საარჩევნო კოდექსში შესატან ცვლილებებზე მსჯელობა ჯერ კიდევ მიმდინარეობს, მათ შორის, საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ ინიცირებული კონფერენციაც გაიმართა. შეხვედრაში საპარლამენტო და არასაპარლამენტო ოპოზიციის წარმომადგენლები და არასამთავრობო ორგანიზაციები მონაწილეობდნენ და ის შენიშვნები და რეკომენდაციები განიხილეს, რომლებიც, მათი აზრით, ახალ კოდექსში უნდა იყოს გათვალისწინებული.
წინადადებები, ძირითადად, ბარიერის შეცვლასა და ამომრჩეველთა სიების დახვეწას უკავშირდება. შესაძლებელია თუ დარჩენილ დროში არა საარჩევნო კოდექსის გაუმჯობესება, ამ თემაზე ექსპერტი ნანა დევდარიანი გვესაუბრება.

ცოტა ხნის წინ პრეზიდენტმა აღნიშნა, რომ არჩევნების ზუსტი თარიღი დეტალების დაზუსტების შემდეგ გამოცხადდება, განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს არჩევნების დანიშვნისთვის გარკვეულ დეტალებს?

- ნებისმიერი ხელისუფლება მნიშვნელობას ანიჭებს, მაშინ დანიშნოს არჩევნები, როცა მას აძლევს ხელს, როდესაც მისთვის უპირატესი პირობებია. შორს რომ არ წავიდეთ, გაიხსენეთ, ცოტა ხნის წინ სააკაშვილი, სულ 5-ანს უტრიალებდა - ბედნიერ ციფრად ჰქონდა აღქმული და ყველაფერს მას უკავშირებდა, არჩევნებსაც 5 რიცხვში ნიშნავდა და იყო ერთი ორომტრიალი ამის გამო. ყველა ხელისუფლება ცდილობს, მისთვის საინტერესო დროს მოარგოს თარიღი, გააჩნია, თვითონ როგორ არის მზად, რაღაც საკანონმდებლო ცვლილებები შეტანას აპირებს თუ არა და ა.შ.

თუმცა ჩვენი პრეზიდენტი იმდენად დიდხანს იძახის, რომ მასზე არაფერი არ არის დამოკიდებული, საერთოდაც ძალიან იშვიათად ჩანს და სავარაუდოდ, კონსულტაციების გარეშე თავად ვერ გამოაცხადებს ამ თარიღს.

ამაში უცნაურიც არაფერი არ არის, რადგან პრეზიდენტი კი ნიშნავს არჩევნებს, მაგრამ მზად უნდა იყოს საარჩევნო ადმინისტრაცია, მთელი რიგი ცვლილებებია გასატარებელი აღმასრულებელ ხელისუფლებაში და ამიტომ, როდესაც კონსულტაციებს გაივლის აღმასრულებელ ხელისუფლებასთან, თარიღსაც მაშინ დანიშნავს.

რაც შეეხება საარჩევნო კოდექსს, ბოლო პერიოდში განსსაკუთრებით აქტიური კრიტიკა ისმოდა არასაპარლამენტო ოპოზიციის მხრიდან და მთავარ არგუმენტად მოჰყავთ, რომ ხელისუფლება არჩევნებს იმ კოდექსით ატარებს, რომელიც ცოტა ხნის წინ თავად არ მოსწონდა. თქვენი შეფასებით, ამდენი ხნის განმავბლობაში რატომ ვერ მოხერხდა კოდექსის დახვეწა?

- კრიტიკა სამართლიანია, რადგან არავის არ გვაქვს მოკლე მეხსიერება და გვახსოვს, რომ დღევანდელი უმრავლესობის წევრები, როდესაც არასაპარლამენტო ოპოზიციაში იყვნენ, კატეგორიულად ითხოვდნენ საარჩდევნო კოდექსის მუხლების შეცვლას.

მათ შორის იყო დღევანდელი პარლამენტის თავმჯდომარე, ეს იყო „რვიანის“ თუ „ექვსიანის“ ფორმატში და ა.შ. მაგრამ როგორც კი მოხვდნენ ხელისუფლებაში, საკუთარი მოთხოვნები დაივიწყეს. ალბათ, იმიტომ, რომ ძალიან კომფორტულია ეს კოდექსი იმ ძალისთვის, რომელსაც აქვს სახელისუფლებო ბერკეტები.

ამიტომაც არ ჩქარობენ ცვლილებების შეტანას ანდა ცვლილებები ისეთია, რომ სერიოზული და გადამწყვეტი არ არის - იგივე ბარიერის პროცენტთან დაკავშირებით.

