დიდი „სატარიფო ომი“ დაიწყო - რა ელის მსოფლიო ეკონონომიკას?

ბექა დანელია

დონალდ ტრამპმა „სატარიფო ომი“ წამოიწყო. ამიერიდან ამერიკაში იმპორტირებულ თითქმის ყველა საქონელზე მინიმუმ 10%-იანი ტარიფი იმოქმედებს, ხოლო ქვეყნებს, რომლებთანაც აშშ-ს უფრო დიდი სავაჭრო დეფიციტი აქვს - მეტად მაღალი განაკვეთი დაუწესდებათ. მსოფლიოს ბირჟებზე აჟიოტაჟი და პანიკის ნიშნებია.

მაგალითად, აშშ-ის მხრიდან ჩინეთს 34%-იანი ტარიფი დაუწესდება. ევროკავშირს - 20%, ვიეტნამს - 46%, ტაივანს - 32%, იაპონიას - 24%, ინდოეთს - 26%, სამხრეთ კორეას - 25%, ტაილანდს - 36%, შვეიცარიას - 31%, ინდონეზიას - 32%, მალაიზიას - 24%, დიდ ბრიტანეთს - 10%, ისრაელს - 17%, სამხრეთ აფრიკას - 30%.

საქართველოს, სომხეთს, აზერბაიჯანს, ასევე, უკრაინას 10%-იანი ტარიფი დაუწესდება. ყველა ქვეყანასთან გადაწყვეტილება ძალაში 5 აპრილიდან შევა.

გადაწყვეტილების შემდეგ თეთრმა სახლმა გარკვეული საქონლის სია გამოაქვეყნა, რომლებიც ახალი ტარიფებისგან თავისუფლდება. ახალი ტარიფები, რომლებიც 5 აპრილიდან ამოქმედდება, არ შეეხება შემდეგ პროდუქციას: ფარმაცევტული პროდუქტები, ნახევარგამტარები, ხის მასალა, სპილენძი და ოქრო, ენერგეტიკული რესურსები და მინერალები, რომლებიც აშშ-ში მიუწვდომელია.

ამასთან, ალუმინისა და ფოლადის პროდუქტები, ავტომობილები და ავტოკომპონენტები, ასევე, გათავისუფლებულია ახალი ტარიფებისგან, რადგან მათზე წინა ტარიფები ისედაც მოქმედებს.

ტრამპის გადაწყვეტილება მსოფლიო ლიდერებმა უკვე გააკრიტიკეს და „მსოფლიო ეკონომიკაზე დარტყმა“ უწოდეს. ასე მაგალითად, იტალიის პრემიერ-მინისტრმა და ტრამპის მოკავშირემ, ჯორჯა მელონიმ პირდაპი თქვა, რომ გადაწყვეტილება „არასწორია“, თუმცა იტალია მზადაა, იმუშაოს აშშ-სთან შეთანხმებაზე, რათა სავაჭრო ომი თავიდან იქნეს არიდებული.

ტრამპის ტარიფები გააკრიტიკა ესპანეთის პრემიერ-მინისტრმა პედრო სანჩესმაც და განაცხადა, რომ ესპანეთი „ღია სამყაროს“ ერთგული რჩება. ირლანდიის მთავრობის ხელმძღვანელი, მაიკლ მარტინი კი ფიქრობს, რომ ტრამპის გადაწყვეტილება დასანანია და სარგებელს არავის აძლევს.

ოფიციალური განცხადება არ გაუკეთებია საფრანგეთის პრეზიდენტს, ემანუელ მაკრონს, თუმცა გადასახადებით დაზარალებულ ბიზნესსექტორთან შეხვედრას გამართავს.

„გაუმართლებლად“ შეაფასეს ტრამპის გადაწყვეტილება აზიაშიც. იაპონიაში აცხადებენ, რომ 24%-იანი ტარიფის დაწესება დასანანია და არსებობს რისკებიც, რომ ტრამპის გადაწყვეტილება არღვევს მსოფლიო ვაჭრობის ორგანიზაციისა და აშშ-იაპონიის შეთანხმებას.

ტაივანის პრემიერ-მინისტრმა ქვეყნისთვის 32%-იანი ტარიფის დაწესების გამო აღნიშნა, რომ ტაივანის ინტერესების დასაცავად ვაშინგტონთან მოლაპარაკებების ჩანიშვნა იგეგმება. იმავეს აპირებს ტაილანდიც.

კრიტიკა გაჟღერდა ტრამპის მისამართით იმ ქვეყნების ლიდერებისგანაც, რომლებსაც მხოლოდ საბაზისო, 10%-იანი ტარიფი დაუწესდათ. მაგალითად, ავსტრალიის პრემიერ-მინისტრმა ანტონი ალბანეზმა განაცხადა, რომ „გაუმართლებელი ტარიფებისთვის ყველაზე ძვირ ფასს ამერიკელი მოსახლეობა გადაიხდის“.

ბრიტანეთის პრემიერმა კირ სტარმერმა კი აღნიშნა, რომ ქვეყანა იბრძოლებს, რათა აშშ-სთან სავაჭრო შეთანხმებას მიაღწიოს და სატარიფო დარტყმა შეარბილოს.

ლათინური ამერიკის შემთხვევაში, რეგიონის უდიდესმა ეკონომიკამ, ბრაზილიამ, უკვე დაადასტურა კონგრესში კანონი, რომელიც ტრამპის მიერ დაწესებული 10%-იანი ტარიფებისთვის საპასუხო ზომებს განსაზღვრავს.

