რუსული ბაზრის გახსნას დიდი იმედით და დიდი ეჭვებით შეჰყურებს ქართული საზოგადოებაც და ბიზნესსექტორიც. თავად რუსული მხარეც საკმაოდ მონდომებულია და ქართული ღვინისა და მინერალური წყლების კომპანიები რუსულ ბაზარზე, სავარაუდოდ, მაისის ბოლოს შეძლებენ შესვლას. რუსეთის მთავარი სანიტარული ექიმის გენადი ონიშჩენკოს განცხადებით, ღვინის კომპანიების შემოწმების პირველი ეტაპი დასრულდა. ქართული ღვინის მწარმოებელი 36 კომპანია და ასევე მინერალური წყლის 4 კომპანია ახლა რუსეთის ბაზარზე რეგისტრაციის პროცესს შეუდგება.

რუსეთის მთავარმა სანიტარულმა სამსახურმა ქართული ღვინის იმ 36 კომპანიისა და 4 მინერალური წყლის კომპანიის სია გამოაქვეყნა, რომელთა შემოწმებაც დასრულდა და რომელთაც რუსულ ბაზარზე შესასვლელად საკუთარი პროდუქციის რეგისტრაციის დაწყების უფლება მიეცათ. როგორც რუსეთის მთავარმა სანიტარულმა ექიმმა გენადი ონიშჩენკომ უთხრა რუს ჟურნალისტებს, რუსულ ბაზარზე ქართული ღვინის დაახლოებით 200 სახეობას ელიან. რა პერსპექტივები არსებობს ქართული ეკონომიკისთვის რუსულ და მსოფლიოს სხვა ბაზრებზე ამ თემაზე ექსპერტი ემზარ ჯგერენაია გვესაუბრება.

ბატონო ემზარ, ქართული ღვინის რუსულ ბაზარზე შესვლასთან დაკავშირებით ორივე მხრიდან სრული მზადყოფნაა. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ჩვეnი ბაზარი საგრძნობლად ფართოვდება?

- ბოლო წლებში ქართული ღვინის ხარისხი სხვადასხვა მიზეზების გამო გაიზარდა. საკმაოდ მნიშვნელოვნად შევედით ევროპულ და დსთ-ს ბაზრებზე. ჩვენი სავაჭრო გეოგრაფიის მიხედვით, სავაჭრო ბრუნვის -30% ევროპაზე მოდის, რაც ძალზე მნიშვნელოვანია, თუმცა ევროპაში ძალზე ბევრი პრობლემებია, ეს შეეხება ხარისხს, სტანდარტიზაციას, შეფუთვას, ევროპული ნორმების დანერგვას საქართველოში - ტექნიკურ ნორმებს ვგულისხმობ და ა.შ.

ამ კუთხით, რუსეთის 150 მილიონიან ბაზარზე შესვლა დადებითი მომენტია. გარდა ამისა, რუსი მომხმარებლისთვის ქართული ღვინოების ბრენდები საკმაოდ კარგად ცნობილია და მათთვის ეს საკმაოდ სანატრელი და სასურველი პროდუქტია.

მაგრამ განვიხილოთ, რუსეთში რა ვითარებაა - ეს ძირითადად, არყის მომხმარებელი ქვეყანაა. იაფფასიან ღვინოებში ძირითადი ადგილი უკავია მოლდოვის, ჩილეს, ავსტრალიის, ბულგარეთის, არგენტინის ღვინოებს, სადაც დიდ პლანტაციებზე იაფად მოჰყავთ დაბალხარისხიანი ღვინოები.

რაც შეეხება ფრანგულ ღვინოებს, ბორდოს წარმოებისა და სხვა უმაღლესი ხარისხის ღვინოებს ქართული ღვინო ხარისხით ნამდვილად ვერ შეედრება. საშუალო სეგმენტი რაც არის ადგილ-დასახელების კუთხით, არც თუ ისე იაფფასიანი ნიშა შეიძლება დაიკავოს საქართველომ, რაც გამომდინარეობს იმ ბრენდებიდან, რასაც ჰქვია ხვანჭკარა, ოჯალეში, საფერავი და წინანდალი. ამიტომ მაქსიმალური რაოდენობა, რაც დავთვალეთ, 20 მილიონ ბოთლზეა ლაპარაკი წეელიწადში, რაც ურიგო არ არის.

ეს პროცენტულად როგორ გამოიხატება, ჩვენი საგარეო სავაჭრო ბრუნვის რა წილზეა საუბარი?

