როგორ ხდებოდა აზერბაიჯანელი მესაზღვრეების მიერ ჩვენი მონასტრების ნელ–ნელა დაკავება, ამ საკითხზე გამოძიებასთან დეტალურად ისაუბრა დავით გარეჯის მონასტრის წინამძღვარმა არქიმანდრიტმა ილარიონმა. მისი განცხადებით, 2006–2007 წლებში საზღვრები სწორად არ იყო შეთანხმებული, რადგან ძველი მონასტრები საქართველოს მხარეს არ იყო დაფიქსირებული. როგორც სასულიერი პირი for.ge–სთან საუბრისას აცხადებს, ეს ქმედებები დაიწყო 2005 წლიდან და 2019 წლამდე გრძელდებოდა.

for.ge არქიმანდრიტ ილარიონ ჭიღლაძეს ესაუბრა.

როგორ შეიძლება არ გიხაროდეს შენი ასეთი სიწმინდის, რასაც დავით გარეჯი ჰქვია, დაბრუნება. მამა ილარიონ, როგორ უყურებთ საზოგადოების მცირე ნაწილის ასეთ რეაქციას, რატომ არ უნდათ რეალობის აღიარება?

არქიმანდრიტი ილარიონ ჭიღლაძე: ამის მიზეზს ვერ გეტყვით. ზოგადად, რაც ერს გვჭირს, ალბათ, ამ საკითხშიც იგივეა. არ ვიცი, რა მოტივაცია ამოძრავებს იმ ადამიანებს, ვისაც არ უხარია. არ ვიცი, მე თვითონაც გაკვირვებული ვარ.

„ჩვენ, გუშინ დილამდე დიდი იმედი გვქონდა, რომ ხელისუფლება აწარმოებდა მოლაპარაკებას, რომ ჩვენი ქვეყნისთვის მართლაც მნიშვნელოვანი ძეგლები მოლაპარაკებების გზით აღმოჩნდებოდა საქართველოს მხარეს. ისეთი მნიშვნელოანი ძეგლები, როგორიც არის ბერთუბანი, ჩიჩხიტური და მისი მიმდებარე ეკლესიები ფაქტიურად აღმოჩნა საზღარს იქით. ეს ძალიან სამწუხაროა“, – ეს განცხადება ჯერ კიდევ 2007 წელს პატრიარქის საპარლამენტო მდივანი, მამა მიქაელ ბოტკოველმა გააკეთა. ამის მიუხედავად, აცხადებენ, რომ ეკლესიამ და გარეჯში მოღვაწე ბერებმა თითქოს ახლა დაიწყეთ ამ თემაზე საუბარი. რეალურად, რა მოტივაცია ამოძრავებს ამ ადამიანებს?

– მე, არ ვიცი, რატომ საუბრობენ ასე, მაგრამ მე ვიცი, რომ ისინი იტყუებიან. იტყუებიან მიზანმიმართულად, გაცნობიერებულად, ან გაუცნობიერებლად, მაგრამ ეს ტყუილია. ცრუობს ის, ვინც ამბობს, რომ ეს თემა ახალია.

როდის დადგა გარეჯელი ბერები იმ მძიმე რალობის წინაშე, როდესაც ბერთუბანზე და ჩიჩხიტურზე გამოჩნდნენ აზერბაიჯანელი მესაზღვრეები?

– 2005 წლიდან ვდგავართ ამ რეალობის წინაშე, უკვე 15 წელია. ვიღაცისთვის ეს საკითხი ახალია და, უბრალოდ, არ მესმის რატომ არის ახალი. ალბათ, დაინტერესებული არ იყვნენ ამ თემით. 15 წელია, რაც ჩვენ ამ რეალობის წინაშე ვდგავართ.

ამ წლების განმავლობაში სახელმწიფოსთან გქონდათ კომუნიკაცია და რას გეუბნებოდნენ?

– ვისაც უშუალოდ ევალებოდა ეს საკითხი, კომისიების დონეზე, ადგილობრივი თუ ცენტრალური ხელისუფლების დონეზე, ჩვენ ყოველთვის ვახმიანებდით ამ საკითხს და ყოველთვის ვითხოვდით ყურადღებას. 2005 წლიდან ვერ ნახავთ თვეს, კვირას, რომ ამ საკითხზე არ გვესაუბრა, ეს თემა მუდმივად იყო ჩვენი ყურადღების ცენტრში, მაგრამ სამწუხაროდ, არც ერთი ხელისუფლების მხრიდან არ ექცეოდა სათანადო ყურადღება.

