აგვისტოს ომიდან ორი წლის შემდეგ ქართული პოლიტიკური სპექტრი იმაზეც ვერ თანხმდება, შეიძლებოდა თუ არა ამ ომის თავიდან აცილება. თუ ერთნი ამ დამანგრეველი ომის შედეგებიდან გამომდინარე, მიხეილ სააკაშვილს საქართველოს კონსტიტუციის დარღვევაში ადანაშაულებენ, რამაც მშვიდობიანი მოსახლეობის მსხვერპლი და სამოქალაქო ობიექტების განადგურება გამოიწვია, რის გამოც, მის დასჯას მოითხოვენ, მეორენი ფიქრობენ, რომ სამწუხაროდ, ჩვენ არ გვაქვს იმის ფუფუნება, რომ სააკაშვილის გასამართლება მოვითხოვოთ, რადგან ეს ნებისმიერ შემთხვევაში, ქვეყნის ინტერესებს დააზარალებს. მესამენი კი საკითხს სულ სხვაგვარად აყენებენ და ფიქრობენ, რომ ყველა ის ბრალდება, რომელსაც ხელისუფლებას ოპოზიციური სპექტრი უყენებს, აბსურდულია და პოლიტიკური ქულების დაგროვებაზეა გათვლილი. სინამდვილეში, ხელისუფლების ერთადერთი დანაშაული მისი უუნარობაა, რომ ცხინვალის რეგიონში კონსტიტუციური წესრიგი ვერ აღადგინა.
რუსულ–ქართულ ომთან დაკავშირებით საერთაშორისო საზოგადოება უკვე გაეცნო ჰაიდი ტალიავინის დასკვნას, სადაც საქართველო, ძირითადად, პირველი გასროლის გამოა დადანაშაულებული. ახლა კი საქმეს გაეროსთან არსებულ ჰააგის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო იძიებს, რომლის მიზანი კაცობრიობის წინაშე ჩადენილი დანაშაულის გამოვლენაა, თუ ასეთს მართლა ჰქონდა ადგილი. რით დასრულდება გამოძიება რთული სათქმელია, მაგრამ სამხედრო ექსპერტი გიორგი თავდგირიძე დარწმუნებულია, რომ ქართულ მხარეს ამ ომში არავითარი დანაშაული არ მიუძღვის და ამის არცერთი დამადასტურებელი დოკუმენტი არ არსებობს.
თუმცა, რას ფიქრობს ამ ომზე და რატომ, ამას ინტერვიუდან შეიტყობთ, რომელიც პრესა.გემ გიორგი თავდგირიძესთან ჩაწერა.
აგვისტოს ომიდან ორი წლის შემდეგაც კი საზოგადოებამ ვერ გაიგო უნდა ეძებოს თუ არა ქვეყნის შიგნით დამნაშავე, რადგან შესაძლოა, ამან ქვეყნის ინტერესები დააზარალოს. თუმცა, ზოგს მილოშევიჩის შემთხვევა მოჰყავს არგუმენტად და მიიჩნევს, რომ საზგადოებამ თავად არ გამიჯნა ერთმანეთისგან ქვეყანა და კონკრეტული დამნაშავეები, ქვეყნის ინტერესებს ეს უფრო დააზარალებს. თქვენ რას ფიქრობთ?
– ეს დამოკიდებულება, რომ აგვისტოს ომის დროს თითქოს, რაღაც დანაშაული ჩავიდინეთ აბსურდულია. მოდი, ვიყოთ თანმიმდევრულები, პირველ რიგში, ჰააგაში ასამართლებენ სამხედრო დამნაშვეებს. მილოშევიჩის შემთხვევაში ადგილი ჰქონდა მასობრივ მკვლელობებს, როცა მილოშევიჩი ან, სხვა ცალკეული გენერალი იძლეოდა განკარგულებებს და მშვიდობიანი მოსახლეობის ჟლეტა ხორციელდებოდა. რაც შეეხება სამხედრო დანაშაულს, ისევე, როგორც კრიმინალურ დანაშაულს, მასაც აქვს ცალკეული გამოვლინება და ჩვენ თუ გადავხედავთ რაც ხდებოდა 2007 წლის აგვისტოში, იქ სამხედრო დანაშაული არ ჩანს. ქართული მხრიდან არც მშვიდობიანი მოსახლეობის ჟლეტა, არც ტერიტორიების წმენდა და არც სამშვიდობო ობიექტების მიზანმიმართული დაბობმბვა ყოფილა.
