როგორ აფასებს „ქართულ ოცნებას“, რას ფიქრობს ბიძინა ივანიშვილზე, რატომ ვერ ჩაწერა ინტერვიუ სააკაშვილთან და რატომ წერს წიგნს საქართველოზე მარჩინ ოლეინიკი

მარჩინ ოლეინიკი დამოუკიდებელი ექსპერტია პოლიტოლოგიისა და კულტურის დარგში. დაამთავრა პოზნანის ადამ მიცკევიჩის სახელობის უნივერსიტეტი. გამოცემული აქვს წიგნი საქართველოზე, რომლის გაგრძელებაზეც ახლა მუშაობს. ჩვენს ქვეყანაში პირველად 2008 წელს ჩამოვიდა და კულტურითა და ხალხით მოიხიბლა. „ვერსია“ ამ საინტერესო, თავმდაბალ და ინტელიგენტ ადამიანთან ექსკლუზიურ ინტერვიუს გთავაზობთ.
- ბატონო მარჩინ, რით დაგაინტერესათ საქართველომ? 
- პირველად, ომის შემდეგ, 2008 წლის ოქტომბერში, ჰუმანიტარული მისიით ჩამოვედი. მეგობრებთან ერთად გორში ჩავედი, შემდეგ კი, თბილისსაც ვესტუმრეთ. ძალიან მომეწონა აქაური ხალხი, მშვენიერი ბუნება... მანამდე არც ისე ბევრი მსმენოდა თქვენზე. აგვისტოს ომის შემდეგ, დიდი მხარდაჭერა წამოვიდა თქვენდამი, რადგან თქვენი წარმატება ევროპის წარმატებას ნიშნავდა. საქართველოში არის წმინდა გრიგოლ ფერაძის სახელობის პოლონელ ექიმთა საზოგადოება. ჩამოსვლისთანავე მათ კონფერენციაზე დამპატიჟეს. მასაუბრეს პოლონეთის რეფორმებზე. თანდათანობით დავმეგობრდით. გავაკეთეთ რამდენიმე ერთობლივი პროექტი, მაგალითად, ერთი ეხებოდა არტ-თერაპიას დევნილი ბავშვებისთვის. 
- საქართველოთი მოხიბლულმა, როგორც ვიცი, ჩვენს ქვეყანაზე წიგნის დაწერაც გადაწყვიტეთ... 
- პროფესიით კულტუროლოგი ვარ. საქართველოს პოლიტიკური კულტურით დავინტერესდი. ჩემი პირველი წიგნი 2012 წელს გამოვიდა სათაურით „თანამედროვე საქართველოს დილემები“. ახლა მეორე ნაწილზე ვმუშაობ. ბევრი წლის წინ, პოლონეთში პრემიერ-მინისტრის აპარატში ვმუშაობდი. იქ იყო სამთავრობო საკითხთა განყოფილება, რომელსაც ვხელმძღვანელობდი. რაც პოლონეთში მოხდა, საქართველოსთვის ძალიან საინტერესოა იმ კუთხით, როგორ შეცვალოთ სისტემა ყოფილი კომუნისტური წყობიდან დემოკრატიულით. ჩემთვის, როგორც კულტუროლოგისთვის, საინტერესო იყო მაქს ვებერის პოლიტიკური ფილოსოფია. ამდენად, ჩემი ყურადღება 2009 წელს, რუსთაველის მოედანზე, თბილისის ცენტრში, ოპოზიციის წევრების გალიებმა მიიპყრო, რომლებშიც ისინი თვეობით ცხოვრობდნენ. თქვენი დემოკრატიის ფორმები განსხვავებულია. საქართველოში ახალგაზრდა დემოკრატიაა, მაგრამ რაც მთავრობაში ხდება, ყველაფერი საინტერესოა მთელი ქვეყნისთვის. აქ საერთოდ მოვლენების თეატრალიზება ხდება, რაც კარგიცაა და ცუდიც, მაგრამ ვფიქრობ, დემოკრატიისთვის კარგია - როცა პროტესტია, მაშინვე ჩანს, ხელისუფლებაში რაღაც ისე ვერ არის. დაუყოვნებლივ ხდება პიკეტირება, მანიფესტაცია, მიტინგი... საინტერესო იყო „ვარდების რევოლუციის“ კვლევა. მაგალითად, ისეთი საკითხების - რაც თვითონ ქართველებისთვისაც დიდ ინტერესს იწვევს: როგორ მოხდა ეს რევოლუცია, ვინ მოიგონა თავად ეს სახელი და სხვა. ნაბიჯ-ნაბიჯ დავიწყე თანამდებობის პირებთან შეხვედრა. პირველად შევარდნაძესთან ჩავწერე ინტერვიუ, შემდეგ ჩავწერე ყველა - მემარცხენეებიც, მემარჯვენეებიც, ცენტრისტებიცა და ისტორიული ფიგურებიც. 
