ქართველი ერი ეგეოსური ცივილიზაციის ნაწილია, ამდენად, მისი ისტორიის განხილვა და,კერძოდ, სომხობის, როგორც ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფისისტორიული როლის წარმოჩენა შეუძლებელია “ეგეოსური ცივილიზაციის” ფაზათა ცვლისპროცესის გაუთვალისწინებლად. ეგეოსური ცივილიზაცია ფაზების ცვლას განიცდის "ფარულიდასაწყისის ეფექტის სქემის" მიხედვით. ეს ნიშნავს იმას, რომ ყოველი მეორე ფაზა ორმაგი ეფექტისფაზას წარმოადგენს. ეგეოსური ცივილიზაციის შემთხვევაში ორმაგი ეფექტის ფაზების რეალიზაციაში თანამონაწილეობენ მართვისმანიის კლასის და ძლევის მანიის კლასის ერები, ხოლო ცხრომის მანიის კლასის და ფორმის მანიის კლასის ერები პასუხობენ ცალფაეფექტის ფაზებს, რომლებიც მორიგეობით მოსდევენ ორმაგი ეფექტის ფაზებს.

ქრისტეს შობამდე 2-ე საუკუნეში (ეგეოსური ცივილიზაციის მეორე ორმაგი ეფექტის ფაზის შუახანები) რომაელი ერისგან შევიწროებისშედეგად მაკედონელი ერი (ძველელინური სამყარო მაკედონელთა დომინანტით) გახდა გაძლიერებულ პართიელ ერზე უფრომისაღები ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატერებელი ჯგუფის მდგრადობის კომპონენტად, რაც, იბერია-ქართლისსამეფოს სახით, ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფის, მდგრადობის კომპონენტად პართიელი ერით,დაქვეითებასა და პონტოს აღზევებაში გამოიხატა: მითრიდატე VI ევპატორის ზეობისას პონტოს სამეფო, როგორც ქართველი ერისგარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფი, მდგრადობის კომპონენტად მაკედონელი ერით (ძველელინური სამყარომაკედონელთა დომინანტით), ფაქტობრივად, მთელი ქართველი ერის მაერთიანებელი გახდა.

ქრისტეს შობიდან მე-3-მე-9 საუკუნეებში, ეგეოსური ცივილიზაციის მეორე ფორმის მანიის ცალფა ეფექტის ფაზაში (პირველ ასეთიფაზად იგილისხმება ეგეოსური სამყაროს მდგომარეობა, მასზე ეგვიპტური ცივილიზაციის გარეგანი გავლენით განსაზღვრული,რომელიც წინ უძღოდა პირველი ორმაგი ეექტის ფაზის რეალიზაციას) მოხდა ფორმის მანიის კლასის ისეთი ერების ჩამოყალიბებაროგორიცაა: არმენიელი ერი (ძველარმენიელი ერის თვისებრივი ტრანსფორმაციის შედეგი), ირანელი ერი (სასანიდური იმპერიითწარმოდგენილი), ბიზანტიელი ერი (ძველელინელი ერის თვისებრივი ტრანსფორმაციის შედეგი), არაბი ერი, ხაზარი ერი(ძველხაზარი ერის თვისებრივი ტრანსფორმაციის შედეგი, რაც მის მიერ იუდაიზმის ათვისებაში აისახა).

ახალი ფაზის დადგომასთან დაკავშირებით ქართული სახელმწიფოებრიობის აქტუალიზაცია მორიგ რადიკალურ ცვლილებას -ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფის ახალი რეალიზაციით აქტუალიზაციას მოითხოვდა, მდგრადობისკომპონენტად დასახელებულ ერთაგან ერთ-ერთის დაფიქსირებით. საწყის ეტაპზე ამ მნიშვნელობით უპირატესობა მიენიჭაარმენიელ ერს. მაგრამ ამ მდგრადობის კომპონენტით ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფი კავკაიისალბანელთა მზგავსად, ქართველი ერის სრული ასიმილაციის საფრთხის შემცველი აღმოჩნდა: - უშუალო მეზობლობა შესაძლებელსხდიდა არმენიული ენის გავრცელებას ქართულ პროვინციებში და სახელმწიფოებრივი ინსტიტუციების ამ ენაზე შეუქცევადგადასვლას (კავკასიის ალბანეთის მზგავსად), რაც, ეგეოსურ ცივილიზაციის მიმდინარე ფაზის ხელშეწყობით, აღნიშნულ ჯგუფში(სომხობა) ინიციატივის მისი მდგრადობის კომპონენტის (არმენიელი ერის) ხელში გადასვლის შედეგად, მისი ერით ქართველინაწილის თვისებრივი ტრანსფორმაციის პროცესის თანდათან მთელ ქართველ ერზე გავრცელების პირობას ქმნიდა.

