სისხლიანი 26 მაისის შემდეგ საზოგადოება საგამოძიებო კომისიის შექმნას ითხოვს. ოპოზიციური სპექტრი ორადაა გაყოფილი - ერთნი ამ კომისიის სახალხო დამცველთან შექმნას ანიჭებენ უპირატესობას, მეორენი კი, ფიქრობენ, რომ უპრიანია, ეს კომისია საქართველოს პარლამენტში იყოს. ხელისუფლება არავის ემხრობა და საერთოდ არ თვლის საჭიროდ მის შექმნას. ამ აჟიოტაჟში, ვრცელდება ხმები, რომ კომისიის საკითხმა შეიძლება, სახალხო დამცველი „შეიწიროს“.

„ღიპიანი“ პოლიციელების მხრიდან უფლებამოსილების „გადამეტების“ (იმ ამბებს თუ მხოლოდ გადამეტება ჰქვია...)  ფაქტების გამოსაძიებლად კომისიის შექმნას ითხოვდნენ ქართველი დედები, რომლებმაც აქცია მოაწყვეს პარალამენტის წინ. მათ „სახალხო კრების“ ლიდერები ნინო ბურჯანაძე და ნონა გაფრინდაშვილიც შეუერთდნენ.

აი, რა განუცხადა სააგენტო „პირველს“ საზოგადოებრივი მოძრაობის “სოლიდარობა უკანონო პატიმრებს” - დამფუძნებელმა ეკა ბესელიამ: “26 მაისის მოვლენებმა ყოველგვარ სისასტიკეს გადააჭარბა, რაც კი რუსთაველის გამზირს ახსოვს. არიან დაკავებულები, დაშავებულები და დაღუპულები. ჩვენ პარლამენტისგან საგამოძიებო კომისიის შექმნას ვითხოვთ, რომელშიც დამოუკიდებელი ექსპერტები და ადგილობრივი უფლებადამცველები იქნებიან ჩართული”.

მისივე თქმით, აღნიშნული მიმართვა პარლამენტს დღესვე გაეგზავნება, ხოლო საერთაშორისო ორგანიზაციებს - ხვალ. სხვათაშორის, ეს აქცია ორგანიზატორებმა საქართველოს პარლამენტში სახალხო დამცველის 2010 წლის ანგარიშის მოსმენას  სპეციალურად დაამთხვიეს. 

ბრძოლა სახალხო დამცველის წინააღმდეგ, თუ...

სტატიის პირველ ნაწილში სწორედ ამ კომისიაზე ვისაუბრებთ, მერე ნაწილში - უშუალოდ მოხსენებაზე, რომელიც გიორგი ტუღუშმა გააკეთა საქართველოს პარლამენტში. დასკვნები კი თავად გამოიტანეთ, აიძულებენ თუ არა ტუღუშს ისევე წავიდეს ოპოზიციაში, როგორც ეს სოზარ სუბარმა გააკეთა და მივიღებთ თუ არა მისგან კიდევ ერთ ოპოზიციონერ ლიდერს. უკვე ვრცელდება ინფორმაციები, რომ 2010 წლის განმავლობაში მომხდარი დარღვევების დაფიქსირების გამო „ნაციონალურ მოძრაობაში“ მას ბევრი ამრეზით უყურებს. 

ახლა კი, საგამოძიებო კომისიის შესახებ. უნდა ითქვას, რომ პარლამენტში კომისიის შექმნაზე კულუარული თუ ღია საუბრები ნამდვილად არ წყდება. გიორგი ცაგარეიშვილმა ეს კითხვა პირდაპირ დაუსვა სახალხო დამცველს: „გაქვთ თუ არა უფლება, შექმნათ რაიმე სახის ჯგუფი და დაიწყოთ გამოძიება 26 მაისის მოვლენებთან დაკავშირებით?“. ტუღუშმა ცაგარეიშვილს პასუხი გასცა, თუმცა, ამაზე ცოტა ქვემოთ მოგიყვებით. მანამდე გავარკვიოთ,  რას ფიქრობს საპარლამენტო ოპოზიცია ან პარლამენტში, ანაც სახალხო დამცველთან 26 მაისის მოვლენების შემსწავლელი კომისიის შექმნის თაობაზე.

