[ბანკები და ფინანსები]

აშშ-ში უძრავ ქონებაზე ფასები რეკორდულად ეცემა. სახლების მესაკუთრენი თვეების განმავლობაში ვერ პოულობენ კლიენტებს და ფასს დღითიდღე ამცირებენ.

განსაკუთრებით მძიმე სიტუაციაა აშშ-ის აღმოსავლეთით. მაგალითად ბალტიმორში, მერილენდის შტატის უმსხვილეს ქალაქში, კარგი სახლის ფასი 10 000 დოლარამდე დაეცა. 

მაკლერების განცხადებით, ბაზარი გადატვირთულია უძრავი ქონებით, რომლებიც მფლობელთა მიერ იპოთეკის გადაუხდელობის გამო იყიდება. ბანკებს მათი სწრაფად გაყიდვა სურთ და ამიტომ მზად არიან, ფასები მინიმუმამდე დაწიონ.

ბალტიმორში შარშანდელთან შედარებით, უძრავი ქონების გაყიდვის მაჩვენებელმა 50%-ით იკლო. ფასები ეცემა ისეთ რაიონებშიც კი, რომელიც ვაშინგტონიდან 30 წუთის სავალზეა.

საინტერესოა, ისეთი მაღალი მსყიდველობითუნარიანი მოსახლეობის ქვეყანაში, როგორიც ამერიკაა, რატომ ეცემა ბინების ფასი ასე სწრაფად, ხოლო საქართველოში კი პირიქით, ბოლო 2 წელია მატულობს. ამის ერთ-ერთ მთავარ მიზეზად უძრავი ქონების ბაზარზე სახელმწიფოს ჩარევა შეგვიძლია დავასახელოთ. მაშინ როცა თბილისში მშენებლობის ბუმი იყო, სამშენებლო ფირმები სოკოებივით გამრავლდნენ, ბინის ფასი კი არადეკვატურად იზრდებოდა, რასაც ხელს ბანკების მიერ იპოთეკური სესხების ძალიან მარტი მოთხოვნის საფუძველზე გაცემა უწყობდა ხელს. 2006-2008 წლებში როდესაც თბილისში ბინების ფასებმა კვადრატულ მეტრზე 1800-2000 დოლარს მიაღწია, მოსახლეობა ასეთი თანხების მიმართ გადახდის უუნარო იყო, თუმცა ბანკები მათ ყოველგვარი შეზღუდვის გარეშე აძლევდნენ სესხს, რაც იწვევდა კიდეც საზოგადოებაში არარელური მოთხოვნის შექმნას და ბაზარზე ფასების კატასტროფულ ზრდა. 
სწორედ ასეთ მოვლენას ჰქონდა ადგილი ამერიკაში, რამაც ერთ დღეს დაახლოებით 1-1,5 მილიონი ბენეფიციარი გადახდისუუნარო გახადა და კრიზისიც დაიწყო. შემდეგ ეს კრიზისი აშშ-ს მთელ საფინანსო სექტორსა და ეკონომიკას მოედო, რამაც, რა თქმა უნდა, გავლენა ჰპოვა მთელ მსოფლიოზე. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოშიც, აშშ-ს მსგავსად, კრიზისის გამომწვევი ძირითადი მიზეზები უძრავი ქონების ბაზარზე წარმოქმნილი პრობლემები და საბანკო სექტორში არსებული სიძნელეები იყო, შეგვიძლია თამამად ვთქვათ, რომ ეს კომპანიები ყველაზე ნაკლებად დაზარალდნენ იმ ფინანსური პირამიდის შექმნით, რომლის შედეგადაც მთელი ქვეყანა კრიზისში ჩაეფლო, საიდანაც გარკვეულწილად მცირედი დანაკარგებით გამოსვლა, 2008 წლის აგვისტოს ომის და ამ ომის შედეგად მიღებული საერთაშორისო დახმარებების ხარჯზე მოხერხდა.
თუ ამერიკაში კრიზისის გამომწვევი სამშენებლო, დეველოპერული კომპანიები თუ ბანკები ერთმანეთის მიყოლებით გაკოტრდნენ, ჩვენთან ცუდი მენეჯმენტის მქონე ფირმები დღესაც განაგრძობენ არსებობას ქართულ ბაზარზე. რაშიც მთავარი დამნაშავე, სახელმწიფოა. 
უძრავი ქონების ბაზარზე არსებული კრიზისიდან გამოსავალი საქართველოს მთავრობამ ამ კომპანიების ბიუჯეტიდან დაფინანსებით გადაწყვიტა. სახელმწიფო დაეხმარა როგორც ბანკებს, 4,5 მლრდ. დოლარის საერთაშორისო დახმარებიდან დაახლოებით 800 მლნ. საბანკო სექტორისკენ მიიმართა, ასევე სამშენებლო კომპანიებს. ამ ცუდი მენეჯმენტის მქონე კომპანიების გადასარჩენად სპეციალური პროგრამაც შეიმუშავა - `ძველი თბილისის ახალი სიცოცხლე”, რომლის ორი ეტაპი უკვე განხორციელდა და დღესდღეობით მესამე ეტაპი მიმდინარეობს. ამ პროგრამის თანახმად, სახელმწიფო და კონკრეტულად თბილისის მერია გარანტორად უდგება სამშენებლო კომპანიებს ბანკებიდან როგორც სესხის აღების საკითხში, ისე ამ კრედიტით დამთავრებული ბინების შეძენისას (კვ. მეტრი 400 დოლარი). ანუ, სახელმწიფო იყო როგორც შემკვეთი, ისე დამფინანსებელი. სახელმწიფოს მხრიდან ბაზარზე ფასწარმოქმნაში უხეშმა ჩარევამ კი გამოიწვია ის, რომ დღეისათვის თბილისში ბინებს ისევ არაადეკვატურად მაღალი ფასები ადევს, მაშინ, როცა მოსახლეობის რეალური მსყიდველობითუნარიანობა არ შეესაბამება უძრავი ქონების ბაზარზე არსებულ ფასებს. 

