რა ხდება უკრაინაში იმ ოფიციალური ცნობების მიღმა, რომლებსაც მთელი მსოლიო ყურდღებით ადევნებს თვალს? როგორ შეიცვალა რიგითი უკრაინელების ცხოვრება? როგორია მათი განწყობა-დამოკიდებულება ომის მიმართ, იმედი თუ უიმედობა უახლოეს მომვალთნ დაკავშირებით? შევეცდები მოკლედ მოგითხროთ იმის შესახებ, რასაც ვხედავ და ვისმენ აქ - უკრაინაში.

თავიდანვე მინდა ვთქვა და უფრო გასაგები რომ იყოს, პარალელს ქართულ რეალობასთან გავავლებ: წარმოიდგინეთ - ერთი მხრივ „კონსერვატიული მოძრაობის“ გაგანია მხარდამჭერი და „ალტ-ინფოს“ მუდმივი მაყურებელი, თანაც ეთნიკურად რუსი და მეორე მხრივ - „ნაციონალური მოძრობის“ წევრი და სააკაშვილზე ლოცვაში მუხლებგადატყაული „ევროქართველი“... ერთი მისხალითაც კი არ ვაჭარბებ: ზუსტად ისეთივე განსხვავება იყო ომამდე, სტანდარტულ აღმოსვლელ უკრაინელსა და სტანდარტულ დასავლელ უკრაინელს შორის რუსეთისადმი დამოკიდებულებაში.

რუსებმა, თავისი იდიოტიზმამდე მისული მხეცობის წყალობით, იმას მიაღწიეს, რომ აღმოსავლეთუკრაინელი რუსები და რუსულენოვანი უკრაინელებიც „რუსსკი მირის“ მოძულეთა გრძელ სიაში ჩაწერეს.

მე, სხვადასხვა გარემოებათა გამო, ომის დაწყებიდან მოყოლებული, აღმოსავლეთ უკრაინის რამდენიმე ქალაქში მომიხდა ყოფნა: სუმის, ზაპორიჟიას, დნეპროპეტროვსკის, ხარკოვის ოლქებში - ზოგან ორი, ზოგან ხუთი და ზოგანაც ათი დღით, იმ ქალაქებში, სადაც ომამდეც ჩავდიოდი ხოლმე. ამიტომ ძნელი არ იყო ჩემთვის დაკვირვება და ზემოთგამოთქმული დასკვნის გამოტანა.

ერთ მაგალითს მოვიყვან: სუმის ოლქში არის ქალაქი შოსტკა. უკრაინული საზომებით დიდი ქალაქი არ არის, რაიონული ცენტრია, მაგრამ ჩოხატაურისგან თუ წალკისგან განსხვავებით, 80 ათასამდე ადამიანი ცხოვრობს. რუსეთის საზღვრამდე ერთი ხელის გაწვდენაა. „საბჭოთა მოქალაქეებს“ კარგად უნდა გვახსოვდეს: მაშინდელი ფილმების (მათ შორის ქრთული ფილმების) ბოლო ტიტრი იყო არა „ფილმის დასასრული“, არამედ „ფილმი გადაღებულია შოსტკის საწარმოო გაერთიანება „სვემას“ ფირზე“, ხოლო ვინც ფოტოგრაფიით ვიყავით გატაცებული ან ე.წ. ბაბინებიანი მაგნიტოფონი გვქოდა, იმისთვის „სვემა“ კიდევ ურო ახლობელი გახლდათ.