რაც შეეხება ქართულ პოლიტიკურ სპექტრს, მათ მიაჩნიათ, რომ ცხინვალის რეგიონში განხორციელებული სამხედრო მოქმედებები იყო პრობლემა. ამ დროს, სამხედრო მოქმედებები ემსახურებოდა კონსტიტუციური წყობის აღდგენას. ცოტა ხნით თავი დავანებოთ, რომ ხელისუფლებას არ უყვარს ამ თემის გახსენება, მაგრამ რას ნიშნავს კონსტიტუციური წყობის აღდგენა? ეს არის წმინდათაწმინდა მოვალეობა ნებისმიერი ხელისუფალის, ხოლო პოლიტიკური სპექტრის და საზოგადოების მოვალეობაა, რომ ხელისუფლების ეს მოქმედება იყოს მხარდაჭერილი. თუ ამ მოქმედების შიგნით, ვინმემ თუ რაიმე კონკრეტული დანაშაული ჩაიდინა, ეს უნდა იყოს კონკრეტული კვლევის საგანი და ეს არ ეხება სახელმწიფოს მიერ გატარებულ ღონისძიებას.
დიდი ბრიტანეთი და ესპანეთი სეპარატისტების წინააღმდეგ სხვადასხვა ტიპის ღონისძიებას ახორციელებენ და ხშირ შემთხვევაში, ამაში მონაწილეობას იღებენ, არა მხოლოდ პოლიციური დანაყოფები, არამედ სამხედრო ქვედანაყოფები, იმისდა მიხედვით, რა მასშტაბის იყო ოპერაციები. ამიტომ, საქართველოს მხრიდან, ცხინვალში სეპარატისტული ბანდფორმირებების განადგურება არ შეიცავს დანაშაულის ნიშნებს და ქართული მხარე არ შეიძლება ჩაითვალოს ომის გამჩაღებლად. წინააღმდეგ შემთხვევაში გამოდის, რომ რუსულ ორმაგ სტანდარტს ვამკვიდრებთ, თითქოს, რუსეთის მხრიდან საქართველოს ტერიტორიაზე შემოსვლა და მოქმედება არის სამართლიანი, რადგან მშვიდობას ემსახურება ამ რეგიონში, ხოლო საქართველოს მხრიდან სეპარატისტული ბუდის ლიკვიდაცია, რატომღაც, მილიტარიზმად და ომის გამჩაღებლობად ითვლება. ეს არის რუსული სტანდარტი.
ჩვენი სტანდარტი უნდა იყოს ერთი – ჩემს ტერიტორიაზე, ნებისმიერი პირი ან პირთა ჯგუფი, რომელიც ხელს უშლის სახელმწიფოს განვითარებას ექვემდებარება დასჯას. დასჯის რა ფორმა იქნება გამოყენებული, ეს საქართველოს ხელისუფლების გადასაწყვეტია და შემდეგ, უკვე, შედეგის მიხედვით შეიძლება საზოგადოებამ იმსჯელოს და დააყენოს პოლიტიკური ძალის პასუხისმგებლობის საკითხი. პასუხისმგებლობა შეიძლება იყოს ორმაგი – თუ ხელისუფლებამ დაარღვია საქართველოს კანონმდებლობა, პასუხისმგებლობა შეიძლება იყოს იურიდული, ან თუ შედეგი დადგა ისეთი, რომელიც არ უნდა დამდგარიყო, ამ შემთხვევაში, შესაძლოა დადგეს ხელისუფლების პოლიტიკური პასუხისმგებლობის საკითხი, ეს კი ნიშნავს ხელისუფლების გადარჩევას და სხვა პოლიტიკური ძალის მიმართ ნდობის გამოცხადებას.
