ამერიკის ელჩები მიდიან და მოდიან. ზოგიერთები ღრმა კვალს ტოვებენ ქვეყნის ისტორიაში, ზოგიერთები კი - რეჟიმების უპირობო მხარდამჭერნი არიან და დემოკრატიისთვის მებრძოლი ხალხის თვალში ანტიამერიკულ განწყობას აღვივებენ. უკვე შეიძლება ითქვას, რომ ჯონ ბასის ბოლოდროინდელმა პირდაპირობამ განსხვავებულად მოაზროვნე ადამიანების სიმპათია დაიმსახურა, რადგან მათ დაინახეს, რომ ამერიკელები მოვლენებს მთლად სწორხაზოვნად არ ხედავენ, როგორც ეს რიჩარდ მაილსისა და ჯონ ტეფტის დროს იყო. რა კვალი დატოვეს ამერიკელმა დიპლომატებმა საქართველოზე?! რომელ ელჩს ჰქონდა დაძაბული დამოკიდებულება მიხეილ სააკაშვილთან და რატომ ერკვევა მომავალი ელჩი რიჩარდ ნორლანდი ასე კარგად საქართველოს საშინაო საქმეებში?! ამ ყველაფერზე Presage.tv-ს საქართველოს ყოფილი სახელმწიფო მინისტრი, საქართველოს ქრისტიანულ - დემოკრატიული კავშირის თავმჯდომარე ვაჟა ლორთქიფანიძე ესაუბრება.

რა გავლენა მოახდინეს აშშ-ის ელჩებმა საქართველოს ისტორიაზე და რომელმა მათგანმა დაგამახსოვრათ თავი?

- საქართველოში დაწყებული ამერიკის პირველი ელჩიდან - კენთ ბრაუნით, ვფიქრობ, ჩვენი ქვეყნის ცხოვრებასა და დიპლომატიურ ურთიერთობათა ისტორიაში ძალიან მნიშვნელოვანი ეპოქა დაიწყო. სწორედ იმ პერიოდში ყალიბდებოდა ქართულ-ამერიკული ურთიერთობები. თუკი ქართულ-გერმანულ, ქართულ-ბრიტანულ ურთიერთობებს უფრო დიდი ხნის ისტორია ჰქონდა და გარკვეული გამოცდილება და ტრადიციები უკვე არსებობდა, ქართულ-ამერიკული დიპლომატიური, სახელმწიფოთშორისი ურთიერთობები სწორედ 1992 წლიდან იღებს სათავეს. სწორედ იმ პერიოდში კიდევ უფრო მკაფიოდ განაცხადა საქართველომ თავისი დასავლური ორიენტაციის შესახებ. ვფიქრობ, ამან უაღრესად დიდი მნიშვნელობა იქონია თავად საქართველოს დამოუკიდებლობის ჩამოყალიბებასა და შენარჩუნებაში. მოგეხსენებათ, ეს იყო ზვიად გამსხურდიას შემდგომი პერიოდი. გამსახურდიას დროს ამერიკასთან დიპლომატიური ურთიერთობა, სამწუხაროდ, ჯერ არ იყო დამყარებული. ასე რომ, ეს ურთიერთობა სამოქალაქო ომის, ძმათამკვლელი ომის, ტერიტორიული ომის პირობებში 1992 წლიდან დამყარდა. სწორედ მაშინ ებრძოდა რუსეთი საქართველოს და აფხაზეთის კონფლიქტი რეალურად კრემლში იყო ორგანიზებული და დაგეგმილი. ეს მოსკოვის მიერ ორგანიზებული კონფლიქტი გახლდათ და რუსული ავიაცია ბომბავდა სოხუმს მთელი წელიწადნახევრის განმავლობაში. საქართველომ ასეთი უმძიმესი პერიოდიდან გამოსვლა სწორედ ამერიკის ძალიან ძლიერი მხარდაჭერის საშუალებით შეძლო. ეს იყო როგორც პოლიტიკური, მორალური, ასევე, მნიშვნელოვანი მატერიალური და ფინანსური, სასურსათო, ენერგეტიკული მხარდაჭერა. რამდენიმე წლის განმავლობაში ჩვენი ქვეყანა აშშ-ის პრეზიდენტის რეზერვიდან გამოგზავნილი ხორბლით არსებობდა, პოლიტიკურ მხარდაჭერაზე აღარაფერს გეუბნებით. ამ ფონზე ხდებოდა ევროსტრუქტურებისკენ ჩვენი სვლა. ამ ყველაფერს ხელს უწყობდა ამერიკული დიპლომატია და ამერიკის ელჩი საქართველოში.

