საზოგადოებრივი მაუწყებლის თემა არჩევნების მოახლოებასთან ერთად კვლავ დაიძაბა. „საზოგადოებრივი მაუწყებლის“ სამეურვეო საბჭოს წევრთა განცხადების მიხედვით, 6 თვის წინ როდესაც გიორგი ბარათაშვილს უნდობლობა გამოუცხადეს. ამის მიზეზი არხის ახალი ამბების დეპარტამენტის უფროსის, ხათუნა ბერძენიშვილის თანამდებობიდან გადაყენება იყო. მაშინ ბარათაშვილმა საბჭოს გადაწყვეტილება სასამართლოში გაასაჩივრა, სასამართლომ მისი საჩივარი დააკმაყოფილა. 6 თვის შემდეგ საბჭომ ხელმეორედ განიხილა გიორგი ბარათაშვილის საკითხი, უნდობლობა გამოუცხადა და თანამდებობიდან გადააყენა.

საჭოს წევრთა განცხადებით, გიორგი ბარათაშვილმა სამეურვეო საბჭოს, მოთხოვნის მიუხედავად, 2013-2014 წლის საინფორმაციო ბადე და ფინანსურად დასაბუთებული პროგრამული აღწერილობა არ წარუდგინა. საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეთვალყურეო საბჭოს კითხვები ინგა გრიგოლიას გადაცემასთან დაკავშირებითაც აქვს. უცნობია დავით პაიჭაძისა და ეკა კვესიტაძის საავტორო გადაცემების ბედი. 

რატომ არ მთავრდება პრობლემები საზოგადოებრივ მაუწყებელში და რატომ ვერ მიიღო საზოგადოებამ ის ტელევიზია, რომელიც ელემენტარულ სტანდარტებს დააკმაყოფილებს? ამ თემაზე ექსპერტი რამაზ საყვარელიძე გვესაუბრება.

ბატონო რამაზ, არასამთავრობოები აცხადებენ, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი პოლიტიკური თამაშების ადგილად არ უნდა იქცეს. რამდენად გააჯანსაღებს ასეთი მოწოდებები პირველ არხზე შექმნილ მდგომარეობას, რადგან არაერთი განცხადება და მოწოდება გვახსოვს, როგორც არასამთავრობო სექტორისგან ასევე პოლიტიკოსების მხრიდანაც, მაგრამ საზოგადოებრივ მაუწყებელზე არაფერი შეცვლილა...

- განცხადებები არ წყვეტს პრობლემას. რამდენი საუკუნეა, ადამიანი მოუწოდებს თავის გვერდზე მყოფს, ბოროტებას ნუ გააკეთებო, მაგრამ მოგეხსენებათ, ეს მოწოდებები არც თუ ისე ქმედითია. ზოგადად, მდგომარეობა პირველ არხზე უდავოდ იმსახურებს ყურადღებას, უდავოდ პოლიტიზირებულია პირველი არხი და თან იმაზე მეტად, ვიდრე საზოგადოებრივი მაუწყებელი უნდა იყოს.

ეს გამოიხატება ბევრ ისეთ დეტალში, როგორიცაა, მაგალითად ვიღაცის გათავისუფლება ან დანიშვნა პოლიტიკური მოსაზრებებით, ეთერისთვის ბრძოლა, აშკარად მიკერძოებული ჟურნალისტებისთვის გზის გახსნა, როცა სხვა ჟურნალისტები პრაქტიკულად არ ფიგურირებენ. არ მგონია, ამ ყველაფერს მოწოდებებით ეშველოს.

უნდა დადგეს ამ არხის თავიდან აგების საკითხი, იმიტომ, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია, ჩვენს მდგომარეობაში მყოფ ქვეყანას ჰქონდეს საზოგადოებრივი მაუწყებელი. “ჩვენს მდგომარეობაში” ვგულისხმობ იმას, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი პოლიტიზირებისა და ტენდენციური ინფორმაციისგან იცავს ხოლმე მაყურებელს და ეს გვჭირდება სწორედ, ამისი დეფიციტი საკმაოდ საგრძნობია.  

უნდა შეიცვალოს დაკომპლექტების წესი, რადგან არსებული წესი შემუშავებულია მაშინ, როდესაც ხელისუფლება დაინტერესებული იყო საზოგადოების მანიპულირებით და ალბათ გულუბრყვილობა იქნება, ვიფიქროთ, რომ დაინტერესებული ხელისუფლება ისეთ წესს არ შექმნიდა, რომელიც მას აწყობდა.

