„როდესაც საქართველო, აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი გახდებიან ერთიანი ევროპული სივრცის წევრები, მაშინ შეიძლება საერთო სახელმწიფოზე ვიფიქროთ და ერთიანი პოლიტიკური მოდელი შევქმნათ. ყველაზე უკეთ ეს ზვიად გამსახურდიას გამოუვიდოდა, რადგან ის კარგად ხედავდა კავკასიურ პოლიტიკურ კონტურებს და ზვიად გამსახურდიამ კავკასიელი ხალხების თავის ირგვლივ გაერთიანებაც შეძლო“,- აცხადებს ანალიტიკოსი ვახტანგ მაისაია for.ge-სთან საუბარში.

თავის დროზე დასავლეთი თავად მოგვიწოდებდა რუსეთთან საერთო ენა გამოგვენახა აფხაზეთის და ცხინვალის რეგიონის დასაბრუნებლად, მაგრამ უკრაინის ომმა ყველაფერი შეცვალა. დღეს რუსეთი ტესტავს აზრს საქართველოში იმის გასარკვევად, თუ რა მოხდება ოკუპირებული ტერიტორიების დაბრუნების შემთხვევაში, დაავიწყდება თუ არა საქართველოს ხელისუფლებას და ხალხს მრავალჯერადი ოკუპაცია. რეალურად რას გამოიმეტებს საქართველოსთვის ეს „ვიგოდნიკი“ იმპერია?

- მართლაც საინტერესოა, რას გაიმეტებს რუსეთი საქართველოსთვის და რაიმე გარანტიები არსებობს თუ არა, მაგრამ ცოტა ეჭვი მეპარება, „ქართული ოცნება“ კულისებს მიღმა აწარმოებდეს კულუარულ მოლაპარაკებებს აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის დაბრუნებასთან დაკავშირებით. არა მგონია, „ქართული ოცნების“ პოლიტიკური ისტებლიშმენტი და ელიტა დაკავებული იყოს მოლაპარაკებებით იმ დაჯგუფებასთან კრემლის იერარქიაში, რომელსაც რეალურად ძალუძს მიიღოს კონკრეტული გადაწყვეტილებები და იყვნენ უშუალოდ რუსეთის პოლიტიკური კენწეროს სათავეში. ამ შემთხვევაში კლანებს ვგულისხმობ, რადგან რუსეთში არსებობს რამდენიმე სერიოზული კლანი. მაგალითად, ეს არის „სილოვიკების“ დაჯგუფება: პატრუშევი, სეჩინი, ივანოვის დაჯგუფება, ბორტნიკოვი. მეორეა სამხედროების დაჯგუფება: შოიგუს, გერასიმოვის, როგოზინის დაჯგუფება, ძმებ კოვალჩუკების დაჯგუფება, რომელიც საკმაოდ გავლენიანი ჯგუფია პუტინის კარზე, იქ ასევე გამოირჩევა მიშუსტინის დაჯგუფება, რომელსაც პრემიერის პოსტი უჭირავს, არის კიდევ ე.წ. ტექნოკრატების დაჯგუფება, რომელსაც ვოლოდინი ხელმძღვანელობს, ეს არის უფრო „ერთიანი რუსეთის“ პარტოკრატიული ტიპის დაჯგუფება. ბუნებრივია, არიან ისეთი დაჯგუფებები, რომლებიც მხოლოდ მეორე- მესამეხარისხოვან ორბიტაზე ტრიალებენ. მათ კლიენტის ფუნქცია გააჩნიათ პირველ რიგში მდგარ კლანებთან.

მოლაპარაკებების იმედი იმიტომ არ გაქვთ, რომ ეს „სილოვიკები“ და სხვა დაჯგუფებები უკრაინის ომზე არიან გადართულნი და არ სცალიათ ქართველებისთვის?

