რეგიონული განვითარების სამინისტრომ თვითმმართველობის კოდექსის პროექტის რეგიონებში განხილვა დაიწყო. როგორც კანონპროექტის ინიციატოპრები აცხადებენ,
კანონპროექტი ითვალისწინებს თვითმმართველობასთან დაკავშირებულ მრავალ ასპექტს, მათ შორის თვითმმართველი ქალაქების რაოდენობის გაზრდას, ეტაპობრივად, რამდენიმე ხნის განმავლობაში საერთო ტერიტორიულ ოპტიმიზაციას, ყველა ქალაქსა და მუნიციპალიტეტში მერისა და გამგებლების პირდაპირ არჩევითობას. კანონი ასევე ითვალისწინებს კომპეტენციების გამიჯვნას, საზოგადოებრივი საბჭოების ფორმირებას, რომელიც უნდა იყოს შუამავალი მოსახლეობასა და მუნიციპალიტეტებს შორის. მერებისა და გამგებლების არჩევა პირდაპირი წესით მოხდება და ნებისმიერ მცირე საკითხზე თვითმმართველობის წარმომადგენლებს თბილისთან და ცენტრალურ ხელისუფლებასთან შეთანხმება და სირბილი აღარ მოუწევთ. მოკლედ, კანონპროექტის ავტორებს მიაჩნიათ, რომ ადამიანების ხელში გადადის მათივე ქალაქებისა და სოფლების მართვა ანუ მათ ექნებათ უფლება მოაგვარონ ის პრობლემები, რაც აქვთ, თავად მოაწყონ საკუთარი საცხოვრებელი გარემო ისე, როგორც არის ნებისმიერ ნორმალურ ქვეყანაში.

კანონპროექტის მიმართ კრიტიკული დამოკიდებულება აქვს „თვითმმართველობის ეროვნულ ასოციაციას“. რა პრობლემებისა და საფრთხეების წინაშე შეიძლება აღმოჩნდეს ქვეყანა, ამ სახით კანონის მიღების შემთხვევაში, ამ თემაზე „თვითმმართველობის ეროვნული ასოციაციის“ ექსპერტი დავით ზარდიაშვილი გვესაუბრება.

ბატონო დავით, მთლიანობაში, რა პლუსებსა და მინუსებზე შეიძლება ვისაუბროთ, პირველ რიგში, საინტერესოა, რამდენად მოესწრება ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნებამდე ის ყველაფერი, რაზეც კანონპროექტშია საუბარი?

- დასაწყისშივე დარღვეულია მუნიციპალიტეტების ტერიტორიული საზღვრების გადასინჯვის პროცედურა - კონსტიტუციის 101-ე პრიმა მუხლის მესამე პუნქტი ამბობს, რომ ვიდრე მოხდება ტერიტორიული საზღვრების ცვლილება მუნიციპალიტეტებში, აუცილებელია ამ თვითმმართველ ერთეულებთან კონსულტაციები.

ესენი აპირებენ 15 ათას მოსახლეზე დიდი ქალაქების გამოყვანას მუნიციპალიტეტებიდან და შესაბამისად, ეს მუინიციპალიტეტი დაიშლება. რამდენ ერთეულად, ჯერ მაგასაც ვერ გვეუბნებიან. ამბობენ, რომ კომისია ერთ თვეში გადაწყვეტსო. ჯერ ერთი, ერთ თვეში კომისია ამას ვერ გადაწყვეტს - ერთი წელია, თავს იმტვრევენ და ვერ გადაუწყვეტიათ.

ვიდრე ამ გადაწყვეტილებებს მიიღებენ თელავში კასპში თუ სხვაგან, მოსახლეობასთან უნდა გაემართათ კონსულტაციები და შემდეგ ჩაეწერათ პროექტში, თანახმაა თუ არა მოსახლეობა, რომ ქალაქისა და სოფლების უფლებრივი სეგრეგაცია მოხდეს. თანაც ეს 15 ათასი მოსახლე საიდან მოიტანეს, თუ თვითმმართველობის უფლებას ანიჭებ ქალაქს, მაშინ ყველა ქალაქს მიანიჭე. ან სხვა დასახლებებმა რა დააშავა, სოფელს არ უნდა თვითმმართველობა?

როგორც ამბობენ ქალაქს ექნება თვითმმართველობა და სოფლებს ისე დააჯგუფებენ, როგორც თვითონ უნდათ - ეს უკვე დისკრიმინაციული მიდგომაა. ეს არის ძალიან მძიმე სურათი, თანაც წარმოიდგინეთ, როგორ შეიძლება ფიზიკურად მოასწრო ამათი დაშლა, როცა არჩევნები უკვე კარს არის მომდგარი.