ეგახსენებთ, რომ პარლამენტში ამ კომისიის შექმნის საკითხი დეპუტატმა ჯონდი ბაღათურიამ უკვე დააყენა იმ სხდომაზე, რომელიც 26 მაისის შემდეგ პირველად ჩატარდა საქართველოს პარლამენტში. უმრავლესობის ზეპირი უარის გამო სესიაზე მისი გატანისთვის  30 დეპუტატის ხელმოწერილი მოთხოვნაა საჭირო. თუმცა, ბაღათურია, ლორთქიფანიძე და ცაგარეიშვილი ხელმოწერებს ვერ აგროვებენ, უბრალო მიზეზის გამო, სამნი არიან და არა - 30. რაც მთავარია,  მათ არ უერთდებიან „ქრისტიან-დემოკრატები“.

კომისიის შექმნა ამ სხდომაზე კიდევ ერთხელ მოითხოვა ბაღათურიამ: „რა უნდა ვქნათ, მთავარ პროკურატურას დავავალოთ გამოძიება? 4 წელია, ტელეკომპანია „იმედში“ შეჭრა ვერ გამოიძია პროკურატურამ და გინდათ, რომ 26 მაისის მოვლენები გამოიძიოს? აქ უნდა შევქმნათ საგამოძიებო კომისია, სადაც 50% იქნება უმცირესობა და თავმჯდომარეც  ოპოზიციონერი ეყოლება“.

პრესაგე.ტვ-მ კომისიის შექმნასთან დაკავშირებით დეპუტატებს პირადად დაუსვა რამდენიმე კითხვა.

გიორგი თარგამაძე, საპარლამენტო უმცირესობის ლიდერი: „ჩვენ ვითხოვთ და მხარს ვუჭერთ არასამთავრობო ორგანიზაციების ძირითადი ნაწილის, ასევე „ახალი მემარჯვენეების“ ინიციატივას დამოუკიდებელი საგამოძიებო კომისიის შექმნის თაობაზე. სასურველია, რომ ამ კომისიამ ფუნქციონირება დაიწყოს სახალხო დამცველი ინსტიტუტის ქოლგის ქვეშ. რაც შეეხება პარლამენტში ამ კომისიის შექმნას და საკითხის დაყენებას - საკითხი უკვე დადგა. ამ საკითხის გარშემო დებატების გამართვა მოხდა, რომელიც საკმაოდ რთული შედეგით დამთავრდა იმ თვალსაზრისით, რომ პროტესტის ნიშნად დარბაზი დავტოვეთ.

თუ  გვსურს, ობიექტური სურათი დაიდოს 26 მაისს ჩადენილ დანაშაულთან დაკავშირებით, ჩვენ ეს პროცესი არ უნდა გავწელოთ. დღეს, საქართველოს პარლამენტში  ამ საკითხის დაყენებას აზრი არ აქვს, რადგან უმრავლესობამ უკვე გამოხატა თავისი აზრი, რომ მხარს არ დაუჭერენ მას. შესაბამისად, ამ საკითხის დასმა კენჭისყრაზე, ავტომატურად ნიშნავს მის ჩავარდნას. საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტის მიხედვით, ჩავარდნილი საკითხის მომდევნო 6 თვის განმავლობაში ხელახლა დაყენება შეუძლებელი იქნება.

სწორედ ამის გამო, მიმაჩნია, რომ გამომდინარე რეალური ხედვიდან, გამომდინარე გამოძების ინტერესებიდან, აუცილებელია, ეს საქმე არ გადაიდოს თვეობით და ახლავე  დაიწყოს გამოძიება. ახლავე უნდა მიეცეს კომისიას საშუალება, დაიკითხონ პირები, შეგროვდეს  ინფორმაცია, ანუ არ გავიდეს დრო და არ წაიშალოს კვალი, რომელიც მეტყველებს კონკრეტული ადამიანების მიერ ჩადენილ დანაშაულზე.