მოკლედ, სწორედ იმ ქალაქზე გიყვებით თვალსაჩინოებისთვის: შოსტკაში უფროსი (არასასკოლო) ასაკის მოსახლეობის 90 პროცენტი რუსულენოვანია (ადრე 100 პროცენტი იყო). „არასასკოლოს“ იმიტომ ვუსვამ ხაზს, რომ სუმის უნივერსტეტის შოსტკის ფილიალშიც, ორ იქაურ კოლეჯშიც, ოთხ პროფსასწავლებელშიც და 15 საჯარო სკოლაშიც სწავლება მხოლოდ უკრაინულ ენაზე მიმდინარეობს და შესაბამისად იზრდება უკრაინულენოვანი უფრო ზუსტად - ორენოვანი თაობა. ადრე ყველა ზემოთჩამოთვლილთაგან მხოლოდ ერთი (!!!) სკოლა იყო უკრაინული. სწორედ ასეთი ქალაქების იმედი ჰქონდათ რუსებს - ყვავილებით დაგვხვდებიანო. და ჰქონდათ კიდეც საფუძველი.

ჩემი ორი წლის ურთიერთობის მანძილზე მე თვითონ ხმის იოგების ჩაწყვეტამდე მიკამათია იქაურებთან იმაზე, რომ პუტინი „ველიკი პრეზიდენტი“ კი არა, ჩათლახია და თქვენც ფეხებზე კიდიხართ და თქვენი რუსული სკოლაც-მეთქი, მაგრამ მერე შევეშვი, აზრი არ ჰქონდა... წარმოიდგინეთ ჩემი ხმის იოგების მდგომარეობა მას შემდეგ, რაც იგივე ადამინებმა „მისაყვედურეს“, რომ საქართველო პუტინის რუსეთის წინააღმდეგ სანქციებს არ უერთდება!!!

რუსებმა მთელი სუმის ოლქი დაიკავეს და მოზრდილი ქალაქებიდან მხოლოდ ეს იყო დარჩენილი. ისე მოხდა, რომ მაშინ იქ ვიყავი და ალყაშემორტყმულ ქალაქში ჩავრჩი. უკრაინელებმა სასწრაფოდ ააფეთქეს ქალაქში შემოსასვლელი გზები და ხიდი, ასევე - სამხედრო მასალების ქარხნის საწყობები. სუმის ოლქი ისე გათავისუფლდა, რომ შოსტკაში რუსები ვერ შემოვიდნენ. მაგრამ ჩემს თვალწინ მოხდა საოცარი მეტამორფოზა: ვხედავდი ადამიანებს, რომლებიც, რომ მეგონა, პურმრილით შეხვდებოდნენ რუსებს, ალყის პირველი დღიდან მოყოლებული, თანდათან, მიმდებარე სოფლებიდან და დაბებიდან ნაცნობ-ნათესავების მიერ მოყოლილი ამბების კვალდაკვალ, როგორ ტრანსფორმირდებოდნენ უკრაინის თავგადაკლული პატრიოტებად იმის შიშით, რომ ველურები მოვიდოდენ და ყველას გაატყავებდენ და შეჭამდნენ.

ემოციურად მიყვებოდა ერთი იქაური ნაცნობი: თანაკლასელს ველაპარაკე ტელეფონით, აქვე სოფელში ცხოვრობს, რუსები მისულან და უნიტაზისთვის ჯერ სურათები გადაუღიათ და მერე დაულეწავთ - რად გინდათ ტუალეტი სახლში, ჩვენთან თუ არ არის სოფლებში, არც აქ უნდა იყოსო...

რაც უფრო მატულობდა ინფორმაცია ტელევიზიით, ინტერნეტით, თუ ზეპირად, მით უფრო იზრდებოდა მოხალისე ახალგზრდების რიგი კომისარიატთან.