ეს არის აგვისტოს ომის შეფასების მთელი ანატომია, ხოლო რაც შეეხება “არ ვეძებოთ დამნაშავეები”… რას ჰქვია, დამნაშავეები არ უნდა ვეძებოთ?! ჩვენმა პრეზიდენტმა გამოაცხადა ნულოვანი ტოლერატობა ნებისმიერი კრიმინალის მიმართ და მას არ უთქვამს, რომ ეს კრიმინალები აუცილებლად „ნაციონალურ მოძრაობის“ გარეთ უნდა ვეძებოთ. თუ ვინმემ რამე დანაშაული ჩაიდინა, ის უნდა დაისაჯოს, მაგრამ რაც შეეხება ქართულ სახელმწიფოს, მას არანარი დანაშაული არ ჩაუდენია. ერთადერთი, რაშიც შეიძლება ხელისუფლება დავადანაშაულოთ, ეს არის მისი უუნარობა მოიგოს საინფორმაციო ომი.
ხელისუფლებას დანაშაულად უთვლიან, რომ მან გაციელბით ადრე დაიწყო საომარი მოქმედებები, ვიდრე ოფიციალურად გაცხადდა და ვინაიდან მოსახლეობა არ იყო გაფრთხილებული, ამან გამოიწვია მშვიდობიანი მოსახლეობის მსხვერპლი. საუბარია ასევე ორივე მხარის მიერ, კასეტური ბომბების გამოყენებაზე, რამაც ასევე მშვიდობიანი მოსახლეობის მსხვერპლი გაზარდა.
– მაშინ ასე დავსვათ კითხვა – ვინ გამოიძია და სად არის დაფიქსირებული, რომ მოხდა მშვიდობანი მოსახლეობის მასობრივი დაღუპვა? თუ ჩვენ არ ჩავთვლით კადრებს, სადაც ჩანდა გრადის გასროლები და „რუსთავი–2“ აცხადებდა, რომ ცხინვალი იბომბებოდა, რუსული პროპაგანდის გარდა, არსად დასტურდება, რომ ცხინვალში იყო მოსახლეობის მასობრივი მსხვერპლი. რაც შეეხება ცალკეულ შემთხვევებს, მშვიდობიან მდგომარეობაში, უბედურ შემთხვევების დროს იღუპება ადამიანები და გამორიცხული არაა, რომ დაზარალდა მშვიდობიანი მოსახლეობა.
მოსახლეობის წინასწარი გაფრთხილება კი, როგორც წესი, მოითხოვება მაშინ, როცა ერთი სახელმწიფო მეორე სახელმწიფოს ომს უცხადებს. რაც შეხება სახელმწიფოს შიგნით ანტიტერორისტულ, ანტისეპარატისტულ ან, ანტიკრიმინალურ ოპერაციას, ის შეიძლება დაიწყოს გაუფრთხილებლად, იმის მიუხედავად, რა იქნება გამოყენებული. ქვედანაყოფის მეთაურები კი ისე არიან მომზადებულები, რომ მათ იციან, როგორ იმოქმედონ, რათა მშვიდობიანი მოსახლეობა არ დაზარალდეს. ამას, რა თქმა უნდა, საბჭოთა გენერლები არ ცნობენ, რადგან მათთვის მთავარი იყო მასიური ცეცხლი მოწინააღმდეგის მხრიდან და რუსული პროპაგანდა დღესაც ადასტურებს, რომ თუ გასროლა ნებისმიერი ქალაქის ან სოფლის მიმართულებით ხდება, რატომღაც ეს არის მშვიდობიანი მოსახლეობის მიმართ გასროლა. იყო თუ არა მშვიდობიანი მოსახლეობის მიმართ სროლა, ეს იზომება შედეგით. შედეგიდან გამოდინარე კი, კიდევ ერთხელ ვამბობ, რომ არც ერთი გამოძიებით არ დასტურდება, რომ მოხდა მშვიდობიანი მოსახლეობის მასობრივი განადგურება.
ტალიავინის კომისიის დასკვაში „პირველ გასროლაზე“ პასუხისმგებლობა ქართულ მხარეს ეკისრება, არც ამას აქვს მნიშვნელობა?
