„დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ“ კანონპროექტი პარლამენტმა უკვე დაამტკიცა. კანონის განხილვა საზოგადოების ვნებათაღელვის ფონზე მიმდინარეობდა და ცვლილებები მესამე, რედაქციული განხილვის პროცესშიც აისახა.

კანონის თანახმად, იკრძალება ადამიანის ნებისმიერი ნიშნით დისკრიმინაცია, მათ შორის ისეთი ნიშნებით, როგორიცაა: ასაკი, ჯანმრთელობის მდგომარეობა, შეზღუდული შესაძლებლობა, სექსუალური ორიენტაცია, გენდერული იდენტობა, პროფესია და სხვ.

კანონპროექტი კრძალავს დისკრიმინაციას როგორც საჯარო, ასევე კერძო სფეროში. დისკრიმინაციის აღმოფხვრისა და თანასწორობის უზრუნველყოფის საკითხებზე ზედამხედველობას სახალხო დამცველი განახორციელებს.

სასულიერო პირებისა და მრევლის პროტესტის ფონზე საპარლამენტო განხილვების პროცესში პროექტის რამდენიმე მუხლი ჩასწორდა. კერძოდ, კანონპროექტში „საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის დაცვის“ ცნება ჩაიდო და ამ მიზნებით განხორციელებული ქმედება პირის დისკრიმინაციად არ ჩაითვლება. გარდა ამისა, შევიწროებასთან დაკავშირებული პუნქტიც ამოიღეს. კანონპროექტის პირველი მოსმენით განხილვისას კი გადაწყდა, რომ კანონში არ იქნება ჩანაწერი, რომელიც კანონის მოქმედების სფეროს აკონკრეტებდა.

რატომ მოჰყვა აღნიშნული პროექტის განხილვას დიდი ხმაური, ამ თემაზე ექსპერტი რამაზ საყვარელიძე გვესაუბრება.

ბატონო რამაზ, ერთი შეხედვით, ძალზე მარტივია, რომ დემოკრატიულ ქვეყანაში არავისი დისკრიმინაცია არ უნდა ხდებოდეს. როგორ ფიქრობთ, რამ გამოიწვია ეს ხმაური?

- ხმაური იქამდეც იყო ატეხილი, ვიდრე ამ კანონპროექტის ტექსტი გამოჩნდებოდა. ხმაური იმ ფაქტზე ატყდა, რომ უნდა იყოს თუ არა დისკრიმინაციაში ჩართული სექსუალურ უმცირესობათა თემა. ამ იდეის გამოა პრობლემა, საზოგადოებაში არის განცდა, რომ ძალადობა ისედაც არ ხდება სექსუალური უმცირესობების წარმომადგენლების მიმართ და თუ ახლა დამატებითი რაღაც კეთდება, ეს კეთდება იმიტომ, რომ მოხდეს მათი უფლებებისა და გავლენის გაზრდაო.

ამ დამოკიდებულების ფონზე ლაპარაკს იმაზე, ვინ არის მართალი და ვინ მტყუანი, აზრი არ აქვს, რადგან საზოგადოების იმ ნაწილს, რომელსაც მიაჩნია, რომ მართალია, კანონს გაიტან თუ არა, აზრს ვერ შეაცვლევინებ. ახლა ისთი სიტუაციაა კანონს გაიტან თუ არა, ან ერთი ნაწილი დარჩება უკმაყოფილო, ან მეორე.

ნიადაგი იყო მომზადებული იმისათვის, რომ ამ თემაზე საზოგადოება ერთმანეთს დაპირისპირებოდა, თუ ეს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი საკითხი იყო, რადგან ეკლეასიის ზოგიერთი წარმომადგენელი აცხადებდა, რომ არ დაუშვებდნენ მამათმავლობის დაკანონებას და პროპაგანდას, რადგან ეს ერის გენოციდია. ეს გასაგებია, თუმცა ამ კანონში მსგავსი რამ არ იკითხებოდა...

- დასავლეთის სვლამ მაგ მიმართულებით შექმნა ისეთი სურათი, რომ ბევრგან დაშვებულია. მიმართულებაზეა კამათი - ამ გეზს თუ ავიღებთ, შეიძლება მივიდეთ ერთსქესიანთა ქორწინებამდე და ამიტომ იბრძვიან ამ შესაძლებლობის წინააღმდეგ.

თუმცა ეს არის ნებაყოფლობითი და ევროკავშირის არც ერთ ქვეყანას თავს არავინ ახვევს ერთსქესიანთა ქორწინება დაუშვან...

