხმამაღალი განცხადებები გავაკეთე. საზოგადოებამ უნდა იცოდეს, რომ კოალიცია არის ერთიანი და ყველა ერთიანად აგებს პასუხს. ამიტომ რესპუბლიკელებმა მოითხოვეს, რომ მოდი, ვთქვათ რომ ვართ ერთიანი, მაგრამ ჩვენ ერთიანობა გვესმის ასე - ყველა საკითხის განხილვა უნდა მოხდეს, შევთანხმდეთ და კი ბატონო, შემდეგ ყველამ ერთნაირად ავიღოთ პასუხისმგებლობა ამ საკითხების მოგვარებაზე.

მიიღებს თუ არა პარტია „ქართული ოცნება“ ამ გამოწვევას, ეს არ ვიცი, მაგრამ ამაზეა დამოკიდებული პროცესების შემდგომი განვითარება. თუ რესპუბლიკელები და „თავისუფალი დემოკრატები“ ხელისუფლებაში მოიყვანა ივანიშვილმა, ამ ორი წლის განმავლობაში რესპუბლიკელებმა და „თავისუფალმა დემოკრატებმა“ უზრუნველყვეს, რომ პარტია „ქართული ოცნება“ არის უმრავლესობის უმრავლესობაში ყველგან. ვთვლი, რომ მორალური ვალი მათ მოხდილი აქვთ. დადგა რეალური პოლიტიკური პროცესის, დემოკრატიული და ნორმალური პროცესის დაწყების დრო.

რესპუბლიკელები საკმაოდ აქტიურ პოზიციას იკავებდნენ ალასანიას გადაყენებამდე, თუმცა ამ ეტაპზე, საკუთარი პოზიციის დაფიქსირებისგან თავს იკავებენ. არის მოსალოდნელი, რომ თავი შეიკავონ მკვეთრი გადაწყვეტილებებისგან, იმის მიუხედავად, რომ მათ საკუთარი მოთხოვნები გააჩნდათ?

- ისინი ამბობენ, რომ ჩვენ შეიძლება დავრჩეთ კოალიციაში, მაგრამ უნდა მოგვეცეს აზრის თავისუფლად გამოთქმის საშუალება. მე ვფიქრობ, ეს არის კარგი ფორმა და გულწრფელად რომ გითხრათ, თუ ალასანია და მისი გუნდიც დარჩებოდა კოალიციაში ამ მოტივით, ეს არ იქნებოდა ქვეყნისთვის (და არა რომელიმე პოლიტიკური პარტიისთვის) ცუდი. ვფიქრობ, რომ ქვეყანაში საკმაოდ რთული პერიოდია და უკეთესია, რომ კოალიცია მაინც იყოს შენარჩუნებული. თუმცა კოალიცია, შესაძლოა, მთლად ისეთი აღარ იყოს, როგორიც არის.

რაც შეეხება ღარიბაშვილის გადაწყვეტილებას, შეიძლება ითქვას თუ არა, რომ ეს იყო ერთპიროვნული, ცხელ გულზე მიღებული, ნაჩქარევი გადაწყვეტილება? ყოველ შემთხვევაში შეიძლებოდა, სასამართლოს გადაწყვეტილებას დალოდებოდა...

- მგონია, რომ ცხელ გულზე გადაწყვეტილება არ უნდა მიიღო. პრემიერმა ჯერ გადაწყვეტილება მიიღო და მეორე დღეს პოლიტსაბჭოს სხდომა ჩატარდა. უნდა დალოდებოდა ამ სხდომას და თუ მისაღები იყო გადაწყვეტილება, მინისტრი გაეთავისუფლებინა. არ მგონია, რომ ერთ დღეს დიდი მნიშვნელობა ჰქონოდა. ეს უფრო მეტ ქულებს მოუტანდა პერსონალურად პრემიერ-მინისტრს, ვიდრე დავუშვათ, ალასანიას, თუ მაინც და მაინც პოლიტიკურ ქულებზეა საუბარი.

მიუხედავად იმისა, რომ ალასანიამ გააკეთა განცხადება და მასაც სხვა გზა არ ჰქონდა დარჩენილი, რადგან თავდაცვის სამინისტროს მიმართულებით შტურმი დაიწყო და კიდევ სხვა თანმშრომლები დაიჭირეს, ასეთ შემთხვევაში სხვა რა შეეძლო ეთქვა გარდა იმისა, რაც თქვა?! ამიტომ პრემიერს ცოტა სხვა პოზიცია უნდა დაეკავებინა.

როგორ ფიქრობთ, პრემიერი ბიძინა ივანიშვილის კარნახით მოქმედებდა?

