ბოლოსდაბოლოს, რისთვის შეიქმნა კომისია, რომელსაც რუსეთის არასანდო და ექს-პრეზიდენტის გარდაცვალებიდან დაახლოებით 15 წლის შემდეგ ჩატარებული ექსპერტიზა, ასევე რამდენიმე მოწმის ჩვენება უპყრია ხელთ? შევარდნაძის მთავრობა გადატრიალებულია და წესით, სააკაშვილის ხელისუფლებას ამ საქმის რეალური გამოძიების პრობლემა აღარ უნდა ჰქონდეს, ანუ დღევანდელი პროკურატურა თავისუფალი უნდა იყოს შევარდნაძის დროინდელი პროკურატურისგან განსხვავებით.

წინამდებარე სტატიაში გთავაზობთ სამ ინტერვიუს და ერთ კომენტარს. გამსახურდიაც, თორდიაც და ბაღათურიაც – სამივე დეპუტატია და სამივე კომისიის წევრი. ჩვენ სპეციალურად არ “გავაკეთილშობილეთ” ამ ადამიანების ნალაპარაკები, რათა მკითხველმა სწორი წარმოდგენა შეიქმნას ამ სამეულის შესახებ – როგორ აზროვნებენ, როგორ მეტყველებენ და როგორ გადმოსცემენ თავიანთ აზრებს ხალხის რჩეული კანონმდებლები.

რა საჭიროა კომისიის ვადის გაგრძელება, მაშინ, როცა არსებობს გენერალური პროკურატურა და შეუძლია, გამოძიება აწარმოოს? თქვენ როგორ ფიქრობთ, გენერალური პროკურატურისთვის გადასაცემი მასალები გააქვთ უკვე?
კონსტანტინე გამსახურდია: “გენერალურ პროკურატურაში… ჩვენ გვინდა დავამთავროთ ჩვენს მიერ დაწყებული საქმე, რომელიც დავიწყეთ. ეს ერთი. მეორე - ჩვენ გვინდა ბოლომდე მივიყვანოთ ექსპერტიზის საქმე, საბოლოო კომენტარი დავდოთ და მესამე - ჩვენ გვინდა ვადა, რომ დავდოთ საბოლოო დოკუმენტი.

საბოლოო დოკუმენტში რა იქნება დადებული და რამდენად სანდოა რუსული ექსპერტიზა?
- საბოლოო დოკუმენტი იქნება… რუსული ექსპერტიზა მეტწილად სანდოა, თუმცა, არის მომენტები, რომელშიც ჩვენ შეიძლება, არ ვენდოთ. ანუ უნდა განვსაზღვროთ, რაში შეიძლება, ვენდოთ და რაში - არა.

საბოლოო პასუხად გინდათ, დადოთ დოკუმენტი, რითაც მკვლელობა მტკიცდება?
- ცხადია, აქეთკენ მიდის ყველაფერი.

გაქვთ დამამტკიცებელი მასალები?
- ცხადია. მოწმეები რაზეც ლაპარაკობენ, ერთადერთი მოწმეები რაზეც ლაპარაკობენ… არა, რა გიორგაძე და კიტოვანი, საქართველოს მთავარ პროკურატურაში არის ორი და კიდევ რამოდენიმე მოწმის მასალები. გუგუშვილი აქ არასოდეს არ ჩამოსულა. არის მარგველანი და გვანცელაძე, კიდევ რამოდენიმე მოწმე და რასაც ეს ადამიანები ყვებიან აბსოლუტურად არადამაჯერებელია.

გიორგაძე და კიტოვანი ჩვენთვის არ არიან მთავარი მოწმეები. მკვლელობის, თუ გარდაცვალების მთავარი მოწმეები არიან ორნი, მესამე არ ჩამოსულან კიდევ რამოდენიმე ადამიანი, რომლებიც წარმოსდგებიან იმ რეგიონიდან.

გუგუშვილზე ვერ გადიხართ?
- გუგუშვილზე… გუგუშვილის პოზიცია არის ცნობილი. ორსაათიანი ინტერვიუ მისცა ტელეიმედს 2004 წლის ზაფხულში, ინტერნეტშიც ძალიან ადვილად შეიძლება მისი პოზიციის მოპოვება, ახლის მთქმელი არ არის. სიახლეს არ იტყვის. სიმართლე, გამორიცხულია, მან თქვას”.

