[მანანა ნოზაძე]

„თუ უფლებადამცველის საქმიანობა ჯაშუშობაა, მე დღესვე ვაღიარებ, რომ ვარ ჯაშუში,“ - განაცხადა ადამიანის უფლებათა ცენტრის დირექტორმა უჩა ნანუაშვილმა პრესაგე.ტვ-სთან საუბრისას. მისი თქმით, ხელისუფლების სამიზნე არა მარტო ფოტორეპორტიორები და მედიაორგანიზაციები, არამედ მთელი სამოქალაქო სექტორიცაა.

ნანუაშვილი აცხადებს, რომ მიმდინარე წლის მარტიდან პირადად მას უთვალთვალებენ. უკვე 30-ზე მეტი საეჭვო ავტომანქანის ნომერი დააფიქსირა, რომელთა ფოტოებსაც თანდათან გამოაქვეყნებს. ეს ავტომანქანები და მასში მსხდომი მოთვალთვალენი უჩა ნანუაშვილის განუყრელ თანამგზავრებად იქცნენ და სახლშიც კი მიაცილებენ.

თვალთვალის ამსახველი ფოტომასალით უფლებადამცველმა უკვე მიმართა შსს-ს და მოითხოვა, ან შეწყდეს მის მიმართ თვალთვალი, ან, თუ მის მიმართ ეჭვი აქვთ, რომ იგი ჯაშუშია, იგი დაუბრკოლებლად მისცემს ჩვენებას. 

- თბილისის სხვადასხვა უბნებში გადაადგილებისას დამყვებოდა „ტოიოტა“-სა და „ბმვ“-ს მარკის ავტომანქანები, რომლებსაც იდენტური ნომრები აქვთ - ROG 001. ასევე, „მერსედესისა“ და „ტოიოტას“ ავტომანქანებითაც მითვალთვალებენ და მათაც იდენტური ნომრები ჰქონდათ - AMD 777. ხოლო ავტომანქანა, სახელმწიფო ნომრით MIA 070 სახლშიც მაცილებს. გამოდის, ქუჩაში თითქმის ერთდროულად ერთი და იმავე სანომრე ნიშნის მქონე სხვადასხვა მანქანა მოძრაობს, რაც კანონდარღვევაა. ამ მანქანების ერთგვარი ფოტობანკიც კი შევქმენით. უნდა აღვნიშნო, რომ ყველა ეს მანქანა ძვირადღირებულია. გათვლა იგივე აქვთ, რაც ფოტორეპორტიორების შემთხვევაში - იქნებ, ამით დანარჩენები დააშინონ. იარაღისა და ნარკოტიკების ჩადების თემა მოძველდა, ამიტომ, ახლა აქტუალური გახდა ჯაშუშობა. მით უფრო, რომ დასავლეთიც თავს იკავებს ამ დელიკატურ საქმეში ჩარევისგან.

თვალთვალი ძირითადად თქვენს მიმართ ხორციელდება თუ თქვენი ცენტრის სხვა თანამშრომლების მიმართაც?

- ძირითადად ჩემს მიმართ. თუმცა ფოტოზე ის მამაკაციც დავაფიქსირეთ, რომელიც ჩვენს მიერ გამართულ აქციას უთვალთვალებდა. მამაკაცი, რომელსაც შავი ჟილეტი ეცვა, დაფიქსირებულია მაშინაც, როცა „ქართული პარტიის“ ოფისში სამართალდამცავები შევიდნენ. სხვათაშორის, ამ პირს იგივე ტანსაცმელი ეცვა, რაც ჩვენს აქციაზე თვალთვალის დროს.

რით შეგიძლიათ ახსნათ, რომ საქართველოს ხელისუფლება არასამთავრობოების დისკრედიტაციას ცდილობს?

