„საქართველომ, შეიძლება, ვეღარ მიიღოს 10 მილიონი, რომელსაც საერთაშორისო ფინანსურ ორგანიზაციებს ფოთის პორტისთვის სთხოვს,“ – განაცხადა იაპ ვიენენმა, პროფესიული კავშირების საერთაშორისო კონფედერაციის (ITUC) გენერალური მდივნის მოადგილემ, პირველ საერთაშორისო კონფერენციაზე, სახელწოდებით „სოციალური დიალოგი და შრომითი სტანდარტები საქართველოში“, რომელიც 4 ნოემბერს თბილისში გაიმართა, – „თუკი საქართველომ არ შეასრულა ევროპის მოთხოვნები, იგი ვერ გახდება მისი სრულუფლებიანი პარტნიორი.

ევროპა არ წავა დათმობაზე ისევე, როგორც არ წავიდა დათმობაზე ბელარუსთან, რომელსაც GSP+–ით სარგებლობის უფლება ჩამოართვა. ჩვენი რეკომენდაციები ამ შემთხვევაშიც იქნება გათვალისწინებული ევროპის ორგანიზაციების მხრიდან.

გაკვირვებული ვარ მინისტრის მოადგილის გამოსვლით, რომელმაც გვითხრა, რომ საქართველოს შრომის კოდექსს ცვლილებები არ სჭირდება. იმედი მაქვს მინისტრ ურუშაძისა, რომლის განცხადებითაც, ბიბლიის გარდა, ცვლილებას ყველაფერი შეიძლება დაექვმდებაროს. სოციალური დიალოგი გულისხმობს პატივისცემას პარტნიორებს შორის და აქ მე ვერ ვხედავ პატივისცემას პროფკავშირების, როგორც პარტნიორისადმი. მე არ ვამბობ ამას კონფრონტაციისთვის. მე მინდა, ქართულ საზოგადოებაში პარტნიორები პატივს სცემდნენ ერთმანეთს.

ჩვენ არ მოგვწონს თქვენი შრომის კოდექსი და ეს  საერთაშორისო ორგანიზაციების არა ერთ დოკუმენტში აღინიშნა. იგი არ შეესაბამება ევროპულ მოთხოვნებს. წაიკითხეთ ევროპის ქარტია. საქართველოში მუშობენ ევროპის წარმომადგენლობის ელჩები, რომლებსაც შეუძლიათ მოგვცენ სიღრმისეული ანალიზი და არა ის, რაც ზედაპირზეა. ჩვენ გაწბილებულები ვართ იმით, თუ როგორ მიდის სოციალური დიალოგი თქვენ ქვეყანაში, თუმცა, ჯერ კიდევ არის დრო, რომ ვითარება გამოსწორდეს.“

ეს ვრცელი და საყურადღებო კომენტარი იაპ ვიენენმა საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრის მოადგილის, ლაშა გოცირიძის გამოსვლის შემდეგ გააკეთა. ამ უკანასკნელის გამოსვლა კი, შემდეგ განცხადებებს შეიცავდა: კანონის ცვლილება არ უნდა იყოს მოთხოვნა და სამმხრივი დიალოგი მიმართული უნდა იყოს ხედვების გაცვლისა და დაახლოებისკენ; საქართველოს შრომითი კანონმდებლობა, მთლიანობაში, არის შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის მოთხოვნების შესაბამისი; კარგი იქნება, თუკი შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციაში საქართველოს ხელისუფლების პასუხებს უკეთესად წაიკითხავს.

მინისტრის მოადგილის შეუვალი ტონის გარდა, ეს გამოსვლა საინტერესო იყო იმითაც, რომ იქამდე კონფერენციაზე სიტყვით გამოვიდა კარი ტაპიოლა, შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის გენერალური მდივნის განსაკუთრებული მრჩეველი და გარკვევით ილაპარაკა საქართველოს შრომის კოდექსში ცვლილებების შეტანის აუცილებლობაზე. „ცვლილებები აუცილებელია“, – თქვა მან, – „მეუბნებიან, რომ ეს დააფრთხობს ინვესტორებს, მაგრამ აქ მნიშვნელოვანია, რომელ ინვესტორებზე ვსაუბრობთ? საქართველოს ხელისუფლებამ ყურადღებით უნდა წაიკითხოს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის 2010 წლის კონფერენციის დასკვნა. ვიმედოვნებ, რომ მთავრობა გაითვალისწინებს მის მოთხოვნებს, დაწყებული სოციალური დიალოგი გაღრმავდება და მიღწეული იქნება ცვლილებები, რომელიც უცილებელია ჯანსაღი, სრულყოფილი ეკონომიკის განვითარებისთვის.“

სოციალური დიალოგის განვითარების, მოქმედი შრომის კოდექსის შეცვლის აუცილებლობაზე საქართველოს სახალხო დამცველმაც ისაუბრა. შრომის პირობები, სამსახურის დაკარგვის შიშით გაჩუმებული დასაქმებული, ხელშეკრულებების მოშლის საშუალებები, საბოლოო ანგარიშსწორების პრობლემურობა – ეს ის საკითხები აღმოჩნდა, რომელზეც გიორგი ტუღუშმა გაამახვილა ყურადღება. ის, რის მოსმენასაც ხელისუფლება აქამდე პროფკავშირებისგან იყო მიჩვეული, ახლა ახალი სახალხო დამცველის პირიდანაც გაისმა, თუმცა, სათანადო რეაქცია ამას მათში არ გამოუწვევია.        

