საფრანგეთის ექს-პრეზიდენტი ნიკოლა სარკოზი ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების საქმეზე ჩვენების მიცემის მიზნით დააკავეს. BBC-ის ცნობით, გამომძიებლები ცდილობენ გაარკვიონ, შეპირდა თუ არა სარკოზი სააპელაციო სასამართლოს მაღალი რანგის მოსამართლეს, ჟილბერ აზიბერს მონაკოში ახალ თანამდებობას საჭირო ინფორმაციის სანაცვლოდ.

2011 წელს სარკოზის წინამორბედ ჟაკ შირაკს პარიზის მერობის დროს თანხების გაფლანგვისთვის პირობითი პატიმრობა მიესაჯა. საფრანგეთის მთავრობის ოფიციალური წარმომადგენლის სტეფან ლე ფოლის განცხადებით, სასამართლო სისტემაზე არანაირი პოლიტიკურ ზეწოლას ადგილი არ ჰქონია. „სასამართლო იძიებს საქმეს და მას ბოლომდე მიჰყვება. ისევე, როგორც ყველა სხვას, სარკოზისაც შეუძლია წარსდგეს მართლმსაჯულების წინაშე“, - განაცხადა ლე ფოლმა.

გასული წლის მარტში ნიკოლა სარკოზის მიმართ აღიძრა საქმე 2007 წელს მისი წინასაარჩევნო კამპანიის არალეგალური დაფინანსების ბრალდებით.

რატომ არის უპრენენდენტო, მაგრამ მაინც ნორმალური მოვლენა საფრანგეთის ყოფილი პრეზიდენტის დაკითხვა და დაკავება, საქართველოს შემთხვევაში კი რატომ მოინათლა იგივე დასავლეთის მხრიდან ნაცმოძრაობის ყოფილი მაღალჩინოსნების დაკავება თუ დაკითხვაზე დაბარება ზეწოლად და პოლიტიკურ დევნად? რატომ ვერ მოხერხდა საქართველოს ყოფილი პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის დაკითხვა, მაშინ, როდესაც სარკოზი ჩვენების მისაცემად დააკავეს კიდეც. ამ თემაზე ექსპერტი ლევან ალაფიშვილი გვესაუბრება.

ბატონო ლევან, შეიძლება პარალელების გავლება, რასთან გვაქვს საქმე სარკოზის შემთხვევაში და რა მოხდა სააკაშვილის შემთხვევაში, როდესაც მისი დაკითხვაც ვერ მოხერხდა?

- პირდაპირი ანალოგი შესაძლოა, რთულად მოსაძებნი იყოს, რადგან იქ საქმე შეეხება უფრო მეტად გამყარებულ საგამოძიებო ვერსიებს. საუბარი იყო პრეზიდენტობის პერიოდში ინფორმაციის მოპოვებისთვის რაღაც კონკრეტულ ქმედებებზე. ჩვენს შემთხვევაში, ვიცით მხოლოდ იმ 10 საქმის ჩამონათვალი და მეტი არაფერი. შესაძლოა, მართლაც არსებობს რამე, მაგრამ საზოგადოებისთვის ცნობილი მხოლოდ საქმეების რაოდენობაა და ის, რომ გახმაურებული საქმეებია.

რაც შეეხება, არის თუ არა პოლიტიკური? - ყოველთვის ვამბობდი, რომ კანონის წინაშე ყველა თანასწორია, ეს არის ფუძემდებლური პრინციპი, რომელიც დემოკრატიის ყველაზე მყარი საფუძველია. შესაბამისად, პრეზიდენტი, ყოფილი პრეზიდენტი, მოქმედი პოლიტიკოსი და რიგითი მოქალაქე თანაბრად უნდა იყვნენ დაცული კანონით და კანონის წინაშეც თანაბრად უნდა იყვნენ პასუხისმგებლები. ამ პრინციპიდან გამომდინარე, არანაირ პოლიტიკურ დევნასთან არ შეიძლება გვქონდეს საქმე არც სარკოზის და არც სააკაშვილის შემთხვევაში.

სააკაშვილის შემთხვევაში გვახსოვს, რაც მოხდა, პროკურატურის განცხადებას ყოფილი პრეზიდენტის დაკითხვაზე დაბარების შემთხვევაში სააკაშვილმა რაღაც განცხადებით უპასუხა და ამით დამთავრდა ყველაფერი...