- ხელისუფლების მაღალჩინოსნები უცხოელი სტუმრების წინაშე ქართველი არასამთავრობოების დისკრედიტაციას ცდილობენ და უცხოელებს უმტკიცებენ, თითქოს, ქართული სამოქალაქო საზოგადოება რუსეთის დაზვერვასთან თანამშრომლობს. მათ ეუბნებიან, რომ რუსეთი იმდენად ძლიერია, დიპლომატებზე გავლენას ქართული საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მეშვეობით ახდენს. თუმცა იმ უცხოელების ვინაობას, ვინც ეს ინფორმაცია მოგვაწოდა, ვერ დაგიკონკრეტებთ, მათ ამის გამჟღავნება არ სურთ.

ფოტორეპორტიორთა საქმე მხოლოდ დიდი ჯაჭვის პირველი რგოლია. იგეგმება სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენელთა „მხილება“ რამდენიმე არაკონტროლირებად ორგანიზაციაზე წერტილოვანი დარტყმის მიყენებით. ეს კი საპარლამენტო და საპრეზიდენტო არჩევნების წინ განსაკუთრებით აქტუალურია. უახლოესი თვეების განმავლობაში აგრესიული ფორმებით სხვადასხვა სახის ზეწოლა კვლავ გაგრძელდება დამოუკიდებელ მედიასაშუალებებსა და არასამთავრობოებზე, რათა უმტკივნეულოდ მოხდეს ხელისუფლების პუტინიზაცია - პრემიერ-მინისტრზე ძალაუფლების ხანგრძლივად გადაბარება.

ადამიანის უფლებათა ცენტრი შეშფოთებულია საქართველოშო დემოკრატიული თავისუფლების ხარისხის მკვეთრი შემცირების გამო, რაც გამოწვეულია ხელისუფლების მხრიდან უკიდურესი რეპრესიული კანონმდებლობის მიღებით და სამოქალაქო ინსტიტუტებზე ზეწოლით. ბოლო წლებში ჩვენი ცენტრი სხვადასხვა თანამდებობის პირთა მხრიდან თავდასხმის ობიექტი გამხდარა. პოლიციელები არაერთგზის გვესტუმრნენ ოფისში, დაგვემუქრნენ, სიტყვიერი და ფიზიკური შეურაცხყოფა მიაყენეს თანამშრომლებს. კვლავ გამოუძიებელია ცენტრის შიდა ქართლის ოფისის კოორდინატორ საბა წიწიკაშვილსა და კახეთის კოორდინატორზე გელა მთივლიშვილზე მომხდარი ზეწოლის ფაქტები.

ადამიანის უფლებათა ცენტრის მიერ დაწყებულ კამპანია „ბოდიშს“ , რაც აფხაზ და ოს ხალხთან დიალოგს გულისხმობდა, ხელისუფლება მილიტარისტული ისტერიით გამოეხმაურა. ადამიანის უფლებათა ცენტრი მოითხოვს ტოტალური თვალთვალისა და ჯაშუშომანიის შეწყვეტას. სამოქალაქო სექტორში ჯაშუშთა ძებნის ნაცვლად, უმჯობესია, ხელისუფლებამ  სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემის მოგვარებაზე იზრუნოს, რაც საქართველოს მოსახლეობას აწუხებს. ასევე, მოვითხოვთ, შეწყდეს აბსურდული ბრალდებით ფოტორეპორტიორების დაკავება და სამოქალაქო სექტორის შევიწროება.

თქვენ ხელისუფლების მხრიდან დევნაზე საუბრობთ. კონკრეტულად რომელი საქმის გამო გდევნით ხელისუფლება?