- საგარეო ვაჭრობის ბალანსის მიხედვით წლიური ბრუნვა ჩვენ გვაქვს დაახლოებით 7 მილიარდი, ეს ამ 7 მილიარდის 1%-იც არ არის, მაგრამ აქ ლაპარაკია იმ 22 ღვინის ქარხნის ამუშავებაზე, რომელიც ფაქტობრივად დახურული იყო, გლეხური მეურნეობის ამუშავებაზე, რომელსაც მუდმივად პრობლემა ჰქონდა - ვაზის მეუნეობის განვითარების, მოვლის, მიწის გადახალისების, ჯიშების გადახალისების.

დაახლოებით 250 ათასი ადამიანი უშუალოდ დაკავშირებულია სოფელთან და თვითდასაქმებით ღვინის ბიზნესთან და სწორედ ამ ადამიანების ცხოვრების გაუმჯობესებაზეა ლაპარაკი.
არ გამოვრიცხავ იმასაც, რომ (ეს ტენდენცია შეინიშნება) რუსი ბიზნესმენები ადვილად მოდიან ღვინის ბიზნესის ინვესტირებაზე, ბევრ მათგანს აქვს წილები ღვინის კომპანიებში და ისინი შეეცდებიან მიწები შეისყიდონ, განავითარონ ღვინის წარმოება, დახვეწონ მისი ხარისხი და ა.შ. ბევრ პრობლემას მოაგვარებს დემოგრაფიის კუთხითაც, სოფელში დამაგრდება ხალხი და ბუნებრივია, სოციალური პრობლემების გადასაწყვეტად ეს მნიშვნელოვანია.

ასე რომ, ფართო სურათს რაც შეეხება, ჩვენ უნდა გავაგრძელოთ ევროპული ინტეგრაცია, მყარი ბაზრის დიდი წილის აღება, ხარისხის გაუმჯობესება, და ა.შ. გასაკეთებელი ძალიან ბევრია, რადგან ეს მოითხოვს დიდ დროსა და თანხებს. ჩვენი სოფლის მეურნეობა საკმაოდ რთულ და მძიმე მდგომარეობაშია და ამ მხრივ ერთ-ერთი წამახალისებელი იქნება რუსეთის ბაზარზე შესვლა.

ის მეღვინეები, რომლებიც ევროპულ და ჩინეთის ბაზარზეც კი არიან შესულები, აცხადებენ, რომ მხოლოდ რუსულ ბაზარზე ორიენტაციას არ აპირებენ და კვლავ შეეცდებიან საკუთარი წილის გაზრდას მსოფლიოს სხვადასხვა ბაზრებზე, რამდენად შეძლებენ ამ გეგმის განხორციელებას, ხომ არ არის საფრთხე, რომ შედარებით ადვილად ხელმისაწვდომმა რუსულმა ბაზარმა მათი ყურადღება მოადუნოს ევროპული მიმართულებით?

- დივერსიფიკაცია ბიზნესის პირველი კანონია და ვინც დივესიფიკაციას არ აკეთებს, ის ბიზნესში ვერ ჩერდება, უბრალოდ, ბიზნესმენი არ არის. აქ სხვა რამეზეა ლაპარაკი, ჩინეთი სხვათა შორის, მეოთხე ადგილზე გავიდა ღვინისა და ყურძნის წარმოებით და არც ისე წარმატებული იყო ჩინურ ბაზარზე ჩვენი გასვლა. ვიცნობ იმ ფირმას, რომელმაც ამ ბაზარზე გასვლას დიდი თანხები შეალია. რთულია ჩინურ ბაზარზე შესვლა. ჩინელები არ იყვნენ ღვინის მომხმარებლები, ახლა ხდებიან ნელ-ნელა და თვითონაც დაიწყეს საკმაოდ მაღალ დონეზე მისი წარმოება.

ადვილი არც ევროპაშია შესვლა და საერთოდ, ღვინის ბიზნესი ურთულესი ბიზნესია. ლაპარაკი იმაზე, რომ ღვინოს გავყიდით ბევრს და აქედან დიდი თანხა შემოვა ქვეყანაში, არ იქნება სწორი. ევროპული ბაზარი მალტიდან დაწყებული ინგლისით დასრულებული, საკმაოდ გადაჯერებულია ღვინო-პროდუქტებით, საკმაოდ მომთხოვნი ბაზარია, ჩვენ კი ბევრი პრობლემა გვაქვს ხარისხთან დაკავშირებით.