თუ გავითვალისწინებთ, რომ სხვადასხვა დროს, ამერიკის ოფიციოზი ძირითადად მხარდაჭერას უცხადებდა საქართველოს ხელისუფლებაში მოკალათებულ ადამიანებს, ალბათ, კენთ ბრაუნიც არ იყო გამონაკლისი და შევარდნაძის მიმართ მხარდაჭერას გამოხატავდა.

- იმ პერიოდში ეს მხარდაჭერა, რა თქმა უნდა, არა მხოლოდ კენთ ბრაუნმა, არამედ ამერიკის მთელმა მაშინდელმა ლიდერებმა გამოხატეს. მაშინდელი აშშ-ის პრეზიდენტი, მისი ვიცე-პრეზიდენტი, საგარეო საქმეთა მინისტრი პირდაპირ აცხადებდნენ, რომ ისინი შევარდნაძის მეგობრები არიან და კავკასიასა თუ ყოფილ საბჭოთა სივრცეში პროცესებს შევარდნაძის თვალით უყურებდნენ. პირდაპირ ასეთი იყო მათი განცხადებები. ამას აკეთებდა კლინტონიც, მისი წინამორბედი მამა ბუშიც. ამის დასადასტურებლად აქ ჩამოდიოდნენ: სახელმწიფო მდივანი, ანუ საგარეო საქმეთა მინისტრი ქალბატონი ოლბრაიტი, მისი მოადგილეები, თავდაცვის მინისტრი მოადგილეებითურთ და სხვები, რაც მნიშვნელოვანი იყო ჩვენი მხარდაჭერისთვის. ასე რომ, საქართველომ, რუსეთის მხრიდან ასეთი დიდი შეტევის მიუხედავად, შეძლო დამოუკიდებლობის შენარჩუნება და მნიშვნელოვანი ადგილის მოპოვება. ვინმეს ჰგონია, რომ ასეთი დიდი მხარდაჭერის გარეშე შესაძლებელი იქნებოდა, საქართველოს სრულიად ახალი ფუნქცია შეეძინა?! მხედველობაში მაქვს ევრაზიის დერეფანი, ის დიდი საერთაშორისო პროექტები, რომელიც სწორედ დასავლური ორიენტაციის მაჩვენებლებია - ბაქო-ჯეიჰანი და სხვა, რაც სწორედ ამერიკელების და ამერიკული დიპლომატიის მხარდაჭერით იყო შესაძლებელი.

შევარდნაძისადმი მათი მხარდაჭერა რამდენად ნიშნავდა ჩვენი ქვეყნის დამოუკიდებლობისკენ სწრაფვის მხარდაჭერას? ხომ არ იყო ეს ხელის შემშლელი იმისთვის, რომ ქვეყანა დემოკრატიულად განვითარებულიყო?

- ისინი სწორედ იმ პერიოდის შევარდნაძეში ხედავდნენ დემოკრატიის მხარდაჭერას და ამას დღესაც აღნიშნავენ. რა თქმა უნდა, ყველაზე კარგი შემთხვევაა, როდესაც ამერიკის სტრატეგიული ინტერესები და ნებისმიერი სხვა ქვეყნის ინტერესები ემთხვევა ქვეყნისა და ხელისუფალის კურსს. თქვენ კარგი კითხვა დასვით, რა თქმა უნდა, შევარდნაძის დროსაც მათთვის საქართველო იყო მნიშვნელოვანი და საქართველო მაშინ ყალიბდებოდა, როგორც მომავალი სტრატეგიული პარტნიორი და ისინი შევარდნაძესა და იმ ხელისუფლებაში სწორედ ამის ხელშემწყობსა და გარანტს ხედავდნენ. ასე იყო სააკაშვილის დროსაც. მათ კვლავ განაგრძეს საქართველოს მხარდაჭერა.

რა თქმა უნდა, ეს ილუზია იყო მათი მხრიდან, მაგრამ სააკაშვილში ისინი ხედავდნენ პარტნიორსა და მხარდამჭერს, მაგრამ თანდათანობით (სამწუხაროდ, ამას დრო დასჭირდა), როგორც კი დარწმუნდნენ, რომ ეს უკვე აცდენილი რამეა ერთმანეთისგან, მაშინვე მხარდაჭერა აღარ გამოხატეს და დღეს უკვე სააკაშვილის მიმართ კრიტიკა მკვეთრად ისმის. სხვათა შორის, ასევე იყო შევარდნაძის დროსაც. შევარდნაძის მმართველობის ბოლოს, ორი-სამი წლის განმავლობაში, განვითარდა თუ არა სტაგნაციური პროცესები და განვითარდა თუ არა კორუფცია, შეფერხდა თუ არა საქართველოს, როგორც სახელმწიფოს განვითარება, ამერიკელებმა იმ წუთში ხმა ამოიღეს და გამოაცხადეს, რომ მათთვის მნიშვნელოვანია კორუფციასთან ბრძოლა. მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან დიდი პატივისცემა გამოხატეს შევარდნაძის მიმართ, თქვენ გახსოვთ, 2003 წელსაც მათ კატეგორიულად აღნიშნეს, რომ შევარდნაძე უნდა წავიდეს ხელისუფლებიდან. ასევეა დღეს, სააკაშვილის შემთხვევაში.

