ორმა გამოკვეთილმა ლიდერმა პოლიტიკა დატოვა, ქვეყანა მმართველობის ერთი სისტემიდან მეორეზე გადავიდა; ქვეყანას ჰყავს ახალი ხელისუფლება ქვეყნის მართვის ნაკლები გამოცდილებით; გვყავს საზოგადოება, რომელსაც აქვს შანსი, თვალყური მიადევნოს საკუთარი ქვეყნის განვითარების პროცესს - არც ხელისუფლებას და არც საზოგადოებას აღარ აწყობს შეცდომები, დაშვებული მმართველობის პროცესში; არ აწყობს პოლიტიკურ ინტრიგებში გახლართული მთავრობა, რომელიც ნდობასა და საზოგადოების ლეგიტიმაციას დაკარგავს.

რას მივიღებთ დღევანდელი მოცემულობიდან და მოვლენათა როგორი ლოგიკური განვითარებაა მოსალოდნელი, ამ თემაზე ექსპერტი ბაკურ კვაშილავა გვესაუბრება.

ბატონო ბაკურ, გვყავს ახალი ხელისუფლება და მმართველობის ახალ სისტემაზე გადავდივართ, რომელიც საქართველოსთვის ფაქტობრივად უცნობია, რას უნდა მიექცეს ყურადღება?

- პირველი და მთავარი არის ის, რომ ქვეყანა გადადის არა მარტო საპრეზიდენტოდან საპარლამენტო მიმართულებით, არამედ ნახევრად ავტორიტარული რეჟიმიდან დემოკრატიული რეჟიმის მიმართულებით - ეს ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი ცვლილებაა.

ამასთან დაკავშირებულია-ხოლმე პირველი ორი წლის განმავლობაში ეკონომიკის, შედარებით, ნელი განვითარება, ხანდახან - სტაგნაციაც. შემდეგ უკვე, იმ, ვიტყოდი, მმართველობის ინსტიტუტების დალაგება და აწყობა ხდება, რომელიც ავტორიტარული მმართველობის დროს, რეალურად, იმართებოდა აბსოლუტურად სხვანაირად, ვიდრე ეს გამოხატული იყო კანონმდებლობაში, ან რეგულაციებით.

ამიტომ, საქართველო ახალა იწყებს ცხოვრებას, კანონების, კანონების აღსრულების მიხედვით, რომელიც მას აქვს. ანუ, ავტორიტარული რეჟიმის დროს არის კანონი და პარალელურად, არაფორმალური წესები, როგორ მიიღება გადაწყვეტილებები - ე.წ. სატელეფონო მართვა, ხოლო დემოკრატიის შემთხვევაში კანონი იძენს რეალურ ძალას.

პრობლემა მდგომარეობს იმაში, რომ ეს თუ პრობლემას არ წარმოადგენდა ავტორიტარული მმართველობის დროს, დღეს აუცილებელია, ყველა რეგულაცია და პროცედურა იყოს ისეთი, რომ ხელს უწყობდეს ქვეყნის ეფექტურად მართვას - ეს დასახვეწი იქნება პირველი ორი წლის განმავლობაში.

ანუ, სულ ცოტა, ორი წლის მუშაობა დასჭირდებათ კანონმდებლებს...

- არა მხოლოს პარლამენტს, მთავრობას და პარლამენტს ერთად, რა თქმა უნდა, თუ ისევ არ გადავალთ დიქტატურის რეჟიმში - დიქტატურის რეჟიმი ჩვენთვის ნაცნობია და აქედან გამომდინარე, უფრო მარტივად გამოვა.

ეს საფრთხე არსებობს?

- რა თქმა უნდა, არსებობს, რადგან ჯერ საქართველოში ისე არ არის ჩამოყალიბებული დემოკრატია, რომ შეუქცევადი იყოს ეს პროცესი. მინიმუმ, კიდევ ერთი საპარლამენტო არჩევნები გვჭირდება, ჩატარებული დადგენილ ვადებში და არა ვადაზე ადრე, რომელმაც შეიძლება გვათქმევინოს, რომ საქართველოში დემოკრატია არის პოლიტიკური ბრძოლის ერთადერთი მიღებული მეთოდი.

რაც შეეხება პოლიტიკურ ბრძოლას, მუდმივად ისმის მოსაზრება, რომ ხელისუფლებაში თავმოყრილი პარტიები დაიწყებენ ლიდერობისთვის ბრძოლას. თუ გამოიკვეთა მსგავსი ნიშნები, რომ მსგავს პროგნოზზე სერიოზულად ვიმსჯელოთ?

