ბაშარ ალ-ასადის რეჟიმი დაეცა - ოპოზიციურმა ძალებმა დედაქალაქი დამასკო აიღეს და ასადის ოჯახის ნახევარსაუკუნოვანი მმართველობა დასრულდა.

კვირას დილით სირიის ტელევიზიამ გამოაცხადა, რომ მოხდა „სირიის დიდი რევოლუციის ტრიუმფი და ასადის კრიმინალური რეჟიმის დაცემა“. გავრცელებული ინფორმაციით, თავად სირიის პრეზიდენტი ბაშარ ალ-ასადი ქვეყნიდან მეამბოხეების სწრაფი შეტევის ფონზე გაიქცა. ეს იყო ორკვირიანი სამხედრო კამპანიის კულმინაცია, რომელმაც დაასრულა ასადის ოჯახის თითქმის 54-წლიანი რეჟიმი, დინასტიური მმართველობა, რომელსაც ათასობით ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა.

სოციალურ მედიასა და ტელევიზიაში გავრცელებულ კადრებში ნაჩვენებია ხალხი, რომლებიც ზეიმობდნენ დედაქალაქის ცენტრში, ანადგურებდნენ დიქტატორის ასადის პლაკატებს, თელავდნენ და ურტყამდნენ მისი მამის, ჰაფეზ ალ-ასადის ქანდაკებებს. სირიელების უმეტესობისთვის ასადის მმართველობის დასასრული არის დიდი ხნის ნანატრი თავისუფლებისა და სამართლიანობის აღდგენის სიმბოლო.

დამასკო დაეცა

ასადის ოჯახის ნახევარ საუკუნეზე მეტი მმართველობის შემდეგ, სირიაში ისტორიული მომენტი დადგა: ოპოზიციურმა ჯგუფებმა რეჟიმის დაცემა გამოაცხადეს. ელვისებური შეტევა, რომელიც დაიწყო ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთიდან და დასრულდა ორ კვირაში, გამოიწვია ძირითადი ქალაქების აღება, რაც სიმბოლოა ავტორიტარული მმართველობის დასასრულის შესახებ, რომელიც 1971 წლიდან გრძელდებოდა.

70-იანი წლების დასაწყისში ჰაფეზ ალ-ასადმა ძალაუფლება ხელში ჩაიგდო. 2000 წელს მისი გარდაცვალების შემდეგ, ლიდერობა გადაეცა მის შვილს ბაშარ ალ-ასადს, რომელმაც მემკვიდრეობით მიიღო ავტორიტარული კურსი, რომელიც დაფუძნებული იყო რეპრესიული ორგანოების ფართო ქსელზე. თუმცა 2011 წელს სამოქალაქო ომი დაიწყო, რასაც სასტიკი ხოცვა-ჟლეტა და ათასობით მსხვერპლი მოჰყვა.

ბაშარ ალ-ასადმა ჩაახშო სახალხო აჯანყება ყველაზე სასტიკად, მშვიდობიანი მოსახლეობის წინააღმდეგ საჰაერო დარტყმების, საარტილერიო და ქიმიური იარაღის გამოყენებით. ეს კონფლიქტი გადაიზარდა სრულმასშტაბიან სამოქალაქო ომში, სადაც ასობით ათასი ადამიანი დაიღუპა. ირანისა და რუსეთის მხარდაჭერამ ასადს საშუალება მისცა შეენარჩუნებინა ძალაუფლება ხანგრძლივი უკანონობისა და საერთაშორისო დაგმობის მიუხედავად. თუმცა, 2024 წელს მეამბოხეების შეტევამ შეცვალა ძალთა ბალანსი, დაასრულა ავტორიტარული მმართველობა. 27 ნოემბრის შემდეგ რეჟიმმა დაკარგა კონტროლი მთავარ რეგიონებზე, მათ შორის ალეპოზე, იდლიბზე და ჰამაზე.