ცალკე უზარმაზარი პრობლემაა სოფლების ხელოვნურად გაერთიანება. მერე იქ საკრებულოს შენობა მაინც ხომ უნდა იყოს აშენებული, თუ არ გაქვს, ხომ უნდა ააშენო მაინც. ამას როდის გააკეთებენ, ან როდის და როგორ გამიჯნავენ ქონებას, საბიუჯეტო შემოსავლებს, ეს უზარმაზარი საკითხებია. ახალ მუნიციპალიტეტებში როგორ დააკომპლექტებენ საჯარო სამსახურს, ეს ძალზე სერიოზული და მტკივნეული თემებია.

მუნიციპალიტეტებში, რომელთა დაშლაც აქვთ განზრახული, მიიღებენ ადმინისტრაციულ კოლაფსს. შეიძლება აირჩიონ ხალხი, მაგრამ, ვერ იმუშავებენ, რადგან ტექნიკურად არაფრით არ იქნებიან უზრუნველყოფილნი. არც შენობა ექნებათ, არც აღჭურვილობა, მოხელეების დაქირავბებასაც ვერ მოასწრებს, ქონება არ გაიმიჯნება, ვერ მოესწრება.

აქამდე თუ რუისპირელი გლეხი დადიოდა თელავში და ასე თუ ისე, სამართალს ვერ პოულობდა, გასაგებია, იმიტომ, რომ თვითმმართველობები უზურპირებული იყო სააკაშვილის ხელისუფლების მიერ.

ახლა ამ გლეხს თელავში ჩასასვლელივც არ ექნება, იმიტომ, რომ უნდა იაროს ყარაჯალაში. ყარაჯალა კი ამისათვის არ არის ფიზიკურად მომზადებული და ვერც ყარაჯალაში ჩასული გლეხი იპოვის სამართალს.

ამით იმ ტერიტორიული ერთეულების დისკრიმინაციაც ხდება, რომელსაც თვითმმართველობა არ ექნება. თუ თელავს აქვს თვითმმართველობა, რა დააშავა ნებისმიერმა სხვა დასახლებამ?

ან თუ ვინმე დამიმტკიცებს, რატომ კასპი უნდა იყოს თვითმმართველი ქალაქი და ბორჯომი არ უნდა იყოს... მხოლოდ იმიტომ რომ 15 ათასს რამდენიმე ასეული კაცი აკლია?- არ მგონია, ეს არგუმენტი იყოს. საიდან მოიტანეს ეს 15 ათასი მოსახლე, ან რა დასაბუთების საუძველზე, ესეც უცნობია.

უარესია გუბერნატორის ინსტიტური, ვიცით, რომ მავნე ინსტიტუტი იყო და გუბერნატორი პოლიტიკური კომისრის როლს ასრულებდა. ახლა კიდევ უფრო უარესი მახინჯი ფორმით კეთდება. გუბერნატორს ისევ კონსტიტუციის დარღვევით ნიშნავენ, რადგან გუბერნატორის სტატუსიც კონსტიტუციით განისაზღვრება, სადაც მითითებულია, რომ ეს არის ცენტრალური ხელისუფლების წარმომადგენელი ადმინისტრაციულ ერთეულში. ის რაიმეს ხელმძღვანელი კი არ არის. უბრალოდ პოლიტიკური ვითარების გამო იყო, რომ გუბერნატორი მძლავრი ფიგურა გახდა. ესეც რა თქმა უნდა, სააკაშვილის უზურპატორული რეჟიმის პირობებში იყო, თორემ ქაღალდზე გუბერნატორს უფლებები არ აქვს. ახლა ამას ამყარებენ და აპირებენ, რომ გუბერნატორი გახდეს ახალი ტერიტორიული ერთეულის, მუნიციპალიტეტების რეგიონული გაერთიანების ხელმძღვანელი (გაერთიანება გამიგია ნებაყოფილობით,მაგრამ მთავრობა რომ სადღაც შეგრეკავს, ეგ რა გაერთიანებაა!).

საბოლოოსდ მიიღება მუნიციპალიტეტების დაშლით მიღებული აჯაფსანდალი, რომელსაც „მოხუფავენ“  ამ გუბერნატორით, თანაც კონსტიტუციის საწინააღმდეგოდ.

რაც შეეხება მოქალაქეების ჩართულობას, ეს რამდენად არის გათვალისწინებული?