რაც შეეხება ამ მიმართულებით მუშაობის შეწყვეტას, ვიცით, რომ რუსული ბაზარი არის ყოველთვის ჭირვეული, ბოლომდე მისი ნდობა და მასზე დაყრდნობა არ შეიძლება, იმიტომ, რომ ხვალ პუტინი რა ხასიათზე იქნება არავინ არ იცის.

ეს არის პოლიტიკური პროცესი მას შემდეგ, რაც რუსეთთან დიალოგი დავიწყეთ. ამ ბაზართან დაკავშირებით უფრო მეტს გეტყვით, ღვინის ბიზნესში დასაქმებული ადამიანების დიდი ნაწილი ან რუსეთში მცხოვრები ქართველები არიან, ან ძალზე ახლო ურთიერთობა აქვს იქაურ ბიზნესთან.
იგივე შეიძლება ითქვას ბორჯომის ბიზნესთან დაკავშირებითაც, „ალფა ჯგუფი“ რუსული კომპანიაა და ცდილობს, რაც შეიძლება, მეტი მინერალური წყალი გაიტანოს და გაამართლოს ის ინვესტიცია (300 მილიონზე მეტი), რაც ჩადო ამ ბიზნესში. აქ რუსული ბიზნესინტერესი აშკარაა, ქართველები რომ ჩადიოდნენ და რუსეთის ტერიტორიაზე საკუთარი ბიზნესები ჰქონდათ გახსნილი, ასე აღარ არის, აბსოლუტურად სხვა რუსეთია, სადაც რუსი ბიზნესმენები საკმაოდ მძლავრად არიან წარმოდგენილი.

ვერ წარმომიდგენია, ბიზნესმენმა თქვას, რომ მე არ შევიტან რუსეთში და შევიტან ინგლისში. გულწრფელად რომ ვთქვათ, ამერიკში ველაპარაკე ამასწინათ ჩემს ბიზნესპარტნიორს და როგორც მითხრა, ამერიკაში ყველგან იყიდება ქართული ღვინოები, მაგრამ ხარისხზე აქვთ დიდი პრეტენზია. გერმანიაშიც დიდი პრობლემაა, გერმანელებმა იციან ქართული ღვინო რაც არის, ამ შემთხვევაში საფერავი და მასზეც (ხარისხზე) პრეტენზიას აცხადებენ. ანალოგიურადაა პოლონეთში... მეტსაც გეტყვით, თუ გვინდა, რომ ევროპული ხარისხის ქართული ღვინო მივიღოთ, მას 15% მაინც ფრანგული ყურძენი უნდა გავურიოთ და ეს არ არის ხმამაღლა ნათქვამი, რადგან ევროპელი თხოულობს სურნელებას, ტანინებს, პესტიციდებიდან გასუფთავებას, ჰასპის სისტემას, მონიტორინგს, მოყვანის, მოწამვლის დაწურვის შენახვის პროცესების - ეს დონე საქართველოს ჯერ არ აქვს. მივდივართ აქეთკენ, მაგრამ ლაბორატორიებიც კი არ გვაქვს ისეთი, რაც ევროპულ ხარისხს სჭირდება.

მთავარი პრობლემა ევროპასთან გადასახადები კი არ არის, მათთან GSP+ პრეფერენციული რეჟიმი გვაქვს, მაგრამ ტექნიკური ბარიერი გვაქვს. ამას ვსწავლობთ, ამისი ტენდენცია არის, მაგრამ ის, რომ მზად ვართ და ევროპული ბაზარი გველოდება, ეს ასე არ არის.

მაშინ რას ნიშნავს ყოფილი ხელისუფლების ის განცხადებები, რომ ჩვენ ავითვისეთ სხვა ბაზრები და რუსული ბაზარი ბევრს არაფერს ნიშნავს?

- ქართული ღვინის ბაზარი ევროპის მიმართულებით გაიზარდა, მაგრამ ემბარგოს წინა წელს 80 მილიონი დოლარის ღვინოპროდუქცია გავყიდეთ. ამ მაჩვენებლისგან დღემდე ძალიან შორს ვართ. ახლა ვტრიალებთ 25-27 მილიონის ირგვლივ. კი უკრაინის, ბელორუსის, ყაზახეთის ბაზრებზე გავდივართ, მაგრამ ეს არ არის ის, რა პოტენციალიც გააჩნია ქვეყანას.

