პარლამენტის ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტი იმ პირთა საქმეებს სწავლობს, რომელთა მიმართაც უკანონო ქმედება, ან პოლიტიკური დევნა განხორციელდა. კომიტეტში 109 განაცხადია შესული, რომელთა შორის საზოგადოებისთვის ცნობილი პირების - ვანო ჩხარტიშვილის, გოჩა ძასახოვის, ლევან მამალაძის და ა.შ. საქმეებიცაა. თითოეული საქმის განხილვა ინდივიდუალურ რეჟიმში მიმდინარეობს და თითოეულ საქმეზე დასკვნა დაიწერება, რომელიც ბიუროს წარედგინება. თუმცა, ამ დრომდე, უცნობი რჩება საქმეებზე რა სახის რეაგირება მოხდება. მხოლოდ ის არის ცნობილი, რომ საკანონმდებლო ორგანო პირებისთვის პოლიტპატიმრისა და პოლიტდევნილის სტატუსების მინიჭებას აღარ აპირებს.

რატომ ამბობს უმრავლესობა პოლიტპატიმრისა და პოლიტდევნილთა საქმეებზე ახალი დადგენილების მომზადებაზე უარს, for.ge პარლამენტის ადამიანის უფლებათა დაცვის კომიტეტის პირველ მოადგილეს, გედევან ფოფხაძეს ესაუბრა:

საქმეების შესწავლისას, თუ დადგინდება, რომ ევროპული კონვენციის მექვსე მუხლი დარღვეულია, ან კიდევ რომელიმე სხვა მუხლი. ამის შემდეგ, რა პროცედურით იხელმძღვანელებთ?

- კომიტეტში ის განცხადებებია შემოსული, რომლებიც პარლამენტის მიერ დამტკიცებულ დადგენილებაში ვერ მოხვდა. განცხადებების მიღებისას ვადები იყო განსაზღვრული, რისი დარღვევის გამოც, ეს განცხადებები სამუშაო ჯგუფმა ვერ განიხილა, ვერ მოისმინა და ვერ შეაფასა. იმის გამო, რომ ამ საქმეებს რეაგირების გარეშე ვერ დავტოვებდით, საქმეები რაღაც განხილვის რეჟიმში უნდა მოხვედრილიყო და საუბარი იმაზე, რომ რაღაც სია უნდა შემდგარიყო არასწორია. თუმცა, ამ საქმეებზე ჩვენი მხრიდან, რაღაც რეაგირება უნდა მოხდეს.

რეაგირებაში რა იგულისხმება?

- შეგვეძლო, რომ წერილობითი ფორმით განმცხადებლებისთვის გვეპასუხა, რომ იცით რა, თქვენ ვადებში ვერ ჩაჯექით, თქვენი საკითხის განხილვა აღარ მოხდება და კარგად იყავით-თქო, მაგრამ ჩვენ ვთქვით, რომ ამ ადამიანების საქმეს შევისწავლით და თუ პოლიტიკური დევნის ნიშნები გამოიკვეთება, ჩვენი მხრიდან შეფასება გაკეთდება და მათი საქმეების განხილვა სხვა სამართლებლივი ორგანოების მიერ მოხდება. ჩვენ პოლიტპატიმართა ახალ სიას აღარ ვადგენთ და პარლამენტმა ადამიანების გათავისუფლების გადაწყვეტილება აღარ უნდა მიიღოს, რადგან ეს იყო ფორსმაჟორული ვითარება და პერსონალური საკითხები საკანონმდებლო ორგანოში აღარ უნდა იყოს განხილული.

პირებისთვის პოლიტპატიმართა და პოლიტდევნილთა სტატუსის მინიჭებას არ გეგმავთ, თუმცა, რატომ - მათ საქმეებში პოლიტიკური დევნის ნიშნები არ იკვეთება, თუ პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას არიდებთ თავს?