ამ პროცესის პერსონიფიკაციად წარმოგვიდგება სომეხ ბაგრატუნთა საგვარეულო და მამიკონიანთა საგვარეულო, მისი ლაზურიწარმოშობის გათვალისწინებით. მე-5 საუკუნეში ვახტანგ გორგასლმა საფუძველი დაუდაო ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავებისმატარებელი ალტერნატიული ჯგუფის აქტუალიზაციას, მდგრადობის კომპონენტად ბიზანტიელი ერით (ფორმის მანიის ეფექტისბიზანტიური ფენომენით), რამაც გაამყარა ქართული ენის ინსტიტუციური ფუნქცია. ამ ერთეულმა ინიციატივა წაართვა მდგრადობისკომპონენტად არმენიელი ერის მაფიქსირებელ ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელ ჯგუფს, სახელით - “სომხეთი”.აქცია ის ლოკალურ ერთეულად. ამის შემდეგ თვით არმენიელი ერი შემთხვევით გადაურჩა ფორმის მანიის კლასის ბიზანტიელ ერშიასიმილაციას: ფორმის მანიის ეფქტის ბიზანტიური ფენომენის რეალიზაციის მოვლენამ ელინური სამყაროსგან არმენიულ (ასევე,დასავლეთსლავურ) სამყაროზე გაფართოება განიცადა. არმენიელთა ასიმილაციის პროცესი შეაჩერა თურქ სელჯუკთა ექსპანსიამ,ეგეოსური ცივილიზაციის მორიგი ფაზის მოვლენამ.

მე-9 საუკუნის დასასრულს ეგეოსურ ცივილიზაციაში მესამე ორმაგი ეფექტის ფაზის დადგომასთან დაკავშირებით, რომელიცგაგრძელდა მე-12 საუკუნის დასასრულამდე, ფორმის მანიის კლასის არმენიელი ერის არსებობამ ამ ცივილიზაციაში აქტუალურობადაჰკარგა. ამ ვითარებაში დაიწყო წინა ფაზაში არმენიზებული სომხეთის, როგორც ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავებისმატარებელი ჯგუფის ყოფილ ლოკალიზაციის არეზე არსებული მოსახლეობის ნაწილის კვლავ ქართველი ერისად რეტრანსფორმაცია:სომხობის, როგორც ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფის აღდგენა იქცა არმენიელი ერის გადარჩენისერთ-ერთ უმთავრეს რესურსად. ამგვარი უკუპროცესის პერსონიფიკაციაა იმავე ანისელ სომეხ ბაგრატუნთა და მხარგრძელთასაგვარეულოები. ამ პროცესმა გამოიწვია სომხობის, როგორც ქართელი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფისარმენიული სახელმწიფოებრიობისგან ჩამოშორება: არმენიული სახელმწიფოებრიობის ლოკალიზაციის არემ გადაინაცვლა კილიკიაში.