სხვა საინტერესო თემებზე გადავინაცვლოთ - ბოლო პერიოდის ინფორმაციით, ქვეყანაში იმპორტ-ექპორტის ბალანსი შეიცვალა, ექსპორტი გაიზარდა, იმპორტი - შემცირდა, რა ტენდენციასთან გვაქვს საქმე?

- იანვარში სავაჭრო დეფიციტი 41%-მდე დაეცა, ბოლო 10 წელიწადში ეს ყველაზე საუკეთესო მაჩვენებელია, ექსპორტი გაიზარდა 25%-ით 2012 წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, ხოლო 2010 წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით - 80%-ით. იმპორტი შემცირდა იანვარში, მაგრამ შემცირდა მხოლოდ სეზონური პროდუქტის ნაწილში, ასე რომ, ბიზნესზე არ უმოქმედია.

2013 წლის იანვრის მაჩვენებლით, საგარეო ვაჭრობაში ახალი ტენდენცია ჩამოგვიყალიბდა - გადამუშავებითი მრეწველობის დარგები, აზოტი, ფეროშენადნობი ლიდერები გახდნენ - თავიანთი ექსპორტი გაზარდეს ევროპასა და აშშ-ში. ეს ტენდენცია ნიშნავს, რომ საექსპორტო ბალანსი გაუმჯობესდა და ბოლო 10-12 წლის განმავლობაში პირველად გამოვლინდა მსგავსი ტენდენცია.
კიდევ ერთხელ ვამბობ, რომ ეს არის მხოლოდ იანვარი და არა მთელი კვარტალი ან წელი. ნიშანი საკმაოდ დადებითია და მიუთითებს, რომ ჩვენი სახელმწიფო პოტენციალი სრულად უნდა გამოვიყენოთ, უნდა მოხდეს რეფორმირება როგორც ეკონომიკის ასე პრინციპული ხედვების - რა ადგილი შეგვიძლია დავიჭიროთ მსოფლიო ბაზარზე.

ვფიქრობ, რომ საქართველოში ქიმიური მრეწველობის განვითარების პოტენციალს არ აქვს საზღვარი, რადგან შევძლებთ იმდენი აზოტი გავყიდოთ უცხოეთში, რამდენსაც ვაწარმოებთ. სხვა პროდუქტებზე ამას ვერ ვიტყოდი, ღვინო თუკი გადაჯერებულია, აზოტის ბაზარი არ არის გადაჯერებული. ანუ ეს მიმართილება თავისუფალია მსოფლიოში და მისი ათვისება ადვილადაა შესაძლებელი... ჩვენ შეგვიძლია არა თუ გამოვიყენოთ ეს ნიშა, არამედ ამ მიმართულებით ჩვენ გველოდებიან. ღვინის მიმართულებით სიმართლე გითხრათ, არ გველოდებიან.

ბოლო დროს ვიცით, რა განცხადებებიც კეთდება უშუალოდ ქვეყნის პრეზიდენტისა და „ნაციონალური მოძრაობისგან“ არა მხოლოდ ქვეყნის შიგნით, არამედ გარეთაც, რომ ქართული ეკონომიკა უფსკულისკენ მიექანება. საპირისპირო განცხადებები კეთდება მოქმედი ხელისუფლების მხრიდან, რომელიც აცხადებს, რომ ყველაფერი ნორმაშია და საგანგაშო არაფერია. რომელი ვერსიაა რეალობასთან მიახლოებული?

- უფსკრულში ნამდვილად არ ვართ, განსაკუთრებული არაფერი არ ხდება, იყო ნოემბერსა და დეკემბერში ვარდნა, ეს მნიშვნელოვანია, რადგან იანვარი და თებერვალი ისედაც მძიმე თვეებია ეკონომიკისთვის. იმის გამო, რომ ქვეყანაში პოლიტიკური სიტუაცია ცოტა გაურკვეველია, უცხოელი ინვესტორი თავს იკავებს, რომ საქართველოში ინვესტიცია ჩადონ. კონკრეტული მაგალითის მოყვანაც შემიძლია, მე და ჩემს პარტნიორებს დანიიდან, გვინდა, რომ გავხსნათ საღებავის ქარხნები რუსთავსა და თბილისში, საუბარია საკმაოდ სერიოზულ, 12-მილიონიან ინვესტიციაზე, მაგრამ ჯერჯერობით გეგმის შემუშავების დონეზე ვართ, რადგან ყველა განცხადება, როდესაც ქვეყნის პირველი პირი ამბობს, რომ ინგრევა ქვეყანა და ა.შ. ბიზნესზე აისახება. ამას ევროპა ხომ უსმენს?! როდესაც ბიზნესმენს, მითუმეტეს, ინვესტორს ესმის ასეთი განცხადება, ის ძალიან ფრთხილია. რეალურად ხომ არ ადგება და არ დაიწყებს საქართველოში სიტუაციის გარკვევას, ცოტა არ იყოს, შეშფოთებულები არიან და მეკითხებიან - რეალურად რა ხდება საქართველოში, მართლა ასეთი სიტუაციაა თუ არა. 

