სასტუმრო „შერატონ მეტეხი პალასში“ გამართულ  კონფერენციაზე „ასი დღე ხელისუფლებაში: კანონის უზენაესობა და ადამიანის უფლებები“ მთავარმა პროკურორმა არჩილ კბილაშვილმა სასჯელაღსრულების სისტემაში მოსალოდნელი სიახლე დააანონსა. საპყრობილეში პატიმართა გარდაცვალების რეალური მიზეზების დასადგენად მოკვლევა მიმდინარეობს.

„2005-2012 წლებში საპყრობილეებში 700-ზე მეტი ადამიანია გარდაცვლილი. მიმდინარეობს მათი გარდაცვალების რეალური მიზეზის დადგენა, ვინაიდან წინასწარი მონახაზით, რეალობა ის არის, რომ მათი დიდი ნაწილი უბრალოდ მოკლულია“, - აღნიშნა კბილაშვილმა.

მთავარი პროკურორის შეფასებით, წინასწარი ვარაუდით, საქმე გვაქვს სისტემურ სახელმწიფო დანაშულთან.

„ვგეგმავთ, რომ როცა ფაქტებს დავდებთ და, ეს სავარაუდოდ მოხდება მარტის დასაწყისისთვის, მას მივცემთ ისეთ სამართლებრივ შეფასებას, რომელიც ახალი სიტყვა უნდა იყოს ქართული სამართალწარმოების სისტემაში. კერძოდ, ეს არის სისტემური სახელმწიფო დანაშაული, რომელიც აქამდე არ გამოგვივლენია“, - განაცხადა კბილაშვილმა.

რაც შეეხება საფინანსო სფეროში ჩადენილ დანაშაულებს, მთავარი პროკურორის ინფორმაციით, საზოგადოება ასევე მალე შეიტყობს სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯვის მილიონიანი შემთხვევების შესახებ.

რაც შეეხება გახმაურებულ საქმეებს, კბილაშვილის თქმით, გამოძიება ამ კუთხითაც წინ არის წასული.საუბარია რობაქიძის, გირგვლიანის საქმეებზე. კბილაშვილის ინფორმაციით, 1 ნოემბრიდან 31 იანვრის ჩათვლით უწყებაში სულ 18.500-ზე მეტი საჩივარი შევიდა. ამ პერიოდის განმავლობაში კი, 100-ზე მეტი საჯარო მოხელე იქნა პასუხისგებაში მიცემული.

რას ნიშნავს ახალი სიტყვა გამოძიებაში და გახდება თუ არა ხელისუფლების მიერ სისტემური დანაშაულის გამოვლენა და დამნაშავეთა დასჯა გარდამტეხი ეტაპი ქვეყნისათვის ამ თემაზე უფლებადამცველი ლია მუხაშავრია გვესაუბრება.

ციხეებში პატიმართა გარდაცვალების ფაქტები დღემდე მხოლოდ არასამთავრობო ორგანიზაციების ანგარიშებში ხვდებოდა, ამ საკითხზე ობიექტური გამოძიების ილუზია წინა ხელისუფლების პირობებში არავის ჰქონდა და შესაბამისად, არც არავისი პასუხისმგებლობის საკითხი არ დამდგარა. რამდენად მნიშვნელოვანი პროცესი იქნება ქვეყნისთვის სამართლიანობს აღდგენის თვალსაზრისით?

- ღიად ვიტყვი, ძალიან არ მომწონს, რომ მთავარი პროკურორი ისევ მომავალ დროში საუბრობს, რომ აი, ამას გავაკეთებთ, რომ ეს იქნება ახალი სიტყვა. მისი თანამდებობიდან და კომპეტენციიდან გამომდინარე ვისურვებდი და კანონითაც ასეა, რომ ის უნდა ლაპარაკობდეს წარსულ დროში და ამბობდეს, რომ ჩვენ დავადგინეთ, გამოვიძიეთ, დამნაშავეთა იდენტიფიკაცია მოვახდინეთ, საქმე სასამართლოს გადავეცით.

მე გამოვხატავ, ალბათ, იმ აღშფოთებული საზოგადოების ნაწილის აზრს, რომელსაც მიაჩნია, რომ ეს სისტემური პრობლემები, რომელიც ყველაზე უკეთ ასახულია გირგვლიანის საქმის შესახებ ევროსასამართლოს გადაწეყვეტილებაში, უნდა იყოს უკვე გამოძიებული.