თავისთავად, მოთხოვნა სამართლიანია - ამ მასშტაბის ქალაქის მერი რომ უნდა აირჩეს, ამომრჩეველთა ნახევარი მაინც ხომ უნდა უჭერდეს მხარს?! მეორე ნახევარი შეიძლება არ უჭერდეს, მაგრამ „ნახევარს +1“ - ეს საკმაოდ მაღალი ლეგიტიმაციაა.

როდესაც მარტო მესამედი ან მეოთხედი უჭერს მხარს, ეს ნიშნავს, რომ უმრავლესობა მხარს არ უჭერს - ეს ძალზე მარტივი ლოგიკაა და ციფრები თავად მეტყველებს.

თუმცა საპარლამენტო ოპოზიციის მხრიდან საარჩევნო კოდექსთან მიმართებაში აქტიური კრიტიკა არ მოგვისმენია. ეს როგორ აიხსნება?

- ნაციონალებმა ახლა რომ ამისი კრიტიკა დაიწყონ, უნდა თქვან, რომ განზრახ ვაკეთებდით და ცუდი კოდექსი გვქონდა მიღებულიო - ამას ხომ არ აღიარებენ. თანაც, მათ დღეს ძალზე კომფორტული პირობები აქვთ შექმნილი დღევანდელი მმართველი კოალიციის მეცადინეობით - ორ არჩევნებში დაიმაგრეს მეორე ოპოზიციური ძალის სტატუსი და ფიქრობენ, რომ ამ მეორე ძალის სტატუსით და შლეიფით ისევ „გაგრიალდებიან“ ამ არჩევნებშიც. რატომ უნდა აკრიტიკონ? - პირიქით.

ნაციონალებს ჰქონდათ 30%-იანი ბარიერი, „ოცნებას“ -40-%-იანი, როგორ ფიქრობთ, რა უშლის ხელისუფლებას ხელს, რომ 50%-იან ბარიერზე შეთანხმებულიყო? საზოგადოებრივი აზრის კვლევებით „ოცნებას“ დაბალი რეიტინგი არ აქვს...

- როგორც ჩანს, 50%-იანი ბარიერის გადალახვის იმედი არ აქვთ. ბიძინა ივანიშვილმა რომ მოითხოვა, 60-%-ზე ნაკლები არ უნდა ჰქონდეს მარგველაშვილსო, ამჯერადაც ხომ არ გამოვა და სათითაოდ ხომ არ ჩამოთვლის ათასობით კანდიდატს. ათასობით ადამიანი იყრის კენჭს ადგილობრივ არჩევნებში და ყველას სათითაოდ ვერ გაჰყვება ბიძინა ივანიშვილი. ნახევარზე მეტის მოპოვება ძალზე სარისკოა იმ პარტიისთვის, რომელიც ვერ დაიკვეხნის სერიოზული მიღწევებით.

ვერ დავუკარგავ მათ იმ უდიდეს დამსახურებას, რაც აქვთ, მაგრამ უამრავი დაპირება ჯერაც შეუსრულებელია, როგორც არ უნდა სწყინდეს ამისი შეხსენება ივანიშვილს.

საუბარი იყო მარკირების შესაძლო გაუქმებაზე ბიომეტრიული პასპორტების ხარჯზე. მართალია ხელისუფლება აცხადებს, რომ დროში ვერ მოესწრება, მაგრამ თუ ასეთი ცვლილება მიიღებოდა, სიებთან დაკავშირებული პრობლემა რამდენად შესუსტდებოდა?

- თუ იქნება ბიომეტრიული პასპორტები, მაშინ სულ არ არის საჭირო მარკირება. მეტსაც გეტყვით - 2003 წლის არჩევნები თუ ვინმეს დაავიწყდა, მე ძალიან კარგად მახსოვს - უამრავი დამატებითი მექანიზმი შექმნეს და ყველა წესი რომ დაგეცვა, არჩევნებს ვერ ჩაატარებდი. თუ სურთ, ბიომეტრიული პასპორტების დამზადება, არც ისე რთულია - ის ხალხი ვინც ხელისუფლებაშია, ამას ამტკიცებდა და კონფერენციებს იწვევდა ამ თემაზე. ფინანსურადაც შეიძლება ამისი მოგვარება, მაგრამ ეს არ არის მთავარი პრობლემა.

მთავარი პრობლემა ამომრჩეველთა სიაა და ყველას მინდა შევახსენო, ვინც 2003 წელს ძალიან „გულნატკენი“ იყო ამომრჩეველთა სიების გამო. იმის მერე რამდენი წელი გავიდა?! -10 წელიწადზე მეტი იქნება გასული არჩევნების დროისთვის და რასაც მე მთხოვდნენ 2-3 თვეში, ათ წელიწადში როგორ ვერ გაასწორეს? - იმაზე უარესი სიებია ვიდრე 2003 წელს.

