მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში მსუბუქი ავტომობილების ექსპორტმა $57.7 მილიონი შეადგინა, რაც გასული წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, 2.6-ჯერ არის შემცირებული.

აღსანიშნავია, რომ მსუბუქი ავტომობილების ექსპორტი 2000 წლიდან ზრდის ტენდენციით ხასიათდებოდა, ერთადერთი კლება 2009 წელს ფიქსირდება. ხოლო მეორე, 26%-იანი კლება 2014 წელს დაფიქსირდა, 2013 წელთან შედარებით. 

2014 წლის კლება საავტომობილო ბაზარზე დიდწილად აზერბაიჯანში, (რომელიც რეექსპორტში მნიშვნელოვან წილს იკავებდა,) „ევრო 4"-ის სტანდარტზე, გასული წლის 15 აგვისტოდან დაწესებული შეზღუდვები გახდა. 

ამ ყველაფერს დაემატა ისიც, რომ იანვარში, აზერბაიჯანის პარლამენტმა დაამტკიცა საგადასახადო კოდექსის ცვლილებები, რომლებიც რესპუბლიკაში იმპორტირებულ მსუბუქ ავტომობილებზე, იახტებსა და სხვა მცურავ საშუალებებზე აქციზის განაკვეთის გაზრდას ითვალისწინებს.

ცვლილების თანახმად, მსუბუქი ავტომობილებისთვის აქციზის განაკვეთი ძრავის მოცულობაზეა დამოკიდებული - 2 ათას კუბურ სანტიმეტრამდე მოცულობის ძრავის მქონე მანქანების შემთხვევაში ესაა 0,2 მანათი თითოეულ კუბურ სანტიმეტრზე, უფრო მეტი მოცულობის ძრავების შემთხვევაში კი გადასახადი სხვაგვარად დაიანგარიშება. 

საინტერესოა რა ხდება დღეს საავტომობილო ბაზარზე და რა მოლოდინი აქვთ კომპანიებს, მსოფლიო და ქვეყნის შიდა ეკონომიკური კრიზისის ფონზე? რა ელის საავტომობილო ბიზნესს და შესაძლოა თუ არა, რომ მცირე ავტომოვაჭრეებმა საქმიანობა შეწყვიტონ? 

ადგილობრივი ავტოდილერების ინფორმაციით, ახლა ძირითადად ავტომობილების შიდა ბაზარზე რეალიზაციით არიან დაკავებული, თუმცა გამომდინარე ქვეყნის შიგნით არსებული ეკონომიკურ-ფინანსური კრიზისიდან და ლარის მკვეთრი დევალვაციიდან, კომპანიები ავტომობილებს თვითღირებულებაზე ნაკლებ ფასად ყიდიან, თუმცა ამ ფონზეც კი მყიდველთა რაოდენობამ მკვეთრად იკლო.

მეორადი ავტომობილების ავტოდილერი კომპანიის „ზარიოს ავტოს" დირექტორის, იოსებ ზარანდიას განცხადებით, ექსპორტის შემცირება აზერბაიჯანის რეგულაციების გამოა, ასევე კლება სომხეთის ბაზარზეა, კურსის დავარდნის გამო და უკვე იშვიათად მიჰყავთ ავტომობილები.

ზარანდიას ინფორმაციით, რეექსპორტში ძირითადად 70-80%-ით აზერბაიჯანი ლიდერობდა, დანარჩენი 30% კი სომხეთში მიჰყავდათ, საიდანაც რუსეთში გადაჰყავდათ. ამ ეტაპზე შეკვეთები თითქმის აღარაა, შეიძლება თვეში ერთი-ორი ავტომობილი გავიდეს, მაშინ, როდესაც ადრე 10-15 მანქანა გადიოდა ექსპორტზე.

მისივე თქმით, კომპანია ახლა ძირითადად ადგილობრივ ბაზარზე მუშაობს, თუმცა ფინანსური კრიზისიდან გამომდინაე, გაყიდვები აქაც შემცირებულია. თუ კლიენტები ავტომობილის ყიდვას აპირებდნენ, ახლა უკვე რაღაცას ელოდებიან, კურსის დავარდნას ან მსგავსს და თავს იკავებენ ყიდვისგან. ათი კაცისგან 3-4 თუ ყიდულობს, აქამდე აღდგომას, ახლა კი ზაფხულის პერიოდს ელოდებიან. 

ზარანდია იმასაც აღნიშნავს, რომ უცხოეთში გაყიდვით უფრო მეტ ლარს მიიღებს ექსპორტიორი, მაგრამ მყიდველები არ არიან. ახლა $800-1000-ს, რომ აგებენ მანქანებში ავტოდილერებს უხარიათ, რადგან ისე ზოგადად $1500-2000-ს აგებენ. 