- შეიძლება მოსთხოვა ვინმემ გადაეყენებინა ალასანია, შეიძლება, არ მოსთხოვა - ვერ ვისაუბრებთ იმაზე, რაც არ ვიცით - ნაჩქარევი გადაწყვეტილება რომ იყო ეს აშკარაა. თუ მაინც და მაინც, ვინმეს მოთხოვნა უნდა შეესრულებინა, ეს ისე მაინც უნდა გაეკეთებინა, რომ საკუთარი თავისთვის არ მიეყენებინა ზიანი. ამ შემთხვევაში მგონია, რომ პრემიერის გადაწყვეტილება მისთვის მომგებიანი არც ერთ შემთხვევაში არ არის, წამგებიანი თუ არა. თუმცა, ჯობდა გადაწყვეტილება მიეღო ცოტა უფრო დინჯად.

დასავლეთიდან საკმაოდ მკვეთრი განცხადებები ისმის ქართული დემოკრატიის თაობაზე. თქვენი შეფასებით, ექმნება თუ არა საფრთხე დემოკრატიულ პროცესებს?

- ქართულ დემოკრატიას, სიმართლე გითხრათ, ვერსად ვხედავ, როდის გვქონდა ეს დემოკრატია, რომ ახლა საფრთხის ქვეშ იყოს? უბრალოდ, საქმე ისაა, რომ ქვეყნის დემოკრატიზაცია არ იწყება და ეს არის ყველაზე დიდი პრობლემა, რომელიც ქვეყანაში არსბობდა და არსებობს დღესაც.

ის, რომ მედიასაშუალებები თავისუფალია და ა.შ. ეს ნიშნავს მხოლდ იმას, რომ ვიღაცას არ აქვს სურვილი, განახორციელოს ასეთი ვოლუნტარისტული ქმედება, მაგრამ როგორც კი გახდა საჭირო, ვგულისხმობ იგივე პროკურატურას, ყოველგვარი სირთულის გარეშე მოხერხდა, რომ დააპატიმრეს ჯერ 6, შემდეგ კიდევ 6, ხვალ შეიძლება კიდევ 6 და ა.შ.

ასეთ შემთხვევაში დემოკრატიაზე საუბარი ცოტა უცნაურია. დასავლეთში რა გამოხმაურებაც მოჰყვა, ესეც მოსალოდნელი იყო, ვიდრე ეს პროცესი დაიწყებოდა, მანამდე დასავლეთის მხრიდან ალასანიაზე რამდენჯერმე ითქვა, რომ ის არის კარგი მინისტრი და თუ ეს ვინმეს აღიაზიანებს, არ ვიცი. რეაქცია რომ ასეთი იქნებოდა და ხვალ და ზეგ რომ უფრო გამწვავდეს სიტუაცია და გამძაფრდეს, ეს მოსალოდნელი იყო და ასეც იქნება. ამიტომ, „ქართული ოცნება“ საკმაოდ რთულ ვითარებაში აღმოჩნდება.

ანუ ალექსი პერტიაშვილის ხუმრობა, რომ დიქტატურა მოდის, მთლად ხუმრობადაც არ უნდა მივიღოთ?

- ვინც ეს ფრზა თქვა თავის დროზე, მან ის არ თქვა, რომ დიქტატურა არც წასულა. დღესაც ასეა - განა წავიდა, რომ ახლა ვთქვათ, მოდისო? კიდევ ერთხელ ვამბობ, სისტემა დარჩა იგივე, სისტემაში შეიცვალნენ ადამიანები. რომ მოუნდეთ (და გაკეთდა კიდეც ახლა), დაიჭერენ ყველას. ამიტომ ლაპარაკი იმაზე, რომ დიქტატურა წავიდა, არ არის სწორი, არ წასულა.

თუ რაიმე პრეტენზია მაქვს „ქართულ ოცნებასთან“, არის ის, რომ ამ სისტემის ცვლილება არ მომხდარა და იგივე სისტემაში ვცხოვრობთ, რაც ჩამოაყალიბა სააკაშვილმა და მისმა გუნდმა. თუ ეს არ შეიცვალა, ვერც ვერსდროს ვერ ამოვალთ ამ ჭაობიდან.

კიდევ უფრო გართულდება თუ არა სიტუაცია?

- გააჩნია, რა ნაბიჯებს გადადგამენ პოლიტიკური მოთამაშეები. ობიექტური რეალობა ასეთია - საზოგადოებაში რადიკალური ქმედებების მოთხოვნილება არ არის - არის ბუზღუნი იმედგაცრუება, უკმაყოფილება და ა.შ. მაგრამ რადიკალური ქმედებების მოთხოვნილება - არა.

თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ თუ მოინდომებს ოპოზიცია და ხელისუფლება, ყველა ერთად ვერ მოახერხებს სიტუაციის არევ-დარევას და ამისათვის ძალიან მარტივად შეიძლება იქნას გამოყენებული ის სოციალური ფონი, რაც არის ქვეყანაში.

ამიტომ ეს დამოკიდებულია პოლიტიკურ მოთამაშეებზე და უპირველეს ყოვლისა, ხელისუფლებაზე. თუ ხელისუფლებას სურს რომ გამწვავდეს ვითარება, ამას გააკეთებს და რამდენსაც არ უნდა ვეცადოთ, ჩვენ ვერაფერს შევცვლით.