სწორედ ეს არის მნიშვნელოვანი, პრობლემის შესახებ იცოდნენ და მიუხედავად ყველაფერისა, არ ექცეოდა ყურადღება და ამას როგორ ხსნით? იქნებ იმიტომ, რომ ეს სამწუხარო ფაქტი, რაზეც ვსაუბრობთ, უკვე მომხდარი იყო და ცდილობდნენ დანაშაულის დაფარვას?

– რატომ არ ექცეოდა ყურადღება და რა იყო მიზეზი, ეს უნდა დაადგინოს შესაბამისმა უწყებებმა. ჩვენ ვერ ვიტყვით ამას. მაშინ გამოდის, რომ ჩვენ ბრალმდებელის როლში გამოვდივართ, რაც ჩვენი საქმე არ არის. შესაბამისმა უწყებებმა დაადგინონ, ვისაც ევალებოდა და რატომ არ აქცევდა ყურადღებას.

მას შემდეგ, რაც მამა კირიონმა ღიად ისაუბრა ამ თემაზე, მამაოს წინააღმდეგ ისმის ბრალდებები და მამაოს ადანაშაულებენ კომისიის წევრების დაკავებაში. ილიჩოვას და მელაშვილის უდანაშაულობაზე საუბრობენ ის ადამიანები, რომლებიც მაშინ იყვნენ აღმასრულებელ ხელისუფლებაში...

– რა გითხრათ? ისტორია გამოაჩენს ვინ არის მტყუანი და ვინ მართალი. აბსურდია ლაპარაკი იმაზე, რომ მამა კირიონი არის დამნაშავე იმ ხალხის დაკავებაში. მამა კირიონს საიდან აქვს ამის რესურსი, რომ ადამიანს ჯერ ბრალი დასდოს, მერე დაიჭიროს. მამა კირიონი, არც პროკურორია, არც გამომძიებელი და არც მოსამართლე. როგორ შეიძლება ამაზე საუბარი? ვინც ამაზე ლაპარაკობს, ან პროვოკატორობს, ან საერთოდ ბრიყვია. მე, მეტს ვერაფერს ვიტყვი.

ახალი კარტოგრაფიული მასალები, რომელმაც დავით გარეჯის საზღვრის ხაზის ისტორიული სამართლიანობა უნდა აღადგინოს, ყოფილი ხელისუფლების წარმომადგენლები პირდაპირ აკავშირებენ საპარლამენტო არჩევნებთან. მაგრამ ამ თემის ქრონოლოგიას თუ გავყვებით, ძალიან ადვილად ვნახავთ, რომ ახალი კარტოგრაფიული მასალების და დოკუმენტების აღმოჩენა კავშირში არ არის არჩევნებთან...

– არჩევნები თითქმის ყოველ წელს არის. მაშინ რა გამოდის? არასოდეს არ უნდა მივაქციო ყურადღება ამ თემას? არჩევნები არ არის ამნისტიის მიზეზი. რომელი კანონმდებლობით ლაპარაკობს ეს ხალხი? რა დაირღვა? ვინმემ დაარღვია კონსტიტუცია, ან კანონმდებლობა? უბრალოდ ვერ ვხვდები, რადგან არჩევნებია, დამნაშავე არ უნდა დაისაჯოს? მაინტერესებს ამ კითხვაზე პასუხი. არ მესმის ეს რა ლოგიკაა? რა შუაშია არჩევნები?

ქედზე მდებარე მონასტრების – ჩიჩხიტურის და უდაბნოს მონასტრების გასხვისების საქმეში პროკურატურაში მიმდინარე გამოძიების პოლიტიკურ ნაწილზე საუბრობენ სააკაშვილის პოლიტიკური პარტნიორი ოპოზიციური პარტიის წევრები და პირდაპირ ამბობენ, რომ საომარ მოქმედებებში ჩართული ქვეყნის მიმართ ეს ნაბიჯი პოლიტიკურია. ეს მაშინ, როდესაც აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის საომარი მოქმედება 27 სექტემბერს დაიწყო და დოკუმენტაცია აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრს გადაეცა ომის დაწყებამდე რამდენიმე დღით ადრე. როგორ ფიქრობთ, მიზანმიმართულად უკავშირებენ დავით გარეჯის თემას საომარ მოქმედებას და ამით ცდილობენ აზერბაიჯანთან ურთიერთობის დაძაბვას?