ასეთი პოლიტიკური სიტუაცია ინვესტორისთვის ძალზე სერიოზული ბარიერია. ეს კი ხელს უშლის ბაზრის სტაბილურობას. ყველა მოლოდინის რეჟიმშია, ამას ხელს უწყობს ევროპის ტრიბუნებიდან ქვეყნის მუდმივად ლანძღვა - თქვენ რომ თქვენივე ქვეყანას ლანძღავთ და აპოკალიფსს უწინასწარმეტყველებთ, ინვესტორი ხომ გისმენთ, რას იფიქრებს? ანუ როგორც მინიმუმი, გარანტირებული გვაქვს, რომ ინვესტორთა მოლოდინის რეჟიმი გაგრძელდება ოქტომბრამდე, ვიდრე სააკაშვილი პრეზიდენტია?

- ვიდრე მსგავსი განცხადებები ევროპის მაღალი ტრიბუნებიდან გაისმის, ინვესტორს ძალიან უჭირს გადაწყვეტილების მიღება. ეს რიტორიკა უნდა დაწყნარდეს და დამთავრდეს. ინვესტორმა უნდა ნახოს, რომ სამართლიანობის პროცესის აღდგენა მიმდინარეობს ქვეყანში, რომ ქვეყანა არის აბსოლუტურად დაფუძნებული თავისუფალი ბაზრისა და კონკურენციის პირობებზე, ამ შემთხვევაში ბევრი სერიოზული და რეალური წინადადებებია, რომლებიც შეიძლება განხორციელდეს საქართველოში.

ის სტაგნაცია, რაც არსებობს, სწორედ ამას უკავშირდება - ჩვენ გვჭირდება 2-2,5 მილიარდიანი ინვესტიცია მიმდინარე წელს და თითქმის ორი თვე უკვე გასულია. რაც შეეხება იმას, რომ კატასტროფის წინაშე ვართ, რაზეც ვისაუბრეთ იმ ფაქტორების გათვალისწინებით, მრეწველობისა და სოფლის მეურნეობის დონეც იმ ნიშნულზეა, რაც ბოლო 3-4 წლის განმავლობაში შეინიშნებოდა. ვაჭრობა შემცირდა, ეს ფაქტია, ნაღდი ფულის ბრუნვა შემცირდა, ესაა ყველაზე უარყოფითი მოვლენა, რაც მოხდა, თებერვალში - ინფლაცია აღარ გვაქვს და პირიქით, მინუსებში ვართ გადასული.

ეკონომისტები მიიჩნევენ, რომ წარმოებისა და ბიზნესისათვის საუკეთესო ვითარებად ითვლება, როდესაც მცირე ინფლაციური პროცესი მიმდინარეობს. ბოლო ტენდენციით საკმაოდ მცირე, მაგრამ დეფლაციური მომენტები შეიმჩნევა, ეს რა ტენდენციაზე მეტყველებს?

- დეფლაციიდან სტაგნაციამდე ერთი ნაბიჯია. რა თქმა უნდა, დეფლაცია ძალიან ცუდია ეკონომიკისთვის, უნდა დასხდნენ ეკონომიკური პროფილის მინისტრები და ეროვნულ ბანკთან ერთად გადაჭრან ეს პრობლემა...

ეს რამ გამოიწვია, ეკონომიკაში რაიმე, ისეთი მოვლენა არ მომხდარა, რომ ვალუტის კურსი ამ დონეზე გამყარებულიყო...