ბუნებრივია, ასეთი წესია, და ის თუ არ შეიცვლება, არაფერი გამოვა და არასამთავრობოებიც დიდ სიკეთეს გააკეთებენ, თუკი პირველი არხის შიგნით არსებული წესების ერთობლიობას მოუვლიან და მოაწესრიგებენ, შემდეგ კი შესთავაზებენ სახელმწიფოს ამ, უკვე მოწესრიგებული ვარიანტის გატარებას. სხვა ყველაფერი ვფიქრობ, უშედეგო იქნება.

ფაქტობრივად, ეს არის განცხადებები იმის თაობაზე, რომ არ მოგვწონს მაუწყებელი იმის გამო, რადგან ის პოლიტიზირებულია. სხვას ხომ არაფერს შეიცავს ეს განცხადებები?!

იქამდეც, ვიდრე საზოგადოებრივ მაუწყებლად გადაკეთდებოდა და მას შემდეგაც, პირველი არხი ყოველთვის იყო და არის კრიტიკის საგანი. თითქოს მოიძებნება გამოსავალი და შემდეგ აღმოჩნდება, რომ ამ არხზე არაფერი არ შეცვლილა. როცა ასეთი მოცემულობა გვაქვს, ხომ არ ჯობდა, ქვეყანში ყოფილიყო მხოლოდ კერძო ტელეკომპანიები? ამას გეკითხებით იმიტომ, რომ საზოგადოებრივი მაინც ყოველთვის კერძო ტელეკომპანიის მსგავსად, კერძო პოლიტიკური ძალის ინტერესების გამტარებლად გვევლინება, თანაც მსგავსი მოსაზრება საზოგადოებაშიც რამდენჯერმე გაისმა...

- გლეხმა ძროხას თუ ვერ მოუარა და გაყიდა, მერე ხომ მშიერი დარჩება? პრობლემის გადაჭრის ორი გზაა - თავი თუ გტკივა, ან წამალი უნდა დალიო, ან მოიჭრა და გადააგდო. ძალიან ხშირად ამ მეორე გზას ვიყენებთ ხოლმე, როგორც პრობლემის გადაჭრის მეთოდს და არ მგონია, ეს სწორი იყოს.

თავის დროზე მეც ვმუშაობდი საზოგადოებრივი მაუწყებლის კანონმდებლობის თემაზე. ერთი პოლონელი ექსპერტი გვყავდა მოწვეული, ძალზე საინტერესო და კოლორიტიული პიროვნება, რომელიც ამბობდა, აუცილებელია, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებელი გვქონდესო. ჩვენ, პოლონელებს, საზოგადოებრივი მაუწყებელი გვჭირდება იმისთვის, რომ მაგალითად, მსოფლიოში უზარმაზარი კაპიტალი ტრიალებს და თუ საზოგადოებრივი მაუწყებელი არ გვექნება და მხოლოდ კერძო ტელეკომპანიები იარსებებს, ვერ მოვახერხებთ საინფორმაციო სივრცის დაცვას ამ კერძო ტელეკომპანიებისგან, ხოლო ვინ აღმოჩნდება ამ ტელევიზიის რეალური განმკაგველი, ვერ გავიგებთო.

კიდევ უარეს სიტუაციაში ვართ ჩვენ. პოლონელებს რუსეთის შიში უფრო ნაკლებად აქვთ, უფრო ევროპა და ამერიკა იგულისხმებოდა. ჩვენ, სამაგიეროდ, უფრო რუსეთის შიში გვაქვს და მარტო კერძო ტელეკომპანიების იმედად რომ დავტოვოთ ჩვენი საინფორმაციო სივრცე, მერე ერთ მშვენიერ დღეს შეიძლება აღმოჩნდეს, რომ მთელი ეს სივრცე იმუშავებს სხვა ქვეყნის ინტერესებზე - ესაა პრობლემა.

ერთი პარტიის სამსახურში რომ არის საზოგადოებრივი მაუწყებელი, ეს ნაკლები პრობლემაა?

-კომუნისტებიდან მოყოლებული, პირველი არხი ყოველთვის მმართველი პარტიის ინტერესებს იცავდა.

