სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის დაწყებული სამხდრო კონფლიქტი უკვე მოექცა მსოფლიო წამყვანი ქვეყნების ყურადღების ცენტრში. რუსეთ-უკრაინის ომის პარალელურად, კიდევ ერთი ცხელი წერტილის გაჩენა უკვე კავკასიის რეგიონში, შეშფოთებას იწვევს.

ფაქტია, იწყება დიდი გეოპოლიტიკური გადანაწილება, მაგრამ როგორი იქნება საბოლოო სურათი, ამის პროგნოზირება ექსპერტებს უჭირთ. ანალიტიკოსი უსაფრთხოებისა და სამხედრო საკითხებში ვახტანგ მაისაია for-ge-სთან ინტერვიუში ამბობს, რომ შესაძლებელია, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ვითარება კიდევ უფრო გართულდეს.

ვახტანგ მაისაია: სამწუხაროდ, აზერბაიჯან-სომხეთის სამხედრო დაპირისპირება განახლდა, რომელიც ჯერ მხოლოდ სამხედრო კონფლიქტის სახეს ატარებს. იმედია, ლოკალური ომის და შემდგომში რეგიონული ომის დონეზე არ გადავა, რასაც, სამწუხაროდ, უკვე აქვს წინაპირობები. მიუხედავად იმისა, რომ მხარეებმა ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებას, ფაქტობრივად ორჯერ მიაღწიეს, როგორც ჩემთვისაა ცნობილი, გარკვეულ ტერიტორიებზე ბრძოლები ახლაც მიმდინარეობს. აზერბაიჯანიდან ექსკლუზიური კადრები მივიღე, არ ვიცი რამდენადაა მართალი, მაგრამ ამ კადრებზე აზერბაიჯანელი შეიარაღებული ძალების წარმომადგენლები ჩანან, რომლებმაც სომხეთის ტერიტორიაზე, სევანის ტბის სანაპიროს გასწვრივ აზერბაიჯანის დროშა ააფრიალეს. ისინი ამბობენ, რომ ომი მათ მიერაა მოგებული. შეიძლება, ეს ფსიქოლოგიური ომის ნაწილი იყოს, რომელიც სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ყველა ვარიანტში იქნება. სანამ სომხეთის პრემიერ-მინისტრი ნიკოლ ფაშინიანი სამარყანდში „შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის“ სამიტზე გაემგზავრებოდა, აცხადებდა, რომ, ფაქტობრივად, სომხეთის ტერიტორიის დეოკუპაცია დაიწყო. აქ მთიან ყარაბაღზე არ იყო საუბარი, რომელიც აზერბაიჯანის ტერიტორიის შიგნით სეპარატისტული რეგიონია, საუბარი იყო უშუალოდ სომხეთის ტერიტორიების დეოკუპაციაზე. პრინციპში, საბრძოლო მოქმედებების ნაწილი ასევე სომხეთის ტერიტორიაზე ვრცელდება. სამხედრო შეტევები მის ტერიტორიაზე განხორციელდა. ორივე მხარეს საკმაოდ სერიოზული დანაკარგები აქვს. სავარაუდოდ, ორივე მხარემ დაახლოებით 150-მდე სამხედრო მოსამსახურე დაკარგა, დაჭრილების რაოდენობაც დიდი იქნება. მინდა, გითხრათ, რომ მთელი ამ პოსტსაბჭოთა პერიოდის განმავლობაში, ფაშინიანმა „კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციას“, ფაქტობრივად, პირველად მიმართა, რათა კოლექტიური თავდაცვის პრინციპი აემოქმედებინა, ესაა მეოთხე მუხლი. როგორც ნატო-ს აქვს მეხუთე მუხლი, ასევე, აქ მეოთხე მუხლი მოქმედებს. მან კატეგორიულად მოითხოვა ისეთივე ტიპის სამხედრო ოპერაციის დაწყება, როგორიც ამ სამხედრო-პოლიტიკურმა გაერთიანებამ ყაზახეთში ამა წლის იანვარში განახორციელა. პასუხი ამ გაერთიანებიდან, ფაქტობრივად, უარყოფითია. უბრალოდ, სომხეთის გულის მოსაგებად, ორგანიზაციის გენერალურმა მდივანმა განაცხადა, რომ ისინი მონიტორინგის მისიას გააგზავნიან. ასე რომ, სიტუაცია საკმაოდ რთულია. სამარყანდის „შანხაის თანამშრომლობის ორგანიზაციის“ სამიტის ფარგლებში წესით სომხეთისა და აზერბაიჯანის ლიდერების შეხვედრა უნდა შემდგარიყო და არ შედგა. სამაგიეროდ, შეხვედრა პუტინსა და ალიევს, პუტინსა და ერდოღანს შორის შედგა. ყველა ელოდა იმას, რომ ეს სამიტი სამხედრო კონფლიქტის დეესკალაციის მიმართულებით დადებითად იმუშავებდა, მაგრამ, პირველი მონაცემებით, იმედები არ გამართლდა. შესაძლებელია, რომ სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ვითარება კიდევ უფრო გართულდეს. მაღალი ალბათობით, სამწუხაროდ, ეს სცენარი იქნება.