- ჩავთვალეთ, რომ ის რაც გავაკეთეთ, ერთჯერადი აქტი და ამოსავალი იყო, რადგან ადამიანები ციხიდან ღირსეულად უნდა გამოსულიყვნენ. მათი პოზიცია იყო, რომ ისინი ციხიდან შეწყალებით არ გამოვიდოდნენ და ამ ხალხს ამის მორალური უფლება ჰქონდა.

ანუ, ერთგვარად ტრადიციას არ უყრით საფუძველს?

- არ გვსურს, რომ ეს სამართლებლივ ნორმად იქცეს, რადგან ყოველთვის შეიძლება, რომ ამ რეგულაციით ვიღაცამ ისარგებლოს. იმედი გვაქვს, რომ ნორმალური სასამართლო იქნება, რომელიც ახალ პოლიტპატიმარს აღარ შექმნის და თუ აქამდე, ვინმეს მიმართ უსამართლო დევნა მოხდა, მის საქმესაც შეაფასებს.

არ ფიქრობთ, რომ უსამართლოდ იქცევით, რადგან ვინც პირველ ნაკადში მოხვდა - 25 ადამიანს პოლიტდევნილის სტატუსი მიანიჭეთ, ხოლო 195 პირს პოლიტპატიმრის და ისინი ციხეებიდან „ღირსეულად“ გამოვიდნენ, ხოლო 109 საქმეზე მხოლოდ დასკვნებსა და რეკომენდაციებს მოამზადებთ?

- მათ მიმართ უსამართლობა ჩვენს მიერ არ არის ჩადენილი და თუ ეს პროცესი გავაგრძელეთ, მაშინ, არასოდეს დამთავრდება.

გასულ წელს, მიღებული დადგენილების გამო, რაღაც ფორმით, პრემიერ-მინისტრმა გაგაკრიტიკათ. შესაბამისად, ახალი სია, რომ შეადგინოთ, მთავრობასთან ხომ არ მოდიხართ წინააღმდეგობაში?

- ჩვენმა თანაგუნდელებმა არ გაგვაკრიტიკეს, საუბარი პერსონალებზე იყო, მაგრამ პროცესი არავის გაუკრიტიკებია. პრემიერი და შინაგან საქმეთა მინისტრი აღიარებენ, რომ პოლიტპატმრები არიან. ჩვენ ვთქვით, რომ იმ პირების მიმართ ქმედითი მექანიზმები უნდა შევქმნათ, ვინც ამ რეჟიმის მიერ დაზარალდა. მათ რეაბილიტაცია სჭირდებათ. ყველა პროცესს თავისი ვადა აქვს და თუ ვადაში არ არის გაწერილი პროცესი, ის უმართავი ხდება.

გასაგებია, რომ ეს ადამიანები ციხიდან „ღირსეულად“ უნდა გამოსულიყვნენ, მაგრამ საქმებეების განხილვა და შემდეგ გადაწყვეტილების მიღება, ხომ არ იჩქარეთ?

- ეს ხალხი, ციხეში დაგვლოდებოდა?!

109 საქმიდან ხომ შეიძლება, რომ თუნდაც ერთ პირს პოლიტდევნილის სტატუსი ეკუთვნოდეს, ის ადამიანი რატომ იჩაგრება?

- ხალხს ჩვენ არ ვჩაგრავთ, არამედ მათ სულ სხვა სუბიექტები ჩაგრავდნენ. რაზეც თქვენ ამახვილებთ ყურადღებას, ეს აბსოლიტური სამართლიანის პრინციპია, რისკენ მოძრაობაც იმას ნიშნავს, რომ დედამიწა ააფეთქო. ყველას ერთნაირი საზომით ვერ მოვექცევით. კომიტეტში განცხადებები შემოვიდა, რომლებიც განვიხილეთ და დადგენილება დავამტკიცეთ.