რატომ მოვყევი ეს ამბავი იცით? რატომ და, ომმა, და ალბათ სხვა ყველა უბედურებამაც, თურმე, მიჩვევა, მობეზრება და დაღლა იცის (თუ უშუალოდ სახლში არ უვარდება ადამიანს, ან თუ მართლა ბავშვობიდან არ აქვს შესისხლხორცებული პტრიოტიზმი, როგორც ჩვენთან). რაც გინდათ ის დაარქვით, მაგრამ ფაქტია - ათი დღის წინ, ანუ იმ დღეებიდან ორთვენახევრის შემდეგ შოსტკაში ჩასულს სრულიად სხვა ვითარება და განწყობები დამხვდა: აღარც ის ეიფორია, აღარც ის საყოველთაო აღშფოთება, აღარც ჯგუფ-ჯგუფად შეკრებილი ხალხი და საომარი სიტუაციების განხილვა (არადა ფრონტზე ახლა უფრო უარესი სიტუაციაა, მაშინ უკრაინას გამარჯვების მეტი იმედი ჰქოდა)... მოკლედ, მიდი-მოდიან თავიანთ პატარ-პატარა საქმეებზე და ფეხებზე ჰკიდიათ მეზობელ ხერსონში რუსული დროშა ფრიალებს, თუ მოზამბიკური.

და ზუსტად მივხვდი: ის შემართება და წინააღმდეგობის სურვილი უკრაინის სიყვარულით კი არა, „უნიტაზის დამტვრევის“ შიშით იყო გამოწვეული, რადგან ყველაზე კარგად სწორედ აქაურმა, უკრაინაში მცხოვრებმა რუსებმა (რომლებსაც მჭიდრო კავშირები აქვთ რუსულ პროვინციებში მცხოვრებ თვისტომებთან) იციან, რა ნეხვშიც ცხოვრობს მთელი საპუტინეთი (რამდენიმე ქალაქის გარდა) და რადგან ეს საფრთხე უშუალოდ სუმის ოლქს აღარ ეხება (ჯერჯერობით მაინც) სულაც არ ადარდებთ არც ხერსონი, არც მარიუპოლი და, საერთოდ, არც სრულიად უკრაინა.

დაახლოებით იგივე სიტუაციაა კიევშიც: როდესაც ჩემი წინა კორესპონდენცია გამოქვეყნდა საიტზე, ერთმა ქალბტონმა ფეისბუკზე დააკომენტარა - უკრაინელებს რატომ საყვედურობთ, ჩვენთან, საერთოდ, რესტორნებში ქეიფობდა ხალხი 2008-ს ომის დღეებშიო. არ ვიცი, რომელი რესტორანი ნახა გაღებული იმ მკითხველმა აგვისტოს ომის დასრულებიდან თუნდაც 10 დღის განმავლობში, ყოველ შემთხვევაში ჰარი-ჰარალე ნამდვილად არ ისმოდა (განსხვავებით 92-93 წლებისგან). აი, კიევში კი, ყველა რესტორანს, მათ შორის ქართულ რესტორნებს, „გუგუნი გაუდით“ და თუკი „დასწრება მაღალი არ არის“, მხოლოდ იმიტომ, რომ რესტორანში გრიალის შესაძლებლობის მქონეთაგან უმეტესობა ახლა ევროპაში და საქართველოში ერთობა, ხოლო აქ დარჩენილებს შემოსავალი მოაკლდთ ომის გამო...

ერთადერთი დისკომფორტი ამ მხრივ ის არის, რომ 11-დან კომენდანტის საათია და საღამოს ათ საათზე ყველ რესტორანი იკეტება, თუმცა „დილის საარამდე ქეიფს“ აქ ვერც ომამდე ქაჩავდნენ.

რესტორნები - რესტორნებად, და რაზეც ზემოთ დავწერე აღმოსავლეთ უკრაინის შესახებ, დაახლოებით იგივე ხდება კიევში: ისევ მთელ ხმაზე ისმის მანქანებიდან თუ მაღაზიებში ჩართული რადიოებიდან „ძველი კეთილი რუსული ესტრადა“ თავისი დიმა ბილანებით და „ა-სტუდიოებით“ და როგორ ვთქვა ზუსტად... აი, არავითრი „ჯანსაღი სიძულვილი“ არ იგრძნობა მტრის მიმართ (ახლა, ალბათ, შემოვარდება კომეტარებში ვინმე „რომის პაპზე უფრო კათოლიკე“ და დამარიგებს - „გიყვარდეს მტერი შენიო“), უფრო კორექტულად თუ გინდათ, არ არის ის „გაბრაზება“, რასაც ტელევიზორში ვხედავთ.