რა კითხვაც თქვენ დამისვით, ქვეყნებისთვის ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. ამერიკისთვის პიროვნებები არ არის მთავარი, არამედ მთავარია სახელმწიფო და მათი ინტერესების სტრატეგიული თანხვედრა. სანამ სახელმწიფოს ლიდერი ამას ხელს უწყობს, ის მათთვის მისაღებია.

ხომ არ ფიქრობთ, რომ ქართველმა ერმა უფრო ადრე დაინახა, რომ სააკაშვილი აღარაა დემოკრატიის შუქურა და ამ მხრივ დროში ჩამოგვრჩა ამერიკული დიპლომატია, რომლმაც მხოლოდ მოგვიანებით აღიქვა ეს რეალობა?!

- ბუნებრივია, ამაში გეთანხმებით და ასეც უნდა იყოს - ქართველი ხალხი ბევრად უფრო მკაფიოდ ხედავს. თქვენს შეკითხვაში ასეთი ნოტა გავიგე, რომ თქვენ გარკვეულწილად, თვლით, რომ უცხოელებმა და ამერიკელებმა ეს ასე სწრაფად ვერ დაინახეს ან დღესაც ბოლომდე ვერ ხედავენ, მაგრამ, მოდით, მომთხოვნები ვიყოთ თვით ქართული საზოგადოების მიმართაც. რამდენი უწოდებს დღეს მაშინდელ გადატრიალებას რევოლუციას? რამდენ ადამიანს და ათასობით ადამიანს დასჭირდა დრო იმისთვის, რომ დაენახათ სააკაშვილის რეალური სახე?! განა მაშინვე არ იყვნენ ადამიანები, რომლებიც ამბობდნენ, სინამდვილეში, რასთან ჰქონდათ საქმე?! განა მაშინვე არ იყო ამ გუნდის სახე ცნობილი?! აბა, გაიხსენეთ, მათი თავდაპირველივე დამოკიდებულება ბევრი რამის მიმართ, თუნდაც, ეროვნული ღირებულებების მიმართ. ხელისუფლებაში მოსვლამდეც ისინი გამოხატავდნენ ამას და, რაც შეეძლოთ, იბრძოდნენ ამის წინააღმდეგ. აბა, გაიხსენეთ, როგორი რიტორიკა ჰქონდა სააკაშვილს მაშინაც და როგორ ლაპარაკობდა, როგორც დიქტატორი, როგორც კი მოვალ ხელისუფლებაში, ციხეებში ჩაგსვამთ, ციხეში ამოგალპობთ! მოსვლის პირველსავე დღეებში მას ეკუთვნის ფრაზები: ადგილზე გაანადგურეთ! გეკითხებით, ქვეყანაში, სადაც სიკვდილით დასჯა გაუქმებულია, შეიძლება, პრეზიდენტი, თანაც, თავისი განათლებით სამართალმცოდნე და დემოკრატიის პრეტენზიის მქონე, ხალხს ასე მიმართავდეს? _ადგილზე გავანადგურებთ, ყოველგვარი სასამართლოს გარეშე. სიკვდილით დასჯა გაუქმებულია და ის ადგილზევე ანადგურებს ადამიანებს, მასობრივი ადგილზე განადგურებები 2004 წლის დასაწყისიდანვე მოხდა, მისი პირველივე დღეებიდან. რატომ მაშინ არ დაინახა ეს ქართულმა საზოგადოებამ? დღეს ბევრი პოლიტიკოსი, საზოგადო მოღვაწე გამოდის და ლაპარაკობს, ჩვენ 2007 წელს აგვეხილა თვალები. სამწუხაროა, რომ ასე ხდება და რატომ ვთხოვთ უფრო მკაცრად პასუხს უცხოელს, ვიდრე ჩვენს თავს? სინამდვილეში, გეთანხმებით, თქვენს მსგავსად, მეც იმავე შეხედულების ვარ, რაც უფრო დროულად მოხდება ამის დანახვა უცხოეთის მხრიდან, ეს სჯობია. პირველ რიგში, ეს სწორედ ქართველმა ხალხმა უნდა დაინახოს.

რაჩარდ მაილსი და ჯონ ტეფტი - თუ გავითვალისწინებთ, მათ უპირობო მხარდაჭერას სააკაშვილის ხელისუფლების მიმართ, რა კვალი დატოვეს მათ საქართველოს ისტორიაში?

