დღეს for.ge-ს პრეს-კლუბის სტუმარი იყო „საქართველოს განვითარების კვლევითი ინსტიტუტის“ დამფუძნებელი, ექსპერტი გია ხუხაშვილი, რომელმაც ჟურნალისტების კითხვებს უპასუხა. თავდაპირველად მან კულტურის ყოფილი მინისტრის, გრიგოლ ვაშაძის რუსი კოლეგისთვის 2008 წლის ნოემბერში მიწერილ წერილთან დაკავშირებით ისაუბრა, რომელიც ქართულ საზოგადოებას სწორედ ხუხაშვილმა წარუდგინა. მისი თქმით, ეს ძალიან ბანალური ისტორიაა, რადგან მას ეს წერილი აბსოლუტურად შემთხვევითმა ადამიანმა მიაწოდა. ექსპერტის განცხადებით, ეს წერილი საჯარო დოკუმენტია და ამიტომ იგი აბსურდს უწოდებს გრიგოლ ვაშაძის განცხადებას, რომლის თანახმად, გამოძიება უნდა დაიწყოს იმასთან დაკავშირებით, თუ საიდან ჩაუვარდა ხელში წერილი ხუხაშვილს.

„ეს არის საჯარო დოკუმენტი. ნებისმიერ თქვენთაგანს შეუძლია ეს წერილი გამოითხოვოს და კულტურის სამინისტროს უფლება არ აქვს, მის გადმოცემაზე უარი გითხრათ. ის ორთქლი, რომლის დაყენებასაც ბატონი ვაშაძე და კიდევ რამდენიმე პირი ცდილობდნენ, ემსახურება იმას, რომ შინაარსიდან ყურადღება როგორმე ფორმაზე იყოს გადატანილი. ყველაზე სასაცილო ის არის, რომ ამ წერილის არქივში არსებობის შესახებ დღევანდელმა კულტურის სამინისტრომ ჩემგან გაიგო, რადგან ბუნებრივია, მათ წერილების რევიზია არ ჩაუტარებიათ“, - ამბობს გია ხუხაშვილი.

მისი თქმით, კულტურის სამინისტროს ამ წერილის ავთენტურობის დასადასტურებლად მიმართა და სამინისტროში დაუდასტურეს, რომ ასეთი წერილი ნამდვილად არსებობდა და სწორედ ამ დროს გაიგეს ამ წერილის შინაარსი. ხუხაშვილი საზოგადოებას მოუწოდებს, არ წამოეგონ იმ ადამიანების ანკესზე, რომლებიც ამ წერილის შინაარსიდან ყურადღების გადატანას ცდილობენ, რადგან ამ წერილის გამოქვეყნებით ძალიან ცუდ დღეში ჩავარდნენ. ექსპერტი ამბობს, რომ უკეთესი იქნებოდა გრიგოლ ვაშაძემ და მისმა თანამოაზრეებმა წერილის შინაარსზე ისაუბრონ.

„დაახლოებით 10 დღის წინ ბატონი ვაშაძე, მისი მოადგილეები და სხვა თანამოაზრეები გამოდიოდნენ და მოსკოვში გამართული კონცერტის გამო ქვეყნის ღალატში სდებდნენ ბრალს. ამიტომ სჯობს, მათ წერილის შინაარსზე ისაუბრონ. ჩემს ხელში საიდან აღმოჩნდა, მთავარი პრობლემა ესაა? საჯარო დოკუმენტი როგორ აღმოჩნდა ხუხაშვილის ხელში, ამაზე უნდა ვისაუბროთ? კი ბატონო, შეიძლება კითხვა დაისვას და ვუპასუხებ კიდეც, მაგრამ ეს ამ თემის 5%-ია და მოდით ამაზე მეტ დროს უბრალოდ ნუ დავხარჯავთ“, - აღნიშნავს გია ხუხაშვილი.

ბატონო გია, თქვენი ინფორმაციით, ეს ერთჯერადი მიმოწერაა, თუ არსებობს კიდევ სხვა წერილები?