ადამიანი ციხეში რომ მოკვდა, ამაზე ბევრი გამოძიება არ არის საჭირო. თუ ცნობილია ადამიანი როდის გარდაიცვალა ციხეში, ძალიან იოლი დასადგენია, ვინ იყო ციხის უფროსი, რეჟიმის უფროსი, მორიგე. სად მოხდა ამ ადამიანის გარდაცვალება და ძალიან იოლი დასადგენია, კონკრეტულად ვისი პასუხისმგებლობის საკითხია პატიმრის სიკვდილის ფაქტი.

ანუ, ამაზე მომავალ დროში არ უნდა ხდებოდეს საუბარი და ეს არის პრობლემა. ახალი მეთიდოლოგია და საგამოძიებო სიახლეები ამ საკითხის გამოძიებას არ სჭირდება. ვფიქრობ, რომ ძალიან სასურველია, დაუჩქაროს ჩვენმა მთავარმა პროკურორმა წარსულ დროში იმ ფაქტების გაზიარება, რომელზედაც საზოგადოებაში დიდი ინტერესი წლების მანძილზე არსებობს. თუ ჰგონიათ, რომ საზოგადოებას ან მათი ოჯახის წევრებს დაავიწყდათ, მათი ოჯახის წევრის პატიმრობაში სიკვდილი, ეს არ არის სწორი დამოკიდებულება.

როდესაც სისტემური დანაშულის სამართლებრივ შეფასებაზეა საუბარი, უნდა ვაღიაროთ, რომ ეს იქნება პირველი შემთხვევა საქართველოში. არსებობს იმისი განცდა, რომ ეს მართლაც გარდამტეხი იქნება ქვეყნისთვის და მსგავსი რამ აღარ მოხდება, ყოველ შემთხვევაში, მაქსიმალურად თავიდან აცილებული იქნება?

- როდესაც ადამიანს კლავენ პატიმრობაში, ეს პირდაპირ არის ხელისუფლების პასუხისმგებლობა. მართლაც პირველად მოხდება ამ ქვეყანში, რომ ამისთვის ვიღაცა  დაისჯება, ვიღაცას ბრალი წაუყენებენ და სასამართლო წესით ცნობილი იქნება დამნაშავედ.

საზოგადოებაში ძალზე დიდი მოლოდინი არსებობდა, რომ ახალი ხელისუფლების მოსვლის შემდეგ დამნაშავეები დაისჯებოდნენ. თქვენც აღნიშნეთ, რომ ეს პროცესი დროში საკმაოდ გაიწელა. ცხადია, ხელისუფლებას თვითონაც ექნება სურვილი, ეს პროცესი დროულად წარიმართოს, თქვენი შეფასებით, რა არის ის ობიექტური მიზეზები რაც ამ პროცესის დაწყებას აფერხებს?

- ჩვენ შეიძლება ვილაპარაკოთ მხოლოდ შედეგების მიხედვით. ვის რა უნდა, ვის რა სწადია, რა მოსწონს და რა არა, ეს არ არის მთავარი. მთავარია რა შედეგი დადგა, შედეგი კი, ჯერჯერობით, არც ერთ საქმეზე არ დამდგარა.

მაშინაც კი, როდესაც ძალიან მარტივია დადგინდეს, იმ დღეს ვინ იყო ციხის უფროსი, დეპარტამენტის უფროსი, პასუხისმგებელი მორიგე და ა.შ. ამას იმიტომ ვამბობ, რომ ამ სისტემაში ძალიან მკაფიოდ არის გაწერილი პასუხისმგებლობები და ვალდებულებები. ამიტომ ძალიან ბევრი გამოძიება იქ არაფერს არ სჭირდება.