მაგალითად, ავტოდილერმა, რომელმაც 2009 წლიანი ავტომობილი ჩამოიყვანა, რომელიც $6000 ღირდა და დიდი ხვეწნა–მუდარით $4000-ად გაყიდა.

ავტომობილებს ვერ ყიდიან, ავტობაზარში დგომის საფასური გადასახდელია, კვირაში 30-38 ლარი, დამატებით, თუ ვერ განაბაჟა, განბაჟებამდე უნდა გადაიყვანოს ტერმინალში, სადაც ერთი დღე 5-7 ლარი ღირს და იმდენი ხარჯი ემატება, რომ ავტოდილერს ურჩევნია დღეს გაყიდოს პროდუქცია.

მისივე ინფორმაციით, ბევრმა ფიზიკურმა პირმა, ვისაც თვეში დაახლოებით 5 ავტომობილი ჩამოჰყავდა, უკვე თქვა, რომ აღარ შემოიყვანს ავოტმობილს და ეს საქმიანობა მიატოვა.

ზარანდიას განცხადებითვე, ქვეყანაში უნდა დასტაბილურდეს სიტუაცია და სახელმწიფომ კურსი უნდა დაარეგულიროს. რაც შეეხება გადასახადებს, ამას მაინც ყველა იხდის, განბაჟების გადასახადი რეგიონში მაინც ყველაზე დაბალია, თუმცა, ხალხს ფული უნდა ჰქონდეს, რომ ავტომობილი შეუკვეთოს. ახლა კი ყიდვა ეშინიათ, რადგან არ იციან ხვალ და ზეგ რა იქნება.

მისივე თქმით, თუ კურსი შენარჩუნდა ამ დონეზე, ხალხი მიეჩვევა და თავის ხარჯებს შესაბამისად დათვლის, მაგრამ ამ რყევების ფონზე, კიდევ რაღაცის იმედი აქვთ, რომ კურსი დაიწევს.

ერთ-ერთი ავტოიმპორტიორი ნიკოლოზ როსტიაშვილი აღნიშნავს, რომ აზერბაიჯანზე რეექსპორტში ძალიან დიდი ხვედრითი წილი მოდიოდა, ხოლო სომხეთს რაც შეეხება, რეექსპორტი აქაც ხორციელდებოდა, თუმცა სომხეთი არაა ისეთი ტიპის ქვეყანა, რომელზე დაყრდნობითაც სტაბილურ ბიზნეს გეგმას შეადგენ.

ამასთან, როსტიაშვილი აღნიშნავს, რომ აზერბაიჯანმაც ისწავლა ალტერნატიული გზები და შუამავლის გარეშე, თვითონ ჩამოჰყავთ ავტომობილები, ამერიკიდან, ევროპიდან და იაპონიიდან - უკვე თავიანთი გადამზიდავები ჰყავთ და ფოთის ტერმინალიდან აზერბაიჯანში ტრაილერებით მიჰყავთ ავტომობილები, საქართველოს კი დერეფნად იყენებენ. 

ლარის დევალვაციას კი როსტიაშვილის თქმით, შესაძლოა გაყიდვებზე დაახლოებით 10%-იანი გავლენა ჰქონდეს. რეექსპორტის ბაზარზე და ადგილობრივ ბაზარზე მის შემთხვევაში გაყიდვები 70%-ით არის შემცირებული. 

მისივე თქმით, ფაქტობრივად ამ ეტაპზე ყველა კომპანია გაჩერებულია, თუ იმ სვლით მუშაობდნენ რა სვლითაც ემუშავათ, პრაქტიკულად ყველა შეჩერებულია და თავის პროდუქციას ზარალით ყიდის, რომ ამოყიდოს. კომპანიები ავტომობილებს თვითღირებულებაზე დაახლოებით 30-40%-ით ნაკლებად ყიდიან.

როსტიაშვილის თქმითვე, უნდა შევეგუოთ, რომ აზერბაიჯანის მსგავსი ქვეყანა ვეღარ გაიხსნება, თუმცა, საჭიროა ქვეყანაში შემოვიდეს მეტი ინვესტიცია, რომ ეკონომიკურად განვვითარდეთ და ეს შესაბამისად მათ ბიზნესზეც აისახება.

მიუხედავად ამისა, როსტიაშვილი აღნიშნავს, რომ თუ გადავხედავთ 5 წლიან პერიოდს, გაზაფხულის პერიოდი, იანვარ-მაისი, მუდმივად კრიზისული იყო. ამიტომ, მას იმედი აქვს, რომ წლის მეორე ნახევარში სიტუაცია გამოსწორდება.