Times Now-ზე მიცემულ ექსკლუზიურ ინტერვიუში, ეკონომისტმა, ჯეფრი საქსმა გააკრიტიკა აშშ-ის მთავრობა უკრაინის ომთან მიმართებაში, ბაიდენის ადმინისტრაციას კი „არაკომპეტენტური“ უწოდა. საქსმა ასევე განაცხადა, რომ პრეზიდენტი დონალდ ტრამპი ცდილობს ომის დასრულებას. მან ასევე გაიხსენა 2022 წლის 15 აპრილის სტამბულის სამშვიდობო შეთანხმება და აღნიშნა, რომ, რაც უფრო მეტ წინააღმდეგობას გაუწევს უკრაინა რუსეთს, მით უფრო მეტ ტერიტორიას დაკარგავს.
თქვენს სტატიაში, რომელიც 2022 წლის 6 მარტს გამოქვეყნდა, საუბარია სტამბულის მოლაპარაკებაზე, სადაც თურქეთი იყო შუამავალი რუსეთსა და უკრაინას შორის. პრეზიდენტი ზელენსკი ახლა დასუსტებულია?
ჯეფრი საქსი: პრეზიდენტი ტრამპი ცდილობს დაასრულოს ომი. მას შეუძლია უკრაინის გადარჩენა, მაგრამ ეს ხანგრძლივი პროცესია. კატასტროფა დაიწყო მას შემდეგ, რაც აშშ-მ ნატოს გაფართოვება უკრაინიდან რუსეთის საზღვრამდე გადაწყვიტა. რუსეთი 30 წელია ამბობს მოერიდეთ ჩვენს საზღვრებს, ჩვენ არ გვინდა ამერიკული სამხედრო ბაზები ჩვენს საზღვრებზე, ჩვენ არ გვინდა ამერიკული რაკეტები. ამერიკამ ეს არ გაითვალისწინა და 2008 წელს შეერთებულმა შტატებმა აიძულა ნატო გაეფართოვებინა უკრაინით და საქართველოთი, ეს კი რუსეთს არ მოეწონა.
2014 წელს კი აშშ-მ უკრაინის გადატრიალებაში მიიღო მონაწილეობა და ჩამოაგდეს პრეზიდენტი, რომელიც მხარს უჭერდა ნეიტრალიტეტს. მთავრობა, რომელიც გადატრიალების შემდეგ მოვიდა, სხვა გზა აირჩია. მინსკი1-ის და მინსკი2-ის შეთანხმება ითვალისწინება უკრაინის ტერიტორიაზე ეთნიკურ რუსებითვის რეგიონების გამოყოფას და ავტონომიის მინიჭებას, ამას მხარს უჭერდა გაეროს უშიშროების საბჭოც. თუმცა, აშშ-მ უკრაინაში გადატრიალების შემდეგ მოსულ მთავრობას უთხრა: „თქვენ არ უნდა დაეთანხმოთ გაეროს უსაფრთხოეის საბჭოს შეთანხმებას“. 2021 წელს პრეზიდენტმა პუტინმა შესთავაზა შეერთებულ შტატებს უსაფრთხოების ახალი შეთანხმება, ასევე ნატოს გაფაროვება უკრაინის გარეშე მომხდარიყო, ამაზე აშშ-მ უარი თქვა.
როდესაც 2020 წელს რუსეთი უკრაინაში შეიჭრა, ამერიკამ უკრაინას უთხრა: „თქვენ არ უნდა დანებდეთ, ჩვენ ზურგს გიმაგრებთ“. ამას მოჰყვა ის, რომ უკრაინელები დაშორდნენ მოლაპარაკების მაგიდას და გააგრძელეს ომი, რასაც დაახლოებით, მილიონი მსხვერპლი მოჰყვა. რა თქმა უნდა, უკრაინელებისთვის ბრძოლა კარგად არ წარიმართა. მათ საგრძნობლად ბევრი მიწა დაკარგეს.
როგორ ხედავთ პრეზიდენტ ტრამპისა და პრეზიდენტ ზელენსკის ურთიერთობას, განსაკუთრებით 8 თებერვალს მომხდარი ინციდენტის შემდეგ?
