რამდენიმე წლის წინ საქართველოს ჰყავდა ხელისუფლება და პრეზიდენტი, რომელიც ქართულ ჟურნასლისტიკასა და საექსპერტო წრეებს, უბრალოდ, არ ცნობდა (შესაძლოა, ამაში გარკვეულწილად მართალიც იყო, თუმცა ეს სხვა თემაა) - ცნობად სახეებს მხოლოდ საკუთარი პროპაგანდის საშუალებად იყენებდა. ვინც ამ ფუნქციას არ ასრულებდა, ცდილობდა, მისი მარგინალიზაცია მოეხდინა. ეს ეპოქა უკვე გავიარეთ და დღეს, ძალიან ხშირად, ისეთი პოლემიკის მოწმენიც ვართ, ვის როგორ ესმის დემოკრატია, ან ვისთვის დემოკრატიის რა ხარისხია მისაღები.

რამდენიმე დღის წინ ცნობილი გახდა, რომ ყოფილი პრემიერი, ბიძინა ივანიშვილი გადაცემის წაყვანას აპირებს - უდავოდ, საინტერესო ფაქტია, მაგრამ გაცილებით დიდი დისკუსია მოჰყვა, ვიდრე, მაგალითად, თავის დროზე, კახა ბენდუქიძის წამყვანობის თემას, თუმცა ბენდუქიძის წამყვანობასთან დაკავშირებით ჟურნალისტურ წრეებში საჯარო სჯა-ბაასიც არ მახსენდება.

ივანიშვილმა „ცუდად იცის“ დემოკრატია

ყველაფერი იმით დაიწყო, რომ ჟურნალისტმა ია ანთაძემ ივანიშვილის წამყვანობის თემის განხილვისას განაცხადა, რომ ივანიშვილს ცუდად ესმის დემოკრატია. ამას მოჰყვა არასამთავრობო ორგანიზაცია „მოქალაქის“ პასუხი, შემდეგ კვლავ ია ანთაძის პასუხი და გამოხმაურებები. მოკლედ, თემა აგორდა. ერთი მხრიდან ითქვა, რომ ია ანთაძეს და ყოფილ პრემიერს ბიძინა ივანიშვილს დემოკრატია სხვადასხანაირად ესმით. ანთაძე მიიჩნევს, რომ ივანიშვილისთვის საკმარისია დემოკრატიის ის ხარისხი, რაც დღეს ჩვენს ქვეყანაშია, მისთვის კი - არა.

„გადაცემის თემა იყო ის ახალი საავტორო პროგრამა, რომელიც GDS-ის ეთერში სავარაუდოდ ოქტომბრიდან გავა. ამიტომ, ჩემი მთავარი სათქმელი იყო ის, რომ ასეთი გადაცემა შესაძლოა, იყოს ძალიან საინტერესო და შესაძლოა, ძალიან ბევრი გულშემატკივარი და მომხრე შესძინოს გადაცემის ავტორს. მაგრამ მე ვამბობდი, რომ ვერ ვხედავ დემოკრატიული ინსტიტუტების გაძლიერებას როგორ შეუწყობს ხელს ასეთი გადაცემა. ეს იყო, ასე ვთქვათ, პერიფერიული ფრაზა მოყოლილი იმ კონტექსტს, როცა მე ვამბობდი, რომ დემოკრატიის დამკვიდრება დემოკრატიის ინსტიტუტების გაძლიერებას მოითხოვს. ვერ ვხედავ ამ გადაცემით როგორ უნდა მოხდეს ინსტიტუტების გაძლიერება - ეს იყო მთავარი სათქმელი“, - აცხადებს ია ანთაძე.

