უმრავლესობა და უმცირესობა საკონსტიტუციო ცვლილებების ვადამდე ამოქმედებაზე შეთანხმდნენ. უმცირესობის ლიდერი დავით ბაქრაძე აცხადებს, რომ ისინი მზად არიან ახალი კონსტიტუციის მნიშვნელოვანი ნაწილი, რომელიც პრეზიდენტის უფლებამოსილების საკითხს ეხება, დღესვე ამოქმედდეს. როგორც დავით ბაქრაძე აცხადებს, საკონსტიტუციო ცვლილებებთან დაკავშირებული შეთანხმება გზას გაუხსნის მხარეებს შორის სხვა პრობლემური საკითხების დარეგულირებას, მათ შორის - დაპატიმრებების ტალღის შეჩერებასაც. როგორც უმცირესობის ლიდერი ამბობს, ეს არის ურთიერთობის ახალი ეტაპი, რომელიც საზოგადოების სტაბილურობისა და სიმშვიდის გარანტი იქნება. „ნაციონალური მოძრაობა“ თანახმაა დაუყოვნებლივ ამოქმედდეს კონსტიტუციის ის ნაწილი, რომელიც, დავით ბაქრაძის თქმით, მთავრობას აწუხებს.

რას ითხოვს სანაცვლოდ უმცირესობა, ისედაც ნათელია, თუმცა არსებობს სავაჭრო თემების ჩამონათვალიც: „სანაცვლოდ ვითხოვთ, რომ კონსტიტუციაში ჩაიწეროს ჩვენი დასავლური კურსის შეუცვლელობა და ასევე მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია, რომ ამოქმედდეს საკონსტიტუციო კვორუმი, ნაცვლად 2/3 -ისა, გახდეს 3/4“,- აცხადებს უმცირესობის ერთ-ერთი ლიდერი, დავით დარჩიაშვილი. მისივე შეფასებით, ეს გამორიცხავს როგორც ადამიანებზე ნადირობას, რომ გადაიბირონ დეპუტატები, ისე გამორიცხავს იმას, რომ კონსტიტუცია მარტივად შეიცვალოს. სააკაშვილი კი ცვლილებების სანაცვლოდ, პარლამენტის ქუთაისში დატოვებას ითხოვს.

საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე დავით უსუფაშვილი როგორც განმარტავს, ასეთი შემოთავაზება უმცირესობისგან მართლაც მიიღეს და ამ ცვლილებების მიხედვით, მნიშვნელოვნად მცირდება პრეზიდენტის უფლებამოსილება, იზრდება პრემიერის უფლებამოსილება და ბალანსდება პარლამენტს, მთავრობასა და პრეზიდენტს შორის ურთიერთობები.

საკონსტიტუციო ცვლილებები, რომლებიც შესაძლოა ვადაზე ადრე ამოქმედდეს, შერეული მმართველობის კონსტიტუციურ მოდელზე გადასვლას გულისხმობს. ეს არის შერეული მმართველობის ფორმა, რომელსაც ნახევრად საპრეზიდენტო და ნახევრად საპარლამენტო მოდელს უწოდებენ. სწორედ ამ ცვლილებებით გადადის მთლიანად პარლამენტის ხელში მთავრობის ფორმირების საკითხი, იზრდება მთავრობის უფლებამოსილებები და მთავრობის ხელმძღვანელის ძალაუფლება, მთავრობის საქმიანობის მიმართულებებს მთლიანად პრემიერ-მინისტრი განსაზღვრავს. ცვლილებების მიხედვით, პრეზიდენტის უფლებამოსილებები მნიშვნელოვნად შემცირებულია როგორც პარლამენტთან, ისე მთავრობასთან მიმართებით. როგორ შეიძლება წარიმართოს ეს პროცესი, წამსვლელია თუ არა რეალურად „ნაციონალური მოძრაობა“ ასეთ დათმობაზე და რის სანაცვლოდ, ამ თემაზე კონსტიტუციონალისტი ვახტანგ ძაბირაძე გვესაუბრება.