ყველაზე ნიშანდობლივი ამ მნიშვნელოვან ფორუმზე გახლდათ სწორედ  საქართველოს მთავრობის ხისტი და არაერთგვაროვანი დამოკიდებულება საკითხისადმი, რომელიც საერთაშროსო საზოგადოებას, საქართველოს პრემიერ–მინისტრისგან მიღებული პრობის შემდეგ, უკვე გადაწყვეტილი ეგონა. შრომის კოდექსში ცვლილებების შეტანა ნიკა გილაურმა კარი ტაპიოლას შარშან ოფიციალურად აღუთქვა. ამიტომ იყო, რომ იაპ ვიენენმა და ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩოს წარმომადგენელმა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრ ანდრია ურუშაძეს გაუმეორეს გასატარებელ ცვლილებებთან დაკავშირებით დასმული კითხვები.

„აქვს საქართველოს ხელისუფლებას პოლიტიკური ნება, შეცვალოს შრომის კანონმდებლობა, შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის რეკომენდაციების შესაბამისად?“ – იკითხა იაპ ვიენენმა. „შეგიძლიათ დაასახელოთ კონკრეტული დრო – თვე, წელი, რაც ცვლილებების განხორციელებას სჭირდება?“ – ეს ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩოს წარმომადგენლის შეკითხვა გახლდათ. პირველის პასუხად მინისტრმა განაცხადა, რომ პოლიტიკური ნება არსებობს, მეორეს პასუხად კი, თქვა, რომ ვადები სამივე მხარის დიალოგით უნდა დადგინდეს. რამდენიმე წუთის შემდგე, ლაშა გოცირიძემ კიდევ ერთხელ გააკეთა განცხადება: „ჩვენ მიგვაჩნია, რომ შრომითი კანონმდებლობა არის მოთხოვნების შესაბამისი.“  

საერთაშორისო ორგანიზაციების გავლენიანი წარმომადგენლების გაოგნება კიდევ  უფრო თვალშისაცემი კონფერენციის რამდენიმე სხვა მონაწილის გამოსვლის შემდეგ გახდა. ესენი იყვნენ მოქმედი შრომის კოდექსის ერთ–ერთი ავტორი, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის ყოფილი მოადგილე (ლადო ჭიპაშვილის დროს) ვახტანგ მეგრელიშვილი, რომელიც, ამ შემთხვევაში, „ცოდნის ფონდს“ წარმოადგენდა და მიხეილ თავხელიძე – შავი ზღვის პრესის ასოციაციიდან.

პირველმა განაცხადა, რომ არ ესმის, საერთოდ რა საჭიროა სოციალური დილოგი მთავრობის მონაწილეობით, რადგან ეს იქნება სახელმწიფოს ჩარევის გაზრდა კერძო ურთიერთობებში, მეორემ კი, შრომის კოდექსის შემცირება მოითხოვა. ამ უკანასკნელის შეხედულება ასეთი გახლდათ: შრომის კოდექსი სულ ორი აბზაცი უნდა იყოს, ერთი უნდა განსაზღვრავდეს, რომ იგი ეხება ადამიანს, რომელიც სასამართლოს გიჟად არ უღიარებია  და მეორე უნდა ამბობდეს, რომ ასეთი ადამიანი საკუთარ შრომით ურთიერთობს თავად არეგულირებს.  

ვახტანგ მეგრელიშვილმა, ასევე, განაცხადა, რომ ყველაფერი, რაც ახლა ევროპაში ხდება პროფკავშირების ბრალია, მიხეილ თავხელიძე კი, ITUC–ის გენერალური მდივნის მოადგილეს შემდეგი სიტყვებით შეეხმიანა, – ნამდვილად 180 მილიონი წევრი გყავთ, თქვენი წევრი ევროპაში მე არ შემხვედრიაო. მთავრობის არც ერთ წევრს (მთავრობა სოციალური დიალოგის ერთ–ერთი მონაწილეა) სოციალური დიალოგის მნიშვნელობის ასეთი ინტერპრეტაცია არ გაუპროტესტებია, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის მოადგილე მორის წამალაშვილმა ყურადღება გაამახვილა იმაზე, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციების ასეთი ჩარევა და პროფკავშირებისადმი მხრდაჭერა დიალოგს  შეუშლის ხელს.         