– მე ტალიავინს ვკითხავდი, საიდან ითვლება პირველი გასროლა? იქედან როცა პირველი დენთი გამოიგონეს და გაისროლეს? ის, რაზეც იმ დასკვნაშია საუბარი, არ ნიშნავს პირველ გასროლას. პირველი გასროლა და ოპერაციის დაწყება იზომება ბრძანებებით. სხვა დანარჩენი არის პროვოკაცის შემადგენელი ნაწილი. პროვოკაციები კი შეიძლებოდა ყოფილიყო საზღვარს აქედან და იქიდან. სამხედრო მოქმედებების დაწყება კი არის სახელმწიფოს მიერ გატარებული ოპერაცია, რომელიც არ იზომება პირველი, ან ოცდამეერთე გასროლით. საერთოდ, ომი არ იწყება გასროლით, ომი იწყება მანევრით, როცა ქვედანაყოფები გამოდიან დისლოკაციის ადგილიდან საბრძოლო რაიონში.
ტალიავინმა მხატვრულად აღწერა ეს „პირველი გასროლა“, მაგრამ ვინ გაზომა და დაადგინა, რა ითვლება პირველ გასროლად? იქ გასროლა მიმდინარეობდა ერთი თვის განმავლობაში – 7 აგვისტომდე და რატომ ისინი არ ჩაითვალა პირველ გასროლად? რატომღაც, ჩვენი პოლიტიკური სპექტრი აპელირებს ამ პირველი გასროლით და ამას არქმევენ მოქმედების დაწყებას. მოქმედება კი დაიწყო 2008 წლის აპრილში, როცა რუსებმა მოქმედება დაიწყეს საქართველოს ტერიტორიაზე აფხაზეთში და, როცა იქ ქვედანაყოფები, სავარაუდოდ, აგრესიის გასაფართოვებლად შეყავდათ. ასე რომ, პირველი მოქმედება დაიწყეს რუსებმა და, როცა ქმედება იწყება, იქ უკვე როდის მოხდება პირველი გასროლა, ეს არის მეორე და მესამეხარისხოვანი.
თქვენ ამბობთ, რომ ქართული მხრიდან ჩადენილი დანაშაული არ იკვეთება… მაშინ, რას შეიძლება ველოდოთ ჰააგიდან?
– მე შემიძლია დარწმუნებით ვთქვა, რომ ქართული მხრიდან დანაშაული არ ყოფილა ჩადენილი. ქართული შენაერთები და დანაყოფები ისე მოქმედებდნენ, რომ დანაშაული არ ჩაუდენიათ. რაც შეეხებათ რუსებს, საბრძოლო მოქმედებების არეალში, მე ვფიქრობ, რომ მათ დანაყოფებსაც კაცობრიობის წინაშე დანაშაული არ ჩაუდენიათ თუ არ ჩავთვლით მშვიდობიანი ქალაქების დაბომბვას, საავიაციო შტურმს, რომელსაც მოყვა სამოქალაქო მსხვერპლი. რაც შეეხება ოსურ ბანდფორმირებებს, მათ უამრავი კრიმინალური დანაშაული აქვთ ჩადენილი, რასაც ჰქვია ყაჩაღობა, მკვლელობა, გაუპატიურება და ა.შ. ეს იყო კაცობრიობის წინაშე ჩადენილი დანაშაული, როცა ისინი მასობრივად წმენდდნენ ქართულ სოფლებს ქართველი მოსახლეობისგან. ასე რომ, აქ არანაირი კოსოვოს პრეცედენტი არ ყოფილა, რაზეც რუსეთი აპელირებს, და რატომღაც, ზოგიერთი ქართველო პოლიტიკოსიც მხარს უბამს.
ამ ორი წლის განმავლობაში, ხელისუფლების მიმართ საკმაოდ მძიმე ბრალდებებს ვისმენდით, მაგრამ რა გამოდის, რომ ხელისუფლებას ამ ომში არავითარი პასუხისმგებლობა არ ეკისრება?