- წლების მანძილზე ადამიანის უფლების დაცვის მონიტორინგს ვახდენთ და ამ ინფორმაციას ევროსტრუქტურებს, ევროპარლამენტს, გაეროს ვაწვდით. ასევე, დიპლომატიურ მისიებსა და საელჩოებს. გამიჭირდება რომელიმე ინფორმაციასა და დოკუმენტზე ვისაუბრო, მაგრამ ჩვენს მიერ დასავლეთის ქვეყნების ინფორმირება, რაც სისტემატური ხასიათისაა, არ ჯდება ხელისუფლების ინტერესში და ჩვენი გაკონტროლებაც სურთ. ეს ეხება დარღვევებს ციხეებში, პოლიციის მიერ ძალის გადამეტებას, 26 მაისის მოვლენებს.    

ჰააგაში გაგზავნილ საქმეებში თქვენი ორგანიზაცია აქტიურად ფიგურირებს. ამანაც ხომ არ განაპირობა თქვენი დევნა?

- დიახ, ჰააგის სასამართლოს მიმდინარე გამოძიებას რამდენიმე ანგარიში გავუგზავნეთ, რუსეთ-საქართველოს ომის დროინდელი ამბები, რომელშიც ნებისმიერი მხარის დანაშაული იკვეთება.

ხელისუფლების თვალში ერის ღალატად აღიქმება, თუკი ომის დროინდელ ფაქტების ასახვისას დამნაშავედ ქართულ მხარე წარმოჩინდება. თქვენ კი აცხადებთ, რომ ჰააგას ისეთ დოკუმენტებსაც აწვდით, სადაც ორივე მხარის დანაშული იკვეთება. როგორ გგონიათ, ეს მოეწონებოდა ხელისუფლებას?

- ჩემი აზრით, ღალატია ის, როდესაც ხელისუფლება ხალხს სიმართლეს უმალავს

და მანიპულაციით ცდილობს ფაქტების გაყალბებას. ის პროპაგანდა, რაც მიმდინარეობს ნაციონალური არხებით, ღალატის კლასიკური ნიმუშია. არ ვარ ეკონომიკის ექსპერტი, მაგრამ რაც ხდება ქართულ ეკონომიკაში, იმავე სტრატეგიული ობიექტების გაჩუქება, ჩემი აზრით, ღალატია.

თუ თქვენი, როგორც არასამთავრობო ორგანიზაციების მიმართ დევნა განხორციელდება, ისეთივე კონსოლიდორებული იქნება არასამთავრობო სექტორი, როგორც ფოტორეპორტიორებისა და ჟურნალისტების შემთხვევაში იყო?

- თუ ხელისუფლება ამ ქმედებაზე წავა, ეს იქნება მის მიერ გადადგმული უკანგადადგმული ნაბიჯი. რა თქმა უნდა, იქნება სოლიდარობაც, პროტესტიც. უბრალოდ, დასავლეთის თვალში საქართველოს ხელისუფლება დემოკრატიის იმ ბოლო ნიშასაც დაკარგავს, რომელიც მას ჯერ კიდევ გააჩნია. ეს იქნება ბოლო წვეთი.

ფოტორეპორტიორების მისამართით დიპლომატების მხრიდან მოზომილი განცხადებები გვესმის, რომ ისინი გამოძიების გამჭვირვალედ ჩატარებას ელიან. მაშინ, როცა პროცესი დაუყოვნებლივ ჩარევას მოითხოვს.