მეორე მხარეს, ანუ „მოქალაქეს“ კი პრეტენზია აქვს, რატომ არ ჩაეკითხა ჟურნალისტი რესპონდენტს, რას გულისხმობდა დემოკრატიის ცუდად ცოდნაში და მიიჩნევს: „თავისთავად მისასალმებელია, რომ დღეს, უკვე თავისუფალ მედიაგარემოში იწყება საუბრები დემოკრატიის რაობაზე, რადგან სწორედ ამგვარი თემების პოპულარიზაცია და საზოგადოებრივი განხილვა მიაჩნია ორგანიზაცია „მოქალაქეს“ დემოკრატიის გამყარების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს საფუძვლად. ამასთან, არ შეიძლება კიდევ ერთხელ ყურადღება არ გავამახვილოთ ზოგიერთ ფაქტორზე, რომელიც ხელს უშლის დემოკრატიის დამკვიდრებას - ეს არის ზედაპირულობა და არაპროფესიონალიზმი, რომელსაც ხშირად ვაწყდებით ქვეყნისათვის უმნიშვნელოვანეს საკითხებზე მსჯელობისას.

სამწუხაროდ, ამ ეთერში ჩვენ ორივეს მოწმენი გავხდით: გაკეთდა ზედაპირული განცხადება და მას არ მოჰყვა ის რეაგირება, რომელსაც ითხოვს დაინტერესებული აუდიტორიის წინაშე პასუხისმგებლობა და პროფესიონალიზმი“, - ნათქვამია განცხადებაში.

განცხადებას ია ანთაძის განმარტება მოჰყვა და თემის გაშლის საშუალებაც მიეცა, სადაც აღნიშნა:

„თუ მთავარი ღერძიდან შევხედავთ ამ ამბავს, შეიძლება ვინმეს მოეჩვენოს, რომ არის ძალიან ზერელე ნათქვამი, მაგრამ მე ძალიან მყარად ვიცი, რას ვამბობდი და იმ გადაცემის ფორმატი და შინაარსიც არ იძლეოდა საშუალებას ამ თემის გაშლის. ის ფაქტი, რომ მედია დღეს უფრო თავისუფალია, ვიდრე წლების წინ, უეჭველია. ის, რომ სასამართლო უფრო მეტად თავისუფალია, უეჭველია.

ის, რომ ადამიანებს აღარ ეშინიათ აზრის თქმა და ტელეფონებს არ მალავენ, ესეც უეჭველია. გასაგებია, ეს ეტაპი ჩვენ გავიარეთ და გავიარეთ იმიტომ, რომ პირადად ივანიშვილის პოლიტიკური ნება იყო ასეთი და დიდი მადლობა ამისთვის. მაგრამ, ხომ არ შეიძლება სამარადჟამოდ ამ ეტაპზე გავჩერდეთ და ვთქვათ, რომ ეს არის დემოკრატია?!

სააკაშვილის პრეზიდენტობის დროს მართვის ძალიან მყარად ცენტრალიზებული სისტემა აშენდა და სწორედ ეს იყო ივანიშვილის პოლიტიკური ნების მთავარი გამოწვევა, რომ ეს ცენტრალიზებული სისტემა უნდა დანგრეულიყო და დეცენტრალიზებული სისიტემები უნდა აშენებულიყო.

ეს არ მოხდა სამწუხაროდ, მართვის სტრუქტურები არის ზუსტად ისეთივე ცენტრალიზებული, როგორც იყო სააკაშვილის დროს და აქ მაქვს მე პრეტენზია. ამიტომ ვამბობ, რომ ჩვენ სხვადასხვანაირად გვესმის დემოკრატია და მას არ ესმის ისე, როგორც მე მესმის. მისთვის საკმარისია დემოკრატიის ის ხარისხი, რაც დღეს არის ჩვენს ქვეყანაში, ჩემთვის კი სრულებით არ არის საკმარისი“, - განაცხადა ია ანთაძემ.