 ამის შემდეგ კომისიის მიერ დაიდოს ობიექტური სამართლებრივი დასკვნა.  შემდგომში, თუ მას სამართალდამცველი უწყებების მხრიდან ადექვატური სამართლებრივი შეფასება არ მიეცემა, გადმოვიდეს პარლამენტში განსახილველად, გნებავთ საგამოძიებო კომისიაში, გნებავთ სხვა რაიმე სახით. ასე რომ, აქ საუბარია რეალისტურ, სწორ და კარგად გათვლილ იდეაზე. ჩვენი ინტერესია, კომისია შედგეს, გამოძიება დაიწყოს და ვინმე დაისაჯოს, სწორედ იმისთვის, რომ მსგავსი რამ აღარ განმეორდეს.

ვრცელდება ინფორმაციები, რომ სახალხო დამცველს უკვე „ამრეზით“ უყურებენ „ნაციონალურ მოძრაობაში“, მისივე ანგარიშის გამო... არ ფიქრობთ, რომ რაღაც დამატებით საფრთხეებს ქმნით და შეიძლება, ხელი შეუწყოთ ტუღუშის თანამდებობიდან გაშვებას?

- სახალხო დამცველს ვერავინ ვერსად გაუშვებს, თუკი თავად არ გადადგება. მას საკმაოდ მაღალი ხარისხის იმუნიტეტი იცავს. შესაბამისად, ამ ეტაპზე მე ვერ ვხედავ  წინაპირობას, მათ შორის - პოლიტიკურსაც, რომ ეს საკითხი დღის წესრიგში დადგეს. დღეს, საბედნიეროდ, ჩვენი ქვეყნისთვის, სახალხო დამცველს მართლაც აქვს მაღალი ავტორიტეტი და ნდობა საზოგადოებისა თუ საერთაშორისო ორგანიზაციების მხრიდან, ის კარგად ართმევს თავს მოვალეობას.

მისი გადადგომის საშიშროებას ვერ ხედავთ? სულაც აიძულებენ, რომ დატოვოს თანამდებობა, ისე, რომ ვერ გავიგოთ ნამდვილი მიზეზი...

- არა. მე ვიცნობ ბატონ გიორგი ტუღუშს, როგორც პრინციპულ და კომპეტენტურ ადამიანს. დარწმუნებული ვარ, რომ მასზე ზემოქმედება, ან ზეწოლის მოხდენა, არცთუ ისე ადვილი საკითხია“.

დიმიტრი ლორთქიფანიძე, დეპუტატი: „ვფიქრობ, რომ 26 მაისი მოვლენების შემსწავლელი კომისია საქართველოს პარლამენტში უნდა შეიქმნას.

ხომ იცით, რომ ეს საკითხი ჩავარდება,,,

-არა. მე მიზანშეწონილობაზე ვსაუბრობ. თეორიულად, თუ ეს კომისია შეიქმნება  პარლამენტში, ბუნებრივია, მასში მონაწილეობას მიიღებენ არა მხოლოდ დეპუტატები, არამედ საზოგადოების წარმომადგენლებიც. გარდა ამისა, საგამოძიებო კომისიაში 50/50-ზე მონაწილეობენ უმრავლესობისა და უმცირესობის წარმომადგენლები. შესაბამისად, თუკი თეორიაში ასეთი კომისია შეიქმნება, რა თქმა უნდა, მისი მუშაობის საბოლოო შედეგები ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება.

თუმცა, როგორც ჩანს, ასეთი კომისიის შექმნის შესაძლებლობა ნულს უტოლდება, რადგან უმრავლესობამ ღიად დაადასტურა თავისი ურყევი ნება, რომ ასეთი კომისია არ შედგება. მიუხედავად ამისა, 30-კაციანი ჯგუფის შემადგენლობით, მაინც შესაძლებელია  პეტიციის წარდგენა, რომელზეც ვმუშაობთ. ბატონი ჯონდი ბაღათურიას ინიციატივაა. პირადად მე ხელმომწერთა რიგში ვარ, მაგრამ სამწუხაროდ, 30 დეპუტატამდეც ვერ ავდივართ.