- საერთოდ, ვაშაძესთან დაკავშირებით წიგნიც მაქვს დაწერილი, სადაც ამ პიროვნებებზე - ვაშაძეზე, ბენდუქიძეზე და ა.შ. ბევრს ვწერ. სხვათაშორის, იმ პერიოდში, როდესაც ეს წერილი გაიგზავნა, თვითონ ვაშაძე რუსეთის მოქალაქე გახლდათ. წერილი ისეთი სულისკვეთებით არის გამსჭვალული, რაც არის რუსეთის იმპერიისთვის დამახასიათებელი პროვინციული გაგება (არადა, მან ჩემი მისამართით ახსენა პროვინციალიზმი), როდესაც საქართველოდან წერილებს მეფინსაცვალს ან ასეთ ვინმეს სწერდნენ. წერილში ისეთი ტერმინებია გამოყენებული, რაც დიპლომატიურ მიმოწერაში გამოყენებული არ უნდა იყოს.

საგარეო საქმეთა მინისტრობის დროსაც, გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, გრიგოლ ვაშაძე ისევ რუსეთის მოქალაქე იყო, მათ შორის იმ მომენტშიც, როდესაც რუსეთსა და საქართველოს შორის დიპლომატიური ურთიერთოები გაწყდა და მხოლოდ ამის შემდეგ დატოვა რუსეთის მოქალაქეობა. ვაშაძის დიპლომატიური კარიერა საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა სამინისტროში დაიწყო, სადაც იგი ატომური იარაღის დეპარტამენტში მუშაობდა. მოგეხსენებათ, საბჭოთა კავშირის პერიოდში ასეთ დეპარტამენტებში მხოლოდ სპეც-სამსახურების წარმომადგენლები მუშაობდნენ. აქედან გამომდინარე, ამ ადამიანებმა კარგად ჩაიხედონ საკუთარ ბიოგრაფიებში.

მიმაჩნია, რომ ამ წერილით ძალიან კარგად არის წარმოდგენილი არა მხოლოდ ვაშაძის, არამედ მთელი მაშინდელი ხელისუფლების იმ პერიოდის კაპიტულანტური განწყობა. შეიძლება ასეთი წერილები კიდევ არსებობდეს. ამასთანავე, გახსოვთ ალბათ „ენგურჰესის“ „რაოესისთვის“ გადაცემის ფარული მემომრანდუმის თემა და ეს მოვლენები ერთმანეთის პარალელურად ვითარდებოდა. როგორც ჩანს, წაგებული ომის შემდეგ საქართველოს ხელისუფლება გარკვეული კონტრიბუციის გადახდისთვის იყო მზად. რაც ყველაზე აღმაშფოთებელია ჩემთვის, რუსებმა პასუხის ღირსადაც კი არ გახადეს. აქედან იყო შეთავაზებები - „შენი მუხლების ჭირიმე, რასაც გინდა გიცეკვებ და გიმღერებ, გინდა - ენგურჰესს მოგცემ“ და ა.შ. მე არ ვიცი, კიდევ რა წიწილები იყო შეთავაზებული იმ პერიოდში რუსებითვის, რადგან მაშინ შიშს დიდი თვალები ჰქონდა. ყველას გვახსოვს გორში მორბენალი მთავარსარდალი და შესაძლოა, მათ ეგონათ, რომ რუსეთისგან კიდევ რაღაც საფრთხე იყო მოსალოდნელი. ამიტომ ისინი მზად იყვნენ ფაქტიურად ყველაფერი მიეცათ რუსებისთვის. ამაზე მეტყველებს ეს წერილი და ენგურჰესის გადაცემის საკითხიც. მოგვიანებით, როდესაც დაინახეს, რომ რუსეთისგან საფრთხე აღარ არსებობდა, მერე გაყოჩაღდა ბიჭი და გოლიათთან მებრძოლი დავითის მითის შეთხზვა დაიწყო.