- ასე კონკრეტულად პიროვნებების დახასიათება არ მინდა. სხვათაშორის, რიჩარდ მაილსამდე საქართველოში ამერიკის ელჩად მოვლინებული იყო შესანიშნავი პიროვნება - კენეტ იალოვიცი. ტეფტი შედარებით უსახურ ადამიანად მიმაჩნია და შედარებით უკვალო მოქმედების ელჩი იყო. თუმცა, ახლა არ შევუდგები მათი პიროვნებების დახასიათებას. რაც შეეხება მაილსს, ეს, ალბათ, უფრო რთული შემთხვევაა, მაგრამ ჩემთვის ცნობილია, რომ უკვე იმ წლებშივე მაილსი საკმაოდ კრიტიკულად იყო განწყობილი სააკაშვილის მიმართ. რამდენადაც ვიცი, მათ ძალიან დაძაბული ურთიერთობა ჰქონდათ. მოდით, პიროვნებების დახასიათებას ნუ შევუდგებით, ელჩი არის ელჩი და მას დამოუკიდებელი სახელმწიფო პოლიტიკის წარმოება არ შეუძლია. ელჩი ახორციელებს იმ პოლიტიკას, რასაც მისი სახელმწიფო შეიმუშავებს.

თუ გავითვალისწინებთ, რომ თავის დროზე რიჩარდ მაილსი სერბეთშიც მონაწილეობდა, იქაურ რევოლუციურ პროცესებში, საქართველოშიც მსგავსი პროცესები განვითარდა ვარდების რევოლუციის სახით.

- გარკვეული საფუძვლები, რასაკვირველია, იყო, მაგრამ იმ გადატრიალების მთავარ შემოქმედად მე პირადად მაილსი არ მიმაჩნია.

როგორ გგონიათ, აშშ-ის მომავალი ელჩი საქართველოში რიჩარდ ნორლანდი რა ფუნქციით მოდის საქართველოში? რიჩარდ მაილსის პერიოდის მსგავსად, რევოლუციას ვერ ვიტყვით, მაგრამ პოლიტიკურ ცვლილებებს უნდა ველოდოთ?

- საერთოდ, ელჩებს ასეთუ ფუნქციები არ აქვთ. მე ელჩად მუშაობის გარკვეული, 4 წლიანი გამოცდილება მაქვს და რამდენადაც ვიცნობ დიპლომატიას, ასეთი ფუნქციებით ელჩები არ იგზავნებიან. ეს პროცესები ვითარდება თავად საქართველოში. ამერიკის, საფრანგეთის, ბრიტანეთის თუ სხვა ქვეყნის დიპლომატიები, რა თქმა უნდა, ცდილობენ, ამაში ზუსტად გაერკვნენ და პროცესების საქმის კურსში იყვნენ. საქართველოში ამერიკის მომავალი ელჩის, რიჩარდ ნორლანდის განცხადებები მისი პირადი განცხადებები არ არის. ნუ დავუშვებთ შეცდომას, რომ ელჩი რასაც აცხადებს, ის მის პირად განცხადებად ჩავთვალოთ, რომ ის კარგი კაცია და კარგ განცხადებებს აკეთებს და, რომ მისი წინამორბედი, ვთქვათ, მაელსი, ცუდი კაცი იყო და ცუდად იქცეოდა. ეს ასე არ არის, ელჩი ნახევარი ტონითაც კი არ შეცვლის ტონალობას, თუკი ეს არ არის მისი დავალება. თუკი ეს არ მომდინარეობს მისი სახელმწიფოსა და ხელმძღვანელებისგან. ის, რომ ამერიკის ჯერ არდანიშნული ელჩი უკვე ასე კარგად ერკვევა რეალურ პროცესებში და ასეთ მწვავე განცხადებებს აკეთებს, კიდევ უფრო მეტად უსვამს ხაზს, რომ აშშ-ის ხელისუფლება, თეთრი სახლი და სახელმწიფო დეპარტამენტი დიდი გულმოდგინებით აკვირდებიან საქართველოში მიმდინარე პროცესებს და მათთვის სულერთი არ არის, რა მოხდება საქართველოში. მათთვის მნიშვნელოვანია ღირებულებები. ეს აჩვენებს იმას, რომ მათი სტრატეგიული და სააკაშვილის პირადი ინტერესები დიდი ხანია, მკვეთრად აცდა ერთმანეთს.

რიჩარდ ნორლანდის მოღვაწეობა აქამდე რით აღინიშნა?

- რიჩარდ ნორლანდი და ჯონ ბასი საკმაოდ გამოცდილი დიპლომატები არიან. ჩემი მხრიდან პოლიტიკური უტაქტობა იქნება, მათი ბიოგრაფიები შევაფასო. მათ ყველას საკმარისი გამოცდილება და დამსახურება აქვთ დიპლომატიის წინაშე და საკმარის პოტენციალი იმისთვის, რომ ელჩის მოვალეობა ღირსეულად შეასრულონ.