- არანაირი პოზიტივი ამ კანონპროექტში არ არის. არც მოქალაქეთა მონაწილეობის კუთხით უმჯობესდება რამე, ძირითადად, ძველი კანონიდან გადმოტანილი ნორმებია და ესეც შეზღუდულია. არაფერი არ ხდება რესურსების გამიჯვნის თვალსაზრისით, უფლებამოსილებების გაზრდის თვალსაზრისითაც არაფერია გათვალისწინებული და ა.შ.

რაც შეეხება საზოგადოებრივ საბჭოებს, ეს არ ნიშნავს მოქალაქეთა ჩართულობის გაზრდას?

-ეს საზოგადოებრივი საბჭო რეალურად გამგებლის წინაშეა ვალდებული, გამგებელთან უნდა ირბინოს „აჩოტებით“ და ფინანსური „დაკლადებით“ და ვის რად უნდა ასეთი საზოგადოებრივი საბჭო?! - გამგებელი თავის ხალხს შეკრებს სოფელში და ამით დამთავრდება ყველაფერი, ამ საბჭოს უფლებამოსილებებიც კი არ გააჩნია.

იურიდიულადაც იმდენად გაუმართავად არის გაკეთებული, კურიოზულ სურათს მივიღებთ - საბჭო არის თურმე საჯარო სამართლის იურიდიული პირი. ამის გარდა, ისეთი ტერმინებია როგორიცაა, საზოგადოებრივი საბჭოს საერთო კრება, საზოგადოებრივი საბჭოს საბჭო ანუ საბჭოს საბჭო ჰყავს და ა.შ. ეს ყველაფერი ვერანაირ კრიტიკას ვერ უძლებს.

დიდ ქალაქებში მერების არჩევასთან დაკავშირებით წინა ხელისუფლების დროსაც იყო საუბარი, თუმცა მაშინ ვერ მოხერხდა...

- რაც შეეხება ინსტიტუციურ მოწყობას - თბილისში არის ყველაზე მავნე მახინჯი სისტემა, იმიტომ რომ უგულავას აქვს ერთპიროვნული მანდატი და არავის არაფერს ეკითხება. საკრებულოს არანაირი გავლენა არ აქვს და პოლიტიკურად გაკოტრდა კიდეც. იგივეს გადმოტანა უნდათ სხვაგანაც - თითო-თითო კაცი იქნება მანდატით აღჭურვილი.

ეს რას ნიშნავს, ვერ გეტყვით, მაგრამ თვითმმართველობა ნამდვილად არ არის. თვითმმართველობა არის ხალხის უფლება, მათი წარმომადგენლების უფლება, ერთი კაცის უფლება კი არ არის! ამათ უნდათ ეს თვითმმართველობა დაიყვანონ ერთ კაცზე, საზოგადოებრივი საბჭო იქნება თუ სხვა, ამ ერთ კაცზეა მიბმული, რომელსაც გუბერნატორი ზედამხედველობს და ამას ეძახიან თვითმმართველობას?!

როგორ ფიქრობთ, რატომ მოხდა, რომ კანონში ასეთი ლაფსუსებია?

- არის რაღაც ვიწრო ჯგუფი, ყოფილი „ენჯეოშნიკების“, რომლებსაც თავი პროფესიონალები ჰგონიათ, ვითომ არასამთავრობო ორგანიზაციებმა მოამზადეს, მაგრამ საუბარია თითოკაციან არასამთავრობოებზე და მისი დაფუძნება ძნელი რომ არ არის, ეს ყველას კარგად მოეხსენება.

რამდენადაც ვიცი, თქვენმა ორგანიზაციამაც მოამზადა კანონპროექტი, მასში რა ძირითადი მომენტებია გათვალისწინებული?

- თვითმმართველობის ეროვნულ ასოციაციას ალტერნატიული კანონპროექტი აქვს მომზადებული, საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესი იყო, დავდიოდით თვითმმართველ ერთეულებში და კანონპროექტი რეალურ საჭიროებებზეა მორგებული. რეალური საჭიროება კი არის თვითმმართველობის უფლებამოსილების გაზრდა, მისი გადასაწყვეტი უნდა იყოს, ეს სოფელია თუ ქალაქი, ყველა ადგილობრივი მნიშვნელობის საკითხი.

პირველ რიგში, კომუნალური მომსახურების საკითხი. დენი, წყალი, გაზი, რატომ არის ცენტრალური ხელისუფლების გადასაჭრელი პრობლემა, სად არის ასე, სხვა რომელ ქვეყანაში?

რესურსები უნდა იყოს მეტი, რომ ადგილობრივი პრობლემები გადაიჭრას - ეს არის დეცენტრალიზაციის რეფორმა, რომ ცენტრალური ხელისუფლებისგან უფლებები და რესურსი, ფული, ქონება, უნდა გადაიტანო ადგილობრივ დონეზე. ამას ჰქვია დეცენტრალიზაცია და არა ტერიტორიის დანაწილებას.

