ხელისუფლების შეცვლის შემდეგ გაჩნდა მოლოდინი, რომ ბიზნესის წლების განმავლობაში შელახული უფლებები როგორმე აღდგებოდა და ამ კუთხით სამართლიანობის აღდგენის პარალელურად, ბიზნესს პრობლემები აღარ შეექმნებოდა. ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე და მანამდეც, ბიძინა ივანიშვილი ბიზნესმენებთან შეხვედრებისას ხაზს უსვამდა, რომ მათ ვეღარავინ შეავიწროებდა და მოუწოდა კიდეც, რომ ხელისუფლებასთან პრობლემების შექმნისთანავე ამ თემაზე ხმამაღლა ელაპარაკათ.

„ახალი ეკონომიკური სკოლის“ პრეზიდენტი პაატა შეშელიძე მიიჩნევს, რომ ხელისუფლების დამოკიდებულება გადასახადის გადამხდელისადმი არ შეცვლილა და მცდარია მოსაზრება იმის შესახებ, რომ ახალი ხელისუფლების პირობებში ბიზნესის მიმართ ლოიალური დამოკიდებულებაა. ექსპერტის აზრით, შეიძლება, დღეს ფიზიკურად არავინ მიდის კომპანიებში და მათ წილის გადაფორმებას არავინ სთხოვს, მაგრამ ადმინისტრაციული ზეწოლა შენარჩუნებულია.

სად ხედავს პრობლემებს და რისი შეცვლაა აუცილებელი, ამ თემაზე for.ge პაატა შეშელიძეს ესაუბრა.

ბატონო პაატა შეგიძლიათ დაასახელოთ ის კომპანიები ვის მიმართაც ადმინისტრაციული ზეწოლა ხორციელდება?

- მომრავლდა შემთხვევები, როდესაც საგადასახადო სამსახური ავიწროებს ბიზნესს. უმეტესობას არ სურს გახმაურება, ამიტომ ვერ ავიღებ საკუთარ თავზე მათ დასახელებას, მაგრამ მსგავსი შემთხვევებიდან გახმაურებულია ჩოჩელის საქმე, რომელზეც თავადაც საუბრობს.

ჩოჩელი იმასაც ამბობდა, რომ ფინანსური პლიციის შეფის პირადი ინტერესი იყო მისი ბიზნესის შევიწროება...

- არ ვიცი ვისი პირადი ინტერესია, მაგრამ ფაქტია, რომ ჩოჩელი არც გარბის და არც იმალება, მაგრამ დავა მიდის იმ ფონზე, როდესაც მისი კომპანიების ანგარიშები დაყადაღებულია, მუშაობა შეფერხებულია.

შეიძლება, ყველაფერზე იდავო ადამიანმა, მაგრამ ბიზნესი არ უნდა გააჩერო. ეს ტაქტიკა იყო წინა ხელისუფლების დროსაც.

მსგავსი ფაქტები ბევრია თუ მხოლოდ ერთეულ შემთხვევებზეა საუბარი?

- არც თუ ისე ცოტაა. რამდენიმე დღის წინ მქონდა შეხვედრა ერთ-ერთ ბიზნესმენთან, რომელმაც მითხრა, რომ მისი ორი თანამშრომელი, მათ შორის ერთი ბუღალტერი დააკავეს. დავა საგადასახადო საკითხს უკავშირდებოდა. ისინი კი გაათავისუფლეს გირაოთი, მაგრამ დავა კვლავ მიმდინარეობს. მათ ინტერესებს იცავს ერთ-ერთი ჩემი კოლეგა. არ მინდა, რომ მოვლენებს გავუსწრო და დავასახელო, რომელ კომპანიებზეა საუბარი.

ყველა, ვისაც ასეთი დავა აქვს, ერიდება გახმიანებას. სხვათა შორის, რამდენიმე დღის წინ ჩემი „კავკასიის“ ეთერში ყოფნისას თავად დავით აქუბარდიამ ისაუბრა ერთ-ერთ კომპანიაზე პირდაპირ ეთერში, ვისაც მსგავსი პრობლემები აქვს. დავა შეეხებოდა ასეთ საკითხს - რატომ ყიდით პროდუქციას იაფად, შედეგად ბიუჯეტში ნაკლები გადასახადის გადახდა გამოგდითო და აძალებდნენ, სხვა ტარიფებით დაეანგარიშებინათ გადასახადები, რაც ბუნებრივია, კომპანიისთვის უკვე ზარალის მომტანი იქნებოდა.

ეს ყველაფერი იმას კი არ ნიშნავს, რომ კომპანია ყოველთვის მართალია საგადასახაო დავების თვალსაზრისით, საუბარია იმაზე, რომ მას ექცევიან ზედმეტად მკაცრად.