ბატონო ვახტანგ, როგორ ფიქრობთ, რამდენად რეალურია ახალი კონსტიტუციის ამ ნაწილის ამოქმედება, უმცირესობა კი სთავაზობს, მაგრამ მათი სტრატეგიაც კარგად არის ცნობილი, თუ სანაცვლოდ უფრო მეტი არ მიიღეს ასეთ კომპრომისზე წასვლა არ სჩვევიათ...

- უმცირესობას, პრეზიდენტის განცხადების მიუხედავად, არ ვარ დარწმუნებული, რომ ძალიან უნდოდეს კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანა, ან ახალი კონსტიტუციის ნაწილის ამოქმედება. თუმცა არ ვიცით კონსტიტუციის რა ნაწილზეა ლაპარაკი. ამიტომაც მგონია, დროზე ადრე დაიწყო ლაპარაკი, იმიტომ, რომ იქ იმდენი რამაა შესათანხმებელი, შესაძლოა, ეს პროცესი გაჭიანურდეს. ჩემი აზრით, „ნაცმოძრაობას“ სჭირდება დროის გაწელვა და არა ცვლილებების შეტანა ძველ კონსტიტუციაში, ან ახლის ამოქმედება.

თუ მაინც მოხდა სასწაული და ახალი კონსტიტუციის გარკვეული მუხლები ამოქმედდა. აქ უკვე გარკვეულ მუხლებზეა ლაპარაკი, როგორც ვიცი, 73-ე მუხლის სხვადასხვა პუნქტებზე, ეს ნიშნავს, რომ სიტუაცია გარკვეულწილად განიმუხტება. მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ მივიღებთ სრულფასოვან კონსტიტუციას.  ვფიქრობ, ის კონსსტიტუცია, რომელიც 2010-ში ასე დაჩქარებულად და ფართხა-ფურთხით მიიღო „ნაციონალურმა მოძრაობამ“ არ არის ჩვენი ქვეყნის კონსტიტუცია, ის დაწერილი იყო ერთი კაცისათვის, მიშა სააკაშვილისთვის და ახლა უფლებამოსილებათა დიდი ნაწილი გადავა ივანიშვილზე. თუმცა რას მოიგებს ამით ჩვენი ქვეყანა, არ ვიცი.

უმრავლესობისგან განსხვავებით ახალი კონსტიტუციის ნაწილის ამოქმედებაზე დიდი მონდომებით საუბრობს საპარლამენტო უმცირესობა, როგორ ფიქრობთ, რითი აიხსნება მათი ასეთი დაინტერესება?

- უმცირესობა ახდენს არა მიღების, არამედ ლაპარაკის ფორსირებას. შთაბეჭდილებას ქმნიან, რომ თითქოს, ძალიან ეჩქარებათ. თუ „ქართული ოცნება“ ამას შეჰყვა საკონსტიტუციო ჭაობში, ეს პროცესი გაგრძელდება იქამდე, ვიდრე ამას ჩათვლის საჭიროდ უმცირესობა. ანუ დაიწყება ის პროცესი, რაზეც ვსაუბრობდი, კონსტიტიციის მიღება კი არა, დროის გაწელვა.

საკონსტიტუციო პროცესი თუ დაიწყო და ლაპარაკი იქნება კონსენსუსის მიღწევაზე, მინიმუმ 5-6 თვიანი პროცესია, ამას არ ექნება დასასრული, სამაგიეროდ, ნებისმიერ დროს შეუძლიათ თქვან, რომ მუშაობენ.

ანუ ის საფრთხე, რაზეც იყო საუბარი, რომ სააკაშვილს ნებისმიერ დროს შეუძლია დაითხოვოს მთავრობა და დანიშნოს თვითონ, გამოდის რომ მაინც რჩება?