- არა მარტო ამიტომ. ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლებს შეიძლება შეხება უფრო ჰქონდეთ კლიენტისტურ კლანებთან და არა გადაწყვეტილებების მიმღებ მთავარ ლობისტურ ჯგუფებთან კრემლის კარზე. ცხადია, ე.წ. კლიენტისტური კლანების მიერ მიღებული გადაწყვეტილება არ არის საიმედო. უფრო მეტიც, ვფიქრობ, რომ შეიძლება პუტინმა არც კი შეათანხმა საქართველოს მმართველ პარტიასთან თავისი გადაწყვეტილება გინდა კულუარული და გინდა პირდაპირი კუთხით უვიზო მიმოსვლასა და ფრენებთან დაკავშირებით. ილუზორულია, თითქოს „ქართული ოცნების“ ლიდერშიპს აქვს რაიმე კავშირი და შეუძლიათ რაიმე გარანტიებით დაელაპარაკონ რუსებს. ისინი ვერავითარ გარანტიებს ვერ მიიღებენ, რადგან მათ, როგორც ჩანს, კავშირები გააჩნიათ რუსეთის მეორე, მესამე ლიგაში მოთამაშე კლანების წარმომადგენლებთან, რომლებსაც გავლენები შეიძლება ჰქონდეთ, მაგრამ არა იმდენი, რამდენიც საჭიროა აფხაზეთის და სამაჩაბლოს დასაბრუნებლად.

გულისხმობთ კარასინებს და სხვებს?

- რა თქმა უნდა, ესენი არიან კლიენტისტური, ანუ მოსამსახურე დაჯგუფებები. მეორეც, დღეს რუსეთის პოლიტიკური ისტებლიშმენტი არის სუპერ მეგა ნაციონალისტური, ფაქტობრივად, ეფუძნება კომბატანტური ჯგუფების მიმართ ინტერესს. ეს მაგონებს ცარისტული რუსეთის პერიოდში რომ იყო დაჯგუფებები, რომლებიც უფრო მეტად იყვნენ დაკავშირებულნი ბიზნესოლიგარქიულ საკითხებთან და არა მგონია, რუსეთის ბიზნესოლიგარქიულმა წარმომადგენლებმა დღეს რაიმე დათმონ. ისინი იმდენად ძუნწები და ხარბები არიან, ქართველ თავიანთ თანამოძმეებს არაფერს გადმოუგდებენ. ეს გამორიცხულია. ეს რომ ყოფილიყო ისეთივე მოდელი, როგორებიც იყვნენ ინტერნაციონალისტური, გლობალური მიზნებით შეპყრობილი ბოლშევიკები, რომლებსაც ჰქონდათ საერთო გლობალური სოციალიზმის დამყარების იდეა და შეეძლოთ ამ კუთხით მოეხდინათ საქართველოს, აფხაზეთის და ცხინვალის რეგიონის გაერთიანება, მაშინ შეიძლებოდა კიდევ რაღაც გვეფიქრა, მაგრამ დღეს ასეთი რამ წარმოუდგენელია. რუსეთის დღევანდელი ისტებლიშმენტი და ოლიგარქიული ფენა არ დათმობს აფხაზეთს ეკონომიკური და სხვა პრიორიტეტებიდან გამომდინარე. ისინი აფხაზეთსა და ოკუპირებულ ცხინვალის რეგიონს კიდევ ერთხელ ჩაებღაუჭებიან. პირიქით, რუსები ცდილობენ ოკუპირებულ რეგიონებში პოზიციები გაიმყარონ, ოკუპირებულ ცხინვალში უფრო კარგად არიან გამყარებულნი, ვიდრე ოკუპირებულ აფხაზეთში, რადგან ადგილობრივი ნაციონალისტური სეპარატისტული აფხაზური ხელისუფლება წინააღმდეგობას უწევს კრემლს, ესეც საინტერესო ფაქტია. ჩვენ თუ შევძელით აფხაზ სეპარატისტულ ხელისუფლებასთან ამ კუთხით ინტერესთა გამონახვა, რომ ერთობლივი ძალით დავიცვათ თავი რუსული ექსპანსიონიზმისგან, ეს უფრო ლოგიკური იქნებოდა.

ამაზეც მსჯელობდნენ „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებაში მოსვლისას, ბიძინა ივანიშვილი თითქოს აპირებდა თანხის შეძლევას აფხაზეთის დასაბრუნებლად, მაგრამ ეს გეგმა არ განხორციელდა.