დემოკრატიული პოლემიკა დემოკრატიაზე

ჟურნალისტი გიორგი უძილაური ამ თემას პოლემიკის დასაწყისშივე გამოეხმაურა:

„დიდი ანალიზი არაა საჭირო იმის დასანახად, რომ სტერეოტიპები დასანგრევია არა მხოლოდ მოქალაქისა და ხელისუფლების, ან მოქალაქისა და მოქალაქის ურთიერთობებში, არამედ მათ მედიატორებშიც - მედიაში და არასამთავრობო სექტორში. მედია ხშირად აკრიტიკებს ივანიშვილს მედიის კრიტიკისთვის, თუმცა ნაკლებ ყურადღებას ამახვილებს სხვა - ივანიშვილზე ნაკლებგავლენიანი მოქალაქეების კრტიტიკაზე. კრიტიკა კი ეხება მხოლოდ ერთს - მედიის მეტ პასუხისმგებლობას და მეტ პროფესიონალიზმს, რადგანაც მედია მედიატორია“, - წერდა უძილაური ფეისბუკის საკუთარ გვერდზე.

ია ანთაძის პასუხის პასუხის შემდეგ, გაზეთ „რეზონანსის“ მთავარი რედაქტორი, ლაშა ტუღუშიც გამოეხმაურა „მოქალაქის“ მიერ გამოქვეყნებულ განცხადებას. მისი შეფასებით, ადამიანს აქვს უფლება, საკუთარი შეხედულებები ჰქონდეს.

„მე ვფიქრობ, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში ძალიან მძაფრია საპასუხო რეაქციები. თუ სწორად ვხვდები, ეს არის გადაცემა, რომლის მონაწილე მეც გავხდი. მეჩვენება, რომ პოლიტიკოსები ითხოვენ ძალიან მძაფრ რეაქციებს განსხვავებულ მოსაზრებებზე. არ არის აუცილებელი ადამიანს, რომელსაც განსხვავებული მოსაზრება აქვს, სხვა დაუპირისპირდეს და დაუწყოს ჭკუის სწავლება. მაგალითად, როდესაც ორი სტუმარი გყავს და ერთ-ერთი ლაპარაკობს არასწორს, არ არის აუცილებელი მეორე სტუმარი ეცეს და დაუწყოს მტკიცება, ამას როგორ ლაპარაკობ-ო. პირველად არ ხდება, როდესაც ითხოვენ ასეთ რეაქციებს...

„მოქალაქის“ განცხადებაში, მე მგონი, საუბარი იყო ია ანთაძის მოსაზრებაზე. ჩემთვისაც იმ მომენტში კითხვის გამჩენი იყო როდესაც მან თქვა, რომ დემოკრატია არ ესმის ბიძინა ივანიშვილს, მეც გამიჩნდა შეკითხვა. მე, მაგალითად, მიმაჩნია, რომ ბიძინა ივანიშვილმა ჩაწერა დიდი ფურცელი ჩვენს ისტორიაში. მას პატივს ვცემ, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ახლა გამოვთქვა პროტესტი და იას ვუთხრა, რომ შენ ასეთი განცხადების გაკეთებას როგორ ბედავ. აქვს ასეთი მოსაზრება ადამიანს, მას აქვს განსხვავებული მოსაზრება. ასეთი რეაქციების კეთება არ მიმაჩნია სწორად. იმდენად მაღალ სიმაღლეებზე არიან ადამიანები, იმდენად უმნიშვნელო და არასწორ საკითხებს აქცევენ დიდი ყურადღებას, აბსოლუტურად გაუგებარია ჩემთვის, რა საჭირო იყო ასეთი აჟიოტაჟის ატეხვა ასეთ გამონათქვამზე“, - განაცხადა ტუღუშმა.

სოციალურ ქსელში ასეთი ინტერპრეტაციაც კი გაჩნდა, რომ მოქალაქის წერილი მუქარის შემცველი იყო, რასაც საპარლამენტო უმრავლესობის წევრი, ელისო ჩაფიძე გამოეხმაურა, რომელმაც აღნიშნა, რომ ეს მუქარა არ არის.