შეიძლება გეშინოდეს და მზად იყო, რომ საკუთარი ინტერესების გამო ქვეყნის ინტერესები გაყიდო. ეს ყველაფერი გასაგებია, მაგრამ სულ რაღაც ათი დღის წინ იგივე ადამიანები ქვეყნის მოღალატეებს უწოდებდნენ იმ ანსამბლს, რომელსაც ამ წერილით ვაშაძე სთავაზობდა რუსეთს, სხვათაშორის ისე, რომ ანსამბლის ხელმძღვანელთან ეს შეთანხმებულიც კი არ ჰქონდა. ამ ადამიანმა გააკეთა კიდეც განცხადება, რომ მისი ანსამბლი იმ პერიოდში რუსეთში ნამდვილად არ იცეკვებდა. რა შეიძლება დავარქვათ იმას, რომ ბატონი ვაშაძე მოღალატეს უწოდებდა იმ ანსამბლს, რომელსაც ომის შემდგომ წიხლით სთავაზობდა რუსეთში წასვლას?! ეს წერილი არის მათი სახე. ისინი რუსეთთან მებრძოლების ნიღაბს ატარებენ, მაგრამ სინამდვილეში დღესაც მზად არიან, რუსეთს საქართველოს ინტერესები მიჰყიდონ, ოღონდაც ხელისუფლებაში დაბრუნდნენ. საბედნიეროდ, ასეთი შანსი მათ აღარ ექნებათ და როგორმე მათ გარეშე მოვახერხებთ სახელმწიფო ინტერესების გატარებას, მათ შორის - რუსეთთანაც.

ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ ერთ-ერთი პირველი შეხვედრა პრემიერმა ივანიშვილმა ქართველ ბიზნესმენებთან გამართა და მთელ ბიზნეს-სექტორს მოუწოდა, რომ ე.წ. წართმეული ბიზნესები ნებაყოფლობით დაებრუნებინათ კანონიერი მესაკუთრეებისათვის. ამის შემდეგ უკვე ექვსი თვეა გასული და არათუ ნებაყოფლობით არ ხდება ბიზნესების დაბრუნება, არამედ უამრავი საჩივარია შესული პროკურატურაში და სარჩელები სასამართოებში, მაგრამ პროცესი ჯერაც არ დაწყებულა. თქვენი აზრით, როგორ უნდა მოხდეს ამ საკითხის დარეგულირება?

- ძალიან სერიოზულ თემას შეეხეთ. ვფიქრობ, რომ ეს პროცესი ძალიან დაგვიანდა, ალბათ იმიტომ, რომ ფორმალური სამართლის გაგებით ქონების დაბრუნების ინციდენტის ამოწურვის სამართლებრივი მექანიზმები არ არის შექმნილი. ფორმალური სამართლის გაგებით, ძალიან ხშირ შემთხვევაში, ეს მაინც დანაშაულის ჩადენას უკავშირდება. აქედან გამომდინარე, ეს მაინც ამნისტიის და მათ შორის, ეკონომიკური ამნისტიის თემაა. ჩემი აზრით, სჯობს ქართულმა საზოგადოებამ რაც შეიძლება მალე დაიწყოს ამაზე საუბარი და სწორედ ამ ამნისტიის ფარგლებში უნდა მოხდეს იმ მექანიზმების შექმნა, რომლითაც ზარალის ანაზღაურების გარკვეულ შემთხვევებში პასუხუსმგებლობისგან გათავისუფლება შესაძლებელი იქნება.

ჩემი აზრით, უნდა გამოვიდეთ მხოლოდ ლაპარაკიდან და რეალურ ქმედებებზე უნდა გადავიდეთ. ამის აუცილებლობა განპირობებულია იმ მარტივი მიზეზით, რომ დღეს გვყავს ასეულ ათასობით დაზარალებული, მაგრამ ამის პარალელურად გვყავს ათეულ ათასობით, თავისდაუნებურად, დანაშაულის მონაწილე. თუ ვერ მოვახერხებთ, რომ საზოგადოების ეს ორი ნაწილი ერთმანეთთან შევათანხმოთ, ცხოვრების გაგრძელება ძალიან გაგვიჭირდება. ეს არ ეხება მხოლოდ ეკონომიკურ დანაშაულებს, ეს ეხება პოლიტიკური ნიშნით ჩადენილ სხვა ტიპის დანაშაულებსაც (რა თქმა უნდა, ნაკლებად მძიმე დანაშაულები მაქვს მხედველობაში). ჩვენი ამოცანა, ერთი მხრივ არის რეჟიმის გასამართლება, მაგრამ მეორე მხრივ, ქართული საზოგადოება ერთ მარტივ ფორმულაზე უნდა შეთანხმდეს - ის ათეულობით ათასი ადამიანი, რომელიც დანაშაულებრივი რეჟიმის ნებას აღასრულებდა, თვითონაც მსხვერპლად უნდა გამოვაცხადოთ. რა ფორმით და როგორ უნდა მოხდეს ეს და როგორი უნდა იყოს ეს ამნისტია, ამის გამზადებული ფორმულა მე არ მაქვს. ეს ალბათ ფართო მსჯელობის საგანი უნდა გახდეს და ყველა მხარე უნდა დაკმაყოფილდეს. ამნისტია ამ ხალხის მხრიდან ბოდიშის გარკვეული ფორმა უნდა გახდეს, თან ისეთი ბოდიშის, რომელსაც მეორე მხარე (დაზარალებული) მიიღებს.