- მგონია, ეს იმის ბრალია, რომ ერთი გუნდი არ არის და ეკონომიკური გუნდი და ეროვნული ბანკი ერთად არ მუშაობენ. მკაცრი მონეტარული პოლიტიკა ზოგჯერ კარგია, ზოგჯერ არ ვარგა, მონეტარული და ფისკალური პოლიტიკა უნდა იყოს ერთმანეთთან შეთანხმებული და რა თქმა უნდა, გამყარებული ეკონომიკის ძირითადი მაკროეკონომიკური მაჩვენებლების შედეგებთან მიმართებაში.

ეს სამი უწყება - ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტროები და ეროვნული ბანკი ერთად უნდა წყვეტდნენ გარკვეულ პრობლემებს და თუ ჩვენ ჩავხედავთ სტატისტიკას, სადაც წერია, რომ დეფლაცია შეიმჩნევა და ამაზე რეაგირებას არ გავაკეთებთ, მაშინ მითხარით, რა არის ეკონომიკის მართვა? მაშინ ვიღაც სპეციალურად აკეთებს იმას, რომ მოხდეს დეფლაცია და ეკონომიკა არ გაიზარდოს და ეს საშიში ტენდენციაა. ეკონომიკური გუნდი ეროვნული ბანკიანად ერთიანი უნდა იყოს, ეს გადამწყვეტია, ერთად უნდა ფიქრობდნენ, რა ვუშველოთ ამ დეფლაციას. როგორც ინფლაციაა საშიში, ასევე დეფლაციაა და ამას თავისი ზომა აქვს, კიდევ ვიმეორებ ეს ძალზე მნიშვნელოვანი საკითხია.

კიდევ ერთი თემა, რაც ტრიალებს და რაც მნიშვნელოვანია ეკონომიკის განვითარებისთვის, ეს არის ბიზნესზე წნეხი. შეგვიძლია დღეს ვთქვათ, რომ ბიზნესი გათავისუფლებულია პოლიტიკური ზეწოლისგან?

- ძალიან ძნელი სათქმელია და გეტყვით რატომაც - ბიზნესი დავყოთ სამ ნაწილად - დიდი ბიზნესი ამ 9 წლის განმავლობაში ინტეგრირებული იყო „ნაციონალურ მოძრაობასთან“. დიდი ბიზნესის დიდ ნაწილში „ნაციონალური მოძრაობა“ დღესაც არის. რას ნიშნავს ბიზნესზე ზეწოლა? - პოლიტიკა და ბიზნესი შერწყმულები არიან, თავისუფალი ბაზარი არ არის, მონოპოლური მდგომარეობა ეკავათ და დღემდე დიდ ნაწილში ასეა.

მეორე - მცირე ბიზნესი ვერ მუშაობს - უმუშევრობის 20% რომ არსებობს, ხალხს ფულის შენახვის და დაგროვების პრობლემა აქვბს, ხალხი ვერ ყიდულობს იმ პროდუქციას, რაც სჭირდება და ეს არის ბაზრის შემცირება. ამიტომაც არის იმ აგრეგატის, რაზეც უკვე ვისაუბრეთ, ნაღდი ფულის ბრუნვა შემცირებული. ამიტომაა ვაჭრობაში პრობლემები.
მესამე - ეროვნულმა ბანკმა იაფი კრედიტიც რომ მიაწოდოს კომერციულ ბანკებს და კომერციულმა ბანკებმა იაფი კრედიტების გაცემა რომ გადაწყვიტონ კიდეც - არ არიან ადამიანები, რომლებიც კრედიტუნარიანები არიან. ისევ იმ მიზეზის გამო, რომ თუ საქართველოში 20% უმუშევარია, ის ვერ იღებს კრედიტს. ეს ყველაფერი გადაჯაჭვულია ერთმანეთთან.
ამანაც განაპირობა, რომ სასწრაფოდ მიმდინარეობს ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიული გეგმის შემუშავება, უკვე ჩანიშნულია პირველი სხდომა. ეს პრობლემა არსებობს და ასე გაგრძელება არ შეიძლება.

ბიზნესზე ზეწოლა რა არის, არ ვიცით, რადგან ძველი სტრუქტურა ისევ მუშაობს, ხოლო ახალი - არ შექმნილა. დავუშვათ, რომ ფოსტის მონოპოლია იყო, ეს ისევ არის, ანუ აქ რა ხდება, ახლა გარკვევა შეუძლებელია და თუ რა იქნება, ამას გვიჩვენებს უახლოესი მომავალი.