მკვლელობის თუ თვითმკვლელეობის ვერსიას სისხლის სამართლებრივი შეფასება რომ მიეცეს, “ვარდების” პროკურატურას, რეალურად, ხელს არაფერი უნდა უშლიდეს და იმასვე უნდა აკეთებდეს, რასაც საპარლამენტო კომისია. მაგრამ ეს არ ხდება. რატომ? იმიტომ ხომ არა, როგორც პარლამენტში ამბობდნენ, მიტინგების შემდეგ შვილი–გამსახურდია რომ შეეყვანათ საკანონმდებლო ორგანოში, ამისთვის შეიქმნა კომისია, რომელსაც უკვე მეორედ გაუგრძელეს ვადა, მაგრამ მნიშვნელოვანი მტკიცებულება არა აქვს დადებული. მათ გარდაცვალების ღამის მთავარი მოწმის, ბესარიონ გუგუშვილის დაკითხვაც ვერ შეძლეს, რაც 2004 წელს ტელეკომპანია “იმედმა” მოახერხა.

შვილი გამსახურდიასთვის და ამ კომისიის “ნაციონალი წევრი ლაშა თორდიასთვის პრესა.გე-ს დასმული კითხვები აშკარად უსიამოვნო იყო.

არადა, ამ დამატებითი კომისიის, რომელსაც საგამოძიებო სტატუსიც კი არ აქვს, მუშაობა და მივლინებები, ისევ ბიუჯეტს აწვება კისერზე. ლაშა თორდია აცხადებს, რომ ისინი პოკურატურასთან ერთად მუშაობენ. მაშინ, როცა მთავრობას ბიუჯეტის ხარჯვასთან დაკავშირებით “ქამრების შემოჭერის”, ანუ ეკონომიური ხარჯვის პოლიტიკა აქვს გამოცხადებული, საკითხავია, რა საჭიროა კომისიის ზედმეტი ხარჯები, თუ პროკურატურასაც შეუძლია დადოს იგივე მასალები?

პრესა.გე-სთვის კულუარულად ცნობილი გახდა, რომ კომისიას ამერიკელი ექსპერტების ჩამოყვანა უნდა, მაგრამ პარლამენტი ჯერ არ აფინანსებს, რადგან არც ამდენი, ათასობით დოლარია ადვილი გასაცემი ბიუჯეტიდან და თავად დეპუტატებშიც არის ნიჰილიზმი ამ საქმის მიმართ, რადგან ძალიან დიდი დროა გასული და გარდაცვალების ფაქტის ბუნდოვანობაზეც, თავის დროზე, ეტყობა, ბევრი იზრუნეს.

“ნაციონალი” ლაშა თორდია: “ზუსტად იმისათვის, რომ პასუხები არ იქნა გაცემული ბოლომდე იმ კითხვებზე, რომელიც საზოგადოებაში არსებობდა, შეიქმნა კომისია. მიზანი ეს არის. დამატებითი კითხვები და მოსაზრებები არსებობდა ხალხში, რომელსაც აუცილებლად სჭირდებოდა პასუხის გაცემა. ამის გამო იქნა შექმნილი და მიზანშეწონილობა გამოტანილი პარლამენტის მხრიდან, რომ ამ კითხვებზე დამატებით ყოფილიყო ჩატარებული შესაბამისი მოკვლევა. ამისთვის შეიქმნა კომისია, რომელმაც დაკითხა უამრავი მოწმე.

შესაძლებელია, ეს დახურულ ფორმატში მიმდინარეობდა, ვინაიდან არის გარკვეული პრობლემები. როცა საჯაროდ ხდება, ჟურნალისტების თანდასწრებით, ამის გახმაურება, მოწმეები თავს იკავებენ ისეთი ჩვენებების მიცემისგან, რომელიც კომისიას აინტერესებს. ძალიან ბევრ მოწმესთან მოხდა გასაუბრება. ასევე იგეგმება რაიონებში ჩასვლა, სადაც არიან კიდევ მოწმეები, რომლებიც იმ ჩვენებებიდან გამოიკვეთნენ, რაც მანამდე იყო მოცემული.