იქმნება მართლმსაჯულების ხარვეზების დამდგენი კომისია იმისთვის, რომ ძალაში შესულ უკანონო განაჩენებს გადახედოს, მაგრამ ქონებაჩამორთმეული ადამიანების საქმეების უმეტესობაზე არც განაჩენი და არც არანაირი გადაწყვეტილება არ არსებობს. ამიტომ ისინი ამ კომისიის რეგულირების სფეროში ვერ ექცევიან. შესაბამისად, საჭიროა რაიმე სპეციალური სამართლებრივი მექანიზმის შექმნა, რომელიც ამ საკითხს დაარეგულირებს, მაგრამ ეს რატომღაც არ კეთდება. თქვენი აზრით, რატომ ხდება ასე?

- მეც მაქვს ეს კითხვა და მოდით ერთად გავააქტიუროთ ეს თემები. ის საკითხები, რომლებიც სასამართლომდე არ მისულა, პროკურატურაში იყრის თავს და ჩვენ ვიცით, რომ დღეს ასეულობით ასეთი საქმეა დღეს აღძრული. ვფიქრობ, ეს მექანიზმები შესაქმნელია და ეს საკითხი გარკვეულწილად, ამნისტიასთანაც არის ბმაში. მე არ ვიცი, ამას თანხმობის კომისია, შერიგების კომისია თუ რა უნდა დავარქვათ, მაგრამ ეს პროცესები პარალელურ რეჟიმში უნდა მიმდინარეობდეს. სხვათა შორის, ამის გამოცდილება არსებობს. 30-მდე ქვეყანაში ასეთი ტიპის ამნისტია განხორციელდა და ასეთი კომისიები იყო შექმნილი. ამნისტიის დიაპაზონი საკმაოდ დიდი იყო, დაწყებული გენერალური ამნისტიიდან. მაგალითად, სამხრეთ აფრიკაში გენერალური, ანუ უპირობო ამნისტია გამოცხადდა, რაც ქართულ სინამდვილეს, მე მგონი, არ მოუხდება და ამას საზოგადოების უდიდესი ნაწილი არ მიიღებს, რადგან უსამართლობის შეგრძნებას ეს არათუ არ მოსპობს, არამედ კიდევ უფრო გააძლიერებს.

არც წმინდა ინდივიდუალური ამნისტია არ ივარგებს. ამიტომ ალბათ რაღაც ჰიბრიდული მოდელით უნდა ვიხელმძღვანელოთ. ვგულისხმობ იმას, რომ რაღაც ტიპის დანაშაულზე გენერალური, ხოლო რაღაც ტიპის დანაშაულზე ინდივიდუალური ამნისტია უნდა მოქმედებდეს. სწორედ ამის ფარგლებში შეიძლება ეკონომიკური შეთანხმებების მექანიზმების ჩადება. გეთანხმებით, რომ თემა გვიანდება და ამის შორს გადადება ნამდვილად აღარ შეიძლება.

ხომ არ ფიქრობთ, რომ ეს პროცესი დასავლეთის მხრიდან ხელისუფლებაზე განხორციელებული ზეწოლის შედეგია, რადგან თუ ეს პროცესი დაიწყო, ეს კოაბიტაციას ხელს შეუშლის?

