,,აირზენას' პროტესტის მოკლე ექსკურსი 
ავიაკომპანია ,,ჯორჯიან ეარვეისის' (აირზენა) წარმომადგენლებმა გაფიცვა 10 დეკემბერს დაიწყეს. მათი თქმით, ეკონომიკის სამინისტრო და სამოქალაქო ავიაციის სააგენტო, საქართველოს ბაზარზე უცხოური ავიაკომპანიების შემოსვლას უწყობენ ხელს. ასეთი მიდგომა ,,აირზენას' განვითარების საშუალებას არ აძლევს, რის გამოც კომპანიის თანამშრომლებს უმუშევრად დარჩენა ემუქრებათ. ,,აირზენაში' აცხადებენ, რომ საქართველოს ავიასისტემაში, თურქული ავიაკომპანიები მონოპოლიურ მდგომარეობაში არიან და მგზავრთა გადაყვანა- გადმოყვანის 70% სწორედ მათზე მოდის. პროტესტის ნიშნად, 10 დეკემბრიდან, „აირზენამ“ რუსეთის მიმართულებით ფრენები შეწყვიტა და სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს რვაპუნქტიანი მოთხოვნა წაუყენა: ,,გაუქმდეს 8 ივლისს, რუსეთში გაგზავნილი ნოტა, რომლითაც რუსეთის ავიაკომპანიებს მიენიჭა შეუზღუდავი უფლება თბილისი- მოსკოვი- თბილისის მიმართულებით ფრენებზე; ასევე - საქართველოს საავიაციო ხელისუფლების მიერ, რუსულ ავიაკომპანიებზე გაცემული ფრენების ნებართვები; რუსეთთან საჰაერო მიმოსვლა აღდგეს იმ პირობებით, რაც იყო ფრენების შეწყვეტამდე (2006 წლის ნოემბერი); რუსეთთან მოლაპარაკებები შეწყდეს, სანამ სამოქალაქო ავიაციის სააგენტო არ გამოიყოფა ცალკე სტრუქტურად და არ დაკომპლექტდება იმ კვალიფიცირებული მუშაკებით, რომლებიც შეძლებენ მოლაპარაკებების გამართვასა და ქვეყნის ინტერესების დაცვას; გამოეყოს ავიაციის სააგენტო ეკონომიკის სამინისტროს და ჩამოყალიბდეს დამოუკიდებელ უწყებად, როგორც ეს მიღებულია მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში; გადადგეს სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს უფროსი გურამ ჯალაღონია თანამდებობიდან, დაინიშნოს კვალიფიციური კადრი და სააგენტო დაკომპლექტდეს პროფესიონალი მუშაკებით; სააგენტოს ახალმა ხელმძღვანელობამ შეცვალოს წინა ხელისუფლების მიერ მიღებული ის ნორმატიული აქტები, რომლებიც ეწინააღმდეგება ქართული ავიაკომპანიების ინტერესებს; სასწრაფოდ აღუდგეს ,,ჯორჯიან ეარვეისს' ფლაგმანის სტატუსი, რომელიც უსაფუძვლოდ გააუქმა წინა ხელისუფლებამ'. მას შემდეგ, რაც ,,აირზენას' გენერალური დირექტორი, იასე ზაუტაშვილი, პროფესიონალი მფრინავები და ტექნიკოსები სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს ხელმძღვანელს დაემუქრნენ, ამ უკანასკნელმა რვა პუნქტიდან, ერთი დააკმაყოფილა. გადაწყდა, რომ რუსული ავიაკომპანიები, თბილისი- მოსკოვი- თბილისის მიმართულებით, შეუზღუდავი რეისების განხორციელებას ვეღარ შეძლებენ. მხარეებს შორის მოლაპარაკებამდე, რუსული ავიაკომპანიები 14-ის ნაცვლად, კვირაში მხოლოდ 10 რეისს შეასრულებენ.