- ამჯერად თანხაზე არ არის საუბარი. აქ საუბარია იმაზე, რომ ერთობლივი ძალებით არ მივცეთ რუსულ ოლიგარქიულ კაპიტალს საშუალება, მოახდინონ მთლიანი პრიხვატიზაცია აფხაზეთში და მოაწყონ თანამედროვე ეთნოციდი ორივე ოკუპირებულ რეგიონში. კარგი გაგებით, უნდა გადმოვიბიროთ ადგილობრივი ხელისუფლების დაჯგუფებები და კლანები და ერთობლივად შევქმნათ ერთიანი წინააღმდეგობის ფრონტი. ეს საინტერესო იქნებოდა, რადგან რუსეთი და დღევანდელი კრემლი, მით უმეტეს, პუტინი, არაფრის დათმობას არ აპირებს. მერე თუ ნავალნი მოვიდა ხელისუფლებაში და პუტინი შეცვალა, ამით არაფერი შეიცვლება, ნავალნი შეიძლება უფრო რადიკალიც იყოს, ვიდრე პუტინი.

აფხაზეთთან მიმართებით ნავალნიმ უკან წაიღო თავისი სიტყვები, მოიბოდიშა, ქართველებს „გრიზუნები“ (მღრღნელები) რომ უწოდა, მაგრამ სინამდვილეში რას აპირებს, არავინ იცის.

- კი ბატონო, ნაციონალისტური სენტიმენტები საკმაოდ მაღალია რუსეთში, მით უმეტეს, უკრაინაში არსებული ვითარებიდან გამომდინარე.

თქვენ ახსენეთ აფხაზების გადმობირება, ალბათ, ამ წლების განმავლობაში მხოლოდ სახალხო დიპლომატიის იმედად არ უნდა ვყოფილიყავით და აგენტურული ქსელის მეშვეობით ენგურს იქით მყოფთა გადმობირებაზე გვემუშავა. მით უმეტეს, აფხაზეთის და დანარჩენი საქართველოს პოზიცია ემთხვევა, ორივე შემთხვევაში ოკუპანტია რუსეთი, სულ ახლახანს ბიჭვინთაც მიითვისეს, აფხაზების და ქართველების გენოფონდი მძიმე დღეშია. რატომ ვერ მოხერხდა ამ ხალხის გადმობირება, რაც სახელმწიფოს ვალდებულებაა, კულუარულად ნებისმიერი ქსელი ჩართოს საქმეში ტერიტორიული მთლიანობის დასაცავად.

- სამწუხაროდ, მმართველი პოლიტიკური ძალა და ოპოზიცია პოლიტიკური ბანკროტები არიან, დღეს ჩვენ ვართ პოლიტიკური დეფოლტის ზღვარზე. ხომ არის ეკონომიკური და ფინანსური დეფოლტი, მაგრამ ჩვენ ვართ პოლიტიკური დეფოლტის ზღვარზე არაპროფესიონალების, უსწავლელების ფონზე. დღეს ორივე ფლანგის პოლიტიკური ელიტის ინტელექტუალური დონის აიქიუ (IQ) საშუალოზე დაბალია. ეს ტრაგედიაა. ასეთ დროს რომელ გადმობირებაზეა საუბარი. ეს რომ ყოფილიყო ზვიად გამსახურდია ან ედუარდ შევარდნაძე, ან ის პოლიტიკური ელიტა, რომელიც მაშინ არსებობდა საქართველოში, სხვა სიტუაცია იქნებოდა. დღეს ხდება პოლიტიკური ტვინების გადინება, რამაც კიდევ უფრო მძიმე მდგომარეობაში ჩააყენა ქართული სახელმწიფოებრიობა.

ზვიადს ჰქონდა აფხაზეთის დაბრუნების სურვილი, ერთ-ერთი მიზეზი ესეც იყო, რომ ჩამოვიდა გროზნოდან, მაგრამ შევარდნაძის დროს დავკარგეთ აფხაზეთი.