- ეს იმიტომ ხდება, რომ არ არსებობს ინფორმაცია, საქმე დახურულია. როდესაც გარკვეული ინფორმაცია საჯარო გახდება, დასავლეთი მეტად აქტიური იქნება. ეს ეხება როგორც ფოტორეპორტიორების საქმეს, ისე სხვა მოვლენებს. რეალურად, დასავლეთმა უნდა დაინახოს, რომ საზოგადოებაში არსებობს გარკვეული პროტესტი, რომ ხალხი უარყოფითად აღიქვამს მსგავს მოვლენებს. და ეს არ არის მხოლოდ ერთჯერადი ღონისძიება. ამას შედეგი მოჰყვება, თუმცა - ხანგრძლივ პერსპექტივაში.  ფოტორეპორტიორების საქმესთან დაკავშირებით ჩვენს მიერ უკვე გავრცელდა რამდენიმე განცხადება. გუშინ ხუთმა საერთაშორისო ორგანიზაციამ, ჩვენზე დაყრდნობით, სპეციალური მიმართვა მოამზადა, რომელსაც ხელს აწერენ ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო ფედერაცია, წამების საწინააღმდეგო ორგანიზაცია, ლონდონში არსებული ორგანიზაცია, ასევე, ნიდერლანდებისა და ნორვეგიის ჰელსინკის კომიტეტი. ისინი ამ პროცესის გასაჯაროებას მოითხოვენ და აკრიტიკებენ საქართველოს ხელისუფლებას. ჩვენ ამ ადამიანების გათავისუფლება მოვითხოვეთ, თუმცა როგორც კი ფოტორეპორტორების საქმე საჯარო გახდება, ხელისუფლება იძულებული იქნება ისინი გამოუშვას, რადგან საქმეში არ ჩანს რაიმე სერიოზული მტკიცებულება ხელისუფლების მხრიდან.

26 მაისთან დაკავშირებით რაიმე სიახლე ხომ არ გამოგივლენიათ? თუნდაც დაკარგულების თვალსაზრისით, მათი ახლობლები მალავენ მომხდარს.

- სამწუხაროდ, ახალი არაფერი გამოგვივლენია, მაგრამ 26 მაისის მოვლენების ირგვლივ კვლავაც ვაგრძელებთ მოკვლევას, რათა დაკარგულებზე მეტი ინფორმაცია მოვიპოვოთ. ერთი კია, ნებისმიერ საერთაშორისო ორგანიაზციას დადასტურებულ ფაქტებს პერიოდულად ვუგზავნით.

ფოტორეპორტორების პროცესის საჯაროობასთან დაკავშირებით უცხოელების მოთხოვნა საკმარისი არ არის ხელისუფლებისთვის, რომ მეტი ნათელი მოჰფინოს ამ საქმეს?

- მე ვფიქრობ, რომ ჯერჯერობით, არ არის ისეთი სერიოზული ზეწოლა ხელისუფლებაზე. თუმცა არ გამოვრიცხავ, რომ მიმდინარე მოვლენების ფონზე, ეს ზეწოლა გაძლიერდეს, რადგან თავისთავად ფაქტი, ფოტორეპორტიორების დაკავება, სერიოზულად აისახება ხელისუფლების იმიჯზე. არ გამოვრიცხავ, რომ ამის გამო, გარკვეული პერიოდის შემდეგ, დასავლეთს გაცილებით სხვა წარმოდგენა ჰქონდეს საქართველოს ხელისუფლებაზე. ლუკაშენკოს, როგორც ევროპის უკანასკნელი დიქტატორის იმიჯი, სამწუხაროდ, ჩვენი ხელისუფლების მიმართაც ყალიბდება. ამის ნიშნები არსებობს. ამიტომ ჩვენს ხელისუფლებას არ უნდა აწყობდეს მსგავსი სკანდალური თემები, ზეწოლა ჟურნალისტებზე.

რაც შეეხება მათ აღიარებით ჩვენებას, ეს არის სრული აბსურდი. ამის არავის სჯერა, მათ შორის, არც შსს-ის თანამშრომლებს. არ მესმის, როგორ შეუძლია ფოტორეპორტიორს სტენოგრამა გააკეთოს? თანაც, ეს ინფორმაციები ყოველდღიურად იცვლება. ერთ დღეს ერთ ინფორმაციას გვთავაზობენ, შემდეგ სხვა ინფორმაციას. დეტალები არ ემთხვევა ერთმანეთს. აშკარაა, საქმე თეთრი ძაფითაა ნაკერი. ამიტომაცაა საჭირო სასამართლო პროცესი, რომ ეს თეთრი ძაფით ნაკერი გამოჩნდეს.