- ჩვენთან პოლიტიკურ კონტექსტში წარიმართა ეს ყველაფერი და არა სამართლებრივში. სამწუხაროდ, პროკურატურა მოიქცა არა როგორც სამართალდამცავი და საგამოძიებო ორგანო, არამედ პოლიტიკურ ქიშპობაში აჰყვა სააკაშვილს, რის შედეგადაც დაიკარგა მნიშვნელოვანი. მნიშვნელოვანი არის ის, რომ თუკი მოწმე იქნებოდა საქართველოში და ის არ მივიდოდა დაკითხვაზე, შესაძლებელი იყო მის მიმართ იძულებითი ღონისძიების გამოყენება - იძულებით მიყვანა დაკითხვაზე, რაც სარკოზის შემთხვევაში გაკეთდა.

თუ უცხოეთში იმყოფება დაკითხვაზე დაბარებული პირი, მაშინ რა ღონისძიება შეიძლება გატარდეს?

- ორმხრივი და მრავალმხრივი საერთაშორისო ხელშეკრულებების შესაბამისად, მოწმეზე ძებნა და ექსტრადირება არ ცხადდება, ეს ღონისძიებები ტარდება მხოლოდ და მხოლოდ განსასჯელის მიმართ. ასე რომ, ეს ფაქტორი სამართლებრივად არსებითად ცვლის მდგომარეობას და ამიტომ არ შეიძლება ანალოგიურ სიტუაციად განვიხილოთ სარკოზისა და სააკაშვილის შემთხვევები - სარკოზი საკუთარი ქვეყნის იურისდიქციის ფარგლებში რჩება და მისი ექსტრადირების საკითხი არ დადგება, მაგრამ სააკაშვილი საქართველოს იურისდიქციის ფარგლებში არ იყო, არ არის და ქართულ მართლმსაჯულებას მხოლოდ მოწმის სტატუსით მისი ექსტრადიციის მოთხოვნა არ შეუძლია.

შემდგომი სამართლებრივი ნაბიჯები რა შეიძლება იყოს იმ შემთხვევაში, თუ სააკაშვილი არის მნიშვნელოვანი მოწმე, რომლის დაკითხვის გარეშეც გამოძიება შეფერხდება?

- იმედი მაქვს, რომ პროკურატურაში პროფესიონალები დარჩნენ და იციან, რომ მოწმის ჩვენება არის ერთ-ერთი და არა ერთადერთი მტკიცებულება. და მეორე, იმ მოწმის ჩვენება, რომელიც შეიძლება იქცეს ბრალდებულად, ნაკლებად მყარია. მხოლოდ ამ მტკიცებულებაზე დაყრდნობა არ ეგების. სწორედ ამის გათვალისწინებით უნდა წარმართონ პროცედურები. შესაძლოა, ეს იყოს მტკიცებულება, რომელიც არაფერს არ მისცემს გამოძიებას - სააკაშვილის დაკითხვას ვგულისხმობ - ერთ-ერთი, საკმაოდ საკამათო, მსჯავრდებულთა შეწყალების თემაც იყო - აქ სააკაშვილი რას იტყვის, ან არ იტყვის, ამას რა მნიშვნელობა აქვს? ფაქტია, რომ მიღებულია გადაწყვეტილებები, არსებობს განკარგულებები, შესაბამისი კომისია და ის ხალხიც სახეზეა, ვინც დატოვა საპატიმრო დაწესებულებები - ეს არის ის მტკიცებულებები, რომელიც უნდა შეისწავლოს გამოძიებამ. სააკაშვილს რომ ჰკითხოს რატომ შეიწყალეო, ის უპასუხებს, რომ კონსტიტუციით ჰქონდა უფლება. ეს რას მისცემს გამოძიებას? - არაფერს.

ასე რომ, მოვუწოდებ საგამოძიებო უწყებებს პოლიტიკისგან შორს დაიჭირონ თავი, რეალურად აწარმოონ საგამოძიებო სამუშაოები და იმ დოზით გახადონ ინფორმაცია საჯარო, რაც ხელს არ შეუშლის გამოძიების წარმოებას.

ანუ, ჩვენთან სამართლებრივი საკითხები კვლავ პოლიტიზირებულია?

- ყოველ შემთხვევაში, სააკაშვილის შემთხვევაში პოლიტიკურ ჭრილში წარიმართა ეს ყველაფერი.

ასე რატომ მოხდა, არაპროფესიონალიზმია ეს, ასე აწყობს ხელისუფლებას თუ რა ხდება?