საქმეების განხილვა დიდი აჟიოტაჟის ფონზე მიმდინარეობდა. სამუშაო ჯგუფი პროტესტის ნიშნად ორმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ დატოვა. თქვენს მიმართ ისმოდა გაუთავებელი კრიტიკაც. ასევე, კონკრეტულ პირებთან მიმართებაში საუბარი იყო ლობისტებზე. უპრიანი ხომ არ იქნებოდა, რომ ეს სამუშაო ჯგუფი კომპეტენტური ადამიანებით დაკომპლექტებულიყო, რომელთა დასკვნაზეც კითხვა არავის დაებადებოდა?

- ეს იმის ბრალი იყო, რომ ვიღაცეები ჭორების დონეზე სუაბრობდნენ და პირველ წყაროდან მიღებულ ინფორმაციას ამახინჯებდნენ. პროცესის მონაწილე თავად ვიყავი და ჩემი თვალის მიღმა ეკა ბესელიას არაფერი გაუკეთებია. რაც კეთდებოდა, ამას ვხედავდი. თავიდანვე ვთქვით, რომ მოდი, სჯობს, კითხვის ნიშნები იმ ადამიანების სასიკეთოთ გადაწყდეს, ვისი საქმეებიც განსახილველია და გავუშვათ ათი ადამიანი, ვიდრე ციხეში ერთი უკანონოდ დავტოვოთ-თქო. ზოგი საქმე არასამთავრობო ორგანიზაციამ მოამზადა. თუმცა, ამ პროცესს ერთი პრობლემა ჰქონდა, რომელიც მათი პროცესიდან გასვლის გამო, ნაციონალებმა, საია-მ და „კონსტიტუციის 42-ე“ მუხლმა შექმნეს. თუ ამ პროცესისთვის ვინმეს ცუდი უნდოდა, ის ხალხი გვერდით გავიდა. მაგალითად, ჩახალიანი, რომელიც ცუდი თუ კარგია, ის ციხეში ხულიგნობის მუხლით იჯდა, მსუბუქი ბრალი ჰქონდა წაყენებლი და ვიცი, რომ ეს კაცი პოლიტიკურად აქტიურობდა და გავლენიანი პოლიტიკური ძალაა, მაგრამ მაქვს შინაგანი რწმენა, რომ მისი დაკავება პოლიტიზირებული იყო.

თუმცა, ნაციონალები აცხადებენ, რომ ის ანტისახელმწიფოებრივ ქმედებებს ახორციელებდა...

- ეს ბრალდება მათ არ წაუყენებიათ და ახლა შეიძლება ვინმემ თქვენზე თქვას, რომ ანტისახელმწიფოებრივ ქმედებას ეწევაო, დავუჯერო? ამის საფუძველი ხომ არ მაქვს? მაგათი ლოგიკით, მეც, თქვენც, ბიძინა ივანიშვილიც და ბადრი პატარკაციშვილიც გადატრიალებას ვაწყობთ, მაგრამ მართალია? მათ თვალსაწირში ვინც არ მოექცა, ყველა მოღალატეა. ამათი კრიტერიუმებით ვინმეს ბრალეულობას ვერ დაადგენ. „კოჭოიას“ საქმეზე გადაწყვეტილება იმის მიუხედავად ვერ მივიღეთ, მიმაჩნია, რომ ეს საქმე პოლიტიკურად მოტივირებულია.

თუ თვლით, რომ პოლიტიკურად მოტივირებულია, მაშინ გადაწყვეტილება რატომ არ მიიღეთ?

- იმიტომ, რომ კონსესუსით შევთანხმდით. ვთქვით, რომ თუ ვინმეს რომელიმე საქმე არასათანადოდ მიაჩნია, ის ამოვიღოთ-თქო. ვეტოს დაძლევისთვის 92 ხმა იყო საჭირო და ერთ აზრზე უნდა ვყოფილიყავით. თუ ვინმეს მიაჩნდა, რომ სიაში ვინმე მოღალატე, ან ტერორისტი იყო, ის ხმას დადგენილებას ვერ მისცემდა.

