პოლიტპატიმრებისა და პოლიტდევნილების განცხადებით, სამართლიანობის აღდგენა, პირველ რიგში, დამნაშავე რეჟიმის კანონის ძალით გასამართლებას მოითხოვს. მათ მიერ მიღებულ რეზოლუციაში დაფიქსირებულია პარლამენტისადმი მოთხოვნა, შეიქმნას სპეციალური საგამოძიებო კომისია, რომელიც შეისწავლის „ნაციონალური მოძრაობის“ ხელისუფლებაში ყოფნის პერიოდში ჩადენილ დანაშაულებრივ ქმედებებს და შესაბამის პოლიტიკურ, სამართლებრივ და მორალურ შეფასებას მისცემს მას.
მეორე მხრივ, ხელისუფლება დროდადრო საუბრობს პოლიტიკურ ამნისტიაზე და ამბობს, რომ იმდენად ბევრი დანაშაულია ჩადენილი, ყველას გასამართლება ვერ მოხდება. რეჟიმის გასამართლება თუ პოლიტიკური ამნისტია? - ამ თემაზე ექსპერტი ვახტანგ ძაბირაძე გვესაუბრება.
ბატონო ვახტანგ, ყოფილმა პოლიტპატიმრებმა ყრილობაც კი ჩაატარეს სამართლიანობის აღდგენის მოთხოვნით, ისინი ხელისუფლებისგან ფაქტობრივად, რეჟიმის გასამართლებას ითხოვენ. რამდენად ხედავთ შესაძლებლობას, რომ ხელისუფლებამ ასეთი გადაწყვეტილება მიიღოს?
- საზოგადოებაში, მოთხოვნა, რომ აღდგეს სამართლიანობა არის ერთ-ერთი ძირითადი, მას შემდეგ, რაც ხელისუფლება შეიცვალა და ქვეყნის სათავეში მოვიდა „ქართული ოცნება“.
უნდა ითქვას ისიც, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში „ქართული ოცნების“ ერთ-ერთი დაპირება მოსახლეობისადმი, სწორედ სამართლიანობის აღდგენა იყო. იყო განცდა, რომ ვისაც კი რაღაც ტიპის დანაშაული ჰქონდა ჩადენილი, იქნებოდა დაპატიმრებული. ეს საკითხი დღემდე მნიშვნელოვანია და როგორც ჩანს, ჯერჯერობით „ქართული ოცნება“ თავის დანაპირებს არ, ან ვერ ასრულებს.
სიმართლე გითხრათ, კარგად არ მესმის რას გულისხმობენ ყოფილი პოლიტპატიმრები რეჟიმის გასამართლებაში და როგორ უნდა მოხდეს მისი რეალიზება. თუმცა, რა შინაარსიც არ უნდა იდოს ამ ტერმინში, საზოგადოებაში მოთხოვნა, აღდგეს სამართლიანობა, კვლავ აქტუალურია და ასეთი მოთხოვნა ყოველთვის იქნება მიმართული ხელისუფლებისადმი.
შესაძლოა, აქციის მიზანი ხელისუფლების ამ მიმართულებით გააქტიურება იყოს?
- შესაძლოა, ესეც იყოს მიზანი, ბოლო პერიოდში ეს საკითხი მედიასაშუალებებშიც გააქტიურდა, მაგრამ რამდენად დააჩქარებს ხელისუფლება ამ მიმართულებებით ქმედებებს, ვერ გეტყვით.
რამდენადაც მესმის, არის რაღაც საკითხები, რომელთა ძიებაც დასრულებულია. თუ ლაპარაკია, რომ მთლიანად შეფასდეს „ნაციონალური მოძრაობის“ 9-წლიანი მოღვაწეობა, არ მგონია ამისათვის საკმარისი იყოს ყრილობის გადაწყვეტილება. გასაგებია, რომ ყრილობის მონაწილეთაგან რაღაც ჯგუფი შესაბამის საკითხებზე იმუშავებს, მაგრამ ვფიქრობ, აქედან არაფერი გამოვა გარდა იმისა, რომ საკითხი იქნება დეკლარირებული და კიდევ ერთხელ ვიტყვით, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ იყო დანაშაულებრივი რეჟიმი.