გამოდის, რომ აზერბაიჯანულმა მხარემ დრო გამოიყენა სამხედრო ოპერაციის დასაწყებად, ისარგებლა უკრაინის ფრონტზე რუსეთის არასახარბიელო მდგომარეობით, რამდენად გონივრულია აზერბაიჯანის ეს სვლა პოლიტიკური თუ სამხედრო თვალსაზრისით?

- რა თქმა უნდა, აზერბაიჯანულმა მხარემ გამოიყენა დრო, ვინაიდან რუსეთს აქვს კატასტროფული შედეგები უკრაინის ტერიტორიაზე. როგორც აზერბაიჯანული მხარე თვლის რუსეთს არ სცხელა კავკასიის მიმართულებით, თუმცა აქ საკმაოდ მნიშვნელოვანი ნიუანსებია გასათვალისწინებელი. პირველ რიგში, არ უნდა დავაყენოთ ერთ საპირწონეზე უკრაინის და აზერბაიჯანი-სომხეთის კონფლიქტი, ვინაიდან კავკასიის რეგიონში რუსეთს საკმაოდ სერიოზული ბერკეტები გააჩნია უკრაინის ტერიტორიისგან განსხვავებით. სავარაუდოდ, ჩამოყალიბდება ახალი სამხედრო ალიანსი, მოსკოვი-ერევანი-თეირანი, რომელიც დაუპირისპირდება უკვე შემდგარ ალიანსს, ეს არის თურქეთი- აზერბაიჯანი-პაკისტანი. აქ უკვე, შესაძლოა ირანის ჩართულობამ კიდევ უფრო გაართულოს სიტუაცია, შესაბამისად, აზერბაიჯანის წარმატებების ფაქტორი იქნას შეკავებული. ამ შემთხვევაში, უკვე შეიოძლება გამოიკვეთოს რეგიონალური ომის კონტურები. ირანის ისლამური რესპუბლიკის საგარეო საქმეთა სამინისტრომ და ასევე, ისლამური გუშაგთა დაცვის კორპუსმა, გააკეთეს საკმაოდ მკაცრი განცხადება, რომ ისინი არ დაუშვებენ სომხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიული მთლიანობის შებღალვას. შეიძლება ითქვას, რომ ის მისია, რაც უნდა შეესრულებინა კოლექტიური უსაფრთხოების თანამშრონლობის ორგანიზაციას, რომელსაც სომხეთი ასე ენდობოდა, ფაქტობრივად, ასრულებს ირანის ისლამური რესპუბლიკა. ჩვენ გვახსოვს გასულ წელს ირან-აზერბაიჯანის დაპირისპირება. ირანს ნამდვილად არ აწყობს გაძლიერდეს თურქული გეოპოლიტიკური ღერძი. ასევე, რუსეთსაც გააჩნია სერიოზული პოზიციები კავკასიის რეგიონში. ჩვენს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე არის რუსეთის მე-4 და მე-7 სამხედრო ბაზა, სომხეთის ტერიოტორიაზე არის 102-ე სამხედრო ბაზა, ასევე აზერბაიჯანის ტეიტორიაზე არის რუსული სამხედრო კონტიგენტი. პირველი შტაკება სწორედ მოხდა რუს ე.