დღეს არ გვაქვს ჩვენ ის პროკურატურა, რომელიც იმას გააკეთებს, რაც არ გააკეთა შევარდნაძის პრკურატურამ?
- პროკურატურაში არსებობს შესაბამისი მოკვლევები. ჩვენ პროკურატურასთან ერთად ვთანამშრომლობთ. პროკურატურა ჩართულია ამ საკითხების გადაწყვეტაში. ერთობლივად ვმუშაობთ ამ საკითხებთან მიმართებაში, რათა ერთად გავცეთ საბოლოო ჯამში პასუხები.

დამატებით ფინანსებთან და ხარჯებთან არ არის დაკავშირებული, პარლამენტში კიდევ რომ იქმნება კომისია იგივე საკითხზე?
- არანაირი ფინანსები დამატებითი არ არის გამოყოფილი?

აბა, გიორგაძესთან მოსკოვში ჩასვლა ვინ დააფინანსა?
- ეს იყო სამივლინებო თანხები, რომლებიც არის გაწერილი ბიუჯეტში, პარლამენტიდან ფინანსდება. რა თქმა უნდა, არის დამატებითი ხარჯები, თუმცა, ჩვენ ხარჯებთან მიმართებაში, ამ შემთხვევაში ყურადღებას არ ვაქცევთ, ვინაიდან არსებობს დაინტერესება, კითხვებზე იქნეს პასუხები გაცემული.

1992-93 წლების მოვლენების შეფასების კომისიაა შექმნილი და არ მუშაობს. ერთდროულად რატომ არ ხდება ამ თემების შესწავლა?
- მოვლენებსაც განვიხილავთ, რა თქმა უნდა. ყველასთვის ცნობილია, რა მოვლენებიც იყო და არაერთი პოლიტიკური განცხადებაა გაკეთებული. ამ საკითხთან დაკავშირებით იქნა კონკრეტულად გადაწყვეტილება მიღებული, რათა გავცეთ პასუხი იმ კითხვებს, რაც საზოგადოებიდან ისმის”.

კომისიასთან დაკავშირებით დასმულ კითხვებზე ჯონდი ბაღათურიას მდგომარეობიდან გამოსვლა უნდა გენახათ. თან ხელებს შლიდა გაბრაზებული, თქვენ გინდათ, მანანა ამაყვირებინოთო, თან ურთიერთგამომრიცხავ პასუხებს გვცემდა.

რა საჭიროა კომისიისთვის ვადების გაგრძელება, როცა შეიძლება, ეს საქმე პროკრატურამ გამოიძიოს? იმიტომ ხომ არა, რომ კონსტანტინე გამსახურდია იყოს პარლამენტში?
ჯონდი ბაღათურია: “ეგ ისეთი შეკითხვაა, რომ 20 წლის განმავლობაში ბევრჯერ შეიძლებოდა, განხორციელებულიყო. რომ არ განხორციელებულა, იმიტომაა ეს კომისია შექმნილი.

თქვენმა კომისიამ რა განახორციელა?
- არა, კომისია მუშაობს მასალებზე. კომისიამ ძალიან მნიშვნელოვანი მასალა მოიპოვა და კიდევ გააგრძელებს. პროკურატურა რომ გამომძიებელი ყოფილიყო, მაშინ კომისია კი არ შეიქმნებოდა.

სამართლებრივ შედეგს მაინც ვერ დადებთ, პროკურატურამ უნდა იზრუნოს ამაზე.
- არა, როგორ ვერ დავდებთ ჩვენ დავდებთ შედეგს და შემდეგში პროკურატურა იქნება იძულებული აღასრულოს ეს საქმე.

რაც გაქვთ, იმ მასალებით იძულებული არ არის?
- იცით, რა არის? ზოგს მიაჩნია, რომ აქ არის იმდენი მასალა, რომ… მე პირადად არ მიმაჩნია, რომ 20 წლის წინანდელ საქმეზე დამაჯერებელი მტკიცებულებებია, რაც ჩვენ გვაქვს. მართალია, ძალიან მნიშვნელოვანი დასკვნების გამოტანის საშუალებას იძლევა, მაგრამ ჩვენი კომისია ხომ შეიქმნა არა - შურისძიებისთვის, არამედ იმისთვის, რომ ისტორიულად სწორი, სამართლებრივი შეფასება მიეცეს ამ ფაქტს. ჩვენ დასკვნას ვწერთ ისტორიისთვის და არა - შურისძიებისთვის.