ეგეოსური ცივილიზაციის მორიგი, მეორე ცხრომის მანიის ცალფა ეფექტის ფაზის დასაწყისთან დაკავშირებული მძლავრი რყევებისაქართველოს სახელმწიფომ განიცადა 12-ე საუკუნის 80-იან წლებში. ეს მოვლენა ცნობილია ყუთლუ არსლანის ამბოხის სახელით.თამარ მეფის შემდეგ ეგეოსური ცივილიზაციის მეორე ცხრომის მანიის ცალფა ეფქტის ფაზის გამოხატულებად ქართველი ერისრეაქციამ შეიძინა ამ ფაზის სათანადო ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფის, მდგრადობის კომპონენტადცხრომის მანიის ეფექტის ფენომენით, ფორმირების პროცესის მნიშვნელობა. ამის გამოხატულებაა მეფე ლაშა-გოირგის სუფიზმითგატაცება (რინდების ორდენთან დაახლოება). მაგრამ მოვლენათა განვითარებაში ჩაერია ჩინური ცივილიზაციის გავლენის ფაქტორი -წინააზიის უდიდესი ნაწილი ჩინური ცივილიზაციის ერთ-ერთი ფაზის რეალიზაციის გამომხატველ ფენომენში, მონღოლურიმპერიაში მოექცა. ხოლო ქართველმა ერმა ცხრომის მანიის ეფექტის რეალიზაცია მისი ახალი გარეგნულად განსხვავების მატარებელიჯგუფის ფორმირებით მოახდინა, მდგრადობის კომპონენტად “ცხრომის მანიის კასტური ეფექტის არმენიული ფენომენით”.

ცხრომის მანიის კასტური ეფექტის არმენიულ ფენომენს ვუწოდებთ 13-ე საუკუნის შუახანებისთვის ჩინურ ცივილიზაციაში ფორმისმანიის ეფექტის ფაზის დადგომის გავლენით ფორმის მანიის კლასის ერად ტრანსფორმაციის პროცესს დაქვემდებარებულ თურქულისამყაროს და ამავე თვისებრივი ტიპის ირანელი ერის ლოკალიზაციის სივრცეებზე დიასპორებად დაქსაქსულ, ფორმის მანიის კლასისარმენიელი ერისგან, ამ, უცხოს მიმართ მტრულ გარემოში, მისი ადაპტაციის ამოცანის საპასუხოდ გამოყოფილ ელემენტს,წარმოდგენილს არმენიელ ვაჭართა და მევახშეთა ფენით. ეს, ახალი, ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფიარ არის გარჩეული სომხობისგან, როგორც ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფისგან (ქართულმეტყველებაში ისინი ერთიდაიმავე სახელით - სომხები აღინიშნებიან) რაც მისი მდგრადობის კომპონენტის ფორმის მანიის კლასისარმენიელი ერის საარსებო პრობლემის საფუძველზე წარმოქმნის და არსებობის ასახვაა. ცხრომის მანიის კასტური ეფექტისარმენიული ფენომენი ერთგვარ დამცავ გარსად მოევლინა ყიზილბაშური და ოსმალური იმპერიების სივრცეზე გაფანტულ არმენიულდიასპორებს და ამასთანავე, ის, როგორც ცხრომის მანიის ეფექტის ფენომენი, საგარეო ურთიერთკონტაქტების რეალიზატორელემენტთაგანად იქცა “დასავლეთევროპული ცივილიზაციისა” (გამოეყო ეგეოსურ ცივილიზაციას 12-ე საუკუნის შუახანებში) და“ისლამური ცივილიზაციისთვის” (გამოეყო ეგეოსურ ცივილიზაციას 15-ე საუკუნეში): ისლამურ სამყაროში დასავლეთთან ვაჭრობაარმენიელი ვაჭრების ექსკლუზიურ უფლებად დაფიქსირდა.