მსოფლიოში თუ ყოფილა შემთხვევა, როდესაც დიქტატორული ხელისუფლების წასვლის შემდეგ მომხდარა რეჟიმის გასამართლება? არ ვგულისხმობ, ფაშისტურ გერმანიას...
- ერთ-ერთი, რაც მახსენდება გერმანია და ნიუნბერგის პროცესია, სხვა ანალოგი არ მეგულება, დანარჩენი პროცესები დაახლოებით იდენტურია - ის, რაც მუბარაქის წინააღმდეგ ხდება, ჩილეს მოვლენები, კამბოჯა - ძირითადად ამ სტილში ხდება ხოლმე რეჟიმებთან პროტესტი. თუ იგულისხმება, რაც ნიუნბერგის პროცესის შემდეგ მოხდა, რომ ფაშისტური რეჟიმი გამოცხადდა დანაშაულებრივად და გერმანიაში ფაშისტური პარტიის ჩამოყალიბება აიკრძალა, მსგავსი რამ სხვაგან არ ყოფილა და ესეც საერთაშორისო ორგანიზაციების მიერ იყო მოთხოვნილი და მასში მთელი მსოფლიო საზოგადოება მონაწილეობდა. გარდა ამისა, ეს იყო საერთაშორისო სასამართლო, სადაც უამრავი ფაქტი დაიდო.
ჩვენ ვერ შევძელით კომუნისტური რეჟიმის გასამართლებაც კი, ჩვენი ახლო წარსულიდან თუ ვიმსჯელებთ, ამიტომ თემის გაღვივებისა და მთავრობის თუ საზოგადოების მობილიზებისთვის განკუთვნილი უფრო მგონია, ეს რეზოლუცია, ვიდრე რაღაც კონკრეტული შედეგის მომტანი.
ნუ დავივიწყებთ, რომ პარალელურად ლაპარაკია პოლიტიკურ ამნისტიაზეც...
- პოლიტიკური ამნისტია ცოტა სხვა რამ არის, ეს უფრო შეთანხმებაა ძველ და ახალ ხელისუფლებებს შორის. ეს საკითხი, რა თქმა უნდა, საზოგადოების სამსჯავროზე უნდა იყოს გამოტანილი. მეც, პირადად, მხარს დავუჭერდი ამ აქტს, თუმცა ზუსტად უნდა ვიყო ინფორმირებული რა და როგორ ხდება. ჯერჯერობით, მხოლოდ ტერმინები ისმის, მაგრამ ზუსტად რა იგულისხმება არ არის დაკონკრეტებული, ამიტომ ამ თემებზე მსჯელობა ამ ეტაპზე რთულია.
ცოტა უცნაურიც კია, ვისი ამნისტირება ხდება, როდესაც გასამართლებული არავინ არ არის...
- სწორედ ამას ვამბობ, რომ არც ხელისუფლებაა ჩამოყალიბებული, რა და როგორ უნდა რომ გააკეთოს და არც საზოგადოება. საზოგადოება ზოგადად ითხოვს სამართლიანობის აღდგენას და ამაში გულისხმობს „ნაციონალური მოძრაობის“ ყველა პასუხისმგელი პირის დასჯას.
აქ მეორე საკითხი შემოდის, ეს არის კონკრეტული სისხლის სამართლის დანაშაული, ქვეყნის წინაშე ჩადენილი დანაშაული, მორალური დანაშაული თუ რაზეა ლაპარაკი.
თუ ლაპარაკია სისხლის სამართალზე, ქონების წართმევაზე, წამებაზე და ა.შ. ეს ეხება კონკრეტულ პირებს. მეორე საკითხია ამ დანაშაულებებში ვინ მონაწილეობდა, ვის ვასამართლებთ, ბრძანების გამცემს თუ ბრძანების შემსრულებელს.