„აირზენამ“ გაფიცვა მაინც არ შეწყვიტა, რადგან მათთვის მთავარი იყო სამოქალაქო ავიაციის სააგენტო ეკონომიკის სამინისტროს გამოყოფოდა და უპირველესად, ქართული კომპანიების ინტერესები გაეთვალისწინებინა. ,,აირზენას' პროტესტი იმ გადაწყვეტილებას მოჰყვა, რომლითაც სამოქალაქო ავიაციის სააგენტომ ორ რუსულ ავიაკომპანიას, ,,აეროფლოტსა' და ,,სიბირს', თბილისი- მოსკოვი- თბილისის მიმართულებით, ფრენების სიხშირე 14-მდე გაუზარდა. იასე ზაუტაშვილი აცხადებდა, რომ სააგენტომ რუსეთის ფედერაციას შეუზღუდავი ფრენებისა და კომპანიების შემოყვანის მოთხოვნა დაუკმაყოფილა: ,,გვეუბნებოდნენ ერთს და სინამდვილეში, 31 იანვრამდე, ფრენების სიხშირე 10-დან 14-მდე გაუზარდეს. 13 ავიაკომპანიიდან, საქართველოში შემოსვლის ნებართვა ყველას მისცეს, რაც არა მარტო ,,აირზენას', მთლიანად ქართული ავიაციის რუსეთის ხელისუფლებისთვის გადაფორმებას ნიშნავს'. სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს ხელმძღვანელის, გურამ ჯალაღონიას განმარტებით, საქართველოში ფრენის ნებართვა 13 კი არა, 2 ავიაკომპანიას მისცეს. ამასთან, 31 იანვრამდე, 14 სიხშირე დროებით გასცეს, მაგრამ ,,აირზენასაც' 14 სიხშირე ჰქონდა. შეხვედრა, რომელიც სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოში ხმაურისა და დაპირისპირების ფონზე წარიმართა, შეთანხმებით დასრულდა. გურამ ჯალაღონიამ განაცხადა, რომ ,,აირზენამ' რვაპუნქტიანი მოთხოვნა უკან წაიღო, რადგან სააგენტომ რუსული და ქართული ავიაკომპანიისთვის პარიტეტული ფრენის სიხშირე 10/10-ზე განსაზღვრა. შეთანხმების მეორე დღეს ,,აირზენამ' გაფიცვა კვლავ განაახლა. მიზეზი იასე ზაუტაშვილმა ახსნა: ,,თბილისის აეროპორტი თურქეთის მფლობელობაშია, ხოლო ცა რუსეთის ხელში გადადის. გამოდის, ჩვენი ადგილი რეალურად აღარ არის, რადგან შესასვლელ- გამოსასვლელებზეც კი პრობლემებს გვიქმნიან'. ცაში ფრენების სიხშირის გამო, მიწაზე დაწყებული თითქმის ერთკვირიანი პრობლემა ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრმა, გიორგი კვირიკაშვილმა გადაჭრა: ,,რუსეთის მხარესთან ტექნიკური კონსულტაციების გამართვამდე, გაუქმდეს სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს ხელმძღვანელის მიერ, ზეწოლის შედეგად მიღებული გადაწყვეტილება. ,,აირზენას' მხრიდან, ვითარების გამწვავება ნამდვილად პროვოკაციულ ხასიათს ატარებს'. გიორგი კვირიკაშვილის განმარტებით, მთავრობისთვის ულტიმატუმის ენა მიუღებელია. ეკონომიკის სამინისტროსგან ავიაციის სააგენტოს გამოყოფის საკითხს, მინისტრის თქმით, მთავრობა გადაწყვეტს, თუმცა თავად კვირიკაშვილი, ამის საჭიროებას ვერ ხედავს.  
     
საქართველოში 24 უცხოურიდა 11 ქართულიავიაკომპანიაა 
ვინ არის ქართული ავიაბაზრის მონოპოლისტი? როგორ ან რა შედეგით დასრულდა სკანდალი? შედგა თუ არა შეთანხმება მხარეებს შორის? რამდენად რეალურია ,,აირზენას' მოთხოვნები და არის თუ არა ერთი ოჯახის საკუთრებაში არსებული, კერძო ქართული ავიაკომპანია მართალი საკუთარ პროტესტში? ,,ვერსია' სამოქალაქო ავიაციის სააგენტოს ხელმძღვანელს, გურამ ჯალაღონიას დაუკავშირდა. 

- საქართველოს ავიაბაზრის მონოპოლისტები თურქული კომპანიები არიან? 