- გასაგებია, შევარდნაძის დროს დაიკარგა აფხაზეთი, მაგრამ შევარდნაძე მაინც ცდილობდა აფხაზეთი დაგვებრუნებინა, ამ მხრივ მის დროს სერიოზული ნაბიჯები გადაიდგა, აფხაზები შემობრუნებულნი იყვნენ ქართველების მიმართულებით. ცხინვალის რეგიონშიც ეს პროცესი საკმაოდ ღიად მიმდინარეობდა, მაგრამ შემდეგ სააკაშვილმა ჩაშალა ეს პროცესები ვანო მერაბიშვილის, ოქრუაშვილის და ქორების მეშვეობით. ზვიად გამსახურდიას დროს ყველაზე იდეალური ვარიანტი იყო, ჯერ ერთი, არ იდგა ტერიტორიული მთლიანობის დაკარგვის საშიშროება, კი ბატონო, შეიძლება ზვიად გამსახურდიას ჰქონდა პრობლემები შიდა საკითხებთან დაკავშირებით, მაგრამ გარდამავალ პერიოდში პოლიტიკური შეცდომების დაშვება ეს არ არის მიზანმიმართული ქმედება. ზვიად გამსახურდია იმდენად მაღალ დონეზე იდგა და იმდენად კარგად ხედავდა კავკასიურ და კავკასოგენურ პოლიტიკურ კონტურებს, რომ საქართველო მაშინ იყო კავკასიის ლიდერი სახელმწიფო. ფაქტობრივად, ზვიად გამსახურდიამ შეძლო კავკასიელი ხალხების გაერთიანება თავის ირგვლივ. საქართველოსთვის ამ მხრივ ყველაზე იდეალური სიტუაცია იყო გამსახურდიას პერიოდში, მართალია, მაშინ დაიწყო ცხინვალის კონფლიქტი, მაგრამ საქართველოს მთავრობა აკონტროლებდა სიტუაციას ცხინვალის რეგიონში და საკმაოდ სერიოზულად ახორციელებდა ოსი სეპარატისტების წინააღმდეგ მკაცრი პოლიტიკის გატარებას.

ჩვენ შეგვეძლო ჩრდილო კავკასიელებიც ჩაგვერთო ამ საკითხში და გამოგვეყენებინა ჯოხარ დუდაევის გავლენის მეშვეობით. მაშინ არა მხოლოდ აფხაზები გამოიყენებდნენ ჩეჩნებს და ჩრდილო კავკასიელ სხვა ტომებს, არამედ - ქართველებიც.

- დიახ, თუნდაც იმავე ზვიად გამსახურდიას ერთიანი კავკასიური სახლის ინიციატივა, რომელიც იმ პერიოდში პროგრესული და ძლიერი ნაბიჯი იყო, ამ აზრს კიდევ უფრო ამყარებდა, უბრალოდ, ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლების სამხედრო გადატრიალების გზით ჩამოგდების ერთ-ერთი მიზეზი ესეც იყო. ელცინის მაშინდელმა მთავრობამ გენადი ბურბულისის მეშვეობით, რომელიც მაშინ ეროვნული უშიშროების საბჭოს მდივნის პოსტს იკავებდა, მოახდინა გამსახურდიას დამხობა, დაახლოებით 15 მილიონი დოლარი დაიხარჯა ზვიად გამსახურდიას დამხობაზე, სახელმწიფო გადატრიალებაზე, ფარული სამხედრო ინტერვენციის მოწყობაზე. ამის შემდეგ ელცინმა დაიწყო საომარი მოქმედებები ჩეჩნეთის წინააღმდეგ. მართალი ხართ, შევარდნაძის პერიოდში მოხდა აფხაზეთის ტერიტორიის დაკარგვა, მაგრამ შევარდნაძემ ის მაინც შეძლო, რომ, ასე თუ ისე, სიტუაცია აღადგინა. შევარდნაძის პოლიტიკური შეცდომა ის იყო, რომ მან უარი განაცხადა კონფედერაციული მოდელის შექმნაზე. ამ მოდელს რომ შევარდნაძე დათანხმებულიყო, დღეს ჩვენი ტერიტორია ერთიანი იქნებოდა.