ბიზნესის შევიწროება იყო ერთ-ერთი მთავარი საკითხი, რის გამოც ხალხმა უარი უთხრა წინა ხელისუფლებას და აირჩია ახალი. რეალური მიზეზი რა შეიძლება იყოს მსგავსი ტენდენციის, არაკომპეტენტურობა, უცოდინრობა, თუ ვიღაცას მიზანმიმართულად სურს, ბიზნესის განვითარების შეფერხება, დაშინება და ძალადობის დანერგვა, თქვენ რას ფიქრობთ?

- ადრეც და ახლაც ერთადერთი მიზეზი იყო არა ძალადობა, არამედ ფული, რომელიც უნდათ, რომ აიკრიბოს. მიზანი იყო ფული, ბიუჯეტი და შემდეგ ამ ბიუჯეტიდან რაღაც სიკეთეების მიღება სათავისოდ.

ცხადია, წინა მთავრობა ბევრად უფრო რადიკალური და ხისტი იყო, ეს ხელისუფლება ასე არ არის, შესაბამისად, თანხების მობილიზება უჭირთ კიდევაც. მაშინდელი მეთოდების გამოყენებამ საშუალება მისცა მთავრობას და სეკვესტრების გარეშე გაიარა ეს წლები. ამ მთავრობას თან უნდა, თან ერიდება, და თან ვერც თმობს, რაღაც ასეთი ტენდენციაა.

როდესაც ბიუჯეტში ფული ვეღარ შედის, ცდილობენ-ხოლმე თუკი საიდანმე რაიმე შანსი არსებობს, აქედან გააკეთონ მობილიზება.

ბიუჯეტი იგეგმება არასწორად და ეს იწვევს წლის ბოლოს პრობლემებს, რომელიც უშუალოს ბიზნესზე აისახება?

- ორი მიზეზია, ბიუჯეტსაც არასწორად გეგმავენ და შესაბამისად, პოლიტიკასაც. იმდენი ვალდებულებები აიღეს საკუთარ თავზე, რომ არ ვიცი, რის იმედად იყვნენ.

რაც შეეხება ბიზნესის თავისუფლებას, წინა ხელისუფლების დროს ამბობდნენ, რომ ბიზნესი არ იყო თავისუფალი. დღეს შეიძლება ითქვას, რომ ის უკვე თავისუფალია?

- მოდით ვთქვათ, რას ნიშნავს ბიზნესის თავისუფლება, რაღაც კომპონენტებისგან ხომ უნდა შედგებოდეს. ჩვენ ვისაუბრეთ, რომ ადმინისტრაციული ჩარევა არსებობს. დავები ისევ ხშირად ძალადობრივი ფონით მიმდინარეობს, თუმცა ისეთი მასშტაბი არ აქვს, როგორც იყო, მაგრამ მაინც არის.

მეორე - ხომ უნდა ჰქონდეს ბიზნესს ასპარეზი, რომ იმუშავოს, აქაც არის პრობლემები. ერთი მხრივ - გაზრდილი რეგულირებები და მეორე მხრივ - ძალიან ბევრი სექტორი სახელმწიფომ თავისი დაფინანსების ქვეშ აიღო. ბუნებრივია, ამ სფეროებიდან კერძო ბიზნესი გამოდევნა. პრივატიზება შეჩერდა, კერძო საკუთრების შეძენა უცხოელებისთვის შეიზღუდა, თუმცა ეს არ არის სრული სურათი, არის სხვა კომპონენტებიც, სადაც არის ნეგატიური და მძიმე სურათი. ჯამში ვიღებთ, რომ შეიძლება ფირმას არ ართმევენ, არ მიდიან და წილების გადაფორმებას არ სთხოვენ, მაგრამ ამ ფირმას მუშაობის საშუალებას არ აძლევენ.

მეორე მხრივ, ხელისუფლებას აქვს გარკვეული პროგრამები, რომლის დახმარებითაც საუბარია ბიზნესის განვითარების ხელსწყობაზე. ანუ ხელისუფლებას აქვს სურვილი, მაგრამ თქვენი აზრით, რა ნაბიჯები უნდა გადაიდგას იმისათვის, რომ ეს სურვილი რეალობაში განხორციელდეს?

- არ არსებობს ბუნებაში პროექტი, რომელიც შეუძლია, შექმნას მთავრობამ ბიზნესის წასახალისებლად. იმიტომ, რომ მთავრობას საამისო არანაირი ბერკეტი არ აქვს. ერთადერთი, რაც მას შეუძლია, არის ის, რომ ბიზნესის საქმიანობაში არ ჩაერიოს. სინამდვილეში თავისი თავი შეზღუდოს - როდესაც გადასახადებს ამცირებს, სინამდვილეში ეს კი არ ეხმარება ბიზნესს, არამედ მთავრობა ამცირებს, ზღუდავს საკუთარ თავს - როდესაც ასეთი პრეცედენტი იქმნება, უკვე იწყება ბიზნესის წახალისება, მას ექმნება ასპარეზი და შეუძლია განვითარება.