- ამიტომ სრულიად გაუგებარია ასეთ მძიმე პოლიტიკურ ფონზე რატომ აიღო დღევანდელმა ხელისუფლებამ ამ კანონის გატანაზე ორიენტაცია. თუ მოსახლეობა ხელისუფლებას ენდობა, იქ ადვილად გაიტან ძალიან რთულ კანონებსაც. თუ მოსახლეობა ხელისუფლებას არ ენდობა, რომ დააკანონო, მოდი, ორჯერ ორი ოთხი იყოსო, იმაზეც შემოგეკამათებიან - რაღაცაში სჭირდებაო.

პარლამენტის თავმჯდომარის ცნობილი განცხადებაც გავრცელდა, რომ ამით ვირჩევთ რუსეთს ან ევროპას, რამდენად ადეკვატური შედარება იყო?

- ვფიქრობ, შეცდომა იყო - ამ კანონის გაიგივება ევროპელობასთან. მოსახლეობის იმ ნაწილს, რომელიც აპროტესტებს ამ კანონს, უბიძგებს, რომ მან საერთოდ, ევროპაც გააპროტესტოს.

დეპუტატების ნაწილმა ეს აჟიოტაჟი აღიქვა, როგორც ძალადობა პარლამენტზე, თქვენ თუ დაგრჩათ შთაბეჭდილება, რომ ეკლესია ზედმეტად აქტიურად ჩაერია საერო საქმიანობაში?

- ყველა ერევა ამა თუ იმ საქმეში იმ ხარისხით, რა ხარისხითაც ჩარევ. დასავლეთის ქვეყნებშიც ძალზე სერიოზულად ერეოდა ეკლესია თავის დროზე და განსაზღვრავდა მთელი ქვეყნის საერო ცხოვრებასაც, მაგრამ დროთა განმავლობაში თვითონ საზოგადოებამ გაავლო ზღვარი საეკლესიო და საერო ცხოვრებას შორის - ეს საზოგადოების საქმეა.

ანუ, ეს ეტაპი ქართულ საზოგადოებას ჯერ კიდევ გასავლელი აქვს?

- დღეს თუ ეკლესია იმაზე მეტად ერევა, ვიდრე საზოგადოებას მიაჩნია, რომ საჭიროა, ეს საზოგადოებამ უნდა მოაწესრიგოს. თუ საზოგადოება თვლის, რომ ეს ზედმეტი ჩარევა არ არის და ჩარევის ეს ხარისხი ნორმალურია, მაშინ ამასთან დაპირისპირება წამგებიანია ნებისმიერი პოლიტიკოსისთვის და საერო ცხოვრებისთვის, იმიტომ, რომ რეალობა არის ასეთი - საზოგადოებამ ეკლესიის ჩარევა მიიღო ამ საკითხშიც და ბევრ სხვა საკითხშიც.

ამ რეალობას შუბლით დაჯახებით ვერაფერს დააკლებ. მოფიქრება და გააზრება სჭირდება, უფრო მეტი ფიქრი უნდა ამ ტიპის ფაქიზ და რთულ პრობლემებს, მითუმეტეს, როცა მთელი საზოგადოების ინტერესია ჩართული. ასეთი ფაქიზი პრობლემა ამავე დროს, საკმაოდ დიდი აფეთქების საწინდარიც შეიძლება იყოს, ვიდრე ეს მოხდა ამჟამად.

თუმცა ეს იყო საზოგადოების ნაწილის განწყობა, რადგან კონკრეტული ჯგუფები აქტიურობდნენ. შეიძლება ეს მთელი საზოგადოების განწყობად აღვიქვათ?

- მაგაზე ადვილი გასარკვევი არაფერია, უბრალოდ ვიღაცამ უნდა ამოიღოს ჯიბიდან თანხა და უნდა ჩატარდეს გამოკვლევები. ხომ არის პარლამენტი საკანონმდებლო ორგანო? - ჩაატარა ამ საკითხის სოციოლოგიური შესწავლა იქამდე, ვიდრე ამ საკითხს გამოიტანდა?

ანუ, წინასწარი განხილვა უნდა ჩატარებულიყო? არასამთავრობო სექტორი ისედაც უჭერდა მხარს ამ კანონს...

- ჯერ უნდა ჩატარებულიყო გამოკვლევა, როგორია ხალხის განწყობა და შემდეგ, შედეგის მიხედვით ამა თუ იმ ჯგუფებთან ან მთლიანად საზოგადოებასთან უნდა მომხდარიყო მსჯელობა ამ თემაზე. მერე მისულიყო საქმე კანონამდე - კანონი ხომ ბოლო ეტაპია.