რამდენადაც გაცხადებულია, თავად ხელისუფლებაა დაინტერესებული მოხდეს რეალური თვითმმართველობის სისტემის შექმნა ქვეყანაში. როგორ ფიქრობთ ვინმეს შცდომაა თუ არაკომპეტენტურობა ისეთი კანონპროექტის მომზადება, რომელიც, როგორც ამბობთ, რეალურად ქაოსს გამოიწვევს?

- „ქართული ოცნების“ თემატური ჯგუფები რომ შეიქმნა, ამ თემაზე მუშაობა მაშინ დაიწყო. მეც გახლდით ამ თემატურ ჯგუფში. ალტერნატიული პროექტი შემოიტანა „საქართველოს განვითარების ინსტიტუტმაც“ და მაშინვე დაიწყო რაღაც გაუგებრობები. შემდეგ როდესაც საარჩევნო პროგრამა მზადდებოდა, რომელიც შემდეგ სამთავრობო პროგრამა გახდა, ბიძინა ივანიშვილის მითითებით, ორივე ჯგუფს რაღაც საერთო უნდა გამოგვეძებნა და ერთობლივი თეზისები ჩამოგვეყალიბებინა. შევთანხმდით პრინციპის დონეზე, რომ თვითმმართველობის პრინციპი არის დასამკვიდრებელი და მეტი არაფერი.

შემდეგ უკვე რატომღაც პროფესიონალების ექსპერტების და საზოგადოების წარმომადგენლების გვერდის ავლით მოამზადეს რაღაც კანონპროექტი, ისიც უგულვებელყვეს, რომ კანონით, კონსულტაციები უნდა გაევლოთ „თვითმმართველობის ეროვნულ გაერთიანებასთან“. პროცესი ჩაიკეტა და არ ვიცი, ვის ინტერესებს ახორციელებენ.

თუ ეს კანონი ასეთ დაბნეულობას გამოიწვევს, ეს ხელს რაში უნდა აძლევდეს ხელისუფლებას?

- საქართველოს ასე დანაწევრება ვის რაში უნდა აძლევდეს ხელს, არ ვიცი. წარმოიდგინეთ, რა საფრთხეები წარმოიქმნება, როდესაც მარნეულის ან გარდაბნის მუნუციპალიტეტებს დაშლი... დღეს საქართველოში სამი არაქართული მუნიციპალიტეტი გვაქვს და იქაც პრობლემაა. ნინოწმინდაში მაგალითად, ენის პრობლემაა და საქმის წარმოება სომხურ ენაზე მიმდინარეობს. ამ მუნიციპალიტეტს რომ დაშლი ხელოვნურად, თუ ქართული და სომხური დასახლებები აღმოჩნდებიან ერთ მუნიციპალიტეტში, ეს პრობლემას ხომ შექმნის, თუნდაც იგივე, ენის თვალსაზრისით. ვფიქრობ, ძალიან რთული სიტუაციები შეიქმნება. რა მოხდება ქვემო ქართლში, ვერც კი წარმომიდგენია. დღეს რა სისტემაც არის შექმნილი, ამ ფარგლებში, თვითონ ეს არაქართული მოსახლეობა ასე თუ ისე, ცდილობს ინტეგრირებას. მუნიციპალიტეტების დაშლის შემთხვევაში ეს პროცესიც შეფერხდება. არ არის გამორიცხული, კონფლიქტური კერებიც კი შეიქმნას, მაშინ, როცა ამის საჭიროება ნამდვილად არ არის. არ მინდა ვიფიქრო, რომ შეგნებულ მტრობასთან გვაქვს საქმე. თუმცა ამ პროექტში იმდენად დიდი უვიცობაა, რომ  სახელიც კი ვერ მომიფიქრებია, რა დავარქვა.

რამდენადაც ჩემთვის ცნობილია, მთავრობაც ცალსახად არ უჭერს ამ კანონპროექტს მხარს და რამდენიმე მინისტრი, წინააღმდეგია ამ ფორმით ამ კანონის მიღების.     

აპირებთ თქვენი კანონპროექტი შეიტანოთ პარლამენტში?

- „თვითმმართველობის ეროვნულ ასოციაციას“ უკვე შეტანილი აქვს განცხადება, პროცედურის დასრულების შემდეგ კანონპროექტის შეტანა მოხდება მოქალაქეთა ინიციატივით. ეს იქნება ხალხის ინიციატივა, რომელსაც ათი ათასობით ადამიანი მოაწერს ხელს.