ობიექტურ მიზეზად მიმაჩნია ის, რომ როგორც ჩანს, ამ ქვეყანას არ ჰყოფნის გამოცდილი, კვალიფიციური კადრები გამოძიების თვალსაზრისით. გასაგებია, რომ ბოლო 10 წელია, არავის არაფერი არ გამოუძიებია რეალურად, როგორც გამომძიებელს. არც პროკურორს არ განუხორციელებია ზედამხედველობა ნამდვილ გამოძიებაზე. ეს ყველაფერი იყო პოლიტიკური დაკვეთის სფერო და საგანი, ამიტომ გასაგებია, რომ  შეიძლება ისე სწრაფად, დროულად და კვალიფიციურად ვერ გამოიძიონ, მაგრამ მომავალ დროში საუბარი სამართალდამცავი ორგანოებისგან უნდა შეწყდეს და დასრულდეს. იმიტომ, რომ ეს არის მცდელობა, საზოგადოება ამყოფონ ახალი და კარგი შედეგის მოლოდინში. არადა გავიდა საკმაო დრო. 100-დღიანი ანგარიშის რეგლამენტი არ არის შემთხვევითი. 100 დღეში თუ ხელისუფლება კონკრეტულ შედეგს ვერ დებს და ისევ მომავალ დროში საუბრობს, დემოკრატიული საზოგადოების სტანდარტით ეს მიიჩნევა უკვე ჩაფლავებულ საქმედ.

ამიტომ, ჩვენ, ვინც ამ ქვეყანას ძალიან ვგულშემატკივრობთ, ასევე ვგულშემატკივრობდით წინასაარჩევნო და საარჩევნო პერიოდში „ქართულ ოცნებას“, ახლა გვაქვს სრული კანონიერი და მორალური უფლება, ვუთხრათ ხელისუფლებას, რომ უკვე გაქვთ ჩავარდნა და ძალიან სერიოზულად იფიქრეთ ამ ჩავარდნების გამოსწორებაზე.

ეს ტემპი ჩემთვისაც კი, უფლებადამცველისთვის არ არის მისაღები და როგორ შეიძლება ეს ტემპი მისაღები იყოს დაზარალებულთა ოჯახებისთვის, ან იმ ადამიანებისთვის, ვინც უკანონოდ გაატარეს წლები ციხეში, შეერყათ ჯანმრთელობა, ფსიქიკური მდგომარეობა და შედეგს ვერ ხედავენ. ამიტომ ეს ძალზე საჭირბოროტო საკითხია.

აქედანაც ხომ არ გამომდინარეობს „ნაციონალური მოძრაობის“ ქცევები, რასაც საკმაოდ ხშირად ვხედავთ ხოლმე? არ მიდიან დაკითხვებზე, დესტრუქციულ განცხადებებს აკეთებენ და ა.შ.

- რა თქმა უნდა, ისინი მოელოდნენ, რომ გაცილებით სწრაფად მოხდებოდა მათი ლუსტრაცია, რადგან მე და თქვენ არ ჩაგვიდენია ის დანაშაულები და ვერც ჩავიდენდით, იმიტომ, რომ საჯარო სამსახურში არ ვიყავით. ვინც იყო საჯარო სამსახურში, ის მოლოდინი, რომ პასუხი მოეთხოვებოდა, გაუნელდა და ახლა გადავიდა შეტევაზე.

ამიტომ, ამ კუთხითაც ხელისუფლების ინტერესებშია, რაც შეიძლება სწრაფად მოხდეს ეფექტური გამოძიება, რაც გულისხმობს დამნაშვეთა გამოვლენას და მათ პასუხისგებაში მიცემას.

აქ არ ვარგა ის არგუმენტი, რომ, თითქოს, სასამართლო არ არის დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი და ამ საქმეების სასამართლოში წარმართვა არ არის გონივრული. მე პირიქით ვიტყოდი, რომ თუ უდავო, არსებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით საქმე იქნება დასრულებული გამოძიებაში, წარიმართება სასამართლოში და მერე იქ მოსამართლე განზრახ არ დააყენებს პასუხისმგებლობას, ან გვერდს აუვლის დამნაშავეთა გასამართლებას, მაშინ გაცილებით უფრო მკაფიო იქნება საზოგადოებისათვის, ვისი წვლილი როგორია.

ახლა, როდესაც ის საქმეები რაც წარიმართა სასამართლოში, ვნახეთ, რომ მთლად გამყარებული ვერ ყოფილა, მაგალითად გუნავას, ოქრუაშვილის საქმეები, როგორც ჩანს, სხვა რაღაცაშია საქმე.

როდესაც მთავარი პროკურორი აცხადებს, რომ გუნავას საქმეში ფაქტები დამახინჯებულია, რას ნიშნავს ეს, რასთან გვაქვს საქმე?