- სააკაშვილსაც შეხვდით? 
- სამწუხაროდ, არა, შევხვდი ყოფილ პირველ ლედის. მას სურდა, დახმარებოდა მეუღლეს, რომელიც საქართველოში ვერ ჩამოდის, მაგრამ ჯერ კიდევ სხვა სტანდარტებია და ქალბატონი რულოვსის მოსვლა პარლამენტში არარეალური იყო... სააკაშვილს აქამდე ვერ შევხვდი, მაგრამ ოდესაში გამგზავრებას ვაპირებ. ვნახოთ. „ვარდების რევოლუციის“ შესახებ, ნინო ბურჯანაძე მყავს ჩაწერილი. პოლონელებს შორის პირველმა დავწერე, რომ ბიძინა ივანიშვილი პოლიტიკაში მოდიოდა. გამიმართლა. 
- როგორი გამოხმაურება მოჰყვა წიგნს საქართველოზე? 
- ის პოლონეთში დაბეჭდილ, თუ არ ვცდები, 50 წიგნს შორის, 2012 წლის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო პოლიტიკური წიგნი გახდა. რამდენიმე წლის შემდეგ კი, „დილემები თანამედროვე საქართველოზე“, სტუდენტებისა და ექსპერტებისთვის ძალიან კარგი წყაროა. 
- ჩვენი უახლესი ისტორიის თითქმის ყველა მნიშვნელოვან მოთამაშეს შეხვედრიხართ. ქართულ საზოგადოებაში ზოგჯერ არის ერთგვარი სტაგნაციის შეგრძნება. როგორია უცხოელი ექსპერტის თვალით დანახული ქართული პოლიტიკური ცხოვრების დინამიკა და ზოგადად, ქვეყნის განვითარება თვალსაჩინოა? 
- სწორად აღნიშნეთ, რომ ქართველები მოუთმენლები ხართ. ჩემი რეკომენდაცია იქნებოდა, ეს შეცვალოთ. თუ წარმოიდგენთ 20 წლის წინანდელ ვითარებას, ნამდვილი კრიზისი სწორედ მაშინ იყო. ახლა, შეხედეთ ქუჩებს... რამდენი მანქანა დადის, როგორ შეიცვალა ქალაქი. პროგრესის არდანახვა შეუძლებელია. 
თუ დამოუკიდებელი საქართველოს ისტორიას თავიდან მოვყვებით, ჩემთვის ყველაზე დიდი ოპოზიციონერები მერაბ კოსტავა, ზვიად გამსახურდია, თამარ ჩხეიძე, გია ჭანტურია და ირაკლი წერეთელი იყვნენ. ეს იყო პერიოდი, როცა საქართველო რეალურად გაჩნდა მსოფლიო რუკაზე. შევარდნაძის პერიოდს მაინც პოსტსაბჭოთა გადმონაშთად ვაფასებ. მიშას რეფორმებიც ძალიან საინტერესო იყო ჩვენთვის. პოლიტიკური კულტურა განსხვავებული იყო სამივე პრეზიდენტის დროს. 
სტაგნაცია ახსენეთ, მე კი 2012 წლის საპარლამენტო არჩევნებიდან მოყოლებული, მოვლენებს არა სტაგნაციას, არამედ სტაბილიზაციას დავარქმევდი. ახლა უკვე აღარ გყავთ პოლიტიკური პატიმრები. ეკონომიკა სწრაფად არა, მაგრამ მაინც წინ მიდის. ვფიქრობ, საქართველო ევროკავშირისკენ მიმავალ გზას ადგას. პოლიტიკური პატიმრებით კი ევროპის წევრი ვერანაირად გახდებოდით. სადავოა საკითხი, ნატო კარგია თუ არა საქართველოსთვის, თუმცა ეს თქვენი შიდაპრობლემაა. განვითარებას კი ნამდვილად ვამჩნევ. 