„აქ გაისმა სერიოზული და პროვოკაციული რეაქციები. ჩვენ არ ვართ მიჩვეული ასეთ რეჟიმში მუშაობას“, – ასეთი იყო იაპ ვიენენის პასუხი, – „თქვენ გინდათ ევროპასთან თანამშრომლობა, თანაც, რაც შეიძლება სწრაფად. ჩვენ გეუბნებით, რა არის ამისთვის საჭირო. თუ ევროპასთან თანამშრომლობა გინდათ, არსებული შენიშვნები უნდა გაითვალისწინოთ. თქვენ ევროპასთან სრულ პარტნიორობას ითხოვთ, ეს თქვენი არჩევანია და არა ჩვენი. ჩვენ გეუბნებით, რომ, ამ შემთხვევაში, დაგჭირდებათ საბაზრო ეკონომიკის სოციალური მოდელი – ის, რაც აირჩია ევროპამ.“

ეს არჩევანი ევროპამ 25 წლის წინათ გააკეთა და, როგორც ევროპელი სტუმრები ამბობდნენ, იგი წარმატებული აღმოჩნდა. ამაზე საუბრობენ დამსაქმებლებიც. ჰენრი ციმერმანმა, დამსაქმებელთა ორგანიზაციის პარტნიორობის პროექტის მენეჯერმა, მაგალითად, განაცხადა, რომ ფინანსური კრიზისიდან გერმანიის ყველაზე სრაფად გამოსვლის მიზეზი სწორედ სოციალური დიალოგი იყო, ის რომ სამი მხარე – მთავრობა, დამსაქმებმები და პროფკავშირები ერთად მართავდნენ ვითარებას.

„ამის წყალობით, გერმანიამ მოსალოდნელზე მილიონ–ნახევრით ნაკლები უმუშევარი მიიღო,“ – თქვა ჰენრი ციმერმანმა, – „სოციალური დიალოგი არის ეკონომიკური წინსვლის საფუძველი. ამის გაცნობიერება ჭირდებათ დამსაქმებლებს, რომლებიც ამ პროცესს დამატებით ტვირთად წარმოიდგენენ. სოციალური დიალოგი ნიშნავს იმას, რომ შენი დასაქმებული არა მხოლოდ ხელფასს იღებს შენგან, არამედ აქვს შეგრძნება, რომ მის პიროვნებას აფასებენ, რაც კარგ ხელფასზე არანაკლები სტიმულია ნაყოფიერი და თავდადებული შრომისთვის.“

სოციალური დიალოგი სხვა არაფერია, თუ არა სახელმწიფოს (როგორც მომრიგებლის), დამსაქმებლებისა და დასაქმებულების წარმომადგენლების თანამშრომლობა ქვეყნის სოციალური და ეკონომიკური განვითარებისთვის. ეს ერთგვარი სათათბირო ორგანოა, რომელიც განიხილავს დასაქმებულების, დამსაქმებლების წინაშე მდგარ პრობლემებს და მათი გადაწყვეტის სახელმწიფოებრივად გამართლებულ გზებს ეძებს. ეს ის გზაა, რომელსაც მიყვება ევროპა და უნდა მიყვეს ყველა, ვინც განვითარების ევროპულ მოდელს ირჩევს.

„როგორც ჩანს, საქმე უფრო სერიოზულადაა, ვიდრე გვგონია,“ – განაცხადა კონფერენციაზე გია ჟორჟოლიანმა, ილიას უნივერსიტეტის პროფესორმა, – „ურთიერთგაგებას აქ ხელს უშლის ის, რომ ევროპის სოციალურ–ეკონომიკური მოდელი ჩვენი ხელისუფლების დიდი ნაწილისთვის მიუღებელია. ამ შემთხვევაში უნდა პირდაპირ ითქვას, რომ საქართველოს სხვა გზა აქვს აღებული და შემდეგ გავარკვიოთ, როგორ ჯდება მასში სოციალური დიალოგი.“

მართლაც, რა გზა აქვს აღებული ქვეყანას? რაც დრო გადის, რაც უფრო მცირდება დადებული პირობების შესრულების ვადები, მით უფრო ნათელი ხდება, რომ სიტყვა და საქმე საქართველოს ხელისუფლებისთვის ერთმანეთისგან ძალიან შორს დგას. ეს უკვე მხოლოდ ჩვენ აღარ ვიცით. მარტო ამ კონფერენციას, ქართული მხარის გარდა, ესწრებოდნენ: ევროკავშირის, ამერიკის შეერთებული შტატების, საფრანგეთის, პოლონეთის, ესტონეთის ელჩები და საელჩოების წარმომადგენლები, შრომის საერთშორისო ორგანიზაციის, დამსაქმებელთა საერთაშორისო ორგანიზაციების, პროფესიული კავშირების საერთაშორისო ორგანიზაციების, საერთაშორისო ფონდების წარმომადგენლები.

გარდა იმისა, რომ ეს მნიშვნელოვანი ღონისძიება, დროდადრო, ემსგავსებოდა მინისტრის მოადგილის კაბინეტში გამართულ თათბირს, სადაც ახალგაზრდა ფუნქციონერი მისგან განსხვავებული აზრის მქონე ყველა დამსწრეს ტუქსავდა, იგი ტოვებდა შემაშფოთებელ განცდას იმისა, რომ ჩვენი ქვეყანა თანდათან ემსგავსება ჭირვეულ მეზობელს, რომელთან ურთიერთობაც მალე აღარავის მოუნდება.

საით მიდიხარ, საქართველო?