„ამ ძალიან კორექტული წერილიდან გამომდინარე, ვერ ვიტყოდი, რომ ეს მუქარაა. არ მგონია, ზეწოლა გეგრძნოთ წერილის გამოქვეყნების შედეგად იმიტომ, რომ მე თავს არ ვიგრძნობდი შეურაცხყოფილად. მასში კონკრეტულ პრობლემებზეა საუბარი“, - განაცხადა ელისო ჩაფიძემ.

დემოკრატიის გაკვეთილებზე პოლემიკას კიდევ ერთი წერილი მიუძღვნა გიორგი უძილაურმა, რომელიც ყველას გასაგონად განმარტავს:

„დემოკრატიის ინსტიტუტების გაძლიერება მედიის თანამონაწილეობის გარეშე ვერ მოხდება. ზუსტად მედიამ უნდა შეუწყოს ხელი მათ განვითარებას თავისი მრავალფეროვნებით, პროფესიონალიზმით, პასუხისმგებლობით და კრიტიკულობით. ვისაც აქვს ძალა, იმას აქვს პასუხისმგებლობაც. საქართველოში მედიას აქვს ძალა მაგრამ აკლია პასუხისმგებლობა. ყოფილიყო მეტი პასუხისმგებლობა და დემოკრატიული ინსტიტუტებიც უფრო წინ იქნებოდნენ წასული“, - წერს უძილაური.

ანთაძის განმარტებებმა უძილაურს დამატებითი კითხვები გაუჩინა: „კიდევ ერთი კითხვა: როდის და სად თქვა ივანიშვილმა რომ „ეს არის დემოკრატია“ და ამის მეტი არ უნდა გაგრძელდეს დემოკრატიზაცია? სად თქვა, რომ უნდა გავჩერდეთ? ადამიანს რაც არ უთქვამს იმას რატომ ვაწერთ?

...სააკაშვილის და ივანიშვილის მიერ შექმნილი მართვის სტრუქტურები ერთნაირად ცენტრალიზებულია? და რა ვუყოთ ადგილობრივი თვითმმართველობის რეფორმას? ვინ თხოვდა ან ივანიშვილს, ან ღარიბაშვილს ამ დეცენტრალიზაციას? ყოფილიყო ისევე, როგორც მიშას დროს. ზემოთ მიიღებოდა გადაწყვეტილება და მორჩა! დღეს საკრებულოები ჭრელია და მათი წარმომადგენლები არ ერიდებიან ხელისუფლების კრიტიკას. ვინ გაბედავდა სააკაშვილის პერიოდში განსხვავებული აზრის გამოთქმას ან მთავრობაში, ან პარლამენტში, ან სასამართლოში და ან რეგიონებში? იქნებ სახელისუფლებო შტოები არაა დაყოფილი? იქნებ სასამართლო არაა დამოუკიდებელი და უსიტყვოდ ასრულებს პროკურატურის მითითებებს როგორც მიშას დროს?

ჩემთვის სრულიად გაუგებარია, როგორ შეიძლება თან ივანიშვილის მადლიერი იყო სასამართლოს თავისუფლებისა და მედიის თავისუფლებისთვის და იმავდროულად, თვლიდე რომ ივანიშვილის შექმნილი ხელისუფლება ისეთივე ცენტრალიზებულია როგორც სააკაშილის იყო?.. ანუ, სააკაშვილი რომელიც პრეზიდენტიც რომ იყო, პარლამეტის თავმჯდომარეობასაც რომ ითავსებდა, მთავარ მოსამართლეობასაც, ყველა რეგიონის გუბერნატორობასაც, არქიტექტორობასაც და ბოლოს „ქეთო და კოტეს“ დადგმაც რომ შეითავსა, მისი სისტემა იგივეა რაც ივანიშვილის მიერ აწყობილი სისტემა? ...სად თქვა ივანიშვილმა, რომ მისთვის არის საკმარისი? სად თქვა, რომ არ უნდა მეტი არ უნდა განვითარდეს? და ა.შ.“, - წერს უძილაური.