ცხრომის მანიის კასტური ეფექტის არმენიული ფენომენი ეგეოსური ცივილიზაციის მეორე ცხრომის მანიის ცალფა ეფექტის ფაზისდასრულებამდე კონსტრუქციულ როლს ასრულებდა ეგეოსური ცივილიზაციის წარმომადგენელ იშვიათ ელემენტთაგანადშემორჩენილ, ქართული სახელმწიფოებრიობის ფენომენში, როგორც ამ ცივილიზაციის შინაგანი, ფუნქციურად აქტუალურიელემენტი. მაგრამ ეგეოსური ცივილიზაციის მორიგ, მეოთხე ორმაგი ეფქტის ფაზაში (მე-16 საუკუნის დასასრული - 1926 წელი) მისიშინაგანი ფუნქციური აქტუალობა მოიხსნა. ამასთანავე, თუმცა ეგეოსური ცივილიზაცია არსებობას განაგრძობდა, მთელი მისი სივრცედასავლეთევროპული და ისლამური ცივილიზაციების ექსპანსიის არეში იქნა მოქცეული: მისი ყოფილი სივრცის უდიდესი ნაწილიდაისაკუთრეს დასავლეთევროპულმა და ისლამურმა ცივილიზაციებმა; კავკასია ისლამური იმპერიების ბრძოლის საგნად დაასპარეზად იქცა; რუსეთის სივრცეზე, ჯერ მოსკოვის რუსეთის, შემდეგ კი, რუსეთის იმპერიის ფენომენების სახით,დასავლეთევროპული ცივილიზაციის დომინანტი დამყარდა.

ამ ვითარებაში ეგეოსური ცივილიზაციის საგარეო კონტაქტების წარმოების შესაძლებლობა, როგორც ცხრომის მანიის კასტურიეფექტის არმენიული ფენომენის კონსტრუქციულობის შენარჩუნების რესურსი, პრაქტიკულად არ არსებობდა. ამან ბიძგი მისცაცხრომის მანიის კასტური ეფექტის არმენიული ფენომენის დასავლეთევროპულ ცივილიზაციაში ადაპტაციას და ის რუსულიიმპერიის ქართული სახელმწიფოებრიობის წინააღმდეგ მიმართულ მოქმედების (დასავლეთევროპული ცივილიზაციის გაფართოებისმორიგი აქტის) თანამონაწილე აღმოჩნდა. ამასთანავე, უნდა აღინიშნოს, ამ პროცესის ამსახველი მოვლენები, რომელიც ვაჟაშუბითიძის წერილშია გადმოცემული, შეიცავს ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფების სხვა ამგვარერთეულთა ქართველი ერისგან სრულად გაუცხოებაზე მიმართულობის გამოხატულებებს: ქართული მართლმადიდებლობა და მასზედამყარებული ქართული სახელმწიფოებრიობა ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელ ჯგუფს წარმოადგენდა,მდგრადობის კომპონენტად ფორმის მანიის ეფექტის ბიზანტიური ფენომენით, ამდენად ის კონკურენტი და გასაწირად გასამეტებელიიყო სომხობის, როგორც ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფისთვის, მდგრადობის კომპონენტადარმენიელი ერით და მასთან დაკავშირებული ცხრომის მანიის კასტური ეფექტის არმენიული ფენომენით.

*********

2003 წლიდან საქართველოში შეინიშნება სახელმწიფოებრივი აღორძინება, რაც ახალი "ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავებისმატარებელი ჯგუფის" აქტუალიზაციას აღნიშნავს. მაგრამ მის მდგრადობის კომპონენტად ამერიკელ ერს ვერ წარმოვიდგენთ,საქართველოს თანამედროვე სახელისუფლო გუნდის მიერ პროამერიკული კურსის არჩევის შესახებ განცადებების მიუხედავად -“ვარდების რევოლუციის” შემდეგ ამერიკელი ერის გავლენა იმდენად ძლიერია, რომ ის თავად არის საქართველოში საკუთარიინტერესების გამტარებელი და თავისი ყოფითი ნორმების დანერგვის პროცესის წარმმართველი.

