„გაზპრომთან“ მიღწეული შეთანხმების საკითხზე, პარლამენტში მისვლას არ აპირებს ენერგეტიკის მინისტრი. კახა კალაძე არასერიოზულად თვლის „ნაციონალური მოძრაობის“ წევრების მხრიდან გაკეთებულ განცხადებებს „გაზპრომთან“ გაფორმებულ ხელშეკრულებასთან დაკავშირებით და აღნიშნავს, რომ ყველა კითხვაზე პასუხი გაცემულია და თემა დახურულია.

როგორც ცნობილია, სომხეთში გაზის ტრანზიტის სანაცვლოდ, ქართული მხარე „გაზპრომისგან“ გატარებული ბუნებრივი აირის მთლიანი მოცულობის 10%-ს იღებდა. რამდენიმე დღის წინ კი, ცნობილი გახდა, რომ ქართული მხარე რუსეთიდან სომხეთში გაზის ტრანზიტის საფასურის გადახდის ფორმასთან დაკავშირებით „გაზპრომ ექსპორტის“ მოთხოვნას დათანხმდა.

კერძოდ, საქართველო სომხეთში ბუნებრივი აირის ტრანზიტის სანაცვლოდ „გაზპრომისგან“ ფულად ანაზღაურებას მიიღებს. ახალი ხელშეკრულება ორწლიანი იქნება, რომლის თანახმად, პირველ წელს ნაწილობრივ ისევ რჩება ნედლეულით ანაზღაურების ფორმა, ხოლო შემდგომი წლიდან ფულადი ანგარიშსწორება გაგრძელდება.

რამდენად მომგებიანია ფინანსური და ეკონომიკური კუთხით აღნიშნული ხელშეკრულება და ჰქონდა თუ არა მთავრობას შანსი, რომ უკეთესი ხელშეკრულება დაედო? ამ საკითხებთან დაკავშირებით for.ge ენერგეტიკის ყოფილ მინისტრს, დავით მირცხულავას ესაუბრა.

საპარლამენტო უმცირესობა აცხადებს, „გაზპრომთან“ მიღწეული შეთანხმება ის ვერსიაა, რომელიც რუსეთს აწყობდა. როგორ ფიქრობთ, ამ შემთხვევაში საქართველო იმ ვერსიას დათანხმდა, რომელიც რუსეთისთვის იყო მნიშვნელოვანი, თუ უბრალოდ სხვა გამოსავალი არ ჰქონდა?

დავით მირცხულავა: მეტად რთული და მრავალასპექტიანია ეს ხელშეკრულება. თუ გადავხედავათ ბოლო 25 წლის მანძილზე რუსეთთან მოლაპარაკების ისტორიას ნებისმიერ სფეროში, არა მგონია, რომ რომელიმეს რამე წარმატებული შედეგი ჰქონდეს. ამ მიმართებითაც ძალიან რთულია რუსეთთან, „გაზპრომთან“ ისაუბრო ისე, რომ საუკეთესო შედეგი იქნას მიღწეული. ამ შემთხვავშიც შეიძლება ითქვას, რომ ეს შედეგი, რომელიც დაიდო, განპირობებული იყო წინა წლის მოლაპარაკებების შედეგით.

ვგულისხობ 2015 წლის დეკემბრის მოლაპარაკებას, რომელიც შედგა საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროსა და „გაზექსპორტს“ შორის, რომელიც „გაზპრომს“ დაქვემდებარებული ორგანიზაციაა. მაშინ იყო მიღწეული გადაწყვეტილება, რომ 2016 წელს შეუნარჩუნდებოდა საქართველოს იგივე რეჟმი, რაც ჰქონდა 2003 წლიდან. ანუ შენარჩუნდებოდა 10%-იანი რეჟიმი ტრანზიტული გაზის მოცულობაზე. მაგრამ მაშინვე იყო ნათქვამი, რომ ეს იყო ბოლო წელი და შემდეგ უკვე გატარება იქნებოდა ფულადი ანაზღაურებით.

ფინანსური და ეკომომიკური კუთხით რამდენად მომგებიანია აღნიშნული ხელშეკრულება?

- ფინანსურ, ეკონომიური კუთხით, ეს ხელშეკრულება მომგებიანი არ არის ჩვენთვის და ამას სამინისტროც აღიარებს. გაცილებით მომგებიანი, როგორც ფინანსურად, ასევე ეკონომიურად იყო 2003 წლის ხელშეკრულბა, როცა ჩვენ 10%-ს ვიღებდით ბუნებრივი გაზით. მაგრამ ქართულ მხარეს ყველაფერი უნდა გაეკეთებინა იმისათვის, რომ რაღაცა ოპტიმალური გადაწყვეტილება ეპოვა და არ მიეყვანა გართულება ახალ ქართულ-რუსულ გაზის ომზე, ანალოგიური რაც უკრაინაში მოხდა.