ბუნებრივია, ისმება საკითხი ანალოგიური ლეგიტიმაციის მქონე სხვა კომისიის შექმნის თაობაზე, რისი შესაძლებლობა ნამდვილად არის, მაგალითად - სახალხო დამცველთან. მითუმეტეს, სახალხო დამცველს ისიც შეუძლია, კომისიის სრული დაფინანსება უზრუნველჰყოს. მე ვფიქრობ, ასეთი სპეციალური სახელმწიფო კომისიის შექმნა ინიცირებული უნდა იქნეს სწორედ მისგან, რასაც ჩვენც აუცილებლად დავუჭერთ მხარს.

თავად სახალხო დამცველზე უკვე არის საუბარი, რომ მას ასეთი გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში, აიძულებენ გადადგეს.

- ძალიან ბევრი რამაა დამკიდებული სწორედ სახალხო დამცველის მოქალაქეობრივ პოზიციაზე. ერთია, რომ იგი წარმატებით ართმევს თავს ქვეყანაში არსებული სიტუაციის ასახვას...

ესეც რომ არ დაიკარგოს?..

- მაგრამ, მეორეს მხრივ, რასაც თქვენ ბრძანებთ, ვინაიდან მასპინძელი სახალხო დამცველი უნდა იყოს, ინიციატივაც მისი მხრიდან უნდა მოდიოდეს.

მისი მხრიდან არ მოდის ეს ინიციატივა.  რას აპირებთ, ფაქტობრივად,  ჩიხში შედის ასეთი კომისიის შექმნის იდეა?

- რასაკვირველია, ჩიხში შედის. ასეთ შემთხვევაში ამ საკითხზე ყურადღება უნდა მივაპყრობინოთ საქართველოში აკრედიტირებულ დიპლომატებს, რომლებთან ერთადაც, მრგვალი მაგიდის გარშემო უნდა გადაწყდეს ეს საკითხი და დაიშვას პრეცენდენტი, რომ სწორედ სახალხო დამცველთან შეიქმნას მსგავსი კომისია“.

აი, რა უპასუხა სახალხო დამცველმა, გიორგი ტუღუშმა გიორგი ცაგარეიშვილის კითხვას, შეუძლია თუ არა მას, შექმნას საგამოძებო კომისია: „სახალხო დამცველის აპარატი საგამოძიებო ორგანოდ ვერ გადაკეთდება. ჩვენ შეგვიძლია, კონკრეტულ უწყებას მივმართოთ რეკომენდაციით, დაიწყოს გამოძიება, ან შევაფასოთ გამოძიების შედეგი. სამწუხაროდ, იცით, რა მდგომარეობაცაა ამ მხრივ. მე არაერთხელ გავაკრიტიკე საგამოძიებო ორგანოები“.

26 მაისის კომისია - ილუზია თუ რეალობა...

ფაქტია, ამ ეტაპზე ტუღუშის ინტერესებში ნამდვილად არ შედის  საგამოძიებო კომისიის მის აპარატთან შექმნა, თუმცა, თუ ოპოზიცია დიპლომატიურ კორპუსსაც ჩართავს  „ბრძოლაში“, შეიძლება, რაღაც ცვლილებებს ველოდოთ. მთავარი კი, ალბათ, აქ ისაა, რომ საკანონმდებლო ორგანო „ხელებს დაიბანს“, ჯოხი სახალხო დამცველზე გადატყდება. ამის შემდეგ კი, მისი ოპოზიციაში „გადაბარგების“  შესახებ დღეს ვარაუდის გამოთქმაც, მაშინ უკვე არარეალური  სულაც აღარ იქნება...

გიორგი ცაგარეიშვილი, დეპუტატი: „თარგამაძის მიდგომა ჩემთვის გაუგებარია. ჩავარდება და 6 თვის შემდეგ კიდევ დავაყენებთ საკითხს. კი, ბატონო, დრო არ გაიწელოს, კვალი არ წაიშალოს, მაგრამ ვინ გამოიძიებს იმ მოვლენებს ამ 6 თვის განმავლობაში? მე ეჭვი მეპარება, რომ საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ საერთოდ გამოიძიოს, რა მოხდა იმ ღამეს. სახალხო დამცველს რაც შეეხება, მე ბევრჯერ ვთქვი, რომ ამის უფლებამოსილება მას არ გააჩნია. გამოძიების უფლება არ აქვს, მას აქვს მოკვლევის, მონიტორინგის და რეკომენდაციების გაცემის უფლება. საუკეთესო შემთხვევაში, სახალხო დამცველს შეუძლია, შუალედური დასკვნა დაწეროს და გამოაქვეყნოს გვიან შემოდგომაზე. უარეს შემთხვევაში, მომავალი წლის მაისში დადებს ასეთივე დასკვნას. მანამდე არაფერი მოხდება.