როდესაც ეგზისტენციალურ საფრთხესა და ომში ჩათრევაზეა საუბარი, ზოგიერთი ფიქრობს, რომ საქართველოს ხელისუფლება რეალპოლიტიკას ახორციელებს. იქნებ, მართლაც არის გარანტიები, თორემ ჩვენი ხელისუფალნი ამდენს რატომ ილაპარაკებდნენ აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის დაბრუნებაზე?

- ამას გამოვრიცხავ, რადგან დღევანდელი პოლიტიკური ისტებლიშმენტის უნარი არ მაძლევს ამის თქმის საფუძველს. აქ ხელისუფლებასთან ერთად საპარლამენტო ოპოზიციას ვგულისხმობ. დღეს პოლიტიკური კრიზისია.

მაშინ რისთვის სჭირდება საქართველოს ხელისუფლებას რუსეთთან ურთიერთობა, თუკი ოკუპირებულ ტერიტორიებს არავინ დააბრუნებს? ცხადია, რუსეთს ეს სჭირდება ან პროვოკაციისთვის, ან უკრაინაში ომის ფონზე კეთილი ნიღბის მოსარგებად, მაგრამ საქართველოს ხელისუფლებას ევროკავშირის სტატუსი უღირს რუსეთთან ამ თამაშში შეყოლად?

- ამაშია საქმე. ესენი ეფლობიან ჭაობში, ამ დაძირვას ჩვენ ვერ ვგრძნობთ, ამ დაძირვას მალე მივხვდებით. ეკონომიკურ ხელბორკილებს ჩვენივე ნებით ვიკეთებთ ხელებზე, ამით ევროკავშირის სტატუსს საფრთხე ექმნება. როგორც პოლიტიკის დოქტორი ვამბობ, რომ ეს არის მცოცავი კონსტიტუციური გადატრიალება. ჩვენმა ხელისუფლებამ საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაცია აიყვანა კონსტიტუციური პრივილეგიის დონეზე, ამ დროს კი უვიზო მიმოსვლა რუსეთთან და საავიაციო ხაზების გახსნა, ახლა უკვე აფხაზეთის რკინიგზაზეცაა საუბარი, მცოცავი კონსტიტუციური გადატრიალებაა.

ხელისუფლება ამბობს, რომ მათ არაფრის შეცვლა არ შეეძლოთ, თავის დროზე რუსეთმა ცალმხრივად გაგვიუქმა ფრენა და დაგვიწესა სავიზო რეჟიმი და დღეს იმავე რუსეთმა აღგვიდგინა.

- ამას არავინ ედავება ამ ხელისუფლებას, პირიქით, სააკაშვილის ხელისუფლებამ დაასწრო და ცალმხრივად თვითონ აღადგინა უვიზო მიმოსვლა რუსეთთან, მაგრამ ახლა სიტუაცია განსხვავებულია. ახლა დასავლეთსა და რუსეთს შორის მიმდინარეობს ჰიბრიდული ომი, ცივი ომიც კი არ არის უკვე, ეს ჰიბრიდული ომია. ჩვენ თუ ფორმალურად მაინც ვართ დასავლეთის სტრატეგიული მეგობრები, არავინ არ გვთხოვს ხახაში თავის შეყოფას, მოლდოვაც არ შეუერთდა სანქციებს, მაგრამ იმას მაინც აკეთებს, რომ, ფაქტობრივად, რუსეთს მოლდოვა უკვე ჩამოეხსნა და არ არის დამოკიდებული მის ენერგორესურსებზე. მოლდოვა100%-ით იყო დამოკიდებული რუსულ გაზზე, დღეს მოლდოვის ხელისუფლებამ ენერგოდივერსიფიკაცია მოახდინა და მოლდოვა უკვე მზად არის ევროკავშირის წევრი გახდეს, მიუხედავად იმისა, რომ დღემდე დსთ-ის წევრია. მართალია, მოლდოვა სანქციების პოლიტიკაში არ შევიდა, მაგრამ ის პოლიტიკა განახორციელა, რომ თავის ტერიტორიას რუსეთს არ აძლევს სანქციებისგან თავის ასარიდებლად და პრაგმატულ პოლიტიკას ატარებს.