- როგორ შეაფასებდით 2016 წლის საპარლამენტო არჩევნებს? 
- გილოცავთ! იყო რაღაც შეხლა-შემოხლა, ერთი აფეთქებაც, ამომრჩეველთა მოსყიდვაზეც საუბრობენ, მაგრამ ჯამში, ეს არის დემოკრატიისკენ გადადგმული ძალიან დიდი ნაბიჯი. ასეთივე იყო საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და დამოუკიდებელი ექსპერტების შეფასებაც. თუმცა, შედეგის თვალსაზრისით, ჩემი აზრით, ნაციონალურმა მოძრაობამ 27%-ის სახით, მაინც დიდი მხარდაჭერა მიიღო. 
- არ მიგაჩნიათ, რომ ქართული საზოგადოება ზედმეტად პოლიტიზებულია? 
- ეს ახალი დემოკრატიის ავადმყოფობაა... ასე იყო პოლონეთშიც. გვყავდა უამრავი პარტია, თუმცა დრო მოვა, ყველა თავის საქმეზე იფიქრებს, აღარ დაინტერესდება პოლიტიკური დეტალებით და ყველაფერი ნორმაში ჩადგება. 
- ხელისუფლებას რას ურჩევთ? 
- პირველ რიგში, ეკონომიკას უნდა მიხედონ, რადგან უამრავი უმუშევარია; ასევე ვიტყოდი, რომ სახელმწიფო უნივერსიტეტებში სწავლა უფასო უნდა იყოს. თუ თანამედროვე მსოფლიოზე ვსაუბრობთ, ამერიკაშიც კი მიდის საუბარი, უფასო გახდეს სწავლა; ევროპაშიც, საუკეთესოა სწორედ სახელმწიფო უნივერსიტეტები, რაც ეს დაკავშირებულია რენომესთან, ისტორიასთან, ტრადიციასთან... 
- მაგრამ ამ შემთხვევაში, ალბათ, გამოცდებიც უნდა გამკაცრდეს. 
- ჩვენთან სხვა სისტემაა. მაგალითად, ლექტორებს პოლონეთში ე.წ. სენატი, დამოუკიდებელი სტრუქტურა ირჩევს, რაც თვითმმართველობისთვის მეტ სივრცეს ქმნის... მეორე პრიორიტეტი უნდა იყოს ჯანდაცვა. არასწორი იყო სააკაშვილის ლიბერტარიანული და არალიბერალური მიდგომა - ყველაფრის ყიდვა და გაყიდვა შეიძლებოდა. ჩემი აზრით, ეს შეცდომაა - კარგია ბიზნესისთვის, მაგრამ არა ხალხისთვის. შეცდომა იყო ისიც, რომ ყურადღება არ ექცეოდა პენსიონერებს. 
- სააკაშვილი რამდენჯერმე ახსენეთ. წინა და ახლანდელ ხელისუფლებას როგორ აფასებთ? 
- დემოკრატია წინ მიდის, მაგრამ როგორც ექსპერტმა, შემიძლია გითხრათ, რომ „ქართულმა ოცნებამ“, საკონსტიტუციო უმრავლესობის პირობებშიც კი, ოპოზიციის პატივისცემა უნდა შეინარჩუნოს. უმრავლესობა არ ნიშნავს, რომ ყველაფრის გაკეთების უფლება გაქვს. ისევ პოლიტიკურ კულტურამდე მივედით, რაც ოპოზიციის პატივისცემას ითვალისწინებს. ჭკუასმოკლებული არ არის, გვქონდეს განსხვავებული აზრის მოსმენის უნარი. 
- არც ის ეჭვია ჭკუასმოკლებული, რომ საკონსტიტუციო უმრავლესობის მქონე ხელისუფლება შეიძლება ავტორიტარულ რეჟიმად ჩამოყალიბდეს, ასე არაა? 