- ჯერჯერობით, რაც ჩანს - ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებისთვის არანაირი შიდა ბრძოლა არ იქნება და კოალიცია, როგორც ჩანს, იქნება ერთიანი. რაც შეეხება ზოგადად იმას, რომ პარტიები უფრო მეტ ყურადღებას დაუთმობენ თავიანთ იდეოლოგიას და უკვე იდეოლოგიურად ჩამოაყალიბებენ ახალ კოალიციებს, ალბათ, ეს არის განვითარების ლოგიკური გზა. ალბათ, ამას ვერ გავექცევით და აქედან გამომდინარე, ის, რომ გადახალისდეს, ახალი კოალიციები შეიქმნას 3-4-წლიან პერიოდში, რა თქმა უნდა, მოსალოდნელია.

ჩვენ გვყავს სამი ლიდერი ღარიბაშვილი, უსუფაშვილი და მარგველაშვილი. როგორი ურთიერთობის ჩამოყალიბებაა მოსალოდნელი მათ შორის და როგორი კომუნიკაციაა საჭირო იმისათვის, რომ ქვეყანა შეფერხებების გარეშე განვითარებისკენ წავიდეს?

- საკმაოდ რთულია პასუხის გაცემა, ალბათ, იმიტომ, რომ ჩვენ პირველად გვაქვს ასე დაბალანსებული ხელისუფლება, მრავალნაირად შეიძლება მოვლენები განვითარდეს.

ფაქტი ერთია, სამივე ლიდერს დღეს ერთად ყოფნა აწყობს, რომ ერთიანი ფრონტით შეუტიოს იმ მნიშვნელოვანი საკითხების გადაწყვეტაზე მუშაობას, რომელიც დღეს საქართველოს წინაშე დგას და რომლის გადაჭრაზეც „ქართულმა ოცნებამ“ აიღო ვალდებულება. ამიტომ მგონია, რომ მათ შორის იქნება თანამშრომლობის რეჟიმი, ვიდრე დაპირისპირების უახლოესი წლების განმავლობაში და ეს, ალბათ, ყველაზე ლოგიკურიც არის.

უკვე, სამი-ოთხი წლის შემდეგ, შეიძლება დავინახოთ ისეთი ტენდენციები, რომელიც მიუთითებენ, როგორ ჩამოყალიბდა მაგალითად, პრეზიდენტის როლი, როგორ ჩამოყალიბდა პრემიერ-მინისტრისა და პარლამენტის როლი რეალობაში. მაგრამ, ამ ეტაპზე, კარგი რაც არის ჩვენი ქვეყნისთვის - სამივე ლიდერს აწყობს ერთმანეთთან მჭიდრო თანამშრომლობა.

თუმცა არასაპარლამენტო ოპოზიციის მხრიდან კეთდება პროგნოზები (მანამდე ნაციონალებისგან), რომ მჭიდრო ურთიერთობები მოსალოდნელია პრემიერსა და პარლამენტის თავმჯდომარეს შორის და ისინი გაერთიანდებიან ირაკლი ალასანიას ჩასაძირად, რომელიც ღარიბაშვილის რეალური კონკურენტია. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ გარედან მსაგავსი არაფერი შეინიშნება ალასანიას წინააღმდეგ. არასაპარლამენტო პარტიებს აწყობთ, რომ მოვლენები ასე განვითარდეს თუ მართლაც შეიმჩნევა, რაღაც, რაც გვაფიქრებინებს, რომ მსგავსი სცენარი მოსალოდნელია?

- კოალიციის ამ წევრების შიდა ურთიერთობას მე ნამდვილად არ ვიცნობ და თუ ვინმე იცნობს და აქედან გამომდინარე აკეთებს დასკვნებს, არ ვიცი. მაგრამ ის, რაც საზოგადოებისათვის ნათელია და რა ინფორმაციაზეც ხელი მიგვიწვდება, ლოგიკურად არც ერთ მათგანს არ უნდა აწყობდეს კოალიციის რომელიმე მხარესთან დაპირისპირება, რადგან ჯერ კიდევ ბევრი რამ არის გასაკეთებელი, მათ შორის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებია მოსაგები.