- ძალიან უსიამოვნო იყო იმ ფაქტს ყურება. უნდა აღინიშნოს, რომ ამერიკამ ჩაითრია უკრაინა ამ მდგომარეობაში და ახლა პასუხისმგებელი სწორედ ამერიკაა. თუმცა, ტრამპს უჭირავს კარტები, რომლითაც ბაიდენი თამაშობდა. ბაიდენის ადმინისტრაცია იყო არაკომპეტენტური. მან დიდი ზიანი მიაყენა უკრაინას. უკრაინაში ხალხის უმრავლესობას მშვიდობა სურს, თუნდაც ამის გამო ტერიტორიები დათმონ. უკრაინის ახალგაზრდობას არ სურს უაზრო სიკვდილი. ახლგაზრდები ფრონტის ხაზზე პირდაპრ ქუჩიდან მიჰყავთ, მათ არასაკმარისი მომზადება აქვთ და ამის გამო ისინი იხოცებიან. ამ საშინელი ვითარებისკენ უკრაინას აშშ-მ უბიძგა. წლების განმავლობაში ვაფრთხილებდი უკრაინელებს და ვეუბნებოდი: „თქვენ გახდებით ევროპის ავღანეთი, ფრთხილად იყავით“. იყო შეერთებული შტატების მტერი რთულია, მაგრამ უფრო საბედისწეროა იყო მეგობარი.
რუსებისთვის მოლაპარაკების ერთ-ერთი მთავარი საკითხი ტერიტორიებს დათმობა იქნება?
- სტამბულის 2022 წლის შეთანხმება სავსებით გონივრული იყო და უკრაინა აღარ დაკარგადა ტერიტორიას. რუსეთი თავის გეგმას მიჰყვება. უკრაინის მთავრობას არ უნდა ეთქვა, რომ მათ სურთ ნატოში გაწევრიანება. უკრაინის მთავრობას უნდა შეესრულებინა მინსკის შეთანხმება. მათ ხელი უნდა მოეწერათ სტამბულის სამშვიდობო შეთანხმებისთვის.
თქვენს სტატიაში ამბობთ, რომ ქვეყნებს, რომლებიც ამ კონფლიქტში ნეიტრალურ პოზიციას იჭერენ, შეუძლიათ მოლაპარაკებას შეუწყონ ხელი. მათ შორის ახსენეთ ინდოეთი. თქვენ კვლავ ხედავთ ინდოეთის როლს?
- თუ შეთანხმებას პრეზიდენტი პუტინი დაარღვევს, ისინი ვინც შეთანხმებას ეწინააღმდეგებიან, რა თქმა უნდა, უკან დაიხევენ. ეს არ არის შეთანხმება ორ ქვეყანას შორის, ასეთი შეთანხმება იდება გლობალურად. თუ ერთი მხარე დაარღვევს, დამრღვევს დიდი ხარჯები დაეკისრება - ქვეყნის ყველა სავაჭრო პარტნიორი, ფინანსური პარტიორი უკან დაიხევს. რუსეთს კარგი ურთიერთობა აქვს ინდოეთთან და ჩინეთთან. მაგრამ, თუ რუსეთთმა და უკრაინამ სამშვიდობო ხელშეკრულებას ხელი მოაწერეს და შემდეგ რუსეთმა შეთანხმება ნებაყოფილობით დაარღვია, ეს აუცილებლად დააზარალებს ინდოეთთან, ჩინეთთან და სხვებთან ურთიერთობაში.
შემიძლია დავამატო ისიც, რომ ინდოეთი უნდა იყოს გაეროს უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი. თუმცა, ეს სხვა განხილვის თემაა. მაგრამ, მე მინდა ინდოეთი ვნახო, როგორც მუდმივი წევრი, რადგან ინდოეთი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ქვეყანაა.
თქვენ გსურთ, რომ ინდოეთი იყოს გაეროს უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრი. თუ ხედავთ ამ მისწრაფების განხორციელებას უახლოეს მომავალში?
- მიმაჩნია, რომ მსოფლიოში არსებობს ოთხი დიდი ძალა - აშშ, რუსეთი, ჩინეთი და ინდოეთი. ეს ქვეყნები ქმნიან მასიურ ეკონომიკას, ოთხი ბირთვული ძალაა, ოთხი ტექნოლოგიურად დახვეწილი ქვეყანაა. რა თქმა უნდა, ინდოეთს მუდმივი ადგილი უნდა ჰქონდეს, მაგრამ ბლოკირებას ჩინეთი ახდენს. ჩინეთიც და ინდოეთიც მულტილატერალიზმის მიმდევრია. როგორც შორიდან დამკვირვებლს, არ მომწონს აშშ და ინდოეთი ჩინეთის წინააღმდეგ რომ არიან. არ ვფიქრობ, რომ ეს კარგია მსოფლიოსთვის ან ინდოეთისთვის. მინდა, რომ ინდოეთს და ჩინეთს ნორმალური ურთიერთობა ჰქონდეთ. თუ ჩინეთი იტყვის, რომ დიახ, ჩვენ მხარს ვუჭერთ ინდოეთს როგორც მეექვსე მუდმივ წევრს, ეს მაშინვე მოხდება. გაეროს უშიშროების საბჭოში ინდოეთის როლი მნიშველოვანი იქნება.