- არ შეიძლება, საქართველოს ავიასივრცე ცალკე განვიხილოთ, მაგრამ არც ერთი ავიაკომპანია შეზღუდული არ არის. რამდენი სიხშირეც უნდა „აირზენას“, იმდენი სიხშირით აქვს ფრენის შესრულების უფლება, მათ შორის, ევროპის ნებისმიერი ქვეყნის მიმართულებით. რუსეთთან დაკავშირებით კი, გადავწყვიტეთ, რუსეთთან ტექნიკურ კონსულტაციებამდე, ფრენის სიხშირე 10/10-ის ნაცვლად, 14/14-ზე დაწესდა (14-14 სიხშირე რუსულ და ქართულ მხარეებს). ეს 14 სიხშირე რუსეთში ორ ავიაკომპანიას, ,,აეროფლოტსა' და ,,სიბირს' შორის განაწილდა. საქართველოდან კი 14-ვე სიხშირით, ფრენის უფლება ,,ჯორჯიან ეარვეისს' აქვს. ,,აირზენას' წარმომადგენლები მაინც აცხადებენ, რომ, რადგან ეკონომიკის სამინისტრო მათ წინააღმდეგ გამოდის, პრემიერ- მინისტრს მიმართავენ. მიმართონ, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, პოზიცია არ შეიცვლება და რომელიმე ავიაკომპანიას უკეთეს პირობებს ხელოვნურად არ შეუქმნიან. 

- დაპირისპირება დასრულდა, მაგრამ ,,აირზენას' გაფიცვა არ წყდება. ამ ვითარებაში ქართული ავიაკომპანია მართალია? 
- რა თქმა უნდა, არა და მხედველობაში მათი მოთხოვნები მაქვს. გავაანალიზეთ, რომ თითოეული მათგანი აბსურდულია და დაკმაყოფილება არ შეიძლება. თუ მთავრობა ,,აირზენას' მოთხოვნებს დააკმაყოფილებს, გამოვა, რომ ქვეყანამ კურსი და პოლიტიკა უნდა შეცვალოს ტრანსპორტის დარგში. 

- თბილისის აეროპორტში არსებული მაღალი მოსაკრებელი ქართულ ავიაკომპანიებს სერვისს უძვირებს. არ ფიქრობთ, რომ ქართული ავიაკომპანიის პროტესტი ამანაც გამოიწვია? 
- მოსაკრებელი ყველა ავიაკომპანიისთვის ერთნაირია. არც გამოვრიცხავ, ,,აირზენას' გარკვეული შეღავათებიც კი ჰქონდეს, მაგრამ ეს საკითხი აუცილებლად შესასწავლია. შეისწავლონ და კი ბატონო, თუ ,,აირზენა' ხელოვნურად ჩააყენეს ცუდ პირობებში, უნდა გამოსწორდეს. მიმაჩნია, ეს არგუმენტი, ანუ ავიაკომპანიებისთვის დაწესებული მოსაკრებელი, სწორი არ არის, რადგან არ მგონია, თურქულმა ,,ტავმა' გაბედოს და ცუდი პირობები ხელოვნურად დაუწესოს ,,აირზენას'. 

- ოფიციალური სტატისტიკური მონაცემებით, სულ რამდენი ავიაკომპანიაა საქართველოს ავიაბაზარზე? 
- თურქეთს უფრო მეტი ავიაკომპანია აქვს, რომლებიც საქართველოში შემოდიან, მაგრამ ამას ვერ ავკრძალავთ. ვერც ჩვენს ავიაკომპანიებს აუკრძალავს ვერცერთი მხარე ამა თუ იმ ქვეყანაში შესვლას. დღეს საქართველოს ავიაბაზარზე, დაახლოებით, 24 უცხოური ავიაკომპანია ოპერირებს. ქართული კი, ოფიციალურად, 11 ავიაკომპანიაა რეგისტრირებული, თუმცა საერთაშორისო რეისებს ყველა ვერ ასრულებს. 

- როდის იგეგმება ტექნიკური კონსულტაციები რუსეთთან? 
- ,,აირზენას' წარმომადგენლებმა 10 დეკემბერს კი გამართეს აქცია ავიაციის სააგენტოსთან, მაგრამ ორ დღეში, უკვე, ტექნიკური კონსულტაციები უნდა გაგვევლო რუსეთთან. ვიზები უკვე აღებული მქონდა, მაგრამ საპროტესტო აქციის გამო დავბრუნდი. მხოლოდ ფრენების სიხშირეზე კი არ უნდა გველაპარაკა, ვაპირებდით რუსეთის სხვა ქალაქებიც გახსნილიყო საქართველოსთვის. არ ვიცი ვის ინტერესებში შედიოდა ეს, მაგრამ აქციის შემდეგ, მოლაპარაკებები ჩაიშალა. არ ვიცი როდის განახლდება.