არა, გაბრაზება არის, მაგრამ უფრო იმის გამო, რომ ავტობუსი ისევ ფასიანი გახდა, ხოლო „მარშუტკით“ მგზავრობა შუა ომის და უფულობის დროს 50%-ით გააძვირეს (ისე აქ „მარშუტკაც“ ავტობუსია, მაგრამ ამაზე შემდეგში დავწერ); კიდევ იმის გამო, რომ დროებით შეჩერებული კომპანიებმა კომუნალური გადასახადები უკვე მოითხოვეს, რადგან სახელმწიფომ კომპენსაციებზე უარი თქვა; კიდევ იმის გამო, რომ ჰუმიტარული დახმარების სახით მოსული სურსათი მეტროების წინ ბაზრობებზე იყიდება უაქციზო სიგარეტებთან ერთად და ა.შ. და არა იმიტომ, რომ მტერი გენერალური შეტევისთვის და დაპყრობილ ოლქებში საფუძვლიანად ფეხის მოსაკიდებლად ემზადება...

ომის პერიოდი ხომ ყველზე ხელსყრელი დროა ყველა ჯურის კრიმინალისთვის და არნახულად მოიმატა თაღლითების მიერ საბანკო ბარათებიდან თანხების მოპარვის შემთხვევებმა - აქამდეც იყო, მაგრამ ახლა მთელს უკრაინას ლამის ეპიდემიასავით მოედო (თუმცა ამაზეც შემდეგ წერილში გიამბობთ).

...სამაგიეროდ, უკრაინას ევროკავშირის წევრობის სტატუსი მიანიჭეს (უფრო ზუსტად - აჩუქეს) და ამაშიც, რა ვქნა - როგორ არ შევადარო საქართველოს: დაახლოებით 30 კაცს ვკითხე აზრი და მინიმუმ ოცს წარმოდგენა არ ჰქონდა, რა მოხდა. დანარჩენების (ორი გახარებული ახალგზრდა კაცის გარდა) ყველას პოზიცია ერთნაირი იყო: გვატყუებს ევროპა - ჩვენი სიმდიდრეების მითვისება და საკუთარი კანონების თავზე მოხვევა უნდათო. წარმოვიდგინე, ჩვენთვის რომ მოეცათ ეს სტატუსი (რასაც უკრაინასა და მოლდოვაზე მეტად კი არა, უკვე იქ რომ არიან, იმათგან ზოგიერთზე მეტადაც ვიმსახურებთ), რა რეაქცია ექნებოდათ ჩვენს მოქალაქეებს, და გული დამწყდა...

ზემოთ უაქციზო სიგრეტი ვახსენე და ნეტავ თუ იცის იმან, ვინც ევროკომისარს „სეფე-სიტყვა“ დაუწერა უკრაინის სტატუსის წარდგენაზე და ისიც ჩაუწერა - ქვეყანამ წარმატებას მიაღწია საბაჟო რეფორმებშიო, რომ დიდი პოეტისა არ იყოს, „ახლა როცა ამ სტრიქონს ვწერ“, ფანჯრიდან ვხედავ პირდაპირ მაიაკოვსკის პროსპექტზე (ეს „ტროეშჩინაა“ - აქაური „გლდანი“, ყველაზე მრავალრიცხოვანი რაიონი), ტროტუარზე მდგარ ჯიხურს, სადაც უაქციზო სიგარეტი იყიდება. ვაზუსტებ: ჩუმად და დახლს ქვემოთ კი არა, ღიად და თავხედურად, ანუ იქ სხვა არაფერი იყიდება! და პოლიცია აივლის, ჩაივლის, ხანდახან ჩრდება და... სიგარეტს ყიდულობს.

თუმცა, ურსულა ფონ დერ ლაიენი, ალბათ, სიგარეტს არ ეწევა...