როგორც ეკონომისტი როგორ ხედავთ ინდოეთის ეკონომიკურ ტრაექტორიას?
- ინდოეთის დიდი გულშემატკივარი ვარ და ეს ქვეყანა ძალიან სწრაფად იზრდება. ინდოეთის ეკონომიკა წელიწადში 6%-ით იზრდება. ეს ნიშნავს ყოველ ათწლეულში გაორმაგებას. განათლება, მეცნიერება და ტექნოლოგიების სრულყოფილება ინდოეთის ზრდის გასაღებია, პრემიერ-მინისტრის მიზანიც ესაა. ოპტიმისტურად ვარ განწყობილი ინდოეთის პეფრსპექტივის მიმართ.
ამერიკის, ჩინეთის, კანადის, მექსიკასა და ევროკავშრის შორის სატარიფო ომები დაიწყო. ტრამპი ინდოეთსაც დაემუქრა სატარიფო ომით. რას იტყვით ამაზე?
- პროტექციონიზმი ცუდი იდეაა. თუ პროტექცონისტად მიდიხარ, მაშინ არ გენდობიან. ეს არის ყალბი უსაფრთხოება. ინდოეთს ჰქონდა არაეფექტური ეკონომიკა, სანამ არ დაიწყო მისი გახსნა მსოფლიოსთვის. იგივე ეხება ჩინეთსაც. ახლა, აშშ არღვევს საერთაშორისო მიწოდების ქსელებს. დიახ, შეიძლება მეტი ინდუსტრია მოხდეს ამერიკაში, მაგრამ ეს იქნება ძვირადღირებული ინდუსტრია. ის არ იქნება კონკურენტუნარიანი ჩინეთთან. ის არ იქნება კონურენტუნარიანი ინდოეთთან და სხვა ლიდერ ქვეყნებთან მიმართებაში. ასე რომ, მიდგომა, რომელსაც აშშ ახორციელებს, აბსოლუტურად თვითდამამარცხებელია. ვფიქრობ, ეს ტრამპის სტრატეგიული შეცდომაა.
როგორ უყურებთ ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე მოვლენებს? ტრამპის მიერ ისრაელის მხარდაჭერამ შესაძლოა გამოიწვიოს ახლო აღმოსავლეთში კონფლიქტის შესაძლო ესკალაცია?
- ახლო აღმოსავლეთს ორი მთავარი პრობლემა აქვს - ერთი ისრაელი და პალესტინაა და მეორე ირანია. როდესაც საქმე ეხება ისრაელსა და პალესტინას, საჭიროა აშკარა გადაწყვეტილების მიღება. ეს არის ის, რომ უნდა იყოს ორი სახელმწიფო - პალენსიტნის სახელმწიფო და ისრაელის სახელმწიფო, რომლებიც გვერდიგვერდ მშვიდობიანად იცხოვრებენ. ეს იქნება მშვიდობის გასაღები.
ტრამპს სურს, რომ კანადა გახდეს აშშ-ს 51-ე შტატი, სურს გრენლანდიის მიერთება და პანამის არხზე ასევე გამოთქვამს პრეტენზიას. რას ფიქრობთ ამაზე?
- ვფირობ, რომ ეს არასწორი ნაბიჯია. ტრამპის მისაბაძი პრეზიდენტი არის უილიამ მაკკინლი, რომელიც იმპერიალისტი იყო. მაკკინლიმ დაიწყო ომი ესპანეთის იმპერიასთან, რის გამოც ფილიპინები გახდა შეერთებული შტატების კოლონია. რატომ იყო კუბა შეერთებული შტატების კოლონია? რატომ არის ჯერ კიდევ პუერტო რიკო აშშ-ს ტერიტორია, იმიტომ რომ ეს მოჰყვა მაკკენლის იმპერიულ ომს. ასე რომ, ტრამპიც იგივეს გაკეთებას ცდილობს. სხვათა შორის აშშ მოძალადეა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ისტორიაში. მან დაამხო ათობით მთავრობა, განახორციელა რეჟიმის შეცვლის ფარული ოპერაციები. ეს არის ბულინგი. დიდი იმედი მაქვს რომ ტრამპი შეცვლის გადაწყვეტილებას და საღი აზრი გაიმარჯვბს.
არიქა ნაცებო........დავაი დასცხეთ--- ეს პუტინის აგენტია, არიქა .... არიქა
მიდი ტრამპ მიდი.... დავაი..... იქნებ რამე საჩვენოდაც გამოაცხო .
..ხალხნი ვართ ...... რა იცი-- ყველაფერი ხდება
შენ მიდი, მიდი--იცოდე არ სემარცხვინო--- მე აქედან გბალეშიკობ