მთლიანად ეკონომიკური პოლიტიკაა შესაცვლელი თუ მაგალითად, საგადასახადო კოდექსი არ იძლევა ბიზნესის თავისუფლების საშუალებას?

- ბევრი რამ - კოდექსი, ბიუჯეტი, ჩარევა, რეგულირება, მონეტარული პოლიტიკა, მიწის საკუთრების პოლიტიკა - უამრავი თემაა, რომელიც უნდა მოწესრიგდეს, გაუმჯობესდეს, დაიხვეწოს. მაგრამ დღეს შემოაქვთ ანტიმონოპოლიური კანონმდებლობა, რომელიც საერთოდ არქაულია. კომპანიას, რომელსაც შეუძლია, კარგი პროდუქცია აწარმოოს და იკავებს ბაზრის 40%-ს, ეუბნებიან, რომ მონოპოლისტი ხარ და ჯარიმა გადაიხადეო. მსგავსი გადაწყვეტილებების შემდეგ ბევრს მოუნდება ამ ქვეყანაში მუშაობა?

ზოგადად ანტიმონოპოლიური რეგულირება უნდა გვქონდეს თუ არა? ყოფილი ხელისუფლება საჭიროდ არ თვლიდა...

- ასეთი კანონი არსებობს -„კანონი კონკურენციისა და თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ“ - შესაბამისი სააგენტოც არსებობდა და როგორ იყო წინა ხელისუფლება ამ ყველაფრის წინააღმდეგი? კანონმდებლობა უნდა იყოს, მაგრამ გააჩნია, ის რას არეგულირებს, ამაშია სხვა მიდგომები.

მუდმივად იყო საუბარი მონოპოლიებზე. მაგალითად ნავთობპროდუქტების ბაზრის მონოპოლიაზე, როდესაც ხუთმა იმპორტიორმა გადაინაწილა ბაზარი და სხვა ვერ შედიოდა ბაზარზე. ბევრს საუბრობდნენ მათ შორის კარტელურ გარიგებებზე და ა.შ. ამ ყველაფერს სხვა ტიპის რეგულირება არ სჭირდება?

- დავუშვათ, ხუთი იმპორტიორი ინაწილებს ბაზარს, როდესაც მეექვსეს ამ ბაზარზე არსებობის საშუალებას არ აძლევენ, ეს არის პრობლემა.

სწორედ ამას ვგულისხმობ, ამ ყველაფერს რეგულირება არ სჭირდება?

- ეს თავისუფალია. საქართველოში კომპანიის დაფუძნება კაპიკები ღირს, თუ ვინმე ხედავს, რომ საქმე კარგად მიდის, ყოველგვარი შეფერხების გარეშე იწყებს ამ ბიზნესს. თუ ვხედავთ, რომ ბაზარზე მხოლოდ 5 კომპანიაა, მეექვსე კი არა და არ ჩნდება, აქ უნდა დაისვას კითხვა, რაიმე ინსტიტუციური ხარვეზი ხომ არ არის, რომელიც უშლის ხელს? ლიცენზია ხომ არ არის ძვირი ან რაიმე არაფორმალური ბარიერები ხომ არ არის აღმართული. საბოლოოდ მივალთ არა კერძო კომპანიის, არამედ სახელმწიფოს დანაშაულთან, რომელიც ზღუდავს ახალი კომპანიის ბაზარზე შესვლას.

არის ერთი საკითხი, რომელიც ვფიქრობ, ამ ეტაპისთვის საკვანძოა - ყალიბდება მინისტრთა ახალი კაბინეტი, ისტორიული შანსი აქვს ახალ პრემიერ-მინიტრს, რომ ქვეყანა დააყენოს უფრო ეკონომიკური განვითარების გზაზე. მან უნდა გადახედოს მრავალი წლის გამოცდილებას და უარი თქვას ყველა იმ ნეგატივზე რაც იყო. უნდა აიღოს საერთაშორისო კვლევები, რომელიც აფასებს მდგომარეობას ეკონომიკური საქმიანობის მიხედვით და დავისახოთ ამოცანად, რომ გავხდეთ პირველები. მთელი ეს ეკონომიკური რეფორმები უნდა აეწყოს იმაზე, თუ როგორ შეიძლება, გავხდეთ პირველები.

შედეგად, ჩემი ღრმა რწმენით, კითხვები, რომელიც დღეს ისმება, ნამდვილად აღარ იქნება აქტუალური. აღარ ვისაუბრებთ აღარც ბიუჯეტის სეკვესტრზე და აღარც ზეწოლაზე. ეკონომიკური განვითარება ამის აუცილებლობას მოხსნის.