რაც შეეხება კომიტეტში არსებულ 109 საქმეს, განხილვის პროცედურა როგორია და საქმეებზე რა რეაგირება მოხდება?

- კომიტეტის მიზანია, დასკვნები მოამზადოს და ამ დასკვნებს - ვინ როგორ გამოიყენებს, ეს საერთო შეთანხმების საგანია. ამ პროცედურაზე შეთანხმება უნდა მოხდეს.

შეთანხმება ვისთან?

- პარლამენტში. კერძოდ, ფრაქციები, კომიტეტები უმრავლესობა და უმცირესობაც უნდა შევთანხმდეთ, თუ რას ვაკეთებთ, თუ დადგინდება, რომ პოლიტპატიმრები იყვნენ ადამიანები, ან პოლიტდევნილები.

თქვენი ხედვა როგორია - საქმეებზე რა სახის რეაგირება უნდა მოხდეს?

- დასკვნები ახალაღმოჩენილ გარემობად უნდა ჩაითვალოს და ეს საქმეები სასამართლომ ხელახლა უნდა განიხილოს.

განაჩენების გადახედვასთან დაკავშირებით, საკანონმდებლო ინიციატივა მზადდება, რომლის იდეა და არსი რაში მდგომარეობს?

- საკითხზე, იუსტიციის სამინიტროდან და პროკურატურიდან გაწერილ ხედვას ველოდებით. სავარაუდოდ, ჯგუფი უნდა შეიქმნას, რომელიც საქმეებს შეისწავლის და სასამართლოს გადაწყვეტილებებს გადასინჯავს, რაც ზოგადად, სადაო თემაა, თუმცა, ქვეყანაში სამართლიანობა უნდა აღდგეს და თუ ქვეყანაში ორგანოს არ შევქმნით, რომელიც ამას გააკეთებს, სხვა ინკვიზიციური სტრუქტურა არ არის და ეს არის მარეაბილიტირებელი სტრუქტურა, რომლის ამოცანაც იმის გამოვლენაა - ვინმეს მიმართ უკანონო დევნა ხომ არ გამოვლინდა.

საქმეების გადახედვის შემდეგ, თუ პირი გამართლდა, რა ხდება?

- შესაბამის სტატუს მიიღებს და სურვლისამებრ, სახელმწიფოს კომპენსაციას მოსთხოვს.

წინა ხელისუფლების დროს, არსებული უსამართლობის გამო, სახელმწიფომ ბიუჯეტიდან კომპენსაციები უნდა არიგოს?

სახელმწიფოს რატომ ვებრძვით?

- სამართლიანობა უნდა აღდგეს. ხელისუფლებაში ნაციონალები, რომ მოვიდნენ, მაშინ „აღორძინების“ მხარეს ვიდექი და ვამბობდი, რომ ამ შენობაში სააკაშვილი არ შეუშვათ, ამ ქვეყანას დაღუპავს-თქო. მაშინ, ხალხი ყვიროდა - მიშა, მიშას და მივიღეთ მიშა. როცა, ჰიტლერი ბუნკერში იჯდა და ბერლინს ბომბავდა, ეს გერმანელების ბრალი იყო და არა მხოლოდ ჰიტლერის, რადგან ის არჩეული ხელისუფლება იყო. ნაციონალებს ვისაც საჭიროა პასუხი უნდა მოეთხოვოთ, მაგრამ ჩემი ამოცანაა, რომ ქვეყანაში სამართლიანობა აღდგეს.

სამართლიანობის აღდგენაზე საუბრობთ, თუმცა, ყოფილი ჩინოვნიკების საქმიანობის შესახებ ლეგენდები გვესმოდა. შესაბამისად, მათი პასუხისმგებლობის საკითხი როდის დადგება?