წინა წლებისგან განსხვავებით, რუსეთს ჰქონდა ერთი ბერკეტი, რომელსაც ადრე ვერ იყენებდა, სწორედ 2016 წელში ჩატარებული რეაბილიტაციის შემდეგ, მათ შეეძლოთ ალტერნატივად იარნიდან შეეტანათ გაზი სასომხეთში. ამ შემთხვევაში, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ჩვენი მილსადენით სომხეთს 2,4 მილიარდამდე მიეწოდება, ამ დიაპაზონში საკმაო რაოდენობას მიიღებდა ირანიდან და ჩვენი მილსადენის შემოსავალი გაცილებით შემცირდებოდა.

მაგრამ, პრაქტიკა, რომელიც გამოყენებული იქნა, არ არის ისეთი მომგებიანი, როგორიც იყო. მთელს მსოფლიოში იშვიათად ნახავთ გამონაკლისის სახით, რომ ნატურით იყოს ანაზღაურებადი, მაგრამ უნდა ვაღიაროთ, 10%-იანი გაზის გადახდის რეჟიმი ჩვენთვის მომგებიანია.

თუმცა, იგივე უმცირესობა ამტკიცებს, რომ ეკონომიურად ეს არის ძალიან წამგებიანი ხელშეკრულება...

- მეც ვამბობ, რომ ეკონომიურად და ფინანსურად ეს არის წამგებიანი ხელშეკრულება, მაგრამ კიდევ ერთხელ ვამბობ, რომ უამრავი რისკები არსებობდა, რომლის ჩამოთვლა ახლა არ მინდა. ვფიქრობ, ჩვენ არ უნდა მიგვეყვანა სიტუაციის გამწვავება იმ დონეზე, რომ ქართულ-რუსული გაზის ომი გაგვემართა. სამწუხაროდ, ჩვენ ენერგეტიკულად ჯერ კიდევ დამოკიდებული ვართ რუსეთზე.

გავიხსენოთ ისიც, რომ ენგურჰესი არის ოკუპირებულ ტერიტორაზე, რომელიც ჩვენი ენერგეტიკის 40%-ია. ამიტომ, ვთვლი, რომ შეიძლებოდა გამწვავება, მაგრამ არა კრიტიკულ ზღვარზე. არავითარ შემთხვევაში არ უნდა წავყოლოდით მათ პროვოკაციაზე, რომელსაც შეიძლება გაცილებით მძიმე შედეგები შეიძლება მოეტანა ქვეყნისთვის. ცალსახად ვაცხადებ, რომ ეკონომიკურად და ფინანსურად ეს უფრო წამგებიანია, ვიდრე ადრე არსებული რესურსი.

თქვენ იყავით პირველი ენერგეტიკის მინისტრი, რომელმაც გააფორმა ხელშეკრულება „გაზპრომთან“ და მაშინაც, სწორედ ეს პოლიტიკური ძალა აცხადებდა, რომ რუსეთისთვის საჭირო ხელშეკრულება გააფორმეთ...

- მაშინ სხვა მომწოდებელი ჩვენთან არ არსებობდა. მანამდე შემოჰქონდა „იტერას“, რომელიც აფილირებული კომპანია იყო მაინც „გაზპრომთან“, მაგრამ კომპანია, ვისაც ჩვენთან გაზი შემოჰქონდა რეგისტრირებული იყო აშშ-ში. ეს იყო „გაზპრომის“ ხელმძღვანელების მიერ დაარსებული კომპანია. როგორც გითხარით, 2003 წელს ჩვენ სხვა მომწოდებელი არ გვყავდა. „იტერას“ უკვე არ ჰქონდა გაზის მოწოდების უფლება, ამიტომ იყო ერთი კომპანია, იქ სხვა ასპექტებიც იყო.

ერთი რამ მინდა ვთქვა, ის ხალხი აკრიტიკებს ამ ხელშეკრულებას, რომელებიც 2008 წელს ომის შემდეგ ენგურჰესის გადაცემას უპირებდა რუსეთს. ომის შემდეგ მარეგულირებელი სადგურები, როგორიც არის „ხრამი 1“ და „ხრამი 2“, მიჰყიდა რუსეთს. კიდევ ერთი, რაც ყველაზე მთავარია, 2005 წელს საქართველოში გაიხსნა „გაზექსპორტის“ ფილიალი და შემდეგ „გაზექსპორტის“ ფილიალის ხელმძღვანელი დანიშნეს „თბილგაზის“ ხელმძღვანელად. სწორედ, იმ პერიოდში იყო საუბრები მაგისტრალური გაზსადენების გაყიდვაზე. ამიტომ, მიჭირს ვთქვა, რას იზამდა სხვა გუნდი.