არავის დასჯას არ ითხოვთ?
- არა, როგორ არა. მთავარი ესაა - სამართლიანი იყოს და დამაჯერებელი, რომ საზოგადოების ერთი მხარეც და მეორე მხარეც ამ დასკვნას ენდობოდეს. ამიტომ მიმაჩნია, რომ ძალიან დამაჯერებლად უნდა გამოიყურებოდეს. დასჯა მეორეხარისხოვანია.

ბოლოსდაბოლოს, მოითხოვეთ ცხედრის ექსპერტიზა. რუსეთის ექსპერტიზა სანდოა?
- რუსეთის ექსპერტიზა რამდენად სანდოა მე ვერ გეტყვით. თუმცა, აქ უფრო მნიშვნელოვანი მომენტი ისაა, რომ რუსეთის ექსპერტიზის მონაცემები და აქაური დათვალიერების მონაცემები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება. ჯერჯერობით, ცხედრის ექსპერტიზა რას მოგვცემს, ახლა ჩატარებული ექსპერტიზა?

ძვალი თავის ადგილზეა…
- ძვალი კი არის თავის ადგილზე. ძვალთან დაკავშირებით ყველაფერი ცნობილია, რაც გვაქვს. გარდა ნატყვიარისა, და ვიცით, რომ მოტეხილობა აქვს, მაგრამ ქსოვილი არ არის. ვერ ვასკვნით ახლოდან არის ნასროლი თუ არა, დამწვრობის მიხედვით.

ამას, ბატონო ჯონდი, ვერც როსტოვი გაარკვევდა 15 წლის შემდეგ.
-ხო, მაგრამ თქვენ საით მიდიხართ?

იქით მივდივარ, რომ გკითხოთ, რა საჭიროა კომისია, როცა ნათელი ვერ მოეფინება, მკვლელობაა თუ თვითმკვლელობა…
- ეს თქვენი აზრია, ჩვენ აზრით, შეიძლება, მოეფინოს ნათელი. თუ დაგვაცლით მუშაობას, გავხდით ნათელს და თუ არ დაგვაცლით, მაინც გავხდი ნათელს. ვერ გიპასუხებთ. მე მეგონა, რომ ვრცელი ინტერვიუ გინდოდათ, თუ პოლიტიკური საუბარი გინდათ. ხრიკები შეკითხვის დასმის თქვენ რომ იცით, მე პასუხები ვიცი ისეთი, რომ ე.ი. ერთი წელი უნდა იწვალო, რომ შეკითხვა დასვა.

კი უმრავლესობაც წვალობს ხოლმე.
-არა, კი, უმრავლესობაც წვალობს ხოლმე ჩემს პასუხებზე.

კი, ნამდვილად, მაგრამ სხვა რამეს გეკითხებით, კანი არ არის, რაზე ხართ ორიენტირებული. როგორ უნდა გაარკვიოთ სიმართლე?
- შენ გინდა, რა იცი, მე რომ ვთქვა, თუ დაგვჭირდება, გავაკეთებთ ექსპერტიზას, მერე აყვირდება მანანა. წინასწარ რატომ უნდა ავაყვირო მანანა?

ეს უკვე თქვენ თვითონ თქვით. მოწმეებით გააქვთ საშუალება, რომ მკვლელობა დამტკიცოთ?
- მოწმეებით? მოწმეებით უნდა მივიდეთ… ძირითადი მოწმეებია. კიდევ ექსპერტიზა და ცხედრის მდგომარეობა - ორივე ერთად. ექსპერტიზა რითი შეავსებს მოწმეების ჩვენებას, რომ გვამის მდგომარეობა, როგორც მოწმეები აღწერენ, შეუძლებელია, ამ მდგომარეობაში თავი მოიკლას. ექსპერტიზის დასკვნაში წერია, რომ შემავალი ხვრელი უფრო ვიწროა, ვიდრე ტყვია, რომელზეც მოწმეები ამბობენ, რომ ამით მოიკლა თავი. ან მოწმე იტყუება, ან ექსპერტიზა. შეუსაბამოებები უნდა შეივსოს დამაჯერებელი არგუმენტებით. თუ ეს შეივსო, დამაჯერებელი სურათი გვექნება.