წ. სამშვიდობოებთან. რუსეთი ცოცხალი თავით ფეხს არ იცვლის აზერბაიჯანის ტერიტორიიდან და, როგორც ჩანს, არც აპირებს. საყურადღებოა ის მომენტიც, რომ ჩრდილო კავკასიაში დისლოცირებული 58-ე არმია არ არის ჩართული უკრაინის ოკუპაციის პროცესებში და მისი ძალებია სწორედ მობილიზებული კავკასიის მიმართულებით. ასევე არის კიდევ ერთი ნიუანსი, რომ რუსეთმა შეიძლება აამოქმედოს კოლექტიური უსაფრთხოების თანამშრომლობის ორგანიზაციის საპირწონედ ის შეთანხმება, რომელიც გააფორმა ჯერ კიდევ 2017 წელს, რაც ითვალისწინებდა ჩვენს ოკუპირებულ ტერიტორიებზე ე.წ. რუსულ-აფხაზური დაჯგუფების შექმნას, ანალოგიური დაჯგუფება შეიქმნა სომხეთში იმავე წელს. უკვე ამოქმედდა ეს შეთანხმება, როდესაც რუსეთის 102-ე სამხედრო ბაზა მოყვანილი იქნა სრულ საბრძოლო მზადყოფნაში და სომხეთის მხრიდან კი ჩართულია მე-5 საარმიო კორპუსი, რომელიც არის ყველაზე ბრძოლისუნარიანი შენაერთი, რომელიც გადასროლილია უკვე ბრძოლების წინა ხაზის მიმართულებით. შეიძლება ითქვას, რომ გაერთიანებული რუსულ-სომხური კოალიციური დაჯგუფება სიტუაციის გართულების შემთხვევაში (და ეს აუცილებლად მოხდება), ჩაერთვება საბრძოლო მოქმედებებში. არის ინფორმაცია, რომ ირანული დრონები უკვე მონაწილეობენ უკრაინის ოკუპაციის პროცესში.

ფაქტია, ვითარება საყურადღებოა და როგორც პროგნოზირებთ სიტუაციის კიდევ უფრო გართულებას უნდა ველოდოთ, საქართველოს პოზიცია როგორი უნდა იყოს ამ პროცესებში, რა არის ოპტიმალური გამოსავალი?

- ვხედავთ, რომ ჩვენს რეგიონში გეოსტრატეგიული გარემო, საკმაოდ მყიფე ხდება. ლიტონი განცხადებებით ჩვენს ხელისუფლებას ძალიან გაუჭირდება, თუ სასწრაფო ზომები არ მიიღო და დიპლომატიური, პოლიტიკური ნაბიჯები არ განახორციელა იმისათვის, რომ ამ კონფლიქტის დეესკალაციის მიმართულებით რეალური წვლილი შევიტანოთ. ეს ჩვენს ეროვნულ ინტერესებშია. დროა გავაქტიურდეთ და შიდა პოლიტიკური დაპირისპირებები სასწრაფოდ უნდა შეწყდეს, ახლა ამის დრო არ არის. საქართველოს წინ უდგას საკმაოდ სერიოზული გეოსტრატეგიული გამოწვევა, თუ უკრაინელებმა ამ ეტაპზე შეძლეს გარკვეული წარმატების მიღწევა რუსეთთან დაპირისპირებაში, მსგავს სიტუაციაში ჩვენი მდგომარეობა მერწმუნეთ, ძალიან მძიმე იქნება, რადგანაც საუბარია ჩვენს მეზობლებს შორის არსებული კონფლიქტის ლოკალურ ომის კონტურებში გადაზრდაზე, ლოკალური ომი ჩვენ ვერ აგვცდება, ეს არის რეალობა. ამ რეალობის გათვალისწინება მოუწევს ყველას, არა მარტო ხელისუფლებას და ოპოზიციას, არამედ მთელ ქართულ საზოგადოებას.