სხვათა შორის, როდესაც ნიუნბერგის პროცესზე რეჟიმი გაასამართლეს, მაშინ ითქვა, რომ სამართლდებოდა ის, ვინც შექმნა იდეოლოგია, ვინც გასცემდა ბრძანებებს და არა შემსრულებლები, რომლებსაც კონკრეტული დანაშაულები არ ჰქონდათ ჩადენილი. მაგრამ კიდევ ვიმეორებ, რომ ეს იყო საერთაშორისო სასამართლოს ვერდიქტი, რომელსაც აღიარებდა მთელი მსოფლიო.
ჩვენს სიტუაციაში შეიძლება რაღაც ამდაგვარი გავაკეთოთ. როგორც ამბობენ, პროკურატურაში უამრავი საჩივარია შესული, რომლის განხილვასაც უახლოეს პერიოდში პროკურატურა, რა თქმა უნდა, ვერ შეძლებს.
როგორც ჩანს, საკითხი ასე დადგა, ხომ არ გავმიჯნოთ ბრძანების გამცემები და შემსრულებლები და სავარაუდოდ, სწორედ ამ შემსრულებელთა ამნისტირებაზეა ლაპარაკი. თუმცა ამ შემთხვევაშიც საკითხი ასე დგება, ეს იქნება საყოველთაო ამნისტია, თუ ხელისუფლებამ უნდა გამოსცეს დეკრეტი, სადაც იტყვის, რომ ამ კონკრეტულ ხალხთან არაფერი გვესაქმება?- ესეც დასაზუსტებელია, ამ კონკრეტულმა ადამიანებმა უნდა მისცენ თუ არა ჩვენება, უნდა გაიმართოს თუ არა სასამართლო პროცესი და ა.შ...
ვფიქრობ, პრობლემა სხვა რამეშია. თუ ყველა იმ საქმეს განიხილავენ, რა კანონდარღვევაც ამ 9 წლის განმავლობაში ყოფილა, მივიღებთ ადამიანთა უზარმაზარ არმიას, რომელიც უნდა დააპატიმრო და ციხეში გაუშვა. ცხადია, ხელისუფლება ფიქრობს, რომ ხელახლა არ გაავსოს ციხეები და მოახდინოს ამნისტირება.
როგორც ჩანს, ხელისუფლების ნაწილი ვერც კოაბიტაციის რეჟიმს ეგუება და ვერც სხვა გამოსავალს ნახულობს, რომ სამართლიანობა აღადგინოს. მგონია, რომ კოაბიტაციის რეჟიმში სამართლიანობის აღდგენის გზებს ეძებს.
იკვეთება ხელისუფლების დიდი სურვილი, რომ ბრძანების გამცემები დასაჯოს, მაგრამ ფიქრობს, რომ ამ შემთხვევაში კითხვის ნიშნის ქვეშ დგება კოაბიტაციის საკითხი - ყოველ შემთხვევაში, დასავლელი პარტნიორები ასე ჩათვლიან. ჩანს, რომ ხელისუფლება ვერც ერთ ნაწილზე ამბობს უარს და ვერც მეორეზე.
საზოგადოების ერთი ნაწილი იწყებს გაერთიანებას იდეის გარშემო, რომ მოხდეს რეჟიმის გასამართლება, მეორე ნაწილი შესაძლოა, ამნისტირების იდეის მომხრე იყოს, როგორ ფიქრობთ, ხომ არ გამოიწვევს ეს საზოგადოების დაპირისპირებას?
- საზოგადოება ისედაც დაპირისპირებულია. ბოლო დღეების მოვლენებმაც დაგვანახა ეს. გარდა იმისა, რა და როგორ მოხდა და ვის როგორ უნდა ემოქმედა, სახეზე იყო შიშველი აგრესია. მნიშვნელობა არ აქვს, ეს აგრესია სამართლიანი იყო თუ უსამართლო, იყვნენ ადამიანები, რომლებიც მზად იყვნენ, ყველაფერი დაენგრიათ, დაელეწათ და ა.შ.