მოძრაობა Hayat Tahrir al-Sham (HTS), რომელიც წლების განმავლობაში ხელმძღვანელობდა პრეზიდენტ ბაშარ ალ-ასადის და მისი მთავრობის დამხობის მცდელობებს, შაბათს ღამით შევიდა დამასკოში და ერთდროულად აიღო მთავარი ქალაქი ჰომსი, რომელიც მდებარეობს დედაქალაქიდან ჩრდილოეთით დაახლოებით 160 კილომეტრში. გამარჯვება უფრო ფართო შეტევის ნაწილი იყო, რომლის დროსაც სხვადასხვა განმათავისუფლებელმა მოძრაობამ, მათ შორის თურქეთის მხარდაჭერილმა მოძრაობებმა, დაიკავეს სტრატეგიული ტერიტორიები მთელი ქვეყნის მასშტაბით, მათ შორის ჩრდილოეთ რეგიონები თურქეთის საზღვრის მიმდებარედ და ასევე სამხრეთ სირიაში.

2017 წელს HTS გამოცხადდა გაერთიანების შესახებ სხვა რეგიონალურ ჯგუფებთან და კონტროლი მოიპოვა იდლიბის პროვინციაზე. ამით კი შექმნა იქ პროტო-სახელმწიფოებრივი ერთეული. ამ ტერიტორიებზე სამოქალაქო მმართველობა შეიქმნა.

HTS -ის ხელმძღვანელმა ჯულანმა საჯარო გამოსვლებისას განაცხადა, რომ დაიცავდა რელიგიური უმცირესობის წარმოამდგენლებს, მათ შორის ქრისტიანების უფლებებსაც. მისი თქმით, მოქალაქეები უნდა გაერთიანდნენ „თავისუფალი სირიის სახელმწიფოს“ დასაცავად.

შეტევა დაიწყო ჩრდილო-დასავლეთის პროვინცია იდლიბში და სწრაფად გავრცელდა სამხრეთით, შეტევამ მოიცვა ძირითადი ქალაქები და დამასკოსკენ მიმავალი მაგისტრალები. აჯანყებულთა ძალებმა აიღეს კონტროლი დედაქალაქის მახლობლად მდებარე სტრატეგიულ ტერიტორიებზე, რასაც მოყვა სირიის არმიის უკან დახევა ან დანებება. გავრცელებული ინფორმაციით, სირიის უფროსი ოფიცრები დეზერტირობდნენ, სამოქალაქო ტანსაცმელი ჩაიცვეს და დედაქალაქიდან გაიქცნენ.

ჯულანის თქმით, პრემიერ-მინისტრი მუჰამედ ღაზი ალ-ჯალალი თანამდებობაზე დარჩება ხელისუფლების ოფიციალურ გადაცემამდე. თავის ვიდეომიმართვაში ჯალალიმ ასევე განაცხადა, რომ მზად არის იმუშაოს გარდამავალ მთავრობასთან, მაგრამ არ უხსენებია თუ რა ბედი ეწევა ასადის. სირიის ადამიანის უფლებათა ობსერვატორიის ცნობით, რომელიც კონფლიქტს აკვირდება, დიქტატორი დამასკოდან გაფრინდა და ქვეყანა დატოვა.

გაქცევამდე, ასადმა ბოლო ძალისხმევა გამოიჩინა ძალაუფლების შესანარჩუნებლად, მათ შორის არაპირდაპირი დიპლომატიური თავდასხმები შეერთებულ შტატებსა და არჩეულ პრეზიდენტ დონალდ ტრამპზე, იტყობინება Bloomberg.

სხვადასხვა წყაროს მიხედვით, ასადის რეჟიმი მზად იყო მოლაპარაკებისთვის, რომელიც მას საშუალებას მისცემდა საზღვარგარეთ უსაფრთხო თავშესაფრის უზრუნველსაყოფად. არაბთა გაერთიანებული საამიროების შუამავლობით, ასადმა შესთავაზა შეერთებულმა შტატებს, რომ შეწყვეტდა ყველა კონტაქტს ირანის მიერ მხარდაჭერილ მოძრაობებთან, მათ შორის ჰეზბოლასთან, ბრძოლის დასრულებაში დახმარების სანაცვლოდ.

თუმცა, დონალდ ტრამპმა მანამდე სოციალურ ქსელებში ისაუბრა სირიაში არსებულ ვითარებაზე და აღნიშნა, რომ სირია ქაოსია და ის არ არის მათი ქვეყნის მოკავშირე. „ამ კონფლიქტთან შეერთებულ შტატებს საერთო არაფერი უნდა ჰქონდეს. ეს ჩვენი ომი არ არის. დაე, ყველაფერი თავის გზით წავიდეს, არ ჩაერიოთ!“ - განაცხადა აშშ-ს ახლად არჩეულმა პრეზიდენტმა.

