ყოფილი საბჭოთა კავშირის არსებობის პერიოდში ქართველ ახალგაზრდებს სამხედრო სავალდებულო სამსახურის გავლა სამშობლოს გარეთ უწევდათ. უცხო ქვეყანაში ყოფნა ქართველებისათვის მძიმე გახლდათ. ამის მიუხედავად ჩვენებურები საკუთარ ღირსებას არ კარგავდნენ და სხვადასხვა მოულოდნელ სიტუაციებში აღმოჩენილები, წარმოქმნილ პრობლემებს თავს კარგად ართმევდნენ.
საბჭოთა ჯარში სამხედრო სამსახურის თემა ნებისმიერი ქართული ოჯახისთვის მტკივნეული გახლდათ. ამავდროულად, შინ დაბრუნებული ყოფილი ჯარისკაცები არაერთ სახალისო ისტორიებს ყვებოდნენ.
დღევანდელ წერილში ძველ დროში დაგაბრუნებთ და ყოფილი დიადი სამშობლოს შეიარაღებული ძალების სამყაროს გაგახსენებთ.
ჩვენი „სამხედრო მოგონებების“ პირველი სტუმარი პოლკოვნიკი ზურაბ გურული იქნება, რომელმაც ამ ცხოვრებამ საბჭოთა კავშირისა და თურქეთის საზღვარზე „მუშაობა“ არგუნა.
„გასული საუკუნის სამოციანი წლების მიწურულს საბჭოთა კავშირისა და თურქეთის საზღვარზე უკიდურესად დაძაბული სიტუაცია შეიქმნა. იმ პერიოდში მომიწია იქ სამსახური. მე ცვლის უფროსი ვიყავი და ხულოს მონაკვეთს ვაკონტროლებდი. ჩემს განკარგულებაში ასი ჯარისკაცი იყო ოცეულებად დაყოფილი და ისინი ხუთ ზონას აკონტროლებდნენ.
ჩვენს მოვალეობას ურიგოდ არ ვასრულებდით, მაგრამ საზღვრის დარღვევის შემთხვევები მაინც აღინიშნებოდა. დამრღვევი კი რქოსანი პირუტყვი იყო, რომელსაც თურქი მწყემსები აძოვებდნენ ნეიტრალურ ტერიტორიაზე.
თურქების საქონელი ყველაზე მეტად მეოთხე ზონას ეტანებოდა და საზღვარს იქ კვეთდა, რომელსაც ზემდეგ არსენ კისოევის ოცეული იცავდა. ანალოგიური სტრუქტურა ჰქონდათ თურქებსაც და არსენას პარალელურად, თურქულ ზონას მათი ულვაშა კაპრალი, ვინმე ჰუსეინ თემიზი აკონტროლებდა თავის ოცეულთან ერთად.
ზემოაღნიშნულ ზონაში დიდებული საძოვრები იყო და ნეიტრალური ტერიტორიის შუაგულში ნახევრად დანგრეული, ქვის ერთსართულიანი შენობა იდგა. ერთ მშვენიერ დღეს, როდესაც სიცხემ ლამის 40 გრადუსს მიაღწია, სამასამდე ძროხა და ხარ-კამეჩი „გვესტუმრა“ თურქეთიდან. შევფუცხუნდით და მეოთხე ზონის პერიმეტრზე გავედით, საიდანაც თურქების ნახირი გადმოვიდა. აქედან ჩვენ დავრბივართ, იქიდან კი – თურქები. მათთან ერთად თურქი მწყემსებიც აქეთ-იქით აწყდებიან, რომლებსაც ჩრდილში ჩასძინებოდათ და ამგვარად გაპარვოდათ საქონელი.