ქართულ რეალობას თუ ამერიკისას შევადარებთ, ვნახავთ, რომ იქ დღეისათვის უძრავი ქონების ფასები, ბაზარზე არსებული მოთხოვნა-მიწოდების შედეგად ყალიბდება, სწორედ ამიტომაა, რომ აშშ-ს ბინების ფასები მკვეთრად ეცემა. ხოლო ჩვენთან, როდესაც მერია უსაზღვრავს სამშენებლო ფირმას 1 კვ. მეტრის ფასს, აქ ყოველგვარი მოთხოვნა-მიწოდების შედეგად ფასწარმოქმნაზე საუბარიც ზედმეტია.
აქვე აღსანიშნავია, რომ კრიზისი თუ სამშენებლო კომპანიებისა და ბანკებისთვის იყო, რომლებსაც სახელმწიფომ დახმარების ხელი გაუწოდა, ეს მოვლენა მთელ საზოგადოებას და ამ კომპანიების ბენეფიციარებსაც შეეხო, მაგრამ მათ მიმართ ხელისუფლება რატომღაც მოწყალე არ აღმოჩნდა. სამშენებლო კომპანიების მიერ `გადაგდებული~ ოჯახები ამაოდ ითხოვენ მათ მიერ გადახდილი ფულის უკან დაბრუნებას ან დაპირებული ბინების გადაცემას, ხოლო ბანკების ბენეფიციარებმა კი უკვე დაკარგეს აღებულ სესხებში ჩადებული უძრავი თუ მოძრავი ქონება. მკითხველს შევახსენებთ, რომ მოსახლეობიდან დავალიანების ამოღების მიზნით მთავრობამ `მოვალეთა რეესტრი” შექმნა, რომელიც 2010 წლის 1 იანვარს ამოქმედდა და მასში არსებული ჩანაწერების რაოდენობა უკვე 70 ათასს აღწევს. შეგახსენებთ, რომ აღსრულების ბიურო (მოვალეთა რეესტრი) მოვალეს სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდეგ ვალის დასაფარავად 7 დღეს აძლევს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, უძრავ-მოძრავ ქონებას უყადაღებს და უყიდის. 

ამ პირობებში, როდესაც ეკონომიკურად აქტიურმა მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა უძრავი ქონება დაკარგა და ეს ბინები აუქციონებზე გავიდა გასაყიდად, ფასები უძრავ ქონებაზე უნდა შემცირებულიყო, მაგრამ სახელმწიფო, თავისი ჩარევით, არ აძლევს ბაზარს თავისუფლად არსებობის საშუალებას და ბინებზე ფასებიც მოთხოვნა-მიწოდების მიხედვით ვერ დგინდება.

ყოვლად უსაფუძვლოა, დეველოპერებისა და სამშენებლო კომპანიების მიერ ბინებზე მოთხოვნის ზრდის შესახებ დაანონსებული ინფორმაციები. ამით ისინი ცდილობენ მოსახლეობა შეცდომაში შეიყვანონ და უძრავ ქონებაზე არარსებული მოთხოვნა შექმნან.

თუ სახელმწიფო შეწყვეტს ბაზარზე უხეშ ჩარევას და სამშენებლო კომპანიების სუბსიდირებას, მაშინ მათ ბინების გარანტირებული მყიდველი დაეკარგებათ და, შესაბამისად, უძრავი ქონების ფასები მოსახლეობის მხრიდან ამ პროდუქტზე არსებული რეალური მოთხოვნის შედეგად დადგინდება. ეს კი ბიუჯეტის წურბელა ბევრი დეველოპერის გაკოტრებას გამოიწვევს, რასაც ჩვენი ხელისუფლება ესოდენ უფრთხის, თუ რატომ, საზოგადოებისთვის გაუგებარია.

ასე რომ, ხელისუფლების ეკონომიკის თავისუფლებისა და ლიბერალიზმისაკენ სწრაფვა, სამწუხაროდ, მხოლოდ დეკლარირების დონეზეა. ხოლო პრაქტიკა სხვას მეტყველებს. სწორედ ესაა იმის მიზეზი, რომ საქართველოში ზოგი პროდუქტი, ამერიკასთან შედარებით, ბევრად ძვირია.