– ომის დაწყებამდე 3 დღით ადრე გადაეცა ეს დოკუმანტები აზერბაიჯანულ მხარეს. ვინ იცოდა, რომ 3 დღეში ომი დაიწყებოდა? თუ ვინმემ იცოდა, გვითხრას. ყარაბაღის სამწუხარო მოვლენებთან ეს თემა არანაირად დაკავშირებული არ არის. რამდენიმე დღით ადრე არავინ იცოდა, რომ ომი იწყებოდა. მათ, ვინც ამ თემაზე აპელირებს, სავარაუდოდ, სხვა მიზნები ამოძრავებთ. ეს რა მიზნებია, უნდა გაარკვიოს შესაბამისმა სტრუქტურებმა. იმიტომ, რომ ასეთი განცხადებები პირიქით, უფრო ძაბავს სიტუაციას. არ ვიცი, რა გითხრათ? რა უნდა ვქნათ ჩვენ? რადგან ომი დაიწყო, საგარეო საქმეთა სამინისტრომ უკან გამოითხოვოს ის დოკუმენტები, რაც სამი დღით ადრე გადასცა აზერბაიჯანულ მხარეს? ვუთხრათ, რომ კარგი არა უშავს, რადგან ომი დაიწყო თქვენ გქონდეთ დავით გარეჯი? ეს რა აბსურდია, სრული ნონსენსია. ვინც ასე საუბრობს, ან გარკეული არ არის საქმის არსში, ან მიზანმიმართულ პროვოკაციას ეწევა და შეცდომაში შეჰყავს საზოგადოება.

2012 წლის მაისში ნინო კალანდაძემ, პირდაპირ და ღიად თქვა, რომ დავით გარეჯი არ არის საქართველოს ტერიტორია, იგივე გაიმეორა ნიკა რურუამ, რომელიც მაშინ კულტურის მინისტრი იყო. საერთოდ საოცრებას ამბობდა გოკა გაბაშვილი – „საქართველო–აზერბაიჯანის მიერ ერთობლივად უნდა მოხდეს დავით გარეჯის, როგორც ტურისტული ზონის ათვისება“...

– დიახ, გაბაშვილი იგივეს ამბობდა, რასაც დღეს ანა დოლიძე ლაპარაკობს. ეს მოსაზრება პირველად მან გააჟღერა, მისი მინისტრობის დროს. არსებობს არქივები და სწორედ ეს არქივებია უხერხულობას რომ უქმნის იგივე ნინო კალანდაძეს. მე მაშინ ჩემს ინტერვიუებში ვთქვი, რომ ადრე თუ გვიან, ასეთი განცხადებები შეიძლება შეფასდეს, როგორც ერის ღალატი. თქვენ შეგიძლიათ ამოიღოთ ჩემი ძველი ინტერვიუები, მე არ ვამბობ, რომ წინასწარმეტყველი ვარ, მაგრამ ეს იყო ლოგიკური დასკვნა, რადგან საჯარო მოხელე, რომელსაც ევალება საკუთარი ქვეყნის ინტერესების დაცვა, არასოდეს არ უნდა საუბრობდეს საკუთარი ქვეყნის ინტერესების წინააღმდეგ! იქნებ, დოლიძესაც ურჩიოს ვინმემ, რომ ასე ნუ ლაპარაკობს. უმჯობესია, ამ თემაზე გაჩუმდეს, რადგანაც მთელი პასუხისმგებლობით ვამბობ, რომ მისი განცხადებები გარეჯთან დაკავშირებით, არის დანაშაულებრივი ქვეყნის წინაშე!