ჩემი და თურქი კოლეგის გასაკვირად, არც მათი და არც ჩვენი ოცეული არ ჩანდა. მე და თურქი ნეიტრალურ ტერიტორიაზე შევხვდით ერთმანეთს და მოვილაპარაკეთ, ერთად მოგვეძებნა ჩვენი ჯარისკაცები. დავიწყეთ შემოვლა და ბოლოს იმ ნახევრად დანგრეულ შენობას მივადექით. მე და თურქმა ჩვენი თანმხლები პირები გარეთ დავტოვეთ და ორნი შევედით შენობაში. გავიარეთ თუ არა ათიოდე მეტრი, ნარდის კამათლების ხმა შემოგვესმა. უფრო ღრმად შევედით და რას ვხედავთ, საბჭოთა და თურქ ჯარისკაცთა ოცეულები წრიულად დგანან, ავტომატები კუთხეში მიუწყვიათ და აზარტულად გულშემატკივრობენ თავიანთ უფროსებს... არსენ კისოევი და ჰუსეინ თემიზი ჩაცუცქულან, მუხლებზე ნარდი უდევთ და კამათელს აგორებენ.
- დუ შაშ! - წამოიძახა არსენამ და თურქს პარტია მოუგო.
- შაბაშ! - მუშტი დავურტყი ნარდზე და ვუღრიალე ყომარბაზებს.
ჯარისკაცებმა რომ დაგვინახეს, შეცბნენ და ადგილზე გაქვავდნენ.
ყველაზე საინტერესო კი ის იყო, რომ ერთი პარტია ნარდი მე და თურქმა ოფიცერმაც ვითამაშეთ და მხოლოდ ამის შემდეგ დავშორდით ერთმანეთს“.
პოლკოვნიკმა ვილენ ბენიძემ სამხედრო სამსახურის არაერთი წელი გემზე გაატარა. ერთხელ თავს ერთი უცნაური შემთხვევა გადახდა და იმ „ისტორიული დღის“ შემდეგ მოულოდნელად გამდიდრდა.
„კაგებეს“ სასწავლებელი რომ დავამთავრე, „მორფლოტის“ საგანგებო განყოფილებაში გამამწესეს და ნახევარი ცხოვრება გემზე გავატარე. ჩემი უშუალო მოვალეობა იყო გემზე არსებული ჯანსაღი „პოლიტიკური კლიმატის შენარჩუნებისთვის ზრუნვა“, ანუ სხვაგვარად რომ ვთქვათ, პოლიტიკური პოლიციის ფუნქციები უნდა შემესრულებინა. თუმცა, ჯაშუშის და „ჩამშვების“ როლი არასოდეს მიკისრია და ეკიპაჟის პირად შემადგენლობასთან ყოველთვის კარგ დამოკიდებულებაში ვიყავი.
მუშაობა ძირითადად უზარმაზარ ტანკერებზე მიწევდა, რომელსაც ნავთობი, მაზუთი ან სხვა მსგავსი პროდუქცია გადაჰქონდა საბჭოთა კავშირის სატელიტი ქვეყნებისთვის და საამისოდ უზარმაზარი სივრცის გავლა გვიწევდა. ასეთი მოგზაურობის დროს, ჩემი კაიუტის თაროს თაბაშირისგან ჩამოსხმული თეთრი ფერის ლენინის ბიუსტი „ამშვენებდა“. სიდედრი მყავდა ძველი ბოლშევიკი, რომელსაც ეს ბიუსტი საკომისიო მაღაზიაში ჰქონდა ნაყიდი და დაბადების დღეზე მაჩუქა. ის ჩვენს ოჯახში ცხოვრობდა და ყოველი რეისის წინ ამ ბიუსტს პირადად მიდებდა ჩემოდანში, თან მეუბნებოდა: თვალსაჩინო ადგილზე გედოს. იცოდე, არ დაკარგო და ცურვის დამთავრების შემდეგ უკან წამოღება არ დაგავიწყდესო. ამ ბიუსტის გამო ხშირად უხერხულ მდგომარეობაში ჩავვარდნილვარ და გარდა იმისა, რომ ეკიპაჟის წევრები დამცინოდნენ, ეს საკმაოდ მძიმე ბიუსტი რამდენჯერმე თაროდან გადმოვარდა, თავში დამეცა და საკმაოდ გამამწარა.