თუ პროცესუალურს გაუფორმებენ, ეს საქმე დაიმალება და „გრიფით საიდუმლოს“ სტატუსს ვეღარ მოუხსნიან?

- რა თქმა უნდა, ხელისუფლება სწორედ ამითაა დაინტერესებული და აწყობს მათი გამოშვება. უფლებადამცველებს კი გვსურს, ვიცოდეთ, რატომ დაადანაშაულეს ისინი ჯაშუშობაში?

ალეკო ცქიტიშვილი, ვებგვერდ „ჰუმანრაით. გე“-ს  მთავარი დირექტორი პრესაგე.ტვ-სთან საუბარში აცხადებს, რომ გადაცმული პოლიციელების მხრიდან თვალთვალი საკუთარ თავზე მანაც უშუალოდ იწვნია:

„3 მაისს გამართულ აქციაზე ვიმყოფებოდით, როცა მოგვიახლოვდნენ სამოქალაქო ფორმაში, უმეტესად შავი ტანსაცმლით შემოსილი, შავ სათვალეებიანი ადამიანები. აქცია მედიის თავისუფლების დღეს ეძღვნებოდა. ჩვენ ამობრუნებული გაზეთებით ვისხედით პარლამენტის წინ კიბეებზე. ამით გამოვხატავდით პროტესტს, რომ მედიას არ აძლევენ საშუალებას, ბოლომდე გამოხატოს საკუთარი აზრი. უშუალოდ ჩემთან მოვიდა სამი ადამიანი. ერთ-ერთი მათგანი უხეში ტონით მეუბნება, რას აკეთებთ აქ? მივხვდი, არ იყო ჩვეულებრივი მოქალაქე. ვუთხარი, უშუალოდ თქვენ ვინ ხართ და რატომ უნდა გითხრათ, რას ვაპირებ-თქო? მიპასუხა, ეს არ არის შენი საქმეო. ვუთხარი, როგორ არ არის ჩემი საქმე, თუ პოლიციის თანამშრომელი ხარ, საბუთი უნდა წარმოგვიდგინოთ, ან ფორმა უნდა გეცვათ და ამის შემდეგ განგიმარტავთ. მერე მითხრა ჟარგონზე: მოეშვი ამ ბაზარს. მეც აღარ შევყევი, გამწვავება არ იყო საჭირო და ავუხსენი, რომ აქციას ვატარებდი. ამის შემდეგ ამ სამმა ადამიანმა გადაინაცვლა აქციის მონაწილეებისკენ და უსმენდნენ, თუ რას ელაპარაკებოდნენ ისინი ჟურნალისტებს. ბოლოს გამოჩნდა პატრული და ეს შავსათვალიანი მამაკაცი ხვდება მათ, აბარებს ანგარიშს, რის შემდეგაც პატრული მიდის და სავარაუდოდ, თავის უფროსს მობილურით ურეკავს და ანგარიშს აბარებს.  წესით, პოლიცია მოწოდებული უნდა იყოს, რომ წესრიგი დაიცვას. მსგავსი რამ არც გამიკვირდებოდა, მაგრამ, როცა არც ფორმა ეცვათ, უხეშად ლაპარაკობდნენ და მიყურადებას არ თაკილობდნენ, ცხადია, საეჭვო იყო“, - აცხადებს ცქიტიშვილი.

მისი თქმით, კანონდარღვევაა ისიც, რომ ორი-სამი დღის ინტერვალით ერთი და იგივე ნომერი სხვადასხვა მანქანაზე ფიქსირდება.

„ამიტომ შსს-მ უნდა განმარტოს, რას უკავშირდება ეს და მსვლელობა მისცენ ამ საქმეს. თუ ჩვენს მიმართ დევნა სანქცირებულია, მაშინ საზოგადოებას განუმარტონ, რაში გვადანაშაულებენ. თუ სანქცირებული არაა, ეს გახლავთ უკანონო თვალთვალი“.