მთლიანობაში შეგვიძლია, ვთქვათ, რომ იმ მძიმე ეკონომიკურ მდგომარეობას, რაც დაგვრჩა, კიდევ უფრო აუარესებს ის პოლიტიკური ვითარება, რაც გამოიხატება ყოფილი ხელისუფლების მხრიდან მაღალი ტრიბუნებიდან ეკონომიკურ კატასტროფაზე საუბარში. რას ფიქრობთ, გამოსავალი რაშია?

- ბანკებზე რომ იტყვით, წაართვეს და გაყიდესო, რას ელოდებით, რა მოხდება? ბანკი ძალზე ფაქიზი ორგანიზმია, რა შედეგს ველოდებით ამ განცხადებიდან? მივარდება მომხმარებელი და სასწრაფოდ გაიტანს ფულს. ყოველ წუთას განცხადებებს რომ აკეთებ - უფასო კრედიტი და უპროცენტო განვადებაო, ამით ისევ ვალში ვაგდებთ ამ ხალხს. რომ ეუბნება რომელიღაც საკრედიტო ორგანიზაცია, ჩვენთან შემოიტანეთ ფული და წლიურ 50%-ს გადაგიხდითო და ეს არ კონტროლდება, ჯერჯერობით - კანონს ახლა ღბულობენ, როგორ გგონიათ, რომელიმე ბიზნესს აქვს უნარი, რომ 50%-იანი კრედიტის საფასური გადაუხადოს ხალხს? ეს მევახშეობა და მორიგი პატარა ბუშტია, რომელიც გასკდება. ამ ყველაფერს დარეგულირება სჭირდება.

ანუ, რა არის პირველი ნაბიჯები, რაც უნდა გადადგას ხელისუფლებამ?

- პირველ რიგში და სასწრაფოდ უნდა ამოქმედდეს ის საინვესტიციო ფონდი, რომელიც შექმნა პრემიერმა. სასწრაფოდ შემუშავდეს ამ ფონდის მუშაობის რეგლამენტი და ტექნიკური დეტალები. სასწრაფოდ შევკრიბოთ საქართველოში გაჩერებული პროექტები და შევეცადოთ, მოვიზიდოთ ინვესტორები და ავამუშავოთ ეს ნაწილი. და ბუნებრივია, სასწრაფოდ უნდა შევეცადოთ, დავარწმუნოთ ინვესტორები, თუნდაც იგივე დსთ-დან (დასავლელი ინვესტორების დარწმუნება ახლა ძალიან ძნელია, რომ საქართველოში ფულის ჩადება არის უსაფრთხო და მომგებიანი) და დავხვდეთ, როგორც მომზადებული პარტნიორები. ეს არის გადამწყვეტი - დანარჩენი ყველაფერი მეორეხარისხოვანია, მათ შორის სოციალური საკითხების გადაწყვეტა. იმითი, რომ ყველას დავაზღვევთ და პენსიას გავზრდით, ბაზარს არ ეშველება. იმ პენსიას 2 წუთში დახარჯავენ და ისევ უფულოდ დარჩებიან. ან გლეხს მიწას რომ მოუხნავ, არც ამით შეიცვლება რამე, კარდინალური რეფორმაა სოფლის მეურნეობაში გასატარებელი, შესაძლოა, მტკივნეულიც, შეიძლება არაპოპულარულიც.

წინააღმდეგ შემთხვევში გამოდის, რომ ჩვენს რესურსებს ვანიავებთ მიწის სახით, იმ პროდუქტების სახით, რომელიც შეგვიძლია მოვიყვანოთ და არ მოგვყავს. იგივე ქიმიური მრეწველობა, რაზეც ვსაუბრობდით, აზოტის ქარხანას შეუძლია 5-ჯერ მეტი პროდუქცია აწარმოოს, ჩადოს ინვესტიცია, მაგრამ არ დებს, რაც არის იმითაც კმაყოფილია - 340- დოლარიან აზოტს 300 დოლარად ყიდის - ესეც კითხვებს ბადებს.