ერთხელ კუბაში მივცურავდით. კარიბის ზღვაში ატეხილი ღელვა ჩვენს გემს გვარიანად არყევდა. ამ დროს ლენინის ბიუსტი თაროდან გადმოფრინდა, ცხვირში მომხვდა და ისე გამამწარა, სული ძლივს მოვითქვი. აზრზე რომ მოვედი, ბიუსტს დავწვდი, გემბანზე ავვარდი და მთელი ეკიპაჟის თვალწინ „ლენინი“ წყალში მოვისროლე. უკან რომ ვბრუნდებოდი, ჩვენმა მეზღვაურებმა ზვიგენი მოკლეს, გაფატრეს და ხარხარი აუტყდათ, მის კუჭში სიდედრის ნაჩუქარი ბიუსტი აღმოჩნდა
- ეტყობა, განგების ნებაა, რომ ეს ბიუსტი შენთან იყოს, - სიცილით მითხრა კაპიტანმა, ბიუსტი დამიბრუნა და „ლენინმა“ კვლავ ჩემი კაიუტის თაროზე დაიკავა ადგილი.
როდესაც კარიბის ზღვას ვტოვებდით, ჩვენს გემს ამერიკულმა სამხედრო პატრულმა გადაუღობა გზა. ისინი ჩვენი ტანკერის შესამოწმებლად ამოვიდნენ, რადგან ეჭვი ჰქონდათ, რომ იარაღი გადაგვქონდა. ერთ-ერთი ამერიკელი ჯარისკაცი ჩემს კაიუტას ამოწმებდა. ამ დროს თავზე ჩემი ბიუსტი დაეცა და გონება დაკარგა, თუმცა ბიუსტი ამჯერად დაიმსხვრა და იქიდან ძვირფასი თვლები და მეფისდროინდელი ოქროს მონეტები გადმოცვივდა... მე ჯერ ბიუსტის შიგთავსი ავკრიფე და გადავმალე, შემდეგ კი ამერიკელი მოვასულიერე და მშვიდობიანად გავისტუმრე.
ბიუსტში ნაპოვნი განძის უმეტესი ნაწილი ფულად ვაქციე და გაჭირვების ჟამს იმ თანხით ვინახავდი ოჯახს. დამსხვრეული ბიუსტის სანაცვლოდ კი უფრო დიდი ბიუსტი ვიყიდე და სიდედრს დაბადების დღეზე ვაჩუქე“.
ნება მომეცით დამოუკიდებელი საქართველოს არსებობის პირველ წლებში გადმოვინაცვლო და ერთი დაუჯერებელი ამბავი მოგითხროთ. ამ მართლაც უცნაურ „ისტორიას“ ვიცე-პოლკოვნიკი ლევან ქათამაძე მოგვიყვება.
„ის პერიოდია, როდესაც საქართველო ნატოსთან ურთიერთობებში პირველ ნაბიჯებს დგამდა. იმ პერიოდში თავდაცვის სამინისტროში ვმუშაობდი და, როგორც ექვსი ენის მცოდნე, ბრიუსელში მიმავლინეს ერთ-ერთ ძალიან ცნობილ გენერალთან ერთად, რომლის ვინაობასაც შეგნებულად არ ვასახელებ. იმ გენერალს სამინისტროში ერთ-ერთი უმაღლესი პოსტი ეკავა და ნატოში სიტყვით უნდა გამოსულიყო. პროტოკოლის მიხედვით, გენერალს რუსულ ენაზე დაწერილი ტექსტი უნდა წაეკითხა, რომელსაც მე ვადგენდი, ხოლო დარბაზში მსხდომნი კი სინქრონული თარგმანის მეშვეობით მოისმენდნენ.
გამოსვლის წინა დღეს გენერალმა მიხმო და მეკითხება:
- ლევანა (გენერალი კუთხური აქცენტით ლაპარაკობდა), მაი ტექსტი დამიწერე?
- დიახ, ბატონო გენერალო, გამოსვლის ტექსტი უკვე მზადაა. აი, ქართული ვარიანტი და აი - რუსული, რომელიც თქვენ უნდა წაიკითხოთ-მეთქი, - ვუთხარი გენერალს და ფურცლები მივეცი.
მან ტექსტები ზერელედ გადაათვალიერა, უკან დამიბრუნა და მეუბნება:
- იცი, რა, ლევანა, შენ ხომ ბევრი ენა იცი?
- დიახ, ბატონო გენერალო, ქართულის გარდა, კიდევ ექვსი ენა ვიცი: რუსული, ინგლისური, ფრანგული, გერმანული, ესპანური და არაბული.
- სად მოასწარი ამდენი?