მაშინ  საპარლამენტო საგამოძიებო კომისიის შექმნის გზაც მოჭრილია და ფაქტობრივად, ჩიხია...

-კი. აქ სხვა რაღაცაშია საქმე. ძალიან დიდი დისკომფორტია როგორც უმცირესობისთვის, ასევე უმრავლესობისთვის კენჭისყრაში მონაწილეობა, სადაც უარი უნდა თქვან საპარლამენტო საგამოძიებო კიმისიის შექმნაზე. უარი რომ თქვან კომისიის შექმნაზე, ქვორუმი უნდა იყოს შეკრებილი და უმცირესობა-უმრავლესობის წევრებმა „არას“ უნდა მიაჭირონ თითი. ასე ადვილი არ არის „არა“-ზე თითის მიჭერა. ძალიან ძნელია, ხვდებით? 4 კაცის მკვლელობის გამოძიებაზე უნდა თქვა - „არა“, 274 ადამიანის დაკავების ფაქტის გამოძიებაზე უნდა თქვა - „არა“, 48 ადამიანის გაუჩინარებაზე უნდა თქვა - „არა“, 150 დასახიჩებულის ბედზე უნდა თქვა - „არა“.

კი, ბატონო, ერთხელ მოიყვან დარბაზში იმ ბიზნესმენებს, რომლებიც ძალით ჩაწერეს „ნაციონალურ მოძრაობაში“, ერთხელ გადაახდევინებ 20 ათას დოლარს შერონ სთოუნის გვერდით ჯდომისთვის, ერთხელ გააკეთებინებ მსგავს რამეს, მაგრამ ყველაფერს აქვს თავის დასაწყისიც და დასასრულიც. იქნებ, ადამიანს არ უნდა სამარეში ჩაგყვეს შენ და უარს აცხადებს აქ მოსვლაზე, ანუ იმაზე - „არას“ მიაჭიროს ხელი? ამაში ფული არ გადაუხდია კობა ნაყოფიას, გესმით? ძალიან დიდი დისკომფორტია უმრავლესობაში. ასეთივე დისკომფორტი აქვთ უმცირესობის წევრებსაც - ერთი წავიდა მწვერვალის დასაპყრობად, მეორე მოვლინებაშია ისლანდიაში, თუ იმის იქით გადაიკარგა, ვიღაცას ელჩად ნიშნავენ. დავრჩით მე და ბატონი ლორთქიფანიძე ამ დარბაზში... კი, ბატონო, მივაჭერთ ყველას ნაცვლად, მაგრამ იქნება ეს ლეგიტიმური?

„ქრისტიან-დმოკრატებს“ რატომ აქვთ დისკომპორტი?

- მათი პოზიცია მე მოვისმინე და არ ვეთანხმები. იცის ეს ბატონმა თარგამაძემ. მე ვფიქრობ, რომ საპარლამენტო ოპოზიციის მორალური ვალია ეს საკითხი აქ დააყენოს და ამაზე ერთდღიანი დებატები გაიმართოს. ჩავარდეს შემდეგ ეს საკითხი, თუნდაც. ასე გეუბნებით, პირდაპირ, მაგრამ ვინ ჩააგდებს ამას, აი, ამას აქვს მნიშვნელობა. ბუნებრივია, „ნაციონალური მოძრაობა, რომელიც იტყვის „არას“, მაგრამ შენ სად იქნები ამ დროს? „კი“-ს იტყვი? ესაა საინტერესო.

რა გამოდის გიორგი თარგამაძე გადაეფარა ნაციონალურ მოძრაობას“?