ვის როგორ ესმის დემოკრატია

ეს ის შემთხვევაა, როცა ყველა მართალია საკუთარი პოზიციიდან, - შესაძლებელია ნიუანსებში შედავებაც, თუმცა საქართველო დღეს იმ მდგომარეობაშია, გაცილებით შედეგიან თემებზე საჯარო მსჯელობა ბევრად წაადგებოდა. ვინ რა იცის და ვინ რა არ იცის, ამაზე ლაპარაკიც, ბუნებრივია, არავის ეკრძალება და რაკი პოლემიკის მთავარი თემა დემოკრატია და მისი პრინციპებია, უმჯობესია, საუბრის სწორედ ამ თემაზე გაგრძელება.

ექსპერტი რამაზ საყვარელიძე თვლის, რომ არის თემები, რომელზეც ყველას საკუთარი აზრი აქვს - სიკეთე, სიყვარული, ბოროტება, ანალოგიურად - დემოკრატია, დიქტატურა, და ა.შ. მისი აზრით, ბოლო დროს, საქართველო ნელ-ნელა ემსგავსება ქვეყანას, სადაც ან უნდა იტირო, ან გაგეღიმოს და არ არის ეს კარგი.

რამაზ საყვარელიძე: „ორ ადამიანს ვერ ვიპოვით ასეთ თემებზე საერთო შეხედულება ჰქონდეს. ქვეყნებსაც ვერ ვიპოვით, სადაც ანალოგიური დემოკრატიაა. ამიტომ გაჩნდა ტერმინები - ტრადიციული დემოკრატიის ქვეყნები, ახალი დემოკრატიის და ა.შ. ასე რომ, ეს არ არის ის თემა, რომელშიც ერთმა შეიძლება მეორეს უთხრას, შენ არასწორი ხარო. ჩემი ჩამონათვალი ისეთ თემებს ეხებოდა, სადაც ყველა მათგანი სწორი შეიძლება იყოს. იას უბრალოდ შევახსენებდი, კრიტიკულობის მიუხედავად, ექსპერტებისა და ჟურნალისტების მიმართ, ფაქტია, ძალისმიერი მეთოდები არ გამოყენებულა და კრიტიკა ძალისმიერი მეთოდების გარეშე სავსებით დემოკრატიულია“.

რაც შეეხება „მოქალაქის“ განცხადებაზე პასუხს, სადაც ია ანთაძე ამბობს, ისეთი სახელმწიფო მოწყობა არ მომწონს, როგორიც ივანიშვილმა გააკეთაო, რამაზ საყვარელიძე თვლის, რომ აქაც საკამათო უამრავია - სახელმწიფო მოწყობაში იმდენი ფაქტორი და ნიუანსია, რომელს გაუწია ანგარიში ივანიშვილმა და რის გამოა ის, რაც მხოლოდ ია ანთაძეს კი არა, მოსახლეობის დიდ ნაწილს არ აწყობს, ეს ასევე სტანდარტად არ ჩაითვლება.

„ია ამ შემთხვევში მართალია, სხვადასხვაგვარად გვესმის დემოკრატიაო - იას სხვაგვარად ესმის, ივანიშვილს - სხვანაირად და რომელია აქედან მართალი, ამაზე კამათი ჩემთვის ღიმილისმომგვრელია.

რატომ ვახსენე ივანიშვილის არაძალადობა - ბუნებაში ის დემოკრატია, თორემ გვინახავს სხვა ტიპის ხელისუფალნიც, ივანიშვილი ბუნებით დემოკრატია და თუ რამე ისე არ გამოუვიდა, როგორც სხვებს უნდათ, ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს დემოკრატიის ღალატს“, - მიიჩნევს რამაზ სააყვარელიძე.