ის, რომ არასაპარლამენტო პარტიებს აწყობთ კოალიციის შიგნით დაპირისპირება და ყველანაირად მიესალმებიან ამას, ეს სავსებით გასაგები უნდა იყოს, რადგან რაც უფრო დასუსტდება კოალიცია, მით უფრო მეტი შანსი იქნება იმისათვის, რომ სხვა პარტიებმა მიაღწიონ წარმატებას მათი ურთიერთდაპირისპირების ფონზე.

ეს ასევე ძალიან კარგად უნდა ესმოდეს და ესმის კიდევაც კოალიციას და არ სურს, დაკარგოს ის ადგილები და გავლენა, რომელიც მოიპოვა როგორც ერთიანმა გუნდმა და რომელიც არ ექნებათ ცალ-ცალკე. ამის გათვალისწინებით, ვთვლი, რომ უახლოეს მომავალში მსგავსი დაპირისპირება მოსალოდნელი არ არის. თუმცა, როგორც ვამბობ, ეს მოლოდინი არის გარე დაკვირვების შედეგი და არა რაღაც ინფორმაციაზე დაყრდნობით, რომელიც შეიძლება მიუთითებდეს საწინააღმდეგოს.

სოციალურ ქსელებში უკვე მეორე დღეა ტრიალებს, თუ როგორ გააფრთხილა მკაცრად ღარიბაშვილმა ალასანია და ა.შ. შეიძლება მარტივად გავშიფროთ, რომ ეს ნაციონალების და მათი სატელიტების ინტერესია?

- შეიძლება ესეც იყოს ერთ-ერთი ახსნა, მეორე ახსნა შეიძლება იყოს ის, რომ ვინც პოლიტიკაშია ჩართული, მას აქვს შიდა ინფორმაცია, რომელიც ჩვენთვის არ არის ცნობილი, ანუ რამდენიმე ახსნა შეიძლება ჰქონდეს, მაგრამ ფაქტი ერთია, ოპოზიციას უნდა აწყობდეს ხელისუფლების წარმომადგენლებს შორის დაპირისპირება - ეს უდავოა. ნიშნავს თუ არა იმას, რომ ოპოზიცია ჭორს ავრცელებს, ვერ ვიტყვით, მაგრამ ფაქტია, რომ აწყობს.

ოპოზიციის მხრიდან მარგველაშვილის მიმართაც გაკეთდა პროგნოზები, რომლის თანახმადაც, არ არის გამორიცხული, მან დამოუკიდებელი თამაში წამოიწყოს და ამის დადასტურება იქნება პოლიტიკაში ლევან ვასაძის შემოყვანა, თუნდაც თბილისის მერად...

- ეს უკვე ყვითელი პრესისკენ მიდის, თუმცა შეიძლება ვცდები.

მეორე მხრივ, არ ველი არანაირ თამაშებს არამარტო პრეზიდენტ მარგველაშვილის მხრიდან, რომლის ფუნქციებიც, როგორც მოგახსენეთ, მნიშვნელოვნად განსხვავდება საქართველოს წინა პრეზიდენტების ფუნქციებისაგან, არამედ არც პრემიერ ღარიბაშვილის და არც პარლამენტის თავმჯდომარე უსუფაშვილისგან, რა ბერკეტებიც არ უნდა გააჩნდეთ კონსტიტუციურად, რომ თავისკენ გადახარონ პოლიტიკური კურსი. ამ ეტაპზე, მათ არ გააჩნიათ არანაირი მოტივაცია, რომ წავიდნენ ერთმანეთთან დაპირისპირების გზით.

ვისაუბრეთ რა აწყობს ხელისუფლებას და რა - ოპოზიციას. რა უნდა გააკეთოს პირველ რიგში ხელისუფლებამ იგივე კონსტიტუციასთან დაკავშირებით, რომ გაცხადებულ კურსს არ აცდეს, თქვენი შფასებით, ეს რა უნდა იყოს?

- სამუშაო, იმდენად, კონსტიტუციის მიმართულებით არაა, რამდენადაც იმ ორგანული კანონების მიმართულებით, რომელიც გამომდინარეობს კონსტიტუციიდან. მიმაჩნია, რომ კონსტიტუციის მუდმივი ცვლილება და გადახალისება მიზანშეწონილი არ არის. თუმცა, ერთია, რომ პრემიერ-მინისტრის ფუნქციები ცოტა დაუბალანსებელია დღევანდელ კონსტიტუციაში, მაგრამ ეს გაცილებით უკეთესი კონსტიტუციაა, ვიდრე აქამდე გვქონდა, როდესაც პრეზიდენტის ფუნქციები იყო აბსოლუტურად უკონტროლო ნებისმიერი სხვა ორგანოს მიერ.