ამ მოვლენების ფონზე სიონისტურმა ისრაელმაც გამოაცხადა სირიის კონფლიქტში ჩაურევლობის შესახებ, ერაყმა კი ალ-ქაიმის სასაზღვრო პუნქტი დახურა და საზღვრის უსაფრთხოება გაამკაცრა.

ციხეები

ცალკე ეპიზოდია ასადის რეჟიმის პატიმრების გათავისუფლება. ხალხის განთავისუფლება გახდა რეპრესიული მანქანის განადგურების ყველაზე მნიშვნელოვანი სიმბოლო, რომელზედაც ასადების მმართველობა დაფუძნებული იყო. ციხე იყო სისასტიკისა და განსხვავებული აზრის ჩახშობის პერსონიფიკაცია.

ამბოხებულებმა, რომლებმაც დაიპყრეს სირიის ძირითადი ქალაქები, გამოავლინეს დაკავების ცენტრების ბნელი საიდუმლოებები. ერთ-ერთი ასეთი ადგილი იყო სედნაის სამხედრო ციხე, რომელიც ცნობილია თავისი სადისტური წამების რეჟიმით. ინტერნეტში გავრცელებულმა ვიდეომ დააფიქსირა მომენტი, სადაც ჩანს, რომ ათეულობით პატიმარმა სედნაის ციხე ააფეთქა და ღამით ციხე დატოვეს.

დამასკოდან 30 კილომეტრში მდებარე ეს ციხე რეჟიმის არაადამიანურობის სიმბოლოდ იქცა. აღნიშნულ ციხეში ხვდებოდნენ ის ადამიანები, ვინც დიქტატურის წინააღმდეგ მიდიოდნენ. სხვა ციხეების ჯოჯოხეთში გავლილ პატიმრებსაც სედნაიში უშვებდნენ, სადაც მათ გაუსაძლისი საცხოვრებელი პირობები და სისტემატური წამება ელოდათ. იქ პატიმრებს სასტიკად სცემდნენ, აშიმშილებდნენ და გაუსაძლის პირობებში ჰყადათ. ციხე გამოვლილები კი სამუდამოდ ატარებდნენ ფიზიკურ და ფსიქოლოგიური ტრავმის ნაწიბურებს.

უფლებადამცველი ჯგუფების ცნობით, 2011 წლიდან სირიაში სულ მცირე 100 000 ადამიანი პატიმრობისას იძულებით გაუჩინარდა ან მოკლეს.

პატიმრების მასობრივი გათავისუფლება გახდა სიმბოლური გასაღები არა მხოლოდ რკინის გისოსების, არამედ თავად რეჟიმის განადგურების, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში აფერხებდა სირიელების თავისუფლებას.

ისტორიული მომენტი

ბაშარ ალ-ასადის დამხობა სირიისთვის ისტორიული მომენტი იყო, რაც რეგიონში ყველაზე ხანგრძლივი ავტორიტარული რეჟიმის დასასრულის სიმბოლო იყო.

თუმცა, ბევრისთვის ის, რაც სირიაში ხდება, არის როგორც სიხარულის მიზეზი, ასევე მსხვერპლისა და დანაკარგის მარადიული შეხსენება. ბევრის გვარი, ვინც გაუჩინარდა ციხეებში, დაივიწყეს და მათი ტანჯვა მოწმეებისა და აღიარების გარეშე დარჩა.

დღეს, როცა ასადის რეჟიმის დაცემა რეალობად იქცა, ამის მიუხედავად ზოგიერთი დასავლელი ექსპერტი ამ დამარცხებას აღიქვამს არა დიქტატურის დასასრულს, არამედ როგორც „ექსტრემისტების“ ტრიუმფად. მათი თქმთ, ამან შეიძლება გამოიწვიოს შემდგომი ძალადობა, მათ შორის ქრისტიანების, ალავიტების და სხვა უმცირესობების მიმართ.

თუმცა, ბრძოლის ველზე გამარჯვების შემდეგ, აჯანყებულებმა სირიისთვის ახალი ეპოქის დასაწყისი გამოაცხადეს და მოსახლეობას დაპირდნენ, რომ „გვერდს აუვლიდნენ ბნელ წარსულს“ და „მომავლის ახალ ჰორიზონტს“ გაუხსნიდნენ.

წყარო: https://www.trtrussian.com/politika/novaya-siriya-asad-ubezhal-18241305