ეს აგრესია არც დღეს გაჩენილა არც გუშინ და გუშინწინ. მთელი 9 წლის განმავლობაში ნელ-ნელა გროვდებოდა და თუ გულწრფელნი ვიქნებით, ყველანი სავსენი ვართ ამ აგრესიით. ზოგი თუ ახერხებს ამ აგრსიის ჩახშობასა და ალაგმვას საკუთარ თავში, ზოგი ამას ვერ ახერხებს.
ძალიან ცოტა ნაწილმა იცის, რომ ამ ვნებებს თუ მიეცი გასაქანი, ის არა მარტო ქვეყანას, არამედ პიროვნებებსაც დააზიანებს და თავადაც წაგლეკავს ეს აგრესია. საზოგადოების დიდი ნაწილი ამას ვერ აცნობიერებს და ხელისუფლებისგან მოითხოვს, გაათავისუფლოს ამ აგრესიისაგან.
ასეთ ვითარებაში უწევს ხელისუფლებას მოქმედება და მან რეალურად დააგვიანა ამ გადაწყვეტილების მიღება. მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში ის ამბობს, რომ ამას გააკეთებს, მაგრამ ფაქტები არ ჩანს და დონე აგრესიისა სულ უფრო მატულობს.
საბოლოოდ, შეიძლება, სულ უბრალო ფაქტი გახდეს აფეთქების მიზეზი, მაგრამ მერე რა და როგორ გაგრძელდება, რთული სათქმელია. ეს არის ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც დღეს საზოგადოებაში ხდება.
ამიტომ, დროულად უნდა გადაწყდეს, საბოლოოდ ჩამოყალიბდეს ხელისუფლება. რას და როგორ აპირებს, ზუსტად და მკაფიოდ უნდა თქვას. შეიძლება, ამან გაღიზიანებაც გამოიწვიოს, მაგრამ ჯერჯერობით ხელისუფლებას, ივანიშვილს ვგულისხმობ, აქვს საკმაოდ დიდი რეიტინგი იმისათვის, რომ დაასაბუთოს საკუთარი გადაწყვეტილება - შესაძლოა, საზოგადოების ერთი ნაწილისთვის მიუღებელიც კი, მაგრამ დღეს საზოგადოება ამ გადაწყვეტილებას დაემორჩილება.
თუ კიდევ დიდხანს გაგრძელდა ასეთი გაურკვეველი ვითარება, საზოგადოება უკვე აღარ დაემორჩილება ხელისუფლების გადაწყვეტილებას და მივიღებთ ქუჩის დაპირისპირებას.
ის, რაც რამდენიმე დღის წინ ხდებოდა ქალაქში, არ იყო პროტესტი მხოლოდ იმ კონკტრეტული ფაქტის მიმართ, რასაც აპროტესტებდნენ. კიდევ ერთხელ ვამბობ, ეს დაგროვილი აგრესიისგან გათავისუფლების მცდელობა იყო და ეს უნდა გააცნობიეროს ხელისუფლებამ. აქედან გამომდინარე, გაასამართლებს რეჟიმს თუ გამოაცხადებს ამნისტიას - უნდა გადაწყვიტოს. სხვათა შორის, შეიძლება ამ ორი პროცესის პარალელურ რეჟიმში წარმართვაც. თუკი ზედა ეშელონზე სამართლიანობის აღდგენის პრინციპი გავრცელდება, ქვედა რგოლები კი ამნისტირებული იქნება, მაგრამ ესეც უნდა ითქვას.
კონკრეტული ქმედებები მგონია, რომ საზოგადოებაში ამ აგრესიული მუხტის გაფანტვას შეძლებს, წინაამდეგ შემთხვევაში, ვფიქრობ, მდგომარეობა იმაზე მეტად გართულდება, ვიდრე ჩვენ და შესაძლოა, ხელისუფლებას ჰგონია.