- ბაბუაჩემი პოლიგლოტი იყო, თვრამეტი ენა იცოდა და იმან მასწავლა.
- პოლიგლოტი რას ნიშნავს?
- ბევრი ენა რომ იცის.
- ჰოდა, მასე ვქნათ, ძამია, შენ ახლა ინგლისურად, გერმანულად და ფრანგულადაც დამიწერ წასაკითხ ტექსტებს, ოღონდ ქართული ასოებით და მე ეს ტექსტი ამ სამ ენაზე უნდა წავიკითხო...
რომ იტყვიან, გენერლის სიტყვებზე ტვინში დამცხა და ძალიან მორიდებულად ვუთხარი:
- ბატონო გენერალო, წესისამებრ, გამოსვლა დროშია შეზღუდული და მხოლოდ ერთ ენაზე შეიძლება-მეთქი.
გენერალმა კი კოპები შეკრა და ხმას აუწია:
- ბიჭო, პირველად გამოვდივართ ქართველები ნატოში და რუსულად ვილაპარაკოთ? რამით ხომ უნდა დავამახსოვროთ თავი! ამიტომ, რასაც გიბრძანებ, შეასრულე და ტექსტები ერთ საათში ჩემთან იყოს. წაკითხვა უნდა „დავამუღამო“ და დრო მჭირდებაო.
რაღას ვიზამდი, გენერლის გამოსვლის ტექსტი სამ ენაზე დავწერე, ოღონდ ქართული ასოებით და გენერალს ერთ საათში მივუტანე. მან ტექსტებს გადახედა, შემდეგ სარკის წინ დადგა და მათი კითხვა დაიწყო ინგლისურად, გერმანულად და ფრანგულად. სიმართლე უნდა ვთქვა,
გენერალმა ისე დაამუღამა ეს ტექსტები სამივე ენაზე, რომ ვერავინ იფიქრებდა, თუ ამ ენების ინჩი-ბინჩი არ გაეგებოდა.
დადგა გამოსვლის დღე და საათი. ქართველი გენერალი ნატოს მაღალ ტრიბუნაზე ავიდა და გაჭედილ დარბაზს ჯერ ინგლისურად წაუკითხა ტექსტი, შემდეგ ფრანგულად და ბოლოს გერმანულად. მართალია, ასეთი რამ პირველად მოხდა ნატოს ისტორიაში, მაგრამ ის არ გაუჩერებიათ და გამოსვლის ბოლოს მქუხარე ტაში დაიმსახურა... შესვენების დროს ქართული დელეგაციის წევრებთან ცნობილი ამერიკელი გენერალი, ჯეიმს ვუდსონი მოვიდა, ქართველ გენერალს მაგრად ჩამოართვა ხელი და მრავალი საქებარი სიტყვა უთხრა, ბოლოს ასე დაასრულა.
- როგორც განათლებულ და პოლიგლოტ კაცს, ნატოს საერთაშორისო დეპარტამენტში მუშაობას გთავაზობთო.
ქართველ „პოლიგლოტ“ გენერალს ვუდსონის ერთი სიტყვაც არ გაუგია, მაგრამ, უღიმოდა და „იეს, იეს“ ეუბნებოდა. ბოლოს კი, ვითომ ნერწყვი გადასცდა, ხველება აუტყდა, მაჯაზე ხელი მომკიდა და ტუალეტში წამათრია. იქაურობას რომ მოვცილდით, ხველა შეწყვიტა, გენერლის სიტყვები მათარგმნინა და მითხრა:
- ახლა მე სასტუმროს ნომერში ავალ და ვინც არ უნდა მიკითხოს, უთხარი, არ ვიცი სადაა-თქო...
ერთი სიტყვით, ჩვენ კიდევ ორი დღე დავრჩით ბრიუსელში და „პოლიგლოტი“ გენერალი არც სპეციალურ ბანკეტზე გამოჩენილა, არც პრესკონფერენციაზე და თბილისში გამოფრენამდე თავის ნომერში იყო ჩაკეტილი. გენერალი ვუდსონი კი მხრებს იჩეჩდა და იმეორებდა - ღმერთო ჩემო, სად გაქრა ეს სიმპათიური პოლიგლოტი ქართველი გენერალიო”.