რასითხოვს ,,აირზენა'? 
საქართველოს ავიაბაზრის პრობლემებში კარგად ჩახედული პირების ინფორმაციით, ,,აირზენას' არავითარი პრობლემა არ შექმნია მაშინ, როდესაც რუსეთის მიმართულებით ფრენები ჩარტერული რეისებით სრულდებოდა. სამაგიეროდ, პრობლემები და დისკომფორტი მგზავრებს ექმნებოდათ. კარასინი- აბაშიძის ფორმატში დაწყებული მოლაპარაკების შედეგად გადაწყდა, რომ თბილისი- მოსკოვი- თბილისის მიმართულებით, რეგულარული რეისები 2014 წლის შემოდგომიდან უნდა დაწყებულიყო. ფრენების სიხშირე მოგვიანებით განისაზღვრა - 10/10-ზე, სადაც რუსეთის მხრიდან 10 რეისს ორი კომპანია - ,,აეროფლოტი' და ,,სიბირი', ხოლო საქართველოდან - 10-ვე რესს, ,,ჯორჯიან ეარვეისი' (აირზენა) განახორციელებდა. მოგვიანებით, ფრენების სიხშირე 14-მდე გაიზარდა, რასაც ქართული ავიაკომპანიის პროტესტი მოჰყვა. დღეს, თბილისი- მოსკოვი- თბილისის მიმართულებით, რუსული და ქართული ავიაკომპანიებისთვის ფრენების პარიტეტული სიხშირე, 14/14-ზეა განსაზღვრული. ამის მიუხედავად, ,,აირზენა' მგზავრთა ნაკადის სიმცირეზე წუწუნებს და საქართველოს ხელისუფლებისგან ფლაგმანის პოზიციის განახლებას ითხოვს. არადა, საბაზრო ეკონომიკის პირობებში, ავიასივრცეში ისევე დაუშვებელია მონოპოლისტი ნაციონალური კომპანიის არსებობა, როგორც ბაზრის მონოპოლისტი უცხოური კომპანიის. მოკლედ, ,,აირზენა' საქართველოს მთავრობას ანტიმონოპოლიური კანონის დარღვევას სთხოვს. ,,აირზენას' მგზავრთა ნაკადი მხოლოდ რუსეთის მიმართულებით კი არა, საერთაშორისო რეისებზეც შეუმცირდა. საქმეში კარგად ჩახედული პირების ინფორმაციით, ეს ამ კომპანიის ცუდი სერვისისა და გაუმართავი საფრენი აპარატების ბრალია. სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, ქართველი და უცხოელი მგზავრები ,,აირზენას' ნაცვლად, სხვა კომპანიის მომსახურებას ირჩევენ. მათი მოტივი ყველასთვის გასაგებია - ჯერ ერთი, ბილეთი გაცილებით იაფია და მეორე, მომსახურების დონეც მაღალია. სინამდვილეში, ,,აირზენას' პროტესტი ასე იშიფრება: ქართული ავიაკომპანიის წარმომადგენლები, რუსეთის მიმართულებით რეგულარულ რეისებს აპროტესტებენ, რასაც კონკურენციის შეზღუდვითა და ავიაბაზარზე არსებული, უცხოური მონოპოლისტი კომპანიებით ხსნიან. არადა, შორიდან ისე ჩანს, თითქოს ,,აირზენა' ისევ ჩარტერულ რეისებს ითხოვს, რაც ორივე მიმართულების მგზავრებისთვის საშინლად არაკომფორტული და ძვირია. წლების განმავლობაში, ,,აირზენა' ყოველთვის ქართული ავიაციის ფლაგმანად ითვლებოდა, მაგრამ ამას თავისი ახსნა აქვს. კომპანიის ერთ-ერთი დამფუძნებელი თამაზ გაიაშვილი, პრეზიდენტ შევარდნაძის პირადი პილოტი იყო, მეორე დამფუძნებელი კახი ასათიანი გახლდათ, რომლის მკვლელობის ერთ-ერთი ვერსია, სწორედ ,,აირზენაში' შექმნილ ფინანსურ პრობლემებს უკავშირდებოდა. კახი ასათიანის მკვლელობა დღემდე გაუხსნელია. სულ სხვა სტატიის თემაა და ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს, როგორ განდევნა და ჩაძირა სხვა უცხოური