- პირიქით, მე ვფიქრობ, რომ თუ ჩვენ ჭკვიანურად წავალთ, ეს კოაბიტაციას ხელს შეუწყობს. უნდა გვესმოდეს, რომ ის, რასაც დღეს დასავლეთი ითხოვს (და ეს დასავლეთსაც კარგად უნდა ავუხსნათ), ხელოვნური, არაფერზე დაფუძნებული კოაბიტაცია არ ხდება. წიხლით ვერავინ ვერასოდეს რიგდება, ეს კოაბიტაცია რაღაცას უნდა ეფუძნებოდეს. ხელოვნური შერიგება ჩხუბზე უარესია, რადგან ამან შეიძლება ტემპერატურა კიდევ უფრო აწიოს. როდესაც ჩვენი დასავლელი მეგობრები, ან თუნდაც ყოფილი ხელისუფლება უპირობო, გენერალურ ამნისტიაზე გვესაუბრებიან, უნდა მოვახერხოთ და ავუხსნათ მათ, რომ ამ ტიპის ამნისტია თავად „ნაციონალური მოძრაობის“ ინტერესებშიც არ არის. დღეს საზოგადოებას სამართლიანობის აღდგენის იმედი აქვს, მაგრამ თუ ხელისუფლება ამაზე უარს იტყვის, გაეცლება ამ პროცესს და გენერალური ამნისტიის შედეგად უსამართლობის შეგრძნებით გაჟღენთილ საზოგადოებას „ნაციონალური მოძრაობის“ პირისპირ დატოვებს, მაშინ შეიძლება ძალიან ცუდი პროცესები დაიწყოს. შერიგებას კი არა, არამედ საზოგადოების მხრიდან გაათმაგებულ აგრესიას მივიღებთ, რამაც შესაძლოა ლინჩის სამართლამდე მიგვიყვანოს. აქედან გამომდინარე, ამნისტიის მომთხოვნებსაც და მათ მხარდამჭერებსაც უნდა ავუხსნათ, რომ ეს ხელოვნური შერიგება ომზე უარესი და უფრო დიდი რისკების შემცველია.

ლეიბორისტების ლიდერი, შალვა ნათელაშვილი აცხადებს, რომ ხელისუფლებაში მოსვლის შემთხვევაში, ე.წ. საბჭოთა ანაბრებს დაუბრუნებს ხალხს. საერთოდ, ეს თემა ყველა ხელისუფლების წინასაარჩევნო დაპირებებში შედის და მხოლოდ „ქართული ოცნება“ არ დაპირებია ამას ხალხს. თქვენი აზრით, შესაძლებელია თუ არა ამ პრობლემის მოგვარება და, საერთოდ, საჭიროა თუ არა ამის გაკეთება?

- ამა თუ იმ ფორმით სამართლიანობა უნდა აღდგეს, მაგრამ უნდა გვესმოდეს, რომ სახელმწიფოს არ შეუძლია არარეალური ამოცანების შესრულება. ერთი მხრივ, გასაგებია, რომ უკანასკნელი ორი-სამი ათეული წლის განმავლობაში ძალიან ბევრი ადამიანი დაზარალდა, მაგრამ მეორე მხრივ, თუ შესაძლებლობა მოთხოვნას არ შეესაბამება, საქმის კეთება ასე შეუძლებელია. სწორედ ამით განსხვავდება ბიძინა ივანიშვილი სხვა პოლიტიკოსებისგან და ამაშია მისი ფენომენი, რომ მას არ უნდა ტყუილი დაპირებების გაცემა. სამწუხაროდ, ამ ეტაპზე ამ პრობლემის გადაწყვეტის რეალურ ფორმულას მე ვერ ვხედავ.

ამ ეტაპზე ძალიან აქტუალური გადაზიდვების, ანუ საქართველოს ფოსტის თემა ისევე, როგორც სკინიგზის თემა. გადამზიდავები ამბობენ, რომ მათზე ზეწოლა ხორციელდება და ა.შ.

- სამწუხაროდ, ფოსტის თემასთან დაკავშირებით მე არ ვარ ინფორმირებული. როგორც ვიცი, ამ საკითხში ომბუდსმენიც ჩაერთო და კარგი იქნება, თუკი უახლოეს პერიოდში ამ თემასთან დაკავშირებით განმარტებებს მოვისმენთ. რაც შეეხება რკინიგზას, ეს პრობლემა წლების განმავლობაში არსებობდა და ამის გამო ჩემზე თავდასხმაც მოხდა თავის დროზე, როდესაც გადავწყვიტეთ, რომ ის შავი სალარო, რაც რკინიგზის ირგვლივ ტრიალებდა, გაგვეთეთრებინა. რა თქმა უნდა, მონოპოლია არ უნდა იყოს, მაგრამ იქიდან გამომდინარე, რომ რკინიგზა ბუნებრივი მონოპოლიაა (მას არ აქვს ალტერნატივა), ერთადერთი მონოპოლისტი ამ სფეროში მხოლოდ სახელმწიფო შეიძლება იყოს.