გამოძიება ამბობს, რომ ლოგიკურად გამოკვეთილია სააკაშვილის ბრალეულობის საკითხი. ეს ის წლებია, როდესაც წარმოუდგენელი იყო სააკაშვილის გარეშე გადაწყეტილების მიღება. როცა ვსაუბრობთ კალანდაძეზე, გაბაშვილზე, რურუაზე, როგორ ფიქრობთ, ქვეყნის პირველი პირის ნებართვის გარეშე მიიღებდნენ ქვეყნისთვის დამაზიანებელ გადაწყვეტილებას კომისიის წევრები?

– ჩემი მოსაზრებაა და ამაში დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენს ქვეყანაში, ყველაფერი ცუდის მიზეზი, არის დაუსჯელობის სინდრომი! ვინც კი რამე ზიანი მიაყენა ქვეყანას, ეს იქნებოდა პოლიტიკური, თუ ეკონომიკური, არავინ არ დასჯილა. არავის დასჯა არ მიხარია, უბრალოდ, ყველაფერს თავისი სახელი უნდა დაერქვას და ყველამ უნდა მიიღოს დამსახურებულად, რაც დაიმსახურა ქვეყნისა და ერის წინაშე. მე ნამდვილად ვერ გამოვალ ბრალმდებელის როლში. საქმის ვითარება და გამოძიების მსვლელობა გამოაჩენს ვინ არის დამნაშავე და ვის რა წვლილი მიუძღვნის ამ ბოროტებაში.

ხელისუფლების პასუხისმგებლობაც არის, რომ აქამდე ვერ მივიდა საქმე ლოგიკურ დასასრულამდე, ამიტომ ახლა ხელისუფლებაზეა დიდი ტვირთი, რომ ბოლომე მიიყვანოს ეს საქმე...

– ცხადია, ვიდრე გამოძიება არ დაადგენს და მოსამართლე არ გამოიტანს განაჩენს, რომ ამა თუ იმ პიროვნების დანაშაული გამოკვეთილია, ისე ვერავინ ვერავის დაიჭერს. ალბათ, ამიტომ გრძელდება ამდენი ხანი ეს საქმე. ვიდრე არ შეგროვდა მასალები, მანამდე არ გასაჯაროებულა ეს საქმე, რომელზეც იძახიან, რომ „შეკერილია“. გამოჩნდება, „შეკერილია“ თუ არა. ყველაფერს დრო გამოაჩენს. ამიტომ, ვისი ბრალეულობაც გამოიკვეთება, ყველამ უნდა აიღოს თავისი პასუხისმგებლობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში არაფერი გამოვა. კიდევ ერთხელ ვიმეორებ, ამ ქვეყანაში ყველაფრის მიზეზი, რაც ჩვენ გვჭირს, ეს არის ე. წ. დაუსჯელობის სინდრომი!

მამა ილარიონ, რამდენად რთული იქნება აზებაიჯანულ მხარესთან ამ თემაზე საუბარი?

– ვერ წარმომიდგენია რატომ უნდა იყოს რთული, როდესაც ეს საკითხი შეთანხმებულია ორივე მხრიდან. აზერბაიჯნსაც ხელი აქვს მოწერილი და საქართველოსაც. არაფერი საპრობლემო არ არის. ჩვენ ახალს არაფერს ვითხოვთ. ომს არ ვიწყებთ, რაზეც აქვთ ხელი მოწერილი, ის უნდა შესრულდეს და მორჩა. ამას ვამბობდით სულ. შეგიძლიათ ნახოთ 2012 წელს ახალკაცის „მატრიცაში“ ჩემი ინტერვიუ, სადაც ვამბობ რომ „ახლა, სანამ დროა, უნდა მიეხედოს ამ საკითხს. თუ, იქ გაივლო ხაზი, დამტკიცდა და ხელი მოეწერა ხელშეკრულებებს, მერე უკვე ჩვენ არანაირი იურიდიული ბერკეტი აღარ გვრჩება ამ ტერიტორიების დასაბრუნებლად, გარდა ომისა“. ომი თუ არ გვინდა, და ნამდვილად არ გვინდა, მოდი, შევთანხმდეთ ისე, როგორც ეკადრება კეთილ მეზობლებს, პარტნიორებს. მე ასე მესმის. მათ, ვინც ამბობს, რომ აქ, საზღვრების საკითხში, არავისი ბრალეულობა არ არის, აზერბაიჯანლებისთვის არავის მიუცია ნება, ჩვენ ტერიტორიაზე შემოსულიყვნენ და დამდგარიყვნენ, მინდა ვკითხო, რა გამოდის? მათ თავისი ნებით განახორციელეს ეს აქტი და შემოვიდნენ ჩვენს ტერიტორიაზე? ე.ი. ომი დაიწყეს? – ასე ამბობენ და ასე გამოდის. იმიტომ, რომ ომი სხვა არაფერია, გარდა იმისა, რომ შენს ტერიტორიაზე შემოდის სხვა ქვეყნის ჯარისკაცი იარაღით ხელში. ის გაისვრის, თუ არ გაისვრის, ეს უკვე სხვა საკითხია. რას ამბობენ ესენი – ანექსირებული აქვს აზერბაიჯანს ჩვენი ტერიტორიები, თუ ნებართვა ჰქონდათ მიცემული, რომ იქ დამდგარიყვნენ? ეს მაინტერესებს. გაგვცენ ამ კითხვაზე პასუხი.