ამდენად, საქართველოს სახელმწიფოებრივი აღორძინების მიმდინარე პროცესში ქართველი ერის წარმომადგენლებს ინიციატივისგამოვლენის შესაძლებელობა აქვთ, მხოლოდ, ქართველი ერის გარეგნული განსხვავების მატარებელი ჯგუფის მდგრადობისკომპონენტად, დღეს საქართველოში ამერიკელ ერზე უფრო სუსტი პოზიციის მქონე, რუსი ერის აქტუალიზაციის პირობით.საქართველოს სამთავრობო გუნდის ფუნქციის ამგვარად შეფასების სამართლიანობის დასტურია ქართული სახელმწიფოსგასამხედროებულ-პოლიციური ხასიათი და საქართველოს სახელმწიფოს ინსტიტუციური განვითარების პროცესის რუსეთისაგანგამიჯვნის მნიშვნელობის მოვლენად წარმოდგენის ტენდენცია. როგორც აღინიშნა, განსხვავების საფუძველზე ერთობის პრინციპისმიხედვით, დამსგავსება ერთობის მომხსნელ პირობად გვევლინება. ამრიგად მიხეილ სააკაშვილი, როგორც საქართველოს სამთავრობოგუნდის ლიდერი, ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფის მდგრადობის კომპონენტად რუსი ერისაქტუალიზაციის ინიციატორად შეიძლება დასახელდეს და მას სომხობის სახელით ცნობილ, ქართველი ერის გარეგნულადგანსხვავების მატარებელ ჯგუფთან ვერ დავაკავშირებთ.

მაგრამ თუ საქართველოში რუსი ერი დაიბრუნებს დომინანტის სტატუსს, მაშინ საქართველოს სამთავრობო გუნდი სომხობისსახელით ცნობილი ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფის, მდგრადობის კომპონენტად ცხრომის მანიისკასტური ეფექტის არმენიული ფენომენით (ამერიკის არმენიული ლობით წარმოდგენილის), აქტუალიზატორად მოგვევლინება:ცხრომის მანიის კასტური ეფექტის არმენიული ფენომენი შესაძლებელია ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელიჯგუფის მდგრადობის კომპონენტად აქტუალიზებულ, ცხრომის მანიის კლასის ამერიკელი ერის წარმომადგენელ ელემენტთაგანადდაფიქსირდეს. ეს ფაქტორი (ცხრომის მანიის ეფექტის არმენიული ფენომენის ფორმის მანიის კლასის არმენიელ ერთან კავშირისგათვალისწინებით) საქართველოზე არმენიელი ერის გავლენის ზრდის პირობად სჩანს. მით უმეტეს, ეგეოსური ცივილიზაციისმიმდინარე, მეოთხე ფორმის მანიის ცალფა ეფექტის ფაზა (2009 - 2028 წწ.) მეტად ხელსაყრელია არმენიის სახელმწიფოს აღმავლობისპროცესის მიმდინარეობისთვის. მაგრამ, ამავდროულად, სომხობა, როგორც ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელიჯგუფი, მდგრადობის კომპონენტად ფორმის მანიის კლასის არმენიელი ერით (ანუ სომხობა მისი ამჟამად აქტუალურიმნიშვნელობით), ეგეოსური ცივილიზაციის მიმდინარე ფაზაში ქართული სახელმწიფოებრიობის განმტკიცების, საქართველოზეარმენიელი ერის გავლენის ზრდის ეფექტურად შეკავების მნიშვნელოვანი რესურსად ისახება.

შევნიშნავთ, რომ ქართული სახელმწიფოებრიობის ქართველი ერის გარეგნულად განსხვავების მატარებელ ჯგუფებზედამყარებულობის მოხსნის, ქართველი სახელმწიფოებრივი თვითორგანიზაციის მართვის მანიის პირდაპირი ეფექტისგამოხატულებად გადაქცევის აუცილებელი პირობაა ფსიქიკურ სტიქიათა თეორიაზე დამყარებული “მსოფლიო საზოგადოებისცივილიზაციური სტრუქტურის გლობალური ოპტიმიზაციის პროგრამის” ინიციირება. ეს საშუალებას მისცემს ქართველი ერისგარეგნულად განსხვავების მატარებელი ჯგუფების ერით ქართველ წარმომადგენლებს (მათ შორის ერით ქართველ სომხებს)გათავისუფლდნენ უცხო ერთა კულტურის ნიშნებით სარგებლობის აუცილებლობისგან, ან შესაბამისი გარეგნული მახასიათებლებისშენარჩუნებით (ცხოვრების გარეგნული ასპექტების შეცვლის გარეშე), საჯაროდ აღიარებულ ჰყონ მათი ერით ქართველობა.