იმდენად მასშტაბური აჟიოტაჟი იყო შექმნილი, ეჭვიც კი გაჩნდა, ხომ არ იყო ეს პროცესი მართული გარე ძალებისგან. ადრეც არაერთხელ გამოთქმულა მოსაზრება, რომ ქართული ეკლესიის მეშვეობით ხომ არ ცდილობენ რუსეთის სპეცსამსახურები საქართველოში არასატაბილური სიტუაციის შექმნას... ეს შეთქმულების თეორიაა თუ რეალობა, თქვენ რას ფიქრობთ?

- საერთოდ, პოლიტიკურ ცხოვრებაში ძალიან ხშირია, როდესაც ესა თუ ის მხარე, ეს ქვეყნები იქნება, პოლიტიკური ჯგუფები ქვეყნის შიგნით თუ რა, იყენებს იმ სიტუაციას, რომელიც მეორე მხარეს შეექმნა. ამიტომ, ძალიან ხშირად, პოლიტიკაში რჩება-ხოლმე შთაბეჭდილება, რომ დაგეგმილი პროცესია, მერე ამას შეთქმულების თეორიას არქმევენ და ცინიკურად უყურებენ. ღიმილით იმიტომაც იხსენიებენ-ხოლმე შეთქმულების თეორიას, რომ ყოველთვის შეთქმულებასთან არ გვაქვს საქმე და ერთმა მხარემ გამოიყენა მეორე მხარესთან მიმდინარე პროცესი...

კერძოდ, რუსეთმა შეიძლება გამოიყენოს ის არაფრთხილად გადადგული ნაბიჯები, რომელიც ამ შემთხვევაში ამ კანონს უკავშირდება - ამას არ გამოვრიცხავ. მაგრამ ის, რომ რუსეთმა პროვოცირება მოახდინა, ამას გამოვრიცხავ, რადგან არაფრის პროვოცირება არ შეიძლება ასეთი მასშტაბით. პროვოცირება შეიძლება გაუკეთო რამდენიმე კაცს, მთელ საზოგადოებას პროვოცირებას ვერ გაუკეთებ.

გარკვეული გავლენის ჯგუფები იმითაც იმუქრებიან, რომ ხალხი ამ კანონის მიღების შემთხვევაში დეპუტატებს პარლამენტიდან გამოყრის. პრინციპში, ჯერ არ ვიცით, როგორი გაგრძელება მოჰყვება ამას, მაგრამ ამ შემთხვევაში როგორ არის შესაძლებელი საზოგადოების პროვიცირება?

- მაგალითად, უსუფაშვილმა თქვა,რომ ეს კანონი არის წყალგამყოფი, რუსეთისკენ მივდივართ თუ ევროპისკენ. საზოგადოება დავუშვათ ამბობს, რომ არ გვინდა ეს კანონი. გამოდის, რომ საზოგადოება მიდის რუსეთისკენ და ამას რუსეთი დაუწყებს აფიშირებას, რომ აი, ისინი გაიძულებენ თქვენ მიიღოთ ის კანონი, რაც თქვენს პირად ცხოვრებას ეხება, ემუქრება თქვენს შვილებს და ა.შ. ამაზე ააგებს მერე რუსეთი პროპაგანდას და ამაში ის არ იქნება დამნაშავე. იმიტომ, რომ ის საკუთარ თავს მტრად აღიქვამს და გექცევა, როგორც მტერს. შენ არ უნდა მისცე საშუალება, რომ გაიმარჯვოს.

თუმცა მეორე მხრივ, დაფიქსირდა საკმაოდ ხისტი ფორმები ეკლესიის მხრიდან, როგორიცაა ანათემაზე გადაცემისა თუ შავ წიგნში შეტანის მუქარა და ა.შ.ისიც უნდა ითქვას, რომ ეს პირველი კანონი არ არის, სადაც ეკლესია თავისი პოზიციის გატანას ცდილობს. საზოგადოებაში ეს ხომ არ გამოიწვევს უკურეაქციას?

- რაღაც ნაწილში გამოიწვევს, რაღაც ნაწილში - არა. რამდენად მნიშვნელოვანი იქნება ეს ნაწილი, ამაზეც იქნება დამოკიდებული, ან რა გავლენა აქვს ამ ნაწილს სხვებზე და ა.შ. როგორც წესი, უკურეაქციას თუ გამოიწვევს - ახალგაზრდებში, მაგრამ მათ მთლიან საზოგადოებაზე ნაკლები გავლენა აქვთ...