- შესწორებები თუ არ შევა ძველ კონსტისუციაში ეს საფრთხე მაინც რჩება. ამიტომაც არ უნდათ შესწორებების შეტანა, თორემ იქ ისეთი არაფერი არ არის რასაც მიშა სააკაშვილი ამბობს - რომ არ აპირებს ახალი მთავრობის დათხოვნას - ლაპარაკია ამის იურიდიულ გაფორმებაზე. თუ არ აპირებს, გავაფორმოთ ეს იურიდიულადო, ამას სთავაზობს უმრავლესობა და სხვას არაფერს. არავისი უფლებები ამით არ იზღუდება და ნაციონალებს ეს არ უნდათ სწორედ.

დავით ბაქრაძე როდესაც აცხადებს, რომ ახალი კონსტიტიციის გარკვეული მუხლები დღესვე უნდა ამოქმედდეს, ეს არის შესაძლებელი?

- კონსტიტიციის მუხლების ამოქმედებას ჯერ შეთანხმება სჭირდება, ხოლო შემდეგ პროცედურები. თუ შეიკრიბება 2/3 და მხარს დაუჭერს, დიახ, ამოქმედედება, მაგრამ რატომ არ აცხადებენ, რომელ მუხლებზეა ლაპარაკი?

როგორც ბაქრაძე ამბობს, ყველა იმ თემასთან მიმართებაში, რაც აწუხებს მთავრობას - პრეზიდენტსა და მთავრობას შორის, მთავრობასა და პარლამენტს შორის, პრეზიდენტსა და პარლამენტს შორის, ყველა ამ ნაწილთან მიმართებაში მზად ვართ კონსტრუქციულები ვიყოთ და ეს ნაწილი მთლიანად ავამოქმედოთ დღესვე...

- ამას კი აცხადებენ, მაგრამ ამას ხომ შეთანხმება სჭირდება. ეს არის მთელი ის შესწორებები, რაც მიიღეს 2010-ში. თუ ყველა ერთად უნდა ამოქმედდეს, გამოდის, ფაქტობრივად, ახალი კონსტიტუცია ამოქმედება, რადგან, მისი გარკვეული მუხლები მიღებისთანავე უკვე ამოქმედებულია. მეორე ნაწილი 2013 წლისთვის უნდა ამოქმედებულიყო...

როგორც დავით უსუფაშვილი ამბობს, უმცირესობა ამ ინიციატივით თავად გამოვიდა, თუმცა ჩვენ ამ წინადადებით მათ გასული წლის ნოემბერ-დეკემბერში მივმართეთ, მაგრამ ამ წინადადებაზე არ წამოვიდნენო. როგორ ფიქრობთ ახლა რა ხდება?

- უმცირესობა ისეთ სიტუაციაშია, რომ რასაც უმრავლესობა სთავაზობს, ამისი კონტრარგუმენტი უბრალოდ, არ არსებობს. ნაციონალებმა ან უნდა თქვან, რომ პრეზიდენტმა ეს კი თქვა, მაგრამ ამას ხომ არ გააკეთებს, ან უნდა შეიტანონ ცვლილებები.

ამ სიტუაციაში მოიფიქრეს გამოსავალი, მოდით ერთი ცვლილება კი არ შევიტანოთ, კონსტიტუციური პროცესი დავიწყოთ და ყველა ცვლილება ავამოქმედოთო. მაგრამ არ მჯერა, რომ ნაციონალები ამას გააკეთებენ.

რატომ არ გჯერათ, იმ გამოცდილებიდან გამომდინარე, რაც ნაციონალებთან მოლაპარაკებების პრაქტიკაში არსებობს თუ სხვა მიზეზის გამო?

- ამას მაფიქრებინებს ის, რომ მათ რეალურად არ უნდათ იმ უფლებების დათმობა, რაც პრეზიდენტს აქვს. ეს მათი აზრით, ბოლო კოზირია, რომ უსაფრთხოდ გრძნობდნენ თავს ქვეყანაშიც და ქვეყნის გარეთაც. აქ ლაპარაკია, რომ ნაციონალები, როგორც ჩანს, უყენებენ პირობას არა საკონსტიტუციო ცვლილებებთან დაკავშირებით, არამედ როგორც თვითონ ეძახიან, „პოლიტიკური რეპრესიები“ რომ დასრულდეს, თუმცა ყველამ ვიცით რა რეპრესიებზეც არის ლაპარაკი, იმ დანაშულისთვის პასუხისმგებლობის აცილებაზეა ლაპარაკი, რასაც ისინი 9 წლის განმავლობაში სჩადიოდნენ.