- ყველაფერი ერთად - ამის გარდა, გამოცდილების საკითხიც არის პროკურატურის ზედა მენეჯმენტში, რეალურად ახალია ეს ყველაფერი. ჩვენი პოლიტიკური ელიტაც ვერ გამოვიდა პოლიტიკური ქიშპობის პროცესიდან - შასაძლოა, ეს სამართლიანიც არის საზოგადოების რეაქციიდან გამომდინარე, მაგრამ პოლიტიკამ გადაწონა.

შესაძლოა იურისტისთვის გასაგები იყოს ყველაფერი, რაც მოხდა სააკაშვილის შემთხვევაში, მაგრამ ჩვეულებრივი მოქალაქისთვის ნახეთ, როგორ წარმოჩინდა - პროკურატურა, რომელიც ძლიერი საგამოძიებო უწყებაა, სააკაშვილს იბარებს დაკითხვაზე, სააკაშვილი ეუბნება, არ მოვალო, პროკურატურა პასუხობს, კარგი, თუ არ მოხვალ მე ჩემს საქმეს მივხედავო და ამით დამთავრდა ყველაფერი. ძალიან უხეშად ვუტრირებ, მაგრამ ასე ჩანს შორიდან და საბოლოო ჯამში პროკურატურასაც ძალიან დააზარალებს ეს ყველაფერი, სასამართლოსაც და იუსტიციის სამინისტროს იმიჯსაც. ამიტომ ასეთი საკითხების შემთხვევაში მომზადებული უნდა იყოს საგამოძიებო უწყება.

თავიდანვე, იმ გახმაურებულ საქმეებზე როდესაც აკავებდნენ და აღმკვეთ ღონისძიებაზე შუამდგომლობდნენ, ვამბობდი, რომ უმჯობესი იყო ჯერ შეეკრიბათ მტკიცებულებები და შემდეგ მოეთხოვათ აღმკვეთი ღონისძიება.

პროკურატურის შეცდომები მგონია იმისი ბრალი, რომ პოლიტიკურ ელიტას მართვის გამოცდილება არ აქვს, წინასაარჩევნო მაღალი ტემპერატურა, ბუნებრივია გადმოჰყვა მმართველ გუნდს. ყველაზე დიდი წუხილის თემა საზოგადოებისთვის იყო სამართლიანობის აღდგენა, დაკავშირებული სწორედ გამოძიებასთან. მართალია, პროკურატურა იუსტიციისგან გაიმიჯნა, მაგრამ არჩილ კბილაშვილიც პოლიტიკიდან იყო მისული და მისი მოადგილეც. პოლიტიკური მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე ჩქარობდნენ და ამიტომაც მყარი მტკიცებულებების შეგროვება უჭირდათ - ასეთი ხარისხით გამოძიებულ საქმეებს კი ერთი ფინალი აქვს - სასამართლო ან გამამართლებელ განაჩენს გამოიტანს, ან უხარისხოდ გამოძიებულ საქმეებს უკან დააბრუნებს. გვინდა თუ არა, ამ ნაწილში სასამართლოს ვერ დავადანაშაულებთ. შეჯიბრობითობა იმას ნიშნავს, რომ პროკურატურამ მტკიცებულებები უნდა შეკრიბოს და სასამართლოს წარუდგინოს. თუკი უხარისხო ან დაუშვებელი მტკიცებულებები წარუდგინა, ბუნებრივია, რომ საქმე ბრალდებულის სასარგებლოდ გადაწყდება და ამას არა მხოლოდ ქართული, არამედ საერთაშორისო სამართალიც ითვალისწინებს. არ მინდა მჯეროდეს, რომ პროკურატურაში ეს არ იციან.

გამოსავალი ისევ საკადრო წმენდაა, რაზეც არაერთხელ გვისაუბრია?

- პოლიტიკური გავლენებისგან რეალურად გათავისუფლება და სიჩქარისა და ზედმეტი საჯარო განცხადებების გარეშე გამოძიების ხარისხიანად წარმართვა, ყველა მტკიცებულების, როგორც გამამართლებლის, ასევე გამამტყუნებლის შეკრება და შესაბამისად, ასე წარმართვა ამ საქმეებისა სასამართლოში - ეს არის ის გამოსავალი, რაც შესაძლებელს გახდის პროკურატურის წარმატებულ საქმიანობას.

საეჭვოა, ეს ყველაფერი არ იცოდნენ პროკუტარურაში და ჩვენი კარნახი სჭირდებოდეთ...

- მეც ამას ვამბობ, რომ არ მჯერა, რომ პროკურატურის საშუალო რგოლში, რომელიც უშუალოდ აწარმოებს გამოძიებას, ეს ყველაფერი არ იციან.

აბა რა ხდება?