თუ გავითვალისწინებთ თითქმის ყველა სოციოლოგიური გამოკვლევის შედეგს, იმ გამოკვლევებისა, რომელსაც ატარებს NDI და IRI, დაახლოებით 90%-მდე ნდობა მუდმივად არის ეკლესიის მიმართ. თუ ამდენი პროცენტი ენდობა ეკლესიას, როგორ გგონიათ, ეს საზოგადოება კრიტიკული იქნება, თუნდაც კანონმდებლობაში ეკლესიის ჩარევის მიმართ?

შესაძლოა, ნდობა იმის ხარჯზე იზრდება რომ მთავრობებს არ ენდობიან, ეს უნდა გამოვრიცხოთ?

- შესაძლოა, მაგრამ იმ კვლევებში საკითხი ხომ არ იყო დაყენებული, რომ „აირჩიე, რომელს ენდობი“ - არ იყო ასეთი ალტერნატივა. თვითონ სოციალურ პროცესებს არ ვატყობთ-ხოლმე როგორ მიდის? - ეკლესიასთან დაკავშირებულ ყველა ნაბიჯს საკმაოდ ენერგიულად ეხმიანება ქართული საზოგადოება.

არის თუ არა საჭირო, რომ საეკლესიო და საერო ნდობის ბალანსი არსებობდეს ქვეყანაში? ხომ შეიძლება ვიღაცამ სათავისოდ გამოიყენოს ძალზე მაღალი ნდობა?

- რა თქმა უნდა და ვიცით, რელიგიურ საფუძველზე აგებული სახელმწიფოები. ირანი არის ჩვენთან ახლოს... ვერ ვიტყოდი, რომ ასეთი საფრთხე დღევანდელი სიტუაციით გვემუქრება, მაგრამ თეორიულად შეიძლება დავუშვათ, რომ აქამდე შეიძლება მივიდეს პროცესი.

ასეთი პროცესების დარეგულირებისთვის გადამწყვეტი არის მოსახლეობის დონე - განათლების, მენტალიტეტის და ა.შ. იქ, სადაც მოსახლეობის განათლების დონე შემოისაზღვრება რელიგიური წიგნის (ყურანი, ბიბლია) ცოდნა-არცოდნით და დანარჩენი, არც თანამედროვე ხელოვნებისა თუ მეცნიერების მონაპოვრები არ იცის და არ აინტერესებს, ასეთი ადამიანებისთვის ერთადერთი დამაჯერებელი ინსტანცია და ინსტიტუტი იქნება რელიგიური ინსტიტუტი.

კანონპროექტი, რომელმაც ასეთი აჟიოტაჟი გამოიწვია, შესწორებული სახით დამტკიცდა. როგორ ფიქრობთ, ამითი ამოიწურება ეს ვნებათაღელვა?

- ვაფასებ პარლამენტარების მცდელობას, რომ შემცირდეს ვნებათაღელვა, მაგრამ საერთოდ არ მესმის, რატომ აიტკიეს აუტკივარი თავი. როდესაც ქვეყნის შიგნით ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნები გაქვს ჩასატარებელი და ამდენად, პარტიები და ადამიანთა ჯგუფები ერთმანეთს ინტენსიურად უპირისპირდებიან, ქვეყნის გარეთ რუსეთია ჩასაფრებული და ის გიპირისპირდება, ასეთ პირობებში, გარდა იმ კანონის მიღებისა, რომელიც უმცირესობათა დისკრიმინაციას ეხება, სხვა პრობლემა არ გვაქვს?

არსებობს ვალდებულება ასოცირების ხელშეკრულებიდან გამომდინარე, მაგრამ ხელისუფლების წინდაუხედაობა თუ გამოუცდელობა რამდენად შეიძლებოდა გამხდარიყო ამ აჟიოტაჟის მიზეზი?

- ანუ ვალდებულებები დასავლეთთან - ჩამოვიდა არაერთი წარმომადგენელი ევროსტრუქტურების და ცნობილია ისიც, მათ რომ განაცხადეს, ტრადიციული განწყობილებების და დამოკიდებულებების შეცვლას ევროკავშირი არავისგან და მათ შორის, საქართველოსგან არ ითხოვს - ხომ იყო ეს?!

ამ ფონზე იწყება პროცესი, რომელსაც მოსახლეობა ასე აღიქვამს - ამას დასავლეთი ჩვენგან არ ითხოვდა, გამოდის, რომ ჩვენი ინიციატივაა. ამიტომ მიმაჩნია,რომ ეს უფრო დაუკვირვებლობაა, ვიდრე დასავლეთის მოთხოვნა.