საქართველოსთვის არჩევანი მეტად მწირია. თუკი ნატოსა და ევროკავშირში გაწევრიანება ოკუპირებული ტერიტორიების დაბრუნების გარანტიას არ გვაძლევს, რა უნდა გააკეთოს ასეთი შეზღუდული არჩევანის დროს საქართველოს ხელისუფლებამ?

- ევროკავშირსა და ნატოში გაწევრიანების პოლიტიკა თუნდაც იმას გვაძლევს, რომ აფხაზეთის და სამაჩაბლოს ტერიტორიები შეიძლება თვითონვე გახდნენ ჩვენთან ინტეგრირებულნი, ხოლო რუსულ ჭაობში თუ ვიქნებით, შეიძლება ისეთ დონეზე დავიდეთ, რომ აფხაზეთის და ცხინვალის რეგიონის დაბრუნების პერსპექტივაც დავკარგოთ. ჩვენ ახლა ვართ გეოპოლიტიკურ ჩიხში. აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონშიც კარგად ესმით, რომ ევროპული არჩევანი გაცილებით უკეთესია, ვიდრე რუსული. არ ჯობია, ინტეგრირებულნი ევროპაში ვიყოთ? შეიძლება არ იყოს აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი საქართველოსთან ინტეგრირებული, მაგრამ როცა საქართველო, აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი გახდებიან ევროკავშირის ერთიანი წევრები, მაშინ ხომ აღდგება ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობა. ჰიპოთეტურად ავიღოთ, აფხაზეთი, საქართველო და ცხინვალის რეგიონი რომ შევიდნენ ევროპის გაერთიანებაში, მაშინ აფხაზი ვერ იტყვის, ქართულ მოსახლეობას არ შევუშვებ აფხაზეთშიო, მაგრამ რუსეთის ხელში მყოფი აფხაზეთი თავისუფლად გადაგვიკეტავს გზას და არ შეუშვებს ქართულ მოსახლეობას.

აფხაზეთი და ცხინვალის რეგიონი დამოუკიდებლად რომ შევიდეს ევროკავშირის შემადგენლობაში, ჩვენ გვაწყობს კი მათი დამოუკიდებლობა?

- აქ მათ დამოუკიდებლობაზე არ არის საუბარი, მთავარია, ჩვენი ტერიტორიული მთლიანობა აღდგეს, რომ გადაადგილების უფლება მოგვეცეს ჩვენსავე ტერიტორიაზე. ისინი ერთიანი ევროპული სივრცის წევრები იქნებიან და შეიძლება საერთო სახელმწიფოზე ვიფიქროთ.

ანუ რუსეთთან მათაც არ უნდათ ყოფნა?

- რუსები ამას არ დაუშვებენ, ევროპაში კი, პირიქით, ამას ხელს შეუწყობენ, რომ პირობითად ცალკე მდგომმა აფხაზეთმა, ცხინვალმა და საქართველომ დაიწყონ მოლაპარაკებები და შექმნან ერთიანი პოლიტიკური მოდელი. არ იქნება ბარიერები, რომლებიც ახლა არსებობს საქართველოს შიდა ტერიტორიებს შორის. მცოცავი ოკუპაცია და ჩვენი მოქალაქეების გატაცება მაინც არ მოხდება, როგორც ახლა, როცა რუსი ოკუპანტები ახდენენ მათზე ზეწოლას.

რამდენად წარმოგიდგენიათ, რუსეთზე უარი თქვას აფხაზეთის და ცხინვალის რეგიონმა და ევროკავშირისკენ აიღოს გეზი?

- ცხინვალის რეგიონზე რა გითხრათ, მაგრამ აფხაზების განწყობა არც ისე შორსაა ამისგან, რადგან აფხაზებს თანდათან უფერმკრთალდებათ რუსული იმედი, რომელიც ადრე ჰქონდათ და ცდილობენ, უფრო მეტად გადაიხარონ ევროპული არჩევანისკენ.