რაც შეეხება რუსეთ-უკრაინის ომს და ამ დროისათვის არსებულ ვითარებას, რამ გამოიწვია რუსეთის პოზიციების ასეთი უეცარი შესუსტება და უკრაინული ძალების წინსვლა, რა ფაქტორები შეიძლება განვიხილოთ ამ შემთხვევაში?

- ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა მოკლე დროში ძალიან რთულია, ეს საკითხი სიღრმისეულ განხილვას მოითხოვს. შევეცდები ძირითად ფაქტორებზე გავამახვილო ყურადღება. პირველ რიგში ის, რომ რუსეთი ძალიან იყო თვითდაჯერებული საკუთარ ძალებში და მოადუნა ყურადღება სხვადასხვა საკითხებზე. მეტ-ნაკლებად თავისი როლი ითამაშა დაწესებულმა სანქციებმაც, ასევე ის, რომ პუტინმა თავისი გენერალიტეტის რეკომენდაცია არ შეასრულა, რომელიც, პირდაპირ ამბობდა, რომ თუ არ დაიწყებოდა ფარული ან ნაწილობრივი მობილიზაცია, ამ კამპანიას წარმატება არ ექნებოდა, რა ნაბიჯიც პუტინმა საკმაოდ უხალისოდ გადადგა. უკრაინული ძალების წარმატებამ პუტინის ნდობის ფაქტორი ექვსი პუნქტით დასცა ქვემოთ, ამავე დროს, უკრაინამ საკმაოდ ეფექტურად გამოიყენა მიღებული სამხედრო დახმარება და უკეთ მოემზადა სამხედრო მოქმედებების წარმატებით განხორციელებისათვის.

უკრაინული ძალების ბოლოდროინდელმა წარმატებამ, უკვე გააჩინა მოლოდინები, რომ შესაძლოა, ომის საბოლოო შედეგები პროგნოზირებულ ვადებზე ადრე ვიხილოთ, რა დროში შეიძლება ეს კონფლიქტი დასრულდეს?

- სამწუხაროდ მოკლე პერიოდში ეს კონფლიქტი არ დასრულდება. შესაძლოა ეს ომი გაგრძელდეს 2-3 წელი. დღეს, უკრაინელებმა შეძლეს ტაქტიკური ინიციატივის ხელში აღება, მაგრამ სტრატეგიული ინიციატივის აღებამდე ჯერ-ჯერობით საქმე არ მისულა. უკრაინამ წარმატებას მხოლოდ ერთი ფრონტის მიმართულებით მიაღწია. დონეცკის ოკუპირებულ ტერიტორიაზე რუსები გადადიან შეტევებზე, ამას ადასტურებს უკრაინის გენ-შტაბი და ოპერატიულ-ტაქტიკური პაუზის აღებაც ბევრ რამეზე მიანიშნებს. სამწუხაროდ, ახლა მოდის ზამთარი და უკრაინის კლიმატური პირობებიდან გამომდინარე, ზამთრის პირობებში გართულდება ისეთი მაღალტექნოლოგიური შეიარაღების გამოყენება როგორიც არის ჰაიმარსები, უპილოტო დრონები, რადიო ელექტრონული და კოსმოსური სადაზვერვო სისტემების გამოყენება, რაც, ბუნებრივია, რუსეთის წისქვილზე დაასხამს წყალს. ახლა მთავარია უკრაინამ შეინარჩუნოს ის სტრატეგიული წარმატება, რასაც მიაღწია, ასე რომ, ამ ომის განვითარება არ იქნება ხანმოკლე.