აღსანიშნავია, რომ აშშ-ის ორი უმსხვილესი სავაჭრო პარტნიორი და მეზობელი, კანადა და მექსიკა, ტრამპის მიერ მოხსენიებული არ იყვნენ. თეთრი სახლის ინფორმაციით, ორივე ქვეყნის შემთხვევაში დაეყრდნობიან უკვე გამოცემულ აღმასრულებელ ბრძანებებს, რომლებიც ქვეყნებს ისედაც 25%-იან გადასახადს აკისრებს.

საპასუხო ნაბიჯებს მოელის „პიემისის“ კვლევითი ცენტრის დირექტორი გიორგი ხიშტოვანიც, რომლის აზრითაც, ტრამპის გადაწყვეტილება, გლობალურად, „ტარიფების ქარიშხალს“ გამოიწვევს.

„აქამდე ამერიკა იყო ღია თავისუფალი ვაჭრობის პიონერი სახელმწიფო და ამ ტიპის ვაჭრობის მთავარი დამცველი. გუშინდელი გადაწყვეტილების შემდეგ, რომელსაც წინ უძღოდა მცირე ზომის მსგავსი გადაწყვეტილებები, ამერიკა პროტექციონიზმის საუკეთესო ნიმუში გახდა და არსებული სავაჭრო სისტემა 180 გრადუსით შემოაბრუნა.

უკვე მრავალი ქვეყანა და ბლოკი ხმამაღლა საუბრობს იმაზე, რომ მოხდება სარკისებური განაკვეთის დაწესება და ეს გლობალურად ტარიფების ქარიშხალს გამოიწვევს. 2025 წლის 2 აპრილი შესაძლოა, ახალი დიდი სავაჭრო ომის ათვლის წერტილი იყოს“, - განაცხადა გიორგი ხიშტოვანმა.

ეკონომიკის დოქტორი ვახტანგ ჭარაია კი ფიქრობს, რომ ტარიფების ომი პოზიტიური ვერც ამერიკული ბაზრისთვის იქნება. იზარალებენ ამერიკელი მომხმარებლებიც, რადგან მოუწევთ, გაძვირებული პროდუქტი შეიძინონ (არა მარტო პროდუქტი, არამედ მათ შორის მომსახურებაც, გამომდინარე ზოგადი ფასების ზრდიდან). შესაბამისად, ამერიკის შეერთებული შტატების ამ გადაწყვეტილებამ, შესაძლოა, ესკალაციის კიდევ უფრო მაღალ საფეხურს მიაღწიოს იმ კუთხით, რომ, შეიძლება, ე.წ. სარკისებრი გადაწყვეტილება მიიღონ იმ ქვეყნებმა, რომელთა წინააღმდეგაც ტარიფები აამოქმედეს.

„ჩემი აზრით, გარდაუვალია, რომ ეს ასე არ მოხდეს. შეიძლება, ცალკეულმა ქვეყნებმა ამერიკულ პროდუქციას ტარიფი ნაკლები დოზით დაუწესონ, ცალკეულმა ქვეყნებმა შეიძლება, უფრო მაღალი ტარიფებიც კი დააწესონ. მაგრამ, ფაქტია, რომ ეს მეტ-ნაკლები დოზით ყველა იმ ქვეყნის მხრიდან მოხდება, რომელიც ამ პაკეტში მოჰყვა.

როდესაც ამერიკის შეერთებული შტატები მთელს მსოფლიოს ტარიფებს უწესებს, თავისუფალი ვაჭრობის რეჟიმი, რომელსაც საქართველო წლებია ელოდებოდა, მაღალი ალბათობით, დროში, მინიმუმ, გადაიწევს და ამ ეტაპზე მოსალოდნელი, ალბათ, არ იქნება. რა თქმა უნდა, შეიძლება, რამე გამონაკლისი შემთხვევაც დაფიქსირდეს, მაგრამ მთლიანობაში ამერიკის პოზიცია ამ შემთხვევაში დანარჩენი მსოფლიოსგან ტარიფების გზით დამატებითი შემოსავლის მიღებაა და არა დანარჩენი ქვეყნების მხარდაჭერა, რომ მათ თავიანთი პროდუქცია ამერიკის შეერთებული შტატების ბაზარზე უფრო იაფად შეიტანონ.

ჩვენთან 10%-იან ტარიფზეა საუბარი, რომელიც ყველა ქვეყნისთვის გლობალური იქნება, თუმცა იმ დამატებით სიაში, სადაც 20-30 და უფრო მაღალ პროცენტებზეა საუბარი, საქართველო არ მოხვედრილა“, – განაცხადა ჭარაიამ.

საერთაშორისო ბირჟებზე უკვე აჟიოტაჟია. პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის მიერ 180 ქვეყნისათვის სავაჭრო ტარიფების დაწესების ფონზე, S&P 500-ის და Dow Jones-ის ინდექსები ბირჟის გახსნიდან რამდენიმე წუთში 3%-ით შემცირდა, ხოლო Nasdaq-ის ტექნოლოგიური ინდექსის შემთხვევაში კორექციის მაჩვენებელი 4.5%-ს აღწევს, რაც ბოლო წლების ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი შედეგია.

აქციების მნიშნელოვანი შემცირებაა ევროპაშიც, რადგან Stoxx 600-ის ფლაგმანური ინდექსი 2.5%-ითაა შემცირებული; იაპონური Nikkei 225-ის შემთხვევაში კი კლება 3%-ია.