თუმცა „მაუწყებლის“ პარტია უკვე აღარ არის სახელისუფლებო... დროთა განმავლობაში როგორც წესი, მოქმედი ხელისუფლებაც შეეცდება, რომ ყოფილი ხელისუფლება ჩააჩოჩოს და თვითონ გახდეს დომინანტი და ეს გრძელდება დაუსრულებლად...

- კიდევ ერთ ანალოგიას მოვიყვან. ბევრი წელია, არჩევნებს ვატარებთ და წესიერი არჩევნების ჩატარება ვერ მოგვიხერხებია, ხან სიები არ გვივარგა და ა.შ. მაგრამ იმას ხომ არ ვამბობთ, არჩევნები გავაუქმოთ და პრეზიდენტის თანამდებობა მემკვიდრეობით გადაეცესო. ანუ, ველოდებით, როდის მოვა ის პოლიტიკური ძალა, რომელიც დაინტერესებული იქნება ამ მექანიზმის დახვეწაში. ასევე, პოლიტიკური ნებაა საჭირო იმისათვის, რომ მექანიზმი დაიხვეწოს.

უბრალოდ, იმედი მაქვს, რომ ხელისუფლება, რომლის სათავეში არის ადამიანი, რომელმაც საკუთარი ტელევიზია მოიშორა, არ გამოეკიდება პირველ არხს, მაგრამ ეცოდინება თუ არა, რა უნდა ქნას - ეს სხვა საკითხია.

ეჭვი მეპარება, რომ შეიძლება ამ ხელისუფლებამ ბოროტად გამოიყენოს, მაგრამ შეიძლება არც კი ჩათვალოს საჭიროდ, რომ სჭირდება ამ არხის საკუთარი თავისთვის გამოყენება, შესაძლოა, არც მისი ყურებად ტელევიზიად გადაქცევა ჩათვალოს საჭიროდ და გაწიროს სიკვდილისთვის... აი, მაშინ ის ხიფათი წამოიწევს, რომელზეც უკვე ვილაპარაკეთ. ისევე როგორც არჩევნების თემასთან დაკავშირებით, ამ შემთხვევაშიც მექნიზმებია შესამუშავებელი.

არჩევნებამდე დიდი დრო აღარ არის დარჩენილი და, ბუნებრივია, არხის გადაწყობის მექანიზმების შემუშავება ვერ მოესწრება. მოგეხსენებათ, მედია არის ხელისუფლებისა და საზოგადოების კომუნიკაციის საშუალება. მით უმეტეს, წინასაარჩევნოდ მას დიდი როლი და ფუნქცია აქვს. ეს არის პირველი არჩევნები, რომელსაც ატარებს ეს ხელისუფლება. როგორი მოლოდინი გაქვთ, რა პოზიციას დაიკავებს პირველი არხი?

- არ მგონია, ბოლომდე ობიექტურად გაშუქდეს, თუმცა მეტი სიფრთხილით შეეცდებიან, გადაიხარონ „ნაციონალური მოძრაობის“ მიმართულებით. რაკი ნაციონალებს რეალური ძალაუფლება აღარ აქვთ, ამ არხს ის სითამამე ნამდვილად აღარ ექნება, რაც ჰქონდა ადრე. თუმცა ეს არ არის საკითხის გადაწყვეტა. საკითხის გადაწყვეტა არის ის, რომ არხი გახდეს ტელევიზია.

საუბარია პაიჭაძისა და კვესიტაძის გადაცემების ფორმატის შეცვლაზე და არასამთავრობოებიც მოუწოდებენ მაუწყებლის ხელმძღვანელობას პლურალიზმი იყოს დაცული...

- ორივეს რესპონდენტი ვყოფილვარ, თუმცა ხშირი არა - იმიტომ, რომ ნაციონალების მოსვლის შემდეგ მე იმ სიაში ვიყავი, ვინც არ უნდა მიიყვანონ პირველ არხზე. ის ხალხი, ვინც ასეთი სიებით ხელმძღვანელობდა, დღესაც არის. ორივე წამყვანს ისე მიჰყავს გადაცემა, რომ მასთან „ჭიდაობა“ გიწევს, რადგან ის კი არ აინტერესებთ, შენ რა აზრი გაქვს, არამედ ის, რომ მისმა ააზრმა გაიმარჯვოს და ეს არ არის ობიექტურობა.