მათ სურთ, მიიღონ გარანტიები და აშანტაჟებენ იმ მუხლით, რა მუხლითაც პრეზიდენტს შეუძლია მთავრობის დათხოვნა. აი ეს არის მთელი ამ იწილო-ბიწილოს დედაარსი. ამ შემთხვევაში, თუ ისინი მართლა წავლენ ამ ცვლილებებზე, გამოდის, ამ ბერკეტს კარგავენ.

რა აზრი აქვს ამას?  ერთადერთი შეიძლება იფიქრო, რომ იმდენად დიდია დასავლეთიდან ზეწოლა პრეზიდენტზე, რომ იძულებულია წავიდეს დათმობაზე, მაგრამ რაკი არ სურს დათმობაზე ასე აშკარად წასვლა, მოიფიქრეს ეს გზა, თუმცა ეს ვერსიაც საეჭვო მეჩვენება.

უფრო მგონია, რომ თუ ეს პროცესი დაიწყება, ისე როგორც მაგალითად, დასავლური ორიენტაცია შემოაგდეს, ასე შემოაგდებენ სხვადასხვა თემებს. ადრე არ იყო ამ თემაზე ლაპარაკი, მაგრამ როგორც კი კენჭისყრაზე მიდგა საქმე, მაშინ თქვეს, ეს საკითხიც გადავწყვიტოთო, რომელსაც ისევ თვენახევარი სჭირდება. ეს მაფიქრებინებს, რომ დროის გაწელვა სურთ.

ხშირად მომისმენია, რომ ნაციონალებს სააკაშვილი რომ არ ჰყავდეთ, გაცილებით კონსტრუქციული ოპოზიცია იქნებოდა. გარდა ამისა, ნაციონალების იმ ნაწილს, რომლებიც პარლამენტში არიან, არც პარლამენტის დათხოვნა აწყობთ, რადგან შესაძლოა, ვეღარ მოხვდნენ საკანონმდებლო ორგანოში. ხომ არ ფიქრობთ, რომ მოსალოდნელია „ნაციონალურ მოძრაობასა“ და მათ ლიდერს შორის გამიჯვნის პროცესი დაიწყოს?

- ნაკლებად მგონია, ისინი ხომ იდეოლოგიურად არ არიან ერთმანეთთან დაკავშირებული, ძირითადი ბირთვი ისევე გრძნობს საფრთხეს, როგორც სააკაშვილი, უგულავა, მერაბიშვილი და ა.შ. ეს ისეთი ჯგუფია, რომელიც საფრთხეს გრძნობს და სწორედ ამიტომ არის ჩაფრენილი კონსტიტუციის ამ მუხლს. სხვა ხელშესახები მათ უკვე აღარაფერი გააჩნიათ. მათ ერთმანეთი სჭირდებათ. თუ ვინმეს გამოგლეჯს უმრავლესობა ეს სხვაა, მაგრამ ვფიქრობ, რომ ღრმად არ უნდა შეყვნენ ამ კონსტიტუციის განხილვის პროცესში.

გარდა ამისა, მინდა გითხრათ, რომ თუ ახალი კონსტიტუცია ამოქმედდა, არსებულ კონსტიტუციას ბევრად არაფრით სჯობს ქვეყნისთვის, თუმცა იმ საფრთხეს, რაზედაც საუბარია, აგვაცილებს.

უკვე გაჩნდა ეჭვები, რომ ხომ არ მოხდა უმრავლესობასა და უმცირესობას შორის გარიგება და უსაფრთხოების გარანტიებზე ხომ არ არის ლაპარაკი. როგორ ფიქრობთ, ასეთი რამ შესაძლებელია?