- ავტორიტარული რეჟიმი თვალშისაცემი იყო გასულ წლებში. დღეს ვერც ერთ პოლიტიკოსს ვერ ვხედავ, რომელსაც ავტორიტარული იდეები აწუხებს. ვითარება სახარბიელო არც ახლაა. გვყავს ლიდერი, რომელიც პარლამენტში არ ზის, მაგრამ რეალურად, მართავს. შევხვედრივარ ივანიშვილს, ძალიან საინტერესო პერსონაა. როგორც მსმენია, მფარველობდა ქართულ კულტურასა და მის მოღვაწეებს. თუ პოლიტიკურ თეატრსა და სცენას შევხედავთ, შეიძლება ამას პოლიტიკური პროექტი დავარქვათ. მას გაუმართლა, ჩანაფიქრმა იმუშავა, ახლა მთავარია, მათი გეგმები განხორციელდეს და მხოლოდ პიართამაშად არ დარჩეს. ძველ და ახალ ხელისუფლებას შორის ერთ-ერთი მთავარი განსხვავება ისაა, რომ ნაციონალური მოძრაობის დროს ყველაფერს, რასაც აკეთებდნენ ან არ აკეთებდნენ, კარგად აპიარებდნენ. დღეს კი, რაც კეთდება, არ პიარდება. ეს შეცდომად მიმაჩნია. 
- როგორ აფასებთ იმ ფაქტს, რომ პროდასავლური პარტიები იშლებიან, მათი ლიდერები კი პოლიტიკას ტოვებენ? 
- ვაფასებ ამ პროდასავლურ ძალებს და ვფიქრობ, შეცდომაა, რომ მიდიან. ბატონ უსუფაშვილსაც და ბატონ ალასანიასაც ძალიან კარგი პოლიტიკური გამოცდილება აქვს. ორივემ ემოციური გადაწყვეტილება მიიღო. შეხვედრა შევთავაზე და ველი დასტურს. ვფიქრობ, მათი წასვლა ცუდია ქართული პოლიტიკისთვის, თუმცა ამით ყველაფერი არ სრულდება. ალბათ დაფიქრდებიან და ქვეყნისთვის კიდევ შეძლებენ კარგი პროექტების განხორციელებას. ვიტყოდი, რომ „ქართულ ოცნებასაც“ საინტერესო პროევროპული პროგრამა აქვს. მათი ხედვა რეალისტური მგონია. 
- საგარეო კურსი როგორია? 
- ქართული პოლიტიკა მულტივექტორული უნდა იყოს. მთავრობის პოზიცია ასეთია - საქართველოს ბევრი რამ აკავშირებს აღმოსავლეთთანაც და არ შეიძლება მხოლოდ დასავლეთი ვიძახოთ. საინტერესო პროექტია „აბრეშუმის გზასთან“ დაკავშირებით. ევროკავშირიც არ არის იდეალური და ეს უნდა ვიცოდეთ. 
- როგორია ქართულ-პოლონური ურთიერთობები? 
- არაჩვეულებრივი... ყოველწლიურად, საქართველოში უამრავი პოლონელი ჩამოდის. ეს დადებითი მოვლენაა, რადგან ტურიზმი თქვენი ეკონომიკის მნიშვნელოვანი ნაწილია; როგორც ვიცი, ირანიდანაც ბევრი სტუმარი გყავთ. ეს კარგია, რადგან საქართველო ჩვენთვის განიხილება, როგორც მულტიკულტურული პუნქტი. აქ დასავლეთიცაა, აღმოსავლეთიც, რაც სხვაგან არ ხდება და ევროპელისთვის ძალიან მიმზიდველია. ეს, თქვენი ტოლერანტობის გარდა, იმ ისტორიული გამოცდილების დამსახურებაა, რომელიც ევროპული ცივილიზაციის სახით, მე-19 საუკუნეში შემოდიოდა რუსეთიდან, ხოლო აღმოსავლური კულტურული ნაკადების სახით - თქვენი დამპყრობლებისგან. მძიმე და უსიამოვნო პერიოდები იყო ქვეყნისთვის, რაც დაპყრობასა და უდიდეს მსხვერპლს უკავშირდება, მაგრამ ამ ყველაფერმა საინტერესო მულტიკულტურული კვალი დატოვა. 
- ბატონო მარჩინ, ჟურნალისტადაც მუშაობდით. ქართულ ჟურნალისტიკას როგორ შეაფასებთ? 
- საქართველოში ყველაფრის თქმა შეიძლება. ეს მეტისმეტია, რადგან ყველაფერი საინტერესო არ არის, თუმცა ჭკვიანი ჟურნალისტები გყავთ. ისინი ყველაფერს ინტერესით ეკიდებიან. საჭიროა, შეიცვალოს მენტალიტეტი, უნდა შევიგნოთ, რომ ქვეყანა მხოლოდ მთავრობის კი არა, ზოგადად, ჩვენი ასაშენებელია!