რუსული ინვესტიცია, სადაც არ უნდა იყოს, თელასი იქნება ეს აზოტი თუ ვითიბი ბანკი, ზოგადი ტენდენციაა - არც ერთ ინვესტორს წარმოების განვითარებაში ინვესტიცია არ ჩაუდია. შეიძლება რომ ბიზნესს მეტი ფული არ უნდოდეს? რატომ არ დებენ ინვესტიციას, რომელიც ისედაც ნაკისრი აქვთ და ხელშეკრულება დაარღვიეს? ააშენონ ეს ენერგოსადგურები, ხომ აქვთ ფული, გააკეთონ მაღალი ძაბვის გადამცემი ხაზები, ხომ გვაქვს წყალი რესურსის სახით, გამოუშვან ელექტროენერგია - იგივე პირობებში გაიზრდება მიწოდება და შემცირდება - ფასი, პარალელურად, გავიტანოთ ექსპორტის სახით ელექტროენერგია, აქვეა თურქეთის ბაზარი, რომელიც სულ ცოტა 20 წლით გვაქვს გარანტირებული.

ამ შემთხვევში სახელმწიფო ვალდებულია, მოითხოვოს საინვესტიციო პირობების შესრულება და მკაცრად აკონტროლოს ის. ახალ ხელისუფლებაზე ჯერ ნააადრევია რამის თქმა, მაგრამ ზოგაგად ჩამოყალიბდა ტენდენცია, რომ ინვესტორს ყველაფრის უფლება აქვს და მას პასუხი არაფერზე მოეთხოვება...

- რუსების სტილია, იყიდიან საწარმოს იაფად და მერე მიაქვთ იქიდან ფული. როგორც თელასია, ან იგივე აზოტი. იქ რა ხდება არ ვიცით, აბსოლუტურად გაუმჭვირვალეა რუსული ინვესტიცია. გაუმჭვირვალეა მათი საქმინობაც, კალკულაციაც და ვალუტაც უცხოეთში მიდის.

იგივე მადნეული ავიღოთ... ექსპორტის შედეგად მიღებული ამონაგები საქართველოში არ შემოდის. მათ პასუხს არავინ არ სთხოვს და შესაბამისი კანონიც კი არ გვაქვს.
აქამდე საამისო ნება არავის ჰქონდა, რადგან ყველა ამ ორგანიზაციასთან დაკავშირებული იყო ხელისუფლება - რატომ მოსთხოვდნენ აზოტს რაღაცას, როცა ის თითქმის მაგათი იყო, ერთად იყვნენ.
ეს ჩრდილოვანი ნაწილი ეკონომიკას უნდა მოშორდეს, მაშინ გავიგებთ, ბიზნესთან რა ურთიერთობა აქვთ. დღემდე დიდი ბიზნესი დედის ძუძუსავით მთავრობას მკერდში ჰქონდა ჩახუტებული და წოვდა, ეს მთავრობის უშუალო ნაწილი იყო..

კარგად არის ცნობილი, რომ ხელისუფლების ყველა წევრი უცებ ბიზნესმენად გადაიქცა, მაგრამ ახლა როგორ უნდა მოვიქცეთ, ეს ჩრდილიდან გამოყვანა როგორ უნდა მოხდეს, ბიზნესების წართმევას ხომ არ დაიწყებენ წინა ხელისუფლებასავით?

- აბსოლუტურად ყველა, მინისტრი თუ პარლამენტარი - ყველა იყო მშენებელი თუ მანქანების შემომტანი, ან მათი სიდედრი აკეთებდა ამას, ან მამა და ა.შ. წართმევაზე არ არის ლაპარაკი. პირველი - ეს არის სამართლიანობის აღდგენა, საკუთრება უნდა დაუბრუნდეს პატრონს, თუ ასეთი არის. თუ ვინმე წილშია, იყოს, ოღონდ იმუშავოს თეთრად, აბსოლუტურად გამჭვირვალე იყოს საქმიანობაცა და ბალანსიც, ამის გარდა, პოტენციალი გამოიყენოს მაქსიმალურად.

არ ვლაპარაკობ, რომ ვინმეს რამე წავართვათ და ა.შ. თუ ვინმეს რამე კანონიერად აქვს გაკეთებული, იმის მიუხედავად, რომ ხელისუფლებაში იყო და ისე აკეთებდა ამას, ეგეც არ არის საინტერესო, თუ აკეთებს - გააკეთოს ნორმალურად. აიღე ქარხანა? - კეთილი ინებე და აამუშავე მთელი პოტენციალით. დარჩი თანამდებობაზე და არ მოგხსნეს? კი ბატონო, იმუშავე, მაგრამ აგეთ ახლა უკვე ეკონომიკაზე პასუხი. ვფიქრობ, ასეთი მიდგომებით დამყარდება თამაშის ის წესები, რაც აამოძრავებს ჩვენს ეკონომიკას.