- კიდევ ვიმეორებ, ზედა რგოლშია პრობლემა, რადგან ჯერ კიდევ არის პოლიტიკური გავლენის ქვეშ.

ანუ თქვენ ამბობთ, რომ ზედა რგოლი ბლოკავს ობიექტურ გამოძიებას?

- შესაძლოა, გარკვეული მიზანშეწონილობის გამო პროცესების დაჩქარება ხდება, ან იმავე პოლიტიკური მიზანშეწონილობის გამო შეყოვნება და გადავადება. ვერ გეტყვით, არ ვიცი. მორატორიუმიც რა იყო საბოლოო ჯამში? პოლიტიკური გავლენა არ იყო? - ჯერ ითქვა, არჩევნებიდან გამომდინარე გამოძიება შეჩერდებაო, შემდეგ გაკეთდა განმარტება, რომ საარჩევნო კამპანიაში ჩართული პირების დაკითხვაზე დაბარებაზე იყო საუბარი.

როდესაც გამოძიებაზე ვსაუბრობთ არტიკულაცია პროკურატურაზე ხდება, მაგრამ კანონით, ყველაზე დიდი ნაწილი სამუშაოსი მოდის შს სამინისტროზე, ყველაზე მცირე საგამოძიებო აპარატი პროკურატურას ჰყავს, ფინანსური პოლიცია და სასჯელაღსრულებაც თავიანთი სპეციფიკის ფარგლებში ამ ფუნქციას ასრულებენ და როდესაც გამოძიებაზე ვსაუბრობთ, არ შეიძლება, ყველა შეცდომა თუ გადაცდომა მხოლოდ პროკურატურას მივაწეროთ.

როდესაც „ნაციონალური მოძრაობის“ ყოფილ მაღალჩინოსანთა საქმეები ასე იწელება და თქვენც აღნიშნეთ, პოლიტიკური გავლენა იგრძნობა, ეს ხომ არ არის დასავლეთის ფაქტორიდან გამომდინარე, რადგან თითქმის ყველა ჩინოვნიკის დაკავებას მოჰყვა განცხადებები შესაძლო პოლიტიკურ დევნაზე?

- არ მგონია დასავლეთი არც ერთ დემოკრატიას არ უყენებს ასეთ პირობას, რომ კანონის დარღვევის მიუხედავად დახუჭოს თვალი. შესაძლოა, ჩვენს საზოგადოებაში ეს ყველაფერი მორატორიუმთან ასოცირდება, მაგრამ ეს არ გულისხმობს არც ერთ შემთხვევაში, რომ ჩვენი ხელისუფლება ან გამოძიება იყოს უფლებამოსილი კანონდარღვევას თვალი დაუხუჭოს, ან გადაავადოს რეაგირება. ან, კიდევ, ვიფიქროთ, რომ დასავლეთი ჩვენგან ითხოვს კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპის შერბილებას. ეს ასე არ არის და არც არავინ მისცემს ამის უფლებას თავს და ასეც მოხდა უგულავას შემთხვევაში.

საზოგადოებაში ეს ზოგჯერ კოაბიტაციის გაგრძელებადაც აღიქმება...

- კოაბიტაცია წმინდა პოლიტიკური პროცესია და განუსაზრვრელი ვადით არ გრძელდება. პოლიტიკურად ეს პროცესი ჩემთვის დამთავრებულია.

„კოაბიტაცია“ ე.წ. ქართული გაგებით რამენაირად რომ დავაკავშიროთ სისხლის სამართალთან, ესეც ძალიან მიჭირს - თუკი პოლიტიკური მოტივის გამო (რაკი ნაცმოძრაობა ოპოზიციაშია) ვინმე არ იღებს გადაწყვეტილებას ან აყოვნებს, ეს ჩემთვის კიდევ ერთი ხარვეზია დემოკრტიისაკენ წინსვლაში. თუ კანონის წინაშე ყველა თანაბარი არ იქნება, ძალიან გაგვიძნელდება სახელმწიფოებრიობის შენება.

ანუ სააკაშვილის შემთხვევაშიც უმჯობესია, მოხდეს მისი ბრალეულობის დამტკიცება და შემდეგ მოითხოვონ მისი ექსტრადაცია?

- რა თქმა უნდა, შეკრიბონ მტკიცებულებები, მიანიჭონ შასაბამისი სტატუსი, თუკი მისანიჭებელია, მაქსიმალურად გამჭვირვალედ წარმართონ ყველაფერი. სწორედ ასეთ შემთხვევაში გვეყოლება კანონისა და სახელმწიფოებრიობის სადარაჯოზე მდგომი გამოძიება.