რამდენადაც ვიცი, აჟიოტაჟი ნავთობპროდუქტების გადაზიდვასთან დაკავშირებით არის ატეხილი, რადგან ყოველთვის სწორედ ეს უკავშირდებოდა სალაროს. აქამდე არსებობდა კომპანია, რომელიც, კერძო ინტერესებიდან გამომდინარე, ბოლო დრომდე ეზიდებოდა ნავთობს და ნავთობპროდუქტებს. როგორც ვიცი, შეიქმნა სახელმწიფო კომპანია - რკინიგზის შვილობილი კომპანია, რომელიც ამ სერვისს მიაწვდის ბაზარს და დამთავრდება ეს საუბრები, რომ რაღაც მიდის პირად ინტერესში. მაინც, სადაც შესაძლებელია, ბაზარი ლიბერალიზებული უნდა იყოს, რადგან ბიზნესი მხოლოდ კონკურენციაში ვითარდება. თუმცა არსებობს სფეროები, სადაც ეს შეუძლებელია და თუ იძლებულები ვართ, რომ ამ სფეროში იყოს მონოპოლია, მაშინ ეს მონოპოლია უნდა იყოს სახელმწიფო. კერძო სუბიექტს მონოპოლიის ქონის უფლება არ უნდა ჰქონდეს.

ანტიმონოპოლიური კანონმდებლობის შემუშავებაც ჭიანურდება და ხომ არ იცით რა ხდება ამ მიმართულებით?

- ეს კანონპროექტი ჩვენთან ინსტიტუტშია მომზადებული და რამდენადაც ვიცი, უკვე ყველა ინსტანცია აქვს გავლილი და პარლამენტშია განსახილველად შესული.

არჩევნების წინ საუბარი იყო იმაზე, რომ ტარიფები და ფასი საწვავზე არის მაღალი იმის გამო, რომ არსებობდნენ შუამავალი კომპანიები, რომლებიც მიხეილ სააკაშვილის იყო, მაგრამ ახლა აღმოჩნდა, რომ ახალმ ხელისუფლებამ ამ ფასებში ბევრი ვერაფერი შეცვალა. რატომ მოხდა ასე?

- შეიძლება დაშვებული იყო გარკვეული შეცდომები. სამწუხაროდ, პოლიტიკური რიტორიკა ყოველთვის მიდრეკილია იმისკენ, რომ შექმნას უფრო მეტი მოლოდინები, ვიდრე შესაძლებელია. თავიდანვე წინააღმდეგი ვიყავი იმისა, რომ თეორიული დათვლების საფუძველზე რაღაც კონკრეტული ციფრები დასახელებულიყო. თუმცა 3.5 თეთრი ელექტროენერგიაზე არ არის ცოტა, რადგან 20-დან 30%-მდე დიაპაზონში ტრიალებს. შესაძლოა დაპირება მეტი იყო, მაგრამ უნდა ვიცოდეთ, რომ რეალურად ეს არ არის ცოტა. უნდა ვიცოდეთ, რომ ამ 3.5 თეთრით წინა ხელისუფლებას ასეულობით მილიონი აქვს მიღებული. რისი საშუალებაც გაჩნდა ამ 3.5 თეთრის სახით, იმ ოდენობით შემცირდა ტარიფი.

დიფერენცირებული ტარიფი რამდენად სამართლიანად მიგაჩნიათ?

- სიმართლე გითხრათ, ეს ბოლომდე სწორად არ მიმაჩნია, თუმცა სოციალური სამართლიანობის თვალსაზრისით, გამომდინარე იქიდან, რომ ელექტროენერგიის ეკონომია შესაძლებელია, მე ვფიქრობ, რომ გარკვეული ლოგია ამ ყველაფერში არის, ყოველ შემთხვევაში ამ ეტაპზე. იმედია, მოგვეცემა საშუალება, რომ გარკვეული პერიოდის შემდეგ ეს შეიცვალოს.