ძალიან მაღალი კვალიფიკაციის არიან ორივე, მაგალითად, ძალიან მიყვარს დათო პაიჭაძე, კვესიტაძესთან მჭიდრო ურთიერთობა არ მაქვს, მაგრამ მათში ჩადებულია, რომ ჟურნალისტი ვალდებულია, რომელიღაც პოლიტიკურ პლატფორმა დაიცვას, არც მეჩვენება ეს ჟურნალისტის საქმიანობის მისაღებ ფორმულად.

ოდნავ გადავუხვიოთ თემას. თქვენი მოსაზრებები მედიასთან დაკავშირებით ყოველთვის განსაკუთრებით საინტერესოა, ამიტომ გკითხავთ - როდესაც პრემიერი აცხადებს, რომ მას კერძო ტელეკომპანიის ფლობა უხერხულობას უქმნიდა და ხურავს არხს, ამავე დროს აკეთებს განცხადებას, რომ სამოქალაქო სექტორში სერიოზულ მუშაობას აპირებს. ასეთ შემთხვევაში მედიასაშუალებას უდიდესი როლი ენიჭება. თუმცა, ივანიშვილი მას თავიდან იშორებს. თქვენი შეფასებით, რა ახსნა შეიძლება ჰქონდეს ამ ორი ფაქტის ერთობლიობას?

- სიმართლე გითხრათ, ბევრი კითხვის ნიშანი მე თვითონ გამიჩნდა, ამიტომ რომელი რომელს დაასწრებს კითხვის დასმას, საქმე ასეა. ამ შემთხვევაში თქვენ, ჟურნალისტმა დამასწარით - საზოგადოებრივ სექტორში გადასულ ადამიანს სწორედ მასმედია სჭირდება, მედია და არასამთავრიობო სექტორი ლამის პარტნიორები არიან. ისინი  საკუთარ თავს საზოგადოების სამსახურში მყოფ სტრუქტურებად განიხილავენ.

ასე რომ, პრემიერ-მინისტრობიდან თუ მიდიოდა, მეცხრე არხს რატომ ხურავდა, გაუგებარია. თუ მეცხრე არხი გაუშვა, მაშინ პრემიერ-მინისტრობიდან რატომ მიდის. თითქოს სხვადასხვა დროსა და სივრცეშია ეს ორი გადაწყვეტილება მიღებული. არადა, ამ გადაწყვეტილებებს შორის ძალიან მცირე დრო იყო, სულ რაღაც ორი კვირა.

რა თქმა უნდა, სჭირდება და აუცილებელია მისთვის, შესაძლოა ვერ ხვდება ამ საჭიროებას თორემ... მე მაგალითად მიმაჩნია, რომ ქველმოქმედება, რითაც ის ცნობილი გახლავთ, უკეთესია, დაიხარჯოს მედიის ხაზით, მედიაში ჩადოს თავისი სახსრები და შექმნას ნამდვილი საზოგადოებრივი მედია, ამ სიტყვის ქველმოქმედებისეული გაგებით, როდესაც  მოგებაზე კი არ მუშაობს ტელეკომპანია, არამედ კარგ ხარისხზე. ამისი პოტენციალი აქვს ივანიშვილს, ეს ყველაფერი სხვა შემთხვევებში ალბათ ძალიან ძნელი იქნება.

მეცხრე არხის თემა „ოცნების“ გამარჯვებისთანავე გახდა აქტუალური მაშინ პასუხად ივანიშვილმა საზოგადოებას შეთავაზა ვარიანტი, რომ მეცხრე არხი თავისი ტექნიკური და ადამიანური რესურსებით შერწყმოდა პირველ არხს და შექმნილიყო ძლიერი საზოგადოებრივი მაუწყებელი. თუმცა რამდენიმე კრიტიკული შენიშვნისთანავე, ეს მოსაზრება გაქრა. თვლით შესაძლებლად, რომ ეს პროცესი განახლდეს? ანუ მეცხრე არხი დაიხურა, საზოგადოებრივზე რაღაც მოძრაობები დაიწყო, შესაძლებლად თვლით, რაღაც შეერთების მსგავსიც ვიხილოთ?

- შეერთებას, ამ შემთხვევაში არანაირი აზრი არ ექნება, იმიტომ, რომ ის, რაც მეცხრე არხის პრობლემაა, ეს ტექნიკა ნამდვილად არ არის და თუ მეცხრე არხის პრობლემა არ მოგვარდა, მივიღებთ, ცუდი შინაარსის და კარგი გამოსახულების ტელევიზიას,  რომელსაც არ ეყოლება მაყურებელი.