- ეს იქნებოდა ძალიან ცუდი და თუ ამაზე წავლენ, მაშინ გამოდის, რომ უმრავლესობა აკეთებს ძალიან ცუდ პროგნოზს იმის შესახებ, თუ როგორ განვითარდება მოვლენები. ეს პრობლემა რომ დადგებოდა, თუ ნაციონალების გარდა სხვა რომელიმე პოლიტიკური ძალა გაიმარჯვებდა, ეს ჯერ კიდევ შარშან იყო ცნობილი. ამაზე უნდა ეფიქრათ ჯერ კიდევ მაშინ, როდესაც ოპოზიციაში იყვნენ. ამათ აირჩიეს სამართლიანობის აღდგენის გზა, ახლა ვერაფერს შეცვლი, მაგრამ მაშინ შეეძლოთ ეს გზაც და შეეძლოთ სხვაც.

თუ წავლენ ასეთ გარიგებაზე, მაშინ გამოდის, რომ ვერ გათვალეს და უფრო დიდი წინააღმდეგობა შეხვდათ, ვიდრე თავად წარმოედგინათ, იძულებულები გახდნენ, დათმობაზე წასულიყვნენ. თუ  ასე წავიდა მოვლენები, ამის ახსნა სხვანაირად შეუძლებელია, ყოველ შემთხვევაში - ჩემთვის.

მაშ რა არის ისეთი გამოსავალი, რომ ქვეყანა წაგებული არ დარჩეს, საზოგადოებაც მშვიდად იყოს და პოლიტიკური პროცესებიც ექსცესების გარეშე წარიმართოს?

- ძალზე რთული პროცესია. რაზეც ვსაუბრობდით, ეს გზაც შეიძლებოდა, მაგრამ მაშინ მთავრობამ უნდა აღიაროს, რომ რაღაც ვერ გათვალა და დათმობაზე წასვლამ მოუწია. ეს ქვეყანას არ დაანგრევს, არ მგონია, ამაზე ერთი ორომტრიალი ატყდეს, მაგრამ ფაქტი იქნება ძალიან ცუდი, რადგან მოლოდინს, რაც ხალხში არსებობს, რომ ყველა დამნაშავე დაისჯება, გაქარწყლება ელის და გულგატეხილობა დაისადგურებს. თუმცა, ეს არ იქნება კატასტროფა.

პოლიტიკაში მსგავსი რამ უცხო და ახალი არ არის და არც დიდ შეცდომად და ცოდვად თვლიან ხოლმე, რადგან პოლიტიკაში მიზნის მიღწევა თითქმის ყველა მეთოდით არის გამართლებული...

- მაშინ „ქართულმა ოცნებამ“ უნდა აღიაროს, რომ ის შეცდა. მაგრამ ეს იყო გათვლადი და უნდა გაეთვალათ. პრობლემა ის კი არ არის, რომ ნაციონალებთან მიმართებაში რაღაც ვერ გათვალეს - თუ ასეთ, არც თუ რთულ სიტუაციას ვერ თვლი წინასწარ, სხვა უფრო რთული სიტუაციების გათვლა ბევრად უფრო გაჭირდება. ეს კი ქვეყნისთვის არის ცუდი, იმიტომ, რომ ხვალ და ზეგ „ქართულ ოცნებას“ მოუწევს საკმაოდ რთული პრობლემებისადმი არა მხოლოდ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა, არამედ მისი გადაწყვეტაც, როგორც ქვეყნის შიგნით, ასე ქვეყნის გარეთ. ხომ უნდა ჩამოყალიბდნენ, რას და როგორ აკეთებენ, პროცესი არ უნდა მიიყვანო იქამდე, რომ ჩიხში შეხვიდე. ჩანდა, რომ ეს ასე იქნებოდა, თუ ამ გზით მიდიან. თუ არა და, არის სხვა ვარიანტიც - დააყენონ საკითხი კენჭისყრაზე, წააგონ ან მოიგონ.