ექსპერტი ლევან ალაფიშვილი თვლის, რომ დემოკრატია იძლევა საშუალებას, განისაზღვროს მისი ხარისხი: „რომ ვიცოდეთ, მაგალითად, რა არის „მოქალაქისთვის“ ან ბიძინა ივანიშვილისთვის დემოკრატიის ათვლის წერტილი, გაცილებით გასაგები იქნებოდა ყველაფერი. ამიტომ მიმაჩნია, რომ ასეთ თემაზე დავა არის უსაგნო. განსაკუთრებით, ია ანთაძეს უსაყვედურო გადამეტებული სკეპტიციზმი, რომელიც საქართველოში დემოკრატიზაციის პროცესის დაწყებისთანავე ამ თემებზე საუბრობდა. ამავე კონტექსტში თუ განვიხილავთ ზედაპირულობას, ეს პირველ რიგში საჯარო ხელისუფლებას უნდა ვუსაყვედუროთ“, - მიიჩნევს ალაფიშვილი.

შეიძლება თუ არა დემოკრატიად ჩაითვალოს ის, რომ ყველას ხელეწიფება საკუთარი აზრისა და შეფასების გამოთქმა, ბუნებრივია, ნაკლებად საკამათოა, თუმცა სააკაშვილის ხელისუფლების დროს, როდესაც ქვეყანამ დემოკრატიის საპირისპირო მიმართულებით დაიწყო სვლა და მსგავსი მოწოდებები ბევრად სასარგებლო იქნებოდა, მაშინ ხელისუფლების მიმართ მსგავსი შეძახილები ნაკლებად ისმოდა საზოგადოების ცნობადი სახეებისგან. ლევან ალაფიშვილი ამას იმით ხსნის, რომ იმ პერიოდში ჩანდნენ მხოლოდ ერთ პოზიციაზე მყოფი სახეები და განსხვავებული აზრი იკარგებოდა. დღეს კი ყველას ხმა ისმის. მაშინ ძალიან ბევრი ცდილობდა განსხვავებული აზრი საზოგადოებისთვის მიეწოდებინა და ამით საფრთხის ქვეშაც კი აყენებდა საკუთარ თავს, მაგრამ დიდ წრეს ვერ ფარავდა.

„ამიტომ ვფიქრობ, ასე შედარება დღევანდელი და მაშინდელი მდგომარეობისა, არ იქნება სწორი“, - მიიჩნევს ლევან ალაფიშვილი.

დემოკრატიული ინსტიტუიციების ჩამოყალიბებაზე შესაძლოა, ბევრს ჰქონდეს პრეტენზია, მაგრამ მეორე მხრივ, საინტერესოა, ასეთ მოკლე დროში შესაძლებელი იყო თუ არა მისი შექმნა. ლევან ალაფიშვილი თვლის, რომ დემოკრატიის მთავარი პრინციპის, სადაც ცენტრშია ადამიანი და მის ირგვლივ იგება ყველაფერი, კანონის უზენაესობა, ინსტიტუციებისადმი პატივისცემა და ა.შ. უცებ ვერ დამკვიდრედება, მაგრამ ამ მოკლე დროში შესაძლებელი იყო ამ ყველაფრის დაწყება, თუმცა, სამწუხაროდ, აქეთ გადადგმული ნაბიჯები არ ჩანს.

„ჩემთვის ეს გასაგებია, ამ კონსტიტუციურ წესრიგში ვცხოვრობთ მხოლოდ ორიოდ წელია, გამოცდილება არ გვაქვს. სამწუხაროდ, ხელისუფლება ამის აღიარებას ერიდება და შესაბამისად, ბევრ შეცდომასაც უშვებს. განსაკუთრებით ევროასოცირების შემდეგ, ინსტიტუციების თვალსაზრისით დემოკრტიის გაძლერება ძალზე მნიშვნელოვანია“, - მიიჩნევს ლევან ალაფიშვილი.

მივიწყებული საბაბი თუ შეუთავსებლობა?