- ეს იუსტიციისა და პროკურატურის საქმეა. მათ დაკავებას ადამიანის უფლებების დამცველებს ნუ მოგვთხოვთ, მაგრამ როცა სახეზეა ადამიანის უფლებების დარღვევა, კონკრეტულმა პირმა პასუხი უნდა აგოს, რადგან პირობითად, ვანო მერაბიშვილი თუ არ დავიჭირეთ, შეიძლება იგივე რამ ირაკლი ღარიბაშვილმაც ჩაიდინოს. პრევენციის ამოცანა რა არის? - თუ ერთი მინისტრი ცუდად იქცეოდა და არ დაისაჯა, უკანონობაზე პასუხი მეორეს რატომ უნდა მოსთხოვო? ეს მაშინ ორმაგი სტანდარტია. სამართლიანობის აღდგენა რთული და ხანგძლივი პროცესია. ხამურაბის კანონებში იყო ასეთი სამართლიანობა - თუ მე ამომთხარეს თვალი, მას ამოთხარეთ თვალი ვინც მე ამომთხარა, რასაც ტალიონის პრინციპი ერქვა - „თვალი თვალის წილ, კბილი კბილის წილ“. ეს იყო მარტივი სამართლიანობა, მაგრამ ეს რეალურად არის მგლური პრინციპი, რადგან რეალური სამართლიანობა დაფუძნებულია მტკიცებულებებზე და იმ ადამიანის უფლებების დაცვაზე, რომლის მიმართაც ბრალის წაყენება ხდება. როცა საქმე იმ ხალხთან გვაქვს, რომელსაც ყველა უწყება რვა წლის განმავლობაში ეპყრა და მტკიცებულებებს თავად ქმნიდნენ, მათ ვინ განსჯის, რადგან ყველანაირი საქმის განადგურება შეეძლოთ.

პროკურატურის საქმიანობით კმაყოფილი ხართ? არჩილ კბილაშვილის უწყებასთან რა შენიშვნები გაქვთ?

- პროკურატურაში მხოლოდ ჩვენგან იმდენი წერილი იგზავნება, რომ მოკლე ხანში მის გადაწყვეტას ვერანაირი სისტემა და ორგანიზაცია ვერ შეძლებს, რადგან მაშინ იგივე გამოვა, რასაც ნაციონალები აკეთებდნენ. ერთ თვეში რომ არჩილ კბილაშვილმა ეს საქმეები გახსნას, ნაციონალებივით ვიღაცას თავი უნდა გაუტეხოს და შემდეგ, ხელოვნური ჩვენებები დადოს. სამართლის ჩქარი აღდგენის არ მჯერა, არამედ მჯერა, რომ „თუ შენ დაჯდები მტკვრის პირას, მტკვარი შენი მტრის მცხედარს ჩამოიტანს“. სამართლიანობის აღდგენას მოთმინებით ველოდები და მგონია, რომ არჩილ კბილაშვილი არის პატიოსანი და კარგი იურისტი, რაც არის ის თვისებები, რომელიც პროკურორს უნდა ჰქონდეს. რაც შეეხება იმას, კბილაშვილმა რამდენად შეძლო გუნდის დაკომპლექტება, ეს სხვა საკითხია, რადგან ის თავისი მენტალობით ადვოკატია და პროკურატურა შეიძლება მისთვის უცხო ხილი იყოს, მაგრამ ვცადოთ - უფლებადამცველები და ლიბერალურად მოაზროვნე ადამიანები და არა კაციჭამიები როგორ აღდგენენ სამართლიანობას. მგონია, რომ წულუკიანი და კბილაშვილი ის ადამიანები არიან, რომლებიც ამ უწყებას მთელი თავისი ბიოგრაფიითა და ცხოვრებისადმი დამოკიდებულებით უხდებიან. მე მათ მიმართ სრული ნდობა მაქვს და თუ ჩავთვლი, რომ მათ მიმართ ნდობა დავკარგე, ეს იმას ნიშნვს, რომ „ქართულ ოცნებაშიც“ დავკარგო რწმენა და პოლიტიკიდან წავიდე, მაგრამ ამ ხალხში დარმუნებული ვარ.