რამდენად გულწრეფელი იქნება მათი პასუხი, ვერ გეტყვით...

– ვერ გასცემენ პასუხს, რადგან 2012 წელს აცხადებდნენ, რომ ეს ტერიტორიები აზერბაიჯანის არისო. ახლა უკვე ამას ვერ იტყვიან, ამაშია საქმე! კალანდაძეს ნათქვამი აქვს, რომ „დავით გარეჯის ეს ნაწილი არის აზერბაიჯანის და არასოდეს ყოფილა ჩვენი“.

სამწუხაროდ, ყოფილი ხელისუფლების პოზიციის განმტკიცებას ცდილობს ზოგიერთი სასულიერო პირი. ეს მაშინ, როდესაც ამ თემაზე საუბარი იყო 23 სექტემბერს, როდესაც კათალიკოს პატრიარქი და მღვდელმთავრები თავდაცვის მინისტრს, ირაკლი ღარიბაშვილს შეხვდნენ და საპატრიარქოს მხრიდან სათქმელი ითქვა მაშინ, როდესაც ფაქტების დამადასტურებული დოკუმენტები მიიღეს...

– არც ერთ სასულიერო პირს არ შეშვენის რომელიმე პოლიტიკური პარტიის მიმართ მიკერძოება. მე მიმაჩნია, რომ ეს არის სირცხვილი და შეურაცხყოფა იმ ხარისხისა, რა ხარისხშიც იმყოფება ნებისმიერი სასულიერო პირი. თუ ეკლესიის წიაღში არის განსახილველი რამე თემა და იკვეთება დანაშაული, როგორც ქრისტიანული წესია, საკითხი ჯერ უნდა განიხილოს მასთან ერთად, ვინც დააშავა, თუ დამნაშავე არ მოისმენს, მაშინ კრებულში. კრებული არის ეკლესია და არა ტელესივრცე. ტელესივრცესში საკითხის გახილვა, ეს არის ქრისტიანული რჯულის პირდაპირი დარღვევა. არ შეიძლება სატელევიზიო სივრცეში განიხილო შიდა საეკლესიო საკითხები, ეს არის დანაშული და ამას ვამბობ მთელი პასუხისმგებლობით.

სამწუხაროდ, სასულიერო პირებში გაყოფილია აზრი დავით გარეჯთან დაკავშირებით...

- ეკლესია გაყოფილი არასოდეს იქნება. ეკლესია ერთიანია და თუ ვინმე თვითონ გამოყოფს საკუთარ თავს ეკლესიისაგან, ეს მისი პრობლემაა. ასე ადრეც ხდებოდა, სამწუხაროდ. პროკურატურიდან, რომ გამოვედი ჟურნალისტებმა კითხვა დამისვეს, სადაც ამბობდნენ, „ის დაჯგუფება“, „ეს დაჯგუფება“. ასე როგორ შიძლება? მე ვუთხარი – ჩვენთან არის მხოლოდ ერთი დაჯგუფება – ქრისტიანობა. ჩვენ დაჯგუფებულნი ვართ ერთ წმინდა კათოლიკე (საყოველთაო), სამოციქულო ეკლესიაში. როგორ შეიძლება, სხვადასხვა დაჯგუფებები იყოს ეკლესიაში? – მე, ეს არ მესმის. ეს მიუღებელია!