როგორ ფიქრობთ, რაში აძლევს დღევანდელ ხელისუფლებას ხელს, რომ ოპოზიციას სალაპარაკოს აძლევს ისევ ძველ პრობლემებთან, თუნდაც საარჩევნო სიებთან დაკავშირებით?

- რაში სჭირდებათ, როდესც ადამიანებს სალაპარაკოს აძლევენ უმარტივეს საკითხებზე - მაგალითად, დამთავრდა ყველაფერი პოლიტპატიმრების გამოშვებით - არც ერთი მათგანი არ არის რეაბილიტირებული, უამრავი პატიმარია, რომელიც უკანონო ან დაუმსახურებელ სასჯელს იხდის...

თითქოს, არავის არ უნდა აძლევდნენ სალაპარაკოს, მაგრამ ამ ყველაფერს ყოველდღიური თავწახრილი მუშაობა სჭირდება. მუშაობის ნაცვლად ვხედავთ, რომ იგივე გრძელდება იმ ასპექტში, რაც ეხება ხელფასებს, პრემიებს და კარგ ცხოვრებას.

ხელისუფლება თვლის, რომ ამ თემებით მანიპულირება წინასაარჩევნოდ ხდება. ცოტა ხნის მერობის კანდიდატი ნარმანია იმდენად გაღიზიანდა, ოპონენტებს „ხმის ჩაწყვეტაც“ კი ურჩია, თუმცა ნაციონალებს...

- ენა სააკაშვილის დროს არ ჩაუგდია არავის და ახლა ვინ ჩაიგდებს? თუ რამე საბუთი აქვთ, გამოაქვეყნონ. ეს „თორემ“ იმდენჯერ გვაქვს მოსმენილი, უკვე აღარ ჭრის. ნაციონალებს თუ გულისხმობს, ეს იმის ბრალია რომ თავად გაათამამეს - წელიწადზე მეტია ხელისუფლებაში არიან და სულ მოპასუხისა და თავის მართლების რეჟიმში იმყოფებიან.

ამ ფონზე რა შანსი აქვთ ნაციონალებს არჩევნებში?

- პროცენტის დასახელება ძალიან რთული იქნება, რადგან მაგალითად, ძალზე დიდი მნიშვნელობა აქვს თბილისის საკრებულოში ვის რამდენი კაცი ეყოლება, ქუთაისის, ბათუმის, გორის და ა.შ. მაგრამ ადგილობრივ დონეებზე უამრავი საკრებულოებია, სადაც კაცმა არ იცის, როგორ გადანაწილდება პროცენტები...

ნუ დაგავიწყდებათ, რომ მედროვეების სერიოზული არმია გვყავს. ის ადამიანები, რომლებიც ნაციონალების რიგებში იყვნენ, 2012 წლის ოქტომბრის შემდეგ გადავიდნენ „ოცნებაში“, მათ შორის, საკრებულოებში. სიტუაცია ოდნავ თუ შეიცვლება, მაგათ ვერავინ დაასწრებს, ისევ გამოიცვალონ ფერი და პარტია.

ვიდრე ასეთი გაურკვეველი სიტუაციაა, დამნაშავეს დამნაშავე არ დაერქვა... როდესაც კოჰაბიტაცია კი არ დასრულდა, სრულ სიმბიოზში გადავიდა, ვინმეს პროცენტების დათვლა ძალზე რთული იქნება - კაცს ჰქვია „ქართული ოცნება“ და შეიძლება, შინაგანად ისევ ისეთი ნაციონალია, როგორიც იყო.

რაც შეეხება არასაპარლამენტო ოპოზიციას, კეთდება პროგნოზები, რომ გაერთიანების შემთხვევაში სერიოზული შანსი შეიძლება მოიპოვონ. თქვენთვის თუ არის ცნობილი რაიმე კონსულტაციების შესახებ?

- რამდენადაც ვიცი, რაღაც კონსულტაციები მიმდინარეობს, მაგრამ თუ არ მოასწრებენ ერთ ძალად შეკვრას, ძალიან მცირე შანსი აქვთ. თუ ეს მოხერხდა, ნაციონალების მეორე ადგილიდან ჩაჩოჩება თავისუფლად შეუძლიათ.

როგორ ფიქრობთ, ფიგურების ამგვარად გადალაგება რამდენად აწყობს დღევანდელ ხელისუფლებას?

- ჯანსაღი ლოგიკით უნდა აწყობდეს, მაგრამ იმ ქვეყანაში, სადაც სააკაშვილის რეჟიმის წინააღმდეგ მებრძოლი ძალის მიერ არჩეული პარლამენტის თავმჯდომარე ამბობს, რომ „ჩვენი ამოცანაა გადავარჩინოთ „ნაციონალური მოძრაობა“, თუ ისევ ამ ჭკუაზეა, მაშინ, გამოდის, რომ არ აწყობთ. თუმცა, მაინც მგონია, რომ კოალიციაში ყველას ერთი აზრი არ აქვს.