ავიაკომპანიები ,,აირზენამ', ჯერ კიდევ შევარდნაძის პრეზიდენტობის დროს... ამიტომ, ამ კომპანიის ფლაგმანობა საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებით კი არა, ძირითადად, მაშინდელი ხელისუფლების მაღალჩინოსნებისა და ქურდული სამყაროს ავტორიტეტების ლობირებით იყო განპირობებული... რეალურად, საქართველოს ავიაბაზარზე სხვა პრობლემებია, რაც ნაციონალურ ავიაკომპანიებს განვითარების საშუალებას არ აძლევს. ესაა საქართველოს მთავრობასა და თბილისის აეროპორტის მმართველ, თურქულ კომპანიასთან გაფორმებული, კაბალური ხელშეკრულება, რომლის დეტალებითაც ,,ვერსია' ჯერ კიდევ წელიწადნახევრის წინ დაინტერესდა და ჟურნალისტური გამოძიება ჩაატარა. წლების წინ, თბილისის საერთაშორისო აეროპორტის ტენდერში, მაშინდელი პრემიერ- მინისტრის, ზურაბ ჟვანიასა და პრეზიდენტის, მიხეილ სააკაშვილის დედის, გიული ალასანიას ინტერესები გადაიკვეთა. ამ დაპირისპირებაში, ნაციონალურმა მოძრაობამ უპირატესობა პრეზიდენტის დედას მიანიჭა და აეროპორტის ტენდერში იმ თურქულმა კომპანიამ გაიმარჯვა, რომელსაც გიული ალასანია ლობირებდა. შედეგად, 2005 წლის 6 სექტემბერს, საქართველოს მთავრობასა და თურქულ ,,ტავ-ურბანს' შორის, კონტრაქტი გაფორმდა. ,,ტავ-ურბანმა' საქართველოში, ,,ტავ-ჯორჯია' დააფუძნა და სახელმწიფოსთან გაფორმებული კონტრაქტის მიხედვით, თბილისის აეროპორტის მართვის უფლება 20-წლიანი ვადით მიიღო. კონტრაქტითვე, თურქულმა კომპანიამ თბილისის აეროპორტის მშენებლობაზე 62 000 000 აშშ დოლარი, ბათუმის აეროპორტისთვის - 28 500 000 აშშ დოლარი დახარჯა. აეროპორტების მშენებლობისთვის თურქულმა ,,ტავ-ჯორჯიამ' ევროპის განვითარებისა და რეკონსტრუქციის ბანკისგან (,,იბიარდი') და საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციისგან 27 000 000 27 000 000 აშშ დოლარის სესხი აიღო. ,,ვერსიის' წყაროს ინფორმაციით, ეს სესხი, ჯამში, ისევ სახელმწიფოსა და მგზავრების გადასახდელი გახდა. მას შემდეგ, რაც დღის წესრიგში ახალი აეროპორტის აშენება დადგა, აეროპორტის მოსაკრებელიც გაიზარდა, რაც თითო ბილეთზე 22 აშშ დოლარით განისაზღვრა. ნებისმიერი მგზავრი, რომელიც თბილისის აეროპორტიდან მიფრინავს, დამატებით 22 დოლარს იხდის და ეს თანხა აეროპორტის მმართველ კომპანია ,,ტავ-ჯორჯიას' რჩება. თუ თბილისის აეროპორტი საათში 1 500 მგზავრითაა დატვირთული, გამოდის, რომ მხოლოდ მოსაკრებლის სახით, თურქული კომპანია უზარმაზარ მოგებას იღებს. გარდა ამისა, 22 საათიდან დილის 6 საათამდე, არათურქული ავიაკომპანიებისთვის აეროპორტის მიერ გაწეულ მომსახურებას 25% ემატება, თურქული კომპანიებისთვის - 10%. მაგალითად, იმ ბოინგების ტექნიკური მომსახურება, რომლებიც დღეს ყველაზე ხშირად დაფრინავენ თბილისის აეროპორტიდან, არათურქულ კომპანიას 765 დოლარი უჯდება, თურქულს კი - 650. თუ არათურქული ავიაკომპანიისთვის მგზავრთა მომსახურება 415 აშშ დოლარი ღირს, თურქული კომპანიისთვის ეს მომსახურება მხოლოდ 340 აშშ დოლარია.