P.S. for.ge იმ პირთა გვარებს გთავაზობთ, რომელთა საქმეებსაც კომიტეტი იხილავს. ესენი არიან - დავით სვანიძე, ბებურ გორდელაძე, ლევან მამალაძე, რამაზ მამალაძე, ზურაბ ავალიანი, გურამ კონცელიძე, ალეკო ბელთაძე, დავით სიხარულიძე, ირაკლი ქორიძე, ბესიკ ღვამბერია, მამუკა ნიკოლაიშვილი, ნიკოლოზ მუმლაძე, გულნარა ჯინჯოლავა, თორნიკე ცხადია, რამაზ ქანთარია, გიორგი ალანია, აკაკი გიორგაძე, რევაზი კოტიაშვილი, გიორგი ორველაშვილი, ჯიმშერ ჩაჩიბაია, ალექსანდრე სილაგაძე, ირაკლი კერესელიძე, გურგენ შირინიანი, ლევან ქიძინიძე, გოჩა ძასოხოვი, ომარ გოგია, გიორგი მარტინენკო, ლევან დუმბაძე, ლაშა ჭიჭინაძე, კახა მიქელაძე, გიორგი ბობოხიძე, მერაბ ჯიბუტი, ჯონი მღებრიშვილი, ვალერ გაბელია, გიორგი ვაშაკიძე, შოთა მამნიაშვილი, გიორგი კერესელიძე, მერაბ ქარჩავა, ოთარ შავაძე, ვასილ ჯავახიშვილი, გია ალავიძე, ვალერიან ნემსიწვერიძე, ბესიკ მარგიანი, პაატა ბლუაშვილი, ნოდარ აბულაძე, ჯიმშერ კურცხალაძე, დალი ორმოცაძე, ივანე ჩხარტიშვილი, მალხაზ გამცემლიძე, იური მარჩუკი, კახაბერ ქარელი, თორნიკე გასვიანი, პაატა ქანდაურაშვილი, ზურაბ ბერძული, სერგო გოგიტიძე, როსტომ ბოლქვაძე, ვახტანგი ნანავა, არჩილ ბენიძე, გია ქიტიაშვილი, ლევან მიროტაძე, გივი დუმბაძე, გელა გორგოძე, გოჩა ხარბედია, ჯემალ გვარიშვილი, ზვიად ხორგუანი, რევაზ სახვაძე, გივი ზურაბაშვილი, ნარგიზ ლორთქიფანიძე, ვასილ პატარქალიშვილი, გიორგი გვარიძიშვილი, პაატა ჭანტურია, სერგო ჯაყელი, იური ელიაშვილი, ლევან გოლაშვილი, მალხაზ ჩიხლაძე, ჯემალ დუაძე, ზაზა გადელია, ვაჟა საღირაშვილი, თენგიზ კალანდია, რობიზონ კალაძე, მიხეილ ვიალოვი, თეიმურაზ შენგელია, გოჩა კელენჯერიძე, ვაჟა შავიშვილი, ნანა გვეტაძე, სულეიმან ბარბაქაძე, ემზარ კვიციანი, ჯემალ შამათავა, ჯემალ ხახუტაშვილი, დავით მარტიაშვილი, ალექსანდრე გოცირიძე, დავით მარტინი, მერაბ ფარტენაძე, იოსებ ჯანდიერი, ლევან ჩოგოვაძე, დავით ვასაძე, ენვერ ჩადუნელი, ნიკოლოზ ცქიტიშვილი, მამუკა ქაშიაშვილი, შალვა ბობოხიძე, მანანა გვენცაძე ირაკლი აბაშიძე, აქსუ ორჰან, ვლადიმერ სანაძე, მანუჩარ ძაძუა, საბა დევნოზაშვილი, ირაკლი დოკვაძე, ალეკო მახარაძე.