- არა, რა თქმა უნდა, ამას არ ვამბობ, რომ გადაეფარა, მაგრამ ასეთი მოტივაციით საგამოძიებო კომისიის შექმნაზე უარის თქმა, ჩემთვის გაუგებარია. ეს იციან „ქრისტიან-დემოკრატებმა“.  აქ არის მორალური საკითხი, ჩვენი ფანჯრების წინ ხალხი დახოცეს.

რა არის რეალური გამოსავალი, ყველა გზა როცა მოჭრილია?

- შე, კაი, კაცო, „მოდელირებულ ქრონიკაზე“ საგამოძიებო კომისიის შექმნა რომ გინდოდა (მეც დავეთანხმე მაშინ), ამაზე არ გინდა? სასწორზე დავდოთ 26 მაისი და „მოდელირებული ქრონიკა“. ვიმსჯელოთ საზოგადოებრივი საშიშროების ხარისხის მიხედვით. რომელი უფრო საშიშია? 26 მაისი ხომ?  ვიღაც ავადმყოფმა „იმედში“ რაღაც დაგეგმა დიქტატორი სააკაშვილის ხელდასმით, ეს უფრო საშიშია თუ ის, როცა ხალხის სისხლი დაიღვარა რეალურად?

გამოსავალს რაც შეეხება, თუ იმას გულისხმობთ, რომ აქ კომისია ვერ შეიქმნება, გეთანხმებით. თუმცა, მორალურ პასუხისმგებლობაზე ვსაუბრობთ ახლა. თუ ჩასავარდნია აქ, პარლამენტში უნდა ჩავარდეს ეს საკითხი. თქვენ გახსოვთ, როცა თქვენმა კოლეგამ „მაესტროდან“ კონგრესმენ რაიდერს დაუსვა კითხვა, თეთრი სახლის, ან კონგრესის წინ ასეთი რამ რომ მომხდარიყო, რა იქნებოდაო, პასუხი ასეთი იყო - ჩვენ გამოძიებას დავიწყებდითო. აქ ეს არ მოხდება.

შესაბამისად, ვერც მორალური პასუხისმგებლობის დაკისრებაზე ვისაუბრებთ, როგორც ჩანს, ესეც არ გამოგდით...

- სამწუხაროდ, ასეა და ეს რეალობაა. 30 კაცსაც ვერ ვაგროვებთ. „ქრისტიან-დემოკრატების“ ფრაქციაში 7 კაცი არიან, მათ შეუძლიათ ამ საკითხის ინიცირება, რომ შეიქმნას საგამოძიებო კომისია. მე არ მინდა ხალხს ილუზია ჰქონდეს, რომ მაგალითად სახალხო დამცველთან შეიძლება შევქმნათ კომისია. ვერ შეიქმნება! მეც ამის წინააღმდეგი ვარ და გეტყვით რატომაც - ჩვენ იმ 25 ათასი პატიმრის მდგომარეობასაც გავაუარესებთ, რომელთაც მეტ-ნაკლები წარმატებით პატრონობს სახალხო დამცველი.

ჩვენ ეს გავაკეთებინეთ ბატონ სოზარ სუბარს. ჩვენ ვაიძულეთ ის ოპოზიციის შემადგენელი ნაწილი გამხდარიყო. თუ  იგივე გზით წავალთ, ტუღუშსაც იგივე ემუქრება. დავანგრევთ ამ ინსტიტუციას. ამ გაგულისებული ხელისუფლების ხელში კი მხოლოდ სახალხო დამცველის აპარატი შეგვრჩა მონიტრინგისთვის. ვინ მიხედავს იმ 25 ათას პატიმარს, გეკითხებით. რომელი პარტია?

ანუ ილუზიაა ის, რომ 26  მაისის მიტინგის დარბევის ფაქტზე საგამოძიებო კომისია შეიქმნება?

- დიახ! მოდით, ყველაფერს თავისი სახელი დავარქვათ. ასე სჯობს. მით უმეტეს, თქვენ მკითხველს ვერ მოატყუებ. ვკითხულობ ფორუმებს, რა კომენტარებიც იდება იქ და არ ვარ ის ადამიანი, მათ ვატყუო და ოქროს კოშკები ავუგო. სჯობს, ახლავე ვთქვა მწარე სიმართლე“.