და ბოლოს, აქვს თუ არა დაფარული მიზეზი, ამ, ექსპერტების შეფასებით, უსაგნო და ღიმილისმომგვრელ პოლემიკას, ძნელი სათქმელია. სოციალურ ქსელებში ასეთი მოსაზრებაც კი გამოითქვა, ბიძინა ივანიშვილს ჟურნალისტთა ჯგუფისთვის „მეცხრე არხი“ რომ ეჩუქებინა, შესაძლოა, ასე, ყველაფერზე აღარც კი ეკრიტიკებინათო. თუმცა, ექსპერტები მიიჩნებენ, რომ ესეც არარეალური თემაა და ეს ფაქტი ივანიშვილისა და ანთაძის განწყობებზე ზემოქმედებას ვერ მოახდენდა.

„ეს არ არის ის კრიტერიუმი, რომლითაც შეფასება იქნებოდა შესაძლებელი. ჟურნალისტებმა სააქციო საზოგადოებაც კი შექმნეს, მაგრამ სიმართლე გითხრათ, ორივე მხარის მიმართ მქონდა სკეპტიკური დამოკიდებულება, რაზე მიდიოდა მოლაპარაკება იმასაც ვერ მივხვდი. რაც მთავარია, საბოლოო ჯამში ამ ყველაფერს ნეგატიური შედეგი არ მოჰყოლია. რაც შეეხება ჟურნალისტთა ჯგუფის განაწყენებას, ამ მკონტექსტსაც ვერ დავინახავდი. უფრო მგონია იასთვის, როგორც ჟურნალისტისთვის შესაძლოა, „კომპლექსი“ იყოს, რომ ამ ხელისუფლებას ედგეს გადაჭარბებული ოპონირების რეჟიმში - შესაძლოა იმიტომ, რომ თავიდან მისი მხარდამჭერი (სიმპათიით განწყობილი მაინც) იყო. უფრო ზუსტი შეფასება გამიჭირდება“, - აცხადებს ალაფიშვილი.

რამაზ საყვარელიძეს ნაკლებად ჰქონია, ასეთი კონკრეტული საბაბის აუცილებლობა იყოს, რადგან ჯერ კიდევ პოლიტიკში შემოსვლამდე, როდესაც ივანიშვილის წერილები ქვეყნდებოდა, რამდენიმე ჟურნალისტისა და ექსპერტის მიმართ ივანიშვილი კრიტიკული იყო.

„მათ შორის იყო ია ანთაძეც და სხვათა შორის, მეც. როგორც ჩანს, მაშინვე იყო რაღაც შეუთავსებლობა, რომელიც როგორც ჩანს, დღემდე აგრძელებს არსებობას“, - მიიჩნევს რამაზ საყვარელიძე.

გვაქვს თუ არ გვაქვს დემოკრატია?

ბოლო დროს საქართველოში იმდენი დემოკრატიათმცოდნე გამოჩნდა, იმედი სულ უფრო ღვივდება - ეგებ მომწიფდა საზოგადოება და მალე დადგეს კიდეც დრო, როცა ხელისუფლების წყარო რეალურად გახდება ხალხი. ისიც მართალია, რომ დემოკრატიის სრულყოფა საზოგადოების სიმწიფის პირდაპირპროპორციულია და მისი მიღწევა ხელოვნურად, ამ უმნიშვნელოვანესი კომპონენტის გარეშე შეუძლებელი იქნება.

ლევან ალაფიშვილი: „ბოლო პერიოდში დემოკრატიაზე საუბრები და კამათი გახშირდა პერიფერიებშიც კი, და ეს ძალიან კარგია. დემოკრატია სიტყვა-სიტყვით ხალხის მმართველობას ნიშნავს, აქედან უნდა ამოვიდეთ და ასე შევაფასოთ ჩვენი ცოდნა იქნება, შეფასებები თუ ქმედებები.