რჩებოდა შთაბეჭდილება, რომ ბიძინა ივანიშვილიცა და „ქართული ოცნებაც“ დარწმუნებულები იყვნენ, რომ საკონსტრიტუციო უმრავლესობის მოპოვება პრობლემა არ იქნებოდა, შემდეგ აღმოჩნდა, რომ ეს ასე არ არის... ესეც შეეშალათ?

- როდესაც პარლამენტმა გადადო პრეზიდენტის მოსმენა, ვიფიქრე, რომ ნაციონალებთან მიმართებაში რაღაც პოზიციას შეიმუშავეს და ამ გზას მიჰყვებოდნენ. შემდეგმა პროცესებმა მაფიქრებინა, იგივე ეროვნულ ბიბლიოთეკასთან, პრეზიდენტის სასახლესთან, შემდეგ ამ საკონსტიტუიციო პროცესმა, რომ ეს იყო სპონტანური გადაწყვეტილება და ვერ, არ, ან ცუდად გათვალეს, რაც შეიძლებოდა ამას მოჰყოლოდა.

დღევანდელი გადასახედიდან, ალბათ, სჯობდა, მოესმინათ პარლამენტში პრეზიდენტისთვის იმიტომ, რომ რაც საჯარო ბიბლიოთეკასთან მოხდა, მსოფლიო მედიას სხვაგვარად მიეწოდა და ის მოტივაცია, რაც დასავლეთის მხრიდან ბოლო დროს მინელდა, ისევ გააქტიურდა, რაც ცუდია საქართველოსთვისაც და „ქართული ოცნებისთვისაც“.

იმას ვამბობ, რომ გადაწყვეტილებები უნდა მიიღო და ამ გადაწყვეტილებების ფარგლებში იმოქმედო. ეს არის პოლიტიკა სხვა კი არაფერი...

როდესაც მოლაპარაკებები იწყებოდა, ივანიშვილმა აღნიშნა, რომ დროის ტყუილად დაკარგვას არ აპირებენ. ეს რამდენად ქმნის შესაძლებლობას, რომ ის მოლაპარაკებათა ჭაობი, რაზედაც თქვენ საუბრობდით არ დაიწყოს?

- დიახ, მან გააკეთა განცხადება, რომ უმცირესობასთან პინგ-პონგის თამაშს აღარ აპირებდა, შემდეგ გაკეთდა განცხადება, რომ პრეზიდენტის მოსმენა გადაიდო და ვიფიქრე, რომ ასეც გაგრძელდებოდა. თუ სამართლიანობის აღდგენის გზით მიდიხარ, მაშინ ასეთი გადაწყვეტილებები სავსებით რეალურია. თუ ამ გზით მიდიხარ, პრეზიდენტს 3500 კაცი რომ იცავს ერთი ამდენი კიდევ უნდა დაუმატო, რომ მართლა დაცული იყოს და ისე კი არ მოიქცე, რომ 200 კაცის მობილიზება ვერ მოახდინო ისე, რომ უგულავა გაგიჟებული ხალხის შუაგულში არ შევარდეს. თუ ამ გზით სიარულს აპირებ, მაშინ სხვანაირი მობილიზებაა საჭირო. თუმცა მეორე გზაც არსებობს - მოლაპარაკებების გზა.

ანუ, ხელისუფლებას ვერ გაურკვევია, რომელ გზას ადგას?

- მგონია, რომ „ქართული ოცნება“ უნდა ჩამოყალიბდეს, რაღაც საკითხში ერთიანი პოზიცია შეიმუშავოს და სტრაგეგიაცა და ტაქტიკაც იმისი შესაფერისი, თორემ ვნახავთ, რომ ამ საკონსტიტუციო მოლაპარაკებებისას კიდევ ახალი იდეები გაჩნდება, იმიტომ, რომ დახვეწილი კონსტიტუცია არ არსებობს და მუდმივად შეიძლება დოკუმენტის დახვეწაზე იმუშაო. კიდევ ვამბობ, ნაციონალებს სჭირდებათ დრო.