ამისთვის ცოცხალი მოწმე გჭირდებათ, თვითმხილველი, გყავთ ასეთები?
- მაგას გეუბნებით. არიან მოწმეები, რომლებიც რაღაცას ამბობენ, რომ ვთქვა, არ შეიძლება. საკმაოდ ღირებულს ამბობენ, მაგრამ სხვამაც უნდა თქვას ეს”.

არავინ იცის, გამოჩნდებიან, თუ არა ეს “სხვები”, გარდაცვალების ბევრი მოწმე გარდაცვლილია.

დეპუტატი დიმიტრი ლორთქიფანიძე: “2004 წლის თებერვლის, ბატონი მიხეილ სააკაშვილის ბრძანებულება გახლავთ, რომლის თანახმადაც შეიქმნა 1991-92 წლებში განვითარებული მოვლენების, ანუ პუტჩის მოვლენების შემსწავლელი სახელმწიფო კომისია. ამ კომისიაში შედიოდნენ ოქრუაშვილი, მერაბიშვილი, ადეიშვილი, ქალბატონი არჩვაძე-გამსახურდიასი, ანდრიაძე, ფუტკარაძე.

ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი, რომ მთავრობასა და სააკაშვილს პირადად საზოგადოებრივი აზრიდან გამომდინარე, სჭირდებოდა ეს კომისია, თავისი კარიერის დასაწყისში. იმიტომ, რომ ხალხს ეთქვა, ამ კაცმა ისტორიული მეხსიერება უნდა აღადგინოს, გააღვიძოს საზოგადოება, რათა ჯერ დავიწყოთ იქიდან, ლეგიტიმური ხელისუფლება როგორ შეცვალა პუტჩმა და მერე მოდი, ჩვენი ზედნაშენი დავაშენოთო.

ბუნებრივია, ძალიან სწორი და ლოგიკური იყო ამ კომისიის შექმნა, მაგრამ ეს კომისია შეიქმნა ფურცელზე და დარჩა ასე შეუსრულებლად. დღესაც რომ მოიკითხოთ, თითი-თითზე არ აქვთ ამ კომისიას დაკარებული. შარშან შექმნილი პრეზიდენტ ზვიად გამსახურდიას გარდაცვალების მიზეზების შემსწავლელი კომისია თავისთავად ძალიან კარგია, რომ არსებობს, მაგრამ ის უნდა იყოს შემადგენელი ნაწილი იმ დიდი სქემისა, რასაც ჰქვია იმდროინდელი მოვლენების შესწავლა.

იმიტომ, რომ ბატონი ზვიადი თვითმკვლელობამდე იქნა მიყვანილი, თუ მოკლეს, ეს უნდა იყოს დაკავშირებული იმ მოვლენებთან, რამაც გამოიწვია ბატონი ზვიადის დევნილობა საკუთარ ქვეყანაში. ანუ პრეზიდენტი მას შემდეგ გარდაიცვალა, რაც იგი დევნილი იყო. ბუნებრივია, შეიძლება, დევნილობა პირდაპირ მიზეზ-შედეგობრივ კავშირში იყოს მის გარდაცვალებასთან.

თუ მისი დევნის საფუძვლებს არ ვსწავლობთ და ვსწავლობთ მისი გარდაცვალების მიზეზებს, ეს არის ფიქცია. ეს ემსახურება სხვა რამეს და არა იმ საქმეს, რომლითაც საზოგადოება უნდა იყოს დაინტერესებული. აქ ორი სიმართლე არ არსებობს. გამცენ პასუხი, ძალიან მნიშვნელოვანი თემაა გარდაცვალების მიზეზების დადგენა, მაგრამ იმ თემაზე რატომ არავის აქვს პრეტენზია? თუ ძველი კადრი ოქრუაშვილი დღეს საქართველოში არ არის და თავად არის დევნილობაში, შეიქმნას ახალი კომისია, ან შემადგენლობა გადახალისდეს.

მე პირადად სიამოვნებით მივიღებდი მის მუშაობაში მონაწილეობას, განსხვავებით ამ კომისიისა, რომელშიც არ ვღებულობ, იმიტომ, რომ მნიშვნელოვნად მიმაჩნია ჯერ მოვლენები შეფასდეს და მერე ამ კონტექსტში გამოიკვეთოს ბატონი ზვიადი გარდაიცვალა, თუ მოკლეს”.