ამ ეტაპზე კვლავ მიმდინარეობს მსჯელობა კოდექსში შესატან ცვლილებებზე. თქვენი შეფასებით, რა პრინციპული ცვლილებაა აუცილებელი იმისათვის, რომ მეტ-ნაკლებად ნორმალური კოდექსით ჩავატაროთ არჩევნები?

- პირველი რიგის ამოცანაა საარჩევნო კომისიების შემადგენლობა. 9 წელიწადი ხელისუფლებაში გვყავდა ძალა, რომელიც ამტკიცებდა, რომ საარჩევნო კომისიის სახელისუფლებო 5-მა წევრმა აჯობა დანარჩენ ათს - სრული აბსურდია, 5-მა კაცმა 10-ს აჯობოს და არჩევნები გააყალბოს - 5-მა რომ ასწია ხელი, ის 10 სად იყო და რას აკეთებდა, ეს კიდევ გასარკვევია.

დღეს მხოლოდ ორ ძალას ჰყავს თავისი წარმომადგენლები საარჩევო კომისიებში, როგორ ფიქრობთ, ნებისმიერი მესამე ძალა უკვე დისკრიმინაციულ მდგომარეობაში არ იმყოფება?! - რა თქმა უნდა ეს ასეა.

მთელი რიგი წინადადებები აქვთ არასაპარლამენტო ოპოზიციას. ვერ ვხედავ, რომ გამოსავლის მოძებნის სურვილი დიდია, თუმცა ყოველთვის შეიძლება კომპრომისი მოიძებნოს. შეიძლება ყველაფერი არ დაუკმაყოფილო არასაპარლამერნტო ოპოზიციას, მაგრამ რაღაც დათმო.

ჯერჯერობით, მხოლოდ ნიშნისმოგების განცხადებებს ვხედავ და ვფიქრობ, რაც არ მოგვწონდა, ის აღარ უნდა გაიმეოროს ახალმა ხელისუფლებამ.

თვითონ ხომ ახსოვთ როგორ ექცეოდნენ, მაგრამ ახლა ასე ნაციონალებს კი არ ექცევიან (ისინი იმსახურებენ მაინც), არამედ სხვას, არასაპარლამენტო ოპოზიციას. ამაში ლოგიკა არ არის, უბრალოდ პოლიტიკაში ყოფნას აქვს ერთი დიდი საცდური და ხიბლი - მათ ჰგონიათ, რომ სულ იქ იქნებიან და მუდმივად კარგ მდგომარეობაში - ყველამ უნდა გაითვალისწინოს, რომ ხელისუფლებაში მოდიან და მერე იქიდან მიდიან...

ნაციონალების დროს ყოველთვის არსებობდა მოლოდინი, რომ არჩევნები აუცილებლად გაყალბდებოდა, ახლა ეს მოლოდინი როგორია?

- ყველა ხელისუფლებას, გარდა იმ სახეებისა, რომლებსაც ყოველდღიურად ვხედავთ ტელეეკრანიდან, ჰყავს უჩინარი არმია შემსრულებლების. რამდენიც არ უნდა ილაპარაკონ გაყალბების მეთოდებზე, არჩევნები უმთავრესად ყალბდება უბანზე - ცსკო-ში ვეღარ გაყალბდება. უბნებზე ვინ როგორ მოიქცევა, ვისი მხარდამჭერი რა ტაქტიკას აირჩევს, წავა თუ არა გაყალბებაზე და მეორე ძალა დაუხუჭავს თუ არა ამაზე თვალს, ამაზეა დამოკიდებული. ახლაც თუ ისეთი გარიგება იქნება რაც საპრეზიდენტო არჩევნების დროს - წინასწარ იცოდნენ ვინ მერამდენე ადგილს მიიღებდა და რა პროცენტს - იქნება არაობიექტური და არასამართლიანი არჩევნები.

როგორ ფიქრობთ არის შანსი, რომ ხელისუფლება იმ შენიშვნების ნაწილს მაინც გაითვალისწინებს, რაც კოდექსთან დაკავშირებით არსებობს?

- რა თქმა უნდა, შანსი არის, თუმცა არ ვარ მომხრე, არჩევნებამდე 2-3 თვით ადრე კოდექსი იცვლებოდეს და საარჩევნო ადმინისტრაცია ახალი წესით კომპლექტდებოდეს - ეს საკმაოდ რთულია, მაგრამ რაღაცის გაუმჯობესება, რა თქმა უნდა, დარჩენილ დროშიც შეიძლება.