თუკი მოვლენები ბუნებრივი გზით განვითარდა, ჩვენ გვაქვს შანსი, რომ რამდენიმე წელიწადში ჩამოვყალიბდეთ შეუქცევადი დემოკრატიის ქვეყნად. ეს ნიშნავს თუ არა იმას, რომ საქართველო მაღალი ტემპებით გააგრძელებს ეკონომიკურ განვითარებას უშუალოდ მომავალი წლიდან? - რა თქმა უნდა, არ ნიშნავს.

უფრო მეტიც, როდესაც ქვეყანა მთელი 23 წლის განმავლობაში იყო დიქტატის რეჟიმში, იყო რაღაც ფორმის ავტორიტარიზმი, მაგალითად - ჰიბრიდული რეჟიმი, კონკურენტული ავტორიტარიზმი და სხვა, შემდეგ ეს გადადის თვისობრივად ახალი ტიპის მმართველობაზე, ბუნებრივია, ამ გარდამავალ პერიოდში გარკვეული ტიპის პრობლემები იქნება. მაგრამ ამის შემდეგ, ჩვენ უკვე გვექნება სტაბილური განვითარების შანსი დემოკრატიის ფარგლებში. მაგრამ, როგორც ვამბობ, მთავარი პრობლემაა, დემოკრატია გახდეს შეუქცევადი პროცესი, რაც ჯერ კიდევ არ გადაჭრილა.

ამავე დროს ძლაუფლებიდან წავიდა ორი ლიდერი სააკაშვილი და ივანიშვილი, ამ ფაქტმა როგორი ასახვა შეიძლება ჰპოვოს, რა პლუსები და მინუსები ახლავს ამ მოვლენას?

- კონკრეტულად ბიძინა ივანიშვილის წასვლას აქვს ის მინუსი, რომ ადამიანი, რომელმაც შეცვალა საქართველოში რეჟიმი, ვგულისხმობ არა ერთი მთავრობის მეორე მთავრობით ჩანაცვლებას, არამედ ავტორიტარული რეჟიმი გადაიყვანა უფრო დემოკრატიული მიმართულებით, როდესაც ეს ადამიანი პასუხისმგებლობას იხსნის და მიდის, ეს მთლად დემოკრატიული არ არის.

ჩნდება ბევრი ეჭვი, მათ შორის იმის თაობაზეც, რომ ის იხსნის პასუხისმგებლობას, მაგრამ არა უფლებას, მართოს ქვეყანა შეფარული გზებით, რაც მიმაჩნია, რომ ნამდვილად ლოგიკური საფრთხეა და შეშფოთების მიზეზი ნამდვილად არის. ანუ, სხვა სიტყვებით - ივანიშვილმა როგორც აღნიშნა, უნდა ვენდოთ, რომ ეს ასე არ იქნება - დემოკრატიაში მხოლოდ ნდობაზე არ არის ხოლმე დამოკიდებული, მმართველობა როგორია, არამედ ამას სხვადასხვა ინსტიტუტები უზრუნველყოფენ.

რა თქმა უნდა, შეკითხვები არსებობს, მაგრამ მეორე მხრივ, ასეთი გამოკვეთილი ლიდერების ჩამოცილება ქმნის თეორიულ შესაძლებლობას, რომ ინსტიტუტებს მიენიჭოს გაცილებით მეტი მნიშვნელობა, ვიდრე იმ პიროვნებებს, რომლებსაც უკავიათ ამ ინსტიტუტების ხელმძღვანელი თანამდებობები.

ეს შანსს ქმნის და არის გარკვეულწილად დადებითი მომენტი, რომელმაც ხელი შეიძლება შეუწყოს საქართველოში დემოკრატიული მმართველობის განმტკიცებას.

ანუ, დღეს გვაქვს მეტი შანსი, ვიდრე ოდესმე, შეიძლება ითქვას, საუკუნის განმავლობაში?

- ყველაფრის მიუხედავად, რაც არ უნდა მეთქვა ამ ინტერვიუში, დემოკრატიული განვითარების გაცილებით მეტი შანსი აქვს საქართველოს, ვიდრე ოდესმე გვქონია.