ეს იყო მაქსიმუმი? მთავრობას ჰქონდა შანსი, რომ უკეთესი ხელშეკრულება დაედო?

- ყოველ შემთხვევაში ხელშეკრულებით კმაყოფილი ნამდვილად არ ვარ. იყო თუ არა უკეთესი ხელშეკრულების შანსი, ამაზე ახლა ვარსკვლავებზე მარჩიელობა გამოგვივა, რაც არ არის სწორი. მთავრობამ ჩათვალა, რომ ეს იყო ოპტიმალური, მაგრამ მე მიმაჩნია, რომ უამრავი რისკები უნდა გათვალისწინებულიყო. არ მინდა დავამძიმო სიტუაცია, მაგრამ „გაზპრომის“ სახით ვიცით როგორ პოლიტიკურ და სახელმწიფო ორგანიზაციასთან გვაქვს საქმე.

რამდენიც არ უნდა ვეცადოთ, პოლიტიკურ ნაწილს ვერ ავცდებით...

- რა თქმა უნდა. აქედან გამომდინარე, მაქსიმალურად ფრთხილად უნდა გავიაროთ ეს პერიოდი. იმიტომ, რომ ორი წელი არის ჩვენთვის განმსაზღვრელი. თუ „შაჰ დენიზის“ მეორე ფაზა ნორმალურად დამთავრდა, რისი იმედიც საექსპორტო საზოგადოებას აქვს, ჩვენ მივიღებთ ისეთ შეცვლილ მოცულობას, როცა უკვე არ დაგვჭირდება რუსული გაზი.

ჩვენ საერთოდ არ ვიქნებით რუსულ გაზზე. ჩვენი დამოკიდებულება ისედაც ძალიან მცირეა 8-12%-ს შეადგენს, მაგრამ ორი წლის შემდეგ მივიღებთ გაცილებით უკეთეს სიტუაციას. ის პროგნოზული გათვლები, რაც ამ პროექტს აქვს, გვაძლევს ამ ოპტიმიზის საშუალებას.

უმრავლესობა თვლის, რომ „გაზპრომის“ მოთხოვნაზე უარის შემთხვევაში, საქართველოს სატრანზიტო როლს ჩრდილი მიადგებოდა და გართულდებოდა სომხეთთან ურთიერთობა...

- რა თქმა უნდა, ესეც ერთ-ერთი სენსიტური თემაა. ჯერ ეს ერთი, როცა მისლსადენში არის ის მოცულობა, რომელიც შეიძლება გავატაროთ, არ შეიძლება არ გავუშვათ. მით უმეტეს, სომხეთი ჩვენი მეგობარია და ესეც იყო გასათვალისწინებელი. ამიტომ, ვინც ამბობს, რომ ეს მარტივი საკითხი იყო, აშკარად ცდება. თუმცა, შეიძლება ზოგიერთებს ისეთი მოსაზრება ჰქონდათ, უნდოდათ, რომ რაიმე პროვოცირებაზე წასულიყვნენ, მაგრამ მერწმუნეთ, რომ „გაზპრომს“ ყველა ეს საკითხი ექნებოდა გათვლილი.

ძალიან ახლოს ვართ „შაჰ დენიზის“ მეორე ფაზის დასრულებასთან, მაქსიმალურად უნდა მივიღოთ საუკეთესო შედეგი. მთავრობის განცხადებით, ყველა რისკის აწონ-დაწონვით, ეს იყო ოპტიმალური გადაწყვეტილება. სურვილი მეც მქონდა, რომ უკეთესი შედეგი დადებულიყო. მაგრამ არავითარ შემთხვევაში, ჩვენ არ უნდა წამოვგებოდით პროვოკაციას. კიდევ ერთხელ დავაზუსტებ, რომ მეც არ ვარ კმაყოფილი ამ ხელშეკრულების შედეგით. ვფიქრობ, უნდა მოძებნილიყო რაიმე ოპტიმალური გადაწყვეტილება.

რა იყო ეს ოპტიმალური გადაწყვეტილება?

- დაახლოებით ის გადაწყვეტილება, როცა გადასვლა, ალბათ, მოხდებოდა ფულადზე, იმიტომ, რომ სხვა შემთხვევაში ზუსტად მივიღებდით ქართულ-რუსული გაზის ომს. მით უმეტეს სომხეთის ენერეგო მიწოდებაზე იყო საუბარი და ამას შეიძლება ძალიან მძიმე შედეგები მოჰყოლოდა.