– ხელისუფლების მიმართ მაშინაც და ახლაც, მე კრიტიკულად ვიყავი განწყობილი, რადგან მათ ვერ დაგეგმეს ოპერაცია და რაც დაგეგმეს, ის ვერ განახორციელეს. აქ ლაპარაკია უუნარობაზე, შეიარაღებული ძალების ვერმართვაზე, დროზე ადრე კაპიტულაციის გამოცხადებაზე, როცა შეიარაღებული ძალები ჯერ კიდევ ბრძოლისუნარიანი იყო. ხელისუფლება საკუთარი ხალხის წინაშე დამნაშავეა, რადგან ის უუნაროა და კაპიტულანტური გადაწყვეტილება მიიღო.
რაც შეეხება პოლიტიკურ სპექტრს, მათ აქვთ ერთი პრობლემა – მათ არ იციან სამხედრო სფერო. სახელმწიფოს მართვაში უნდათ მოსვლა, მაგრამ მათ ავიწყდებათ, რომ სახელმწიფოს მართვისთვის აუცილებელია ორი – ეკონომიკური და სამხედრო უსაფრთხოების სფეროების ცოდნა. შესაბამისად. მათ, როცა არ იციან სინამდვილეში რა და როგორ ხდება, აქედან გამომდინარე, ხდება სპეკულირება ყველაფერზე. ფაქტიურად ეს არის ყაყანი, რომელსაც არ აქვს ზუსტად განსაზღვრული სამიზნე, მკაფიოდ ჩამოყალიბებული პრობლემატიკა და ყაყანი რჩება ყაყანად. ანუ, ჩვენი პოლიტიკური სპექტრი ყაყანებს და სხვა არაფერი.
კიდევ ერთი ბრალდება, რომელიც ხელისუფლების მისამართით ისმის, ომის თავიდან აცილების შესაძლებლობა იყო, თქვენი აზრით ეს ბრალდებაც უსაფუძვლოა?
– უსაფუძვლოა თავად ბრალი, ხელისუფლებას ბრალს უყენებენ იმაში, რაშიც არ უნდა უყენებდნენ. შევარდნაძის ხელისუფლება იმიტომ მოყირჭდა საქართველოს მოსახლეობას, რომ იყო უუნარო და არაფრისმაქნისი. ხელისუფლებას ის უნდა მოვთხოვოთ, რომ როცა ომია საჭირო შეიარაღებული ძალები უნდა გამოიყენოს, ხოლო როცა არ არის საჭირო არ გამოიყენოს. მაგრამ, „რატომ დაიწყე ომი“ – ეს ბრალდება არის აბსურდი.
მეორე საკითხია, რატომ დაიწყე ომი, როცა შენ ამისთვის მზად არ იყავი? ისრაელში, როცა პოლიტიკური კრიზისი იწყება, ოპოზიცია ისრაელის ხელისუფლებას ბრალს იმისთვის კი არ უყენებს, რომ რატომ მიიღე ომის დაწყების გადაწყვეტილება და რატომ დაბომბე ტერორისტული რაიონიო, არამედ, რომ მისი ოპერაცია იყო წარუმატებელი.
აქაც, ოპოზიციური სპექტრი ხელისუფლებას ბრალს იმაში უნდა უყენებდეს, რომ მას არ შესწევს ძალა დაგეგმოს ოპერაცია და მან ვერ აღადგინა კონსტიტუციური წესწრიგი. ეს არის ქართული ტერიტორიები, არავითარი აფხაზი და ოსი ძმები მე არ ვიცი. არანაირი აფხაზური და ოსური ტერიტორია ეს არ არის და ამ ტერიტორიებზე საქართველოს იურისდიქციის გავრცელება არის ნებისმიერი ხელისუფლების მოვალეობა.
ანუ, ამ ომში საქართველოს ხელისფლების ერთადერთი დანაშაული მისი უუნარობაა?
– დიახ, და რომ მან ვერ დაგეგმა ოპერაცია და დაწყებული ოპერაცია შეწყვიტა შუა გზაზე. სწორედ ამის გამო გვაქვს უაზრო მსხვერპლიც. როცა გეგმავ სამხედრო ოპერაციას, ეს უნდა გააკეთო მაშინ, იქ და იმ დროს, როცა შენ გაწყობს და უნდა იყო დარწმუნებული, რომ ეს ოპერაცია იქნება წარმატებული და ბოლომდე მიყვანილი.