- ეს ნიშნავს, რომ გამოძიებამ ვერ იმუშავა, ხოლო თუ გამოძიების ამ ჩავარდნებს მოჰყვა ეს შედეგი, მაშინ უნდა ვიცოდეთ, ვინ დაისაჯა ამისათვის. უნდა ვიცოდეთ, რომ იქ არავის არ აპატიება და ის პოლიტიკა დასრულდა, როდესაც მიაფუჩეჩებდნენ სისხლის სამართლის გამოძიებას და ამით არავის არაფერი არ უშავდებოდა.

პროცესის გაჯანსაღება და უკეთესობისკენ შეცვლა სამწუხაროდ, ამ ღონისძიებების გარეშე არ მოხდება. მეც არ მიხარია რომ ასეთ რამეს ვითხოვ ხელისუფლებისგან, მაგრამ სხვაგვარად ვერ წავალთ წინ.

რაც შეეხება იუსტიციის მინისტრისა და სამოქალაქო რეესტრის ყოფილი ხელმძღვანელის შეკამათებას, ღიად ითქვა დანაშაულის შესახებ, აქ არ უნდა მომხდარიყო დამნაშვის გამოვლენა და დასჯა?

- ღიად ითქვა, რომ ვიღაცამ ხათრი ვერ გაუტეხა. ამ შემთხვევაში ვაშაძე არ მაინტერესებს, მაინტერესებს საჯარო მოხელე, რომელმაც ხათრი ვერ გაუტეხა ვაშაძეს და უკანონო ქმედება განახორციელა. ამაზე თეა წულუკიანის ფრაზა, რომ „ეს ხალხი მე უნდა დავიცვა“, არის სრულიად არასამართლიანი.

რატომ? მან იგულისხმა, რომ ეს საჯარო  მოხელე მსხვერპლია...

- გამოიკვეთა, რომ  ვიღაცამ დაუშვა, მინიმუმ, გადაცდომა. არ არის ეს ხალხი ამისთვის დასაცავი, ეს ხალხი ამისთვის დასასჯელია. თუ ვაშაძეს ხათრი ვერ გაუტეხა იმის გამო, რომ მისი ყოფილი უფროსია, რა ვიცით, რომ ხვალ ვიღაცას ქრთამის ან სხვა რაღაცის გამო ვერ გაუტეხავს ხათრს?

ანუ რა უნდა გააკეთოს მთავრობამ, რომ გახდეს ეფექტური მთავრობა, ვგულისხმობ სამართლებრივ პროცესებს...

- ამისთვის ძალიან მარტივი კრიტერიუმი არსებობს, მე არ ვიცოდი იმ 100-დღიანი ანგარიშის შესახებ, არ ვიყავი მიწვეული, ისევე როგორც ჩემი ორგანიზაცია არ იყო მიწვეული ამ ღონისძიებაზე. დასკვნას, ალბათ, მკითხველი თავად გააკეთებს.

რა გაქვთ მხედველობაში?

- ალბათ, დაიწყო საინფორმაციო ბლოკადა, ის ადამიანები, ვინც ვცდილობთ, ვიყოთ კრიტიკულები, ობიექტურები, მათი ხმა ისევ რჩება „ხმად მღაღადებლისა უდაბნოსა შინა“. კიდევ კარგი, რომ მედია მაინც მაძლევს შესაძლებლობას, ჩემი მოსაზრებები გამოვთქვა საჯაროდ. ყოველ შემთხვევში, კოლეგა ორგანიზაციებმა მე არ შემატყობინეს იმ ღონისძიების შესახებ, რომელიც გუშინ გაიმართა, მეც ვარ არასამთავრობო ორგანიზაცია და მოწვევა არ მიმიღია.

ეს ღონისძიება ხელისუფლების მიერ იყო ორგანიზებული თუ არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ, არ უნდა იყოს ძნელი გასარკვევი...

- არ ვიცი, ვინ იყო ორგანიზატორი, მაგრამ როდესაც ასეთი მნიშვნელოვანი დიალოგი დგება და ვიღაც ახდენს მის ორგანიზებას, ალბათ, უნდა შეეცადოს, ყველა მოსაზრება იყოს წარმოდგენილი და ყველა მოსაზრების ავტორი იყოს მოწვეული. მე ასეთი მიწვევა არ მიმიღია.