საკამათო შეიძლება იყოს მხოლოდ ის, როგორ ვითარდება დემოკრატიის პრინციპები დემოკრატიის შიგნით და როგორია ხარისხი დემოკრატიისა, რა საჭიროებს განვითარებას - დემოკრატია ან არის ან არ არის.

რამაზ საყვარელიძე: გააჩნია დემოკრატიის რომელ გაგებას ჩავდებთ, ინსიტუციონალური დემოკრატია, რაც არჩევნებით ხელისუფლებაში მოსვლას ნიშნავს - გვაქვს. დემოკრატია იმ გაგებით, რომ ქვეყნის ბედ-იღბალში მონაწილეობდეს თითოეული მოქალაქე და პოლიტიკა არ იყოს მხოლოდ პოლიტიკური ელიტის საქმე - ეს არის დემოკრატიის ერთ-ერთი ნიშანი - ამ გაგებით, თვითონ ხელისუფლება ვერ დაამკვიდრებს დემოკრატიას. ეს თვითონ, მოქალაქეების საქმეა.

როდესაც ნაციონალური მოძრობის და ივანიშვილის პარტიის „ქართული ოცნების“ დაპირისპირება იყო 2012 წელს, უპრეცედენტო მობილიზება გამოავლინა ქართულმა საზოგადოებამ და ეს იყო დემოკრატიის ნიშანი. ანალოგიურად, „ვარდების რევოლუციის“ დროსაც მობილიზებული იყო საზოგადოება, მაგრამ ეს მხოლოდ ხელისუფლების ცვლილების დროს არ არის საჭირო.

ნებისმიერ პრობლემურ საკითხზე საზოგადოების სუნთქვას თუ არ გრძნობს ხელისუფლება, ისე დემოკრატია არ დამკვიდრდება. რაკი ხალხი ქირაობს ხელისუფლებას, ის უნდა გრძნობდეს, რომ ხალხი აკონტროლებს. ასე რომ, ხალხია იმ დემოკრატიის ავტორი, რომელზეც ჩვენ ვლაპარაკობთ.

კონკრეტული პოლიტიკოსების, სააკაშვილის, გამსახურდიას შევარდნაძის და ა.შ. ბრალდება ხშირად უსაუფძვლოა-ხოლმე, რადგან ხალხმა გახადა დიქტატორებად ისინი. ისევე, როგორც რუსეთის მოსახლეობა, რომელიც 80%-იან მხარდაჭერას უცხადებს პუტინს, მისგან დიქტატორს აკეთებს - მოსახლეობას რომ მის ნაბიჯებზე რეაგირება ჰქონოდა, ის იძულებული გახდებოდა ყოფილიყო დემოკრატი.

ასე რომ, ხალხი არის დემოკრატიის დიდი თანაავტორი და კონკრეტული პოლიტიკოსი ამ ხალხის პროდუქტია მხოლოდ. არის თუ არა დემოკრატია, ვიდრე ხალხს არ ჩავხედავთ, ამაზე ძნელია ლაპარკი. ხალხი კი ძალიან ნელა სწავლობს-ხოლმე ნებისმიერ სიახლეს. დემოკრატია ჩვენი ხალხისთვის სიახლეა.

ლაპარაკი იმაზე, რომ ჩვენთან დემოკრატიაა ხალხის ლოგიკით, დამაკმაყოფილებელი არ არის, მაგრამ შესაძლოა, ასეთი დემოკრატია ბევრ ქვეყანაში ვერ ნახო. ამიტომაა ყველა ქვეყანაში დემოკრატიის სხვადასხვა ხარისხი - იქ ხალხია დემოკრატიის წამქეზებელი ან დამმუხრუჭებელი. ეს ყველაფერი ზრდის საქმეა და მუდმივი პროცესია - ამ ცნობიერებამდე რომ მივალთ, მერე შეიძლება, დემოკრატიაზე ლაპარაკი. სანამ ცარიელ ბოთლებს და ნამწვავებს ფანჯრიდან ვისვრით, დემოკრატიაზე ლაპარაკი შეუძლებელია“.