რამდენიმე დღის წინ, რუსეთის «პირველ არხზე» ანტონ ვერნიცკის ფილმი _ «კავკასიური გეგმა _ მეტასტაზები» გავიდა, რომლის ერთ-ერთი პერსონაჟი საქართველოს თავდაცვის ყოფილი მინისტრი ირაკლი ოქრუაშვილი იყო. ოქრუაშვილის მტკიცებით, აჩიმეზ გოჩიაევს, რომელიც 1999 წელს მოსკოვსა და ვოლგადონსკში საცხოვრებელი სახლების აფეთქების ორგანიზატორი იყო, ქართველებმა კორიდორი არაერთხელ მისცეს. ოქრუაშვილისვე თქმით, ამ საკითხებს შსს კურირებდა, ასევე, საქმის კურსში იყო პრეზიდენტი სააკაშვილიც. ფილმში ოქრუაშვილი საუბრობს აშშ-ს როლზეც 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომში... როგორც მინისტრყოფილის ოპონენტები აცხადებენ, სააკაშვილზე დაბოღმილმა ოქრუაშვილმა ამ უსაფუძვლო და უპასუხისმგებლო განცხადებით, წყალი მტრის წისქვილზე დაასხა და რუსეთს ახალი პროვოკაციებისთვის ხელ-ფეხი გაუხსნა... «ქართული სიტყვა» კავკასიის საკითხების ექსპერტ მამუკა არეშიძეს ესაუბრა.

ბატონო მამუკა, როგორ აფასებთ ირაკლი ოქრუაშვილის განცხადებას, რომელიც საქართველოს ტერიტორიაზე ხელისუფლების ხელშეწყობით ჩრდილოკავკასიელი ექსტრემისტებისა და ტერორისტების მიმოსვლას ეხება?

_ ეტყობა, ოქრუაშვილი ფიქრობდა, რომ ამ ტიპის განცხადება იქნებოდა სააკაშვილის ხელისუფლების წინააღმდეგ, მაგრამ ეს, პირველ რიგში, საქართველოს წინააღმდეგ გაკეთებული განცხადებაა. ინფორმაცია, რომ საქართველოს ხელისუფლება ტერორისტებს საშუალებას აძლევს საქართველოს ტერიტორიაზე იმოძრაონ და ამისათვის კორიდორებს ქმნის, მე არ მაქვს და საამისოდ ოქრუაშვილს მეტი დამამტკიცებელი მასალა სჭირდება. მან უნდა თქვას, ვინ იყვნენ კონკრეტულად ეს ადამიანები და მართლა იყვნენ თუ არა ისინი ტერორისტები, სხვა შემთხვევაში, ეს ინფორმაცია დარჩება ჭორის დონეზე და, აქედან გამომდინარე, საქართველოს პრესტიჟს დაარტყამს.

ოქრუაშვილი ახსენებს ვინმე გოჩიაევს, რომელიც საქართველოს ტერიტორიაზე გადაადგილდებოდა...

_ ჯერ ერთი, 2002 წლის შემდეგ, გოჩიაევი საქართველოში არ ყოფილა და, აქედან გამომდინარე, ოქრუაშვილი, რბილად რომ ვთქვა, სიმართლეს არ ამბობს. მეორეც, გოჩიაევი აქ აბსოლუტურად სხვა ფორმატში იმყოფებოდა _ როცა ის და მისი მეწყვილე კრიმშამხალოვი აქ მოხვდნენ, მაშინ არა მარტო საქართველოსთვის, მოსკოვისთვისაც უცნობი იყო, იყვნენ თუ არა ისინი ტერაქტის მონაწილენი. როცა ეს გაირკვა, რუსეთის მხარემ მოსთხოვა საქართველოს ხელისუფლებას მათი გადაცემა. ქართულმა მხარემ ჩაატარა სპეცოპერაცია, დააკავა კრიმშამხალოვი და გადასცა რუსეთს. რაც შეეხება გოჩიაევს, მისი ასაყვანი სპეცოპერაცია ჩატარდა გრიგოლეთსა თუ ნატანებში, მან კი, აჭარიდან მოასწრო თურქეთში გასვლა. ასე რომ, როცა ოქრუაშვილი ამბობს, მე თანამდებობის პირი ვიყავი და ეს ყველაფერი ვიციო, არაა მართალი, ვინაიდან იმ დროს საკრებულოში მესამეხარისხოვან თანამდებობაზე იყო და გოჩიაევისა და მისი ჯგუფის საქართველოში ყოფნა-არყოფნაზე საქმის კურსში არავინ ჩააყენებდა. საბოლოო ჯამში, ამ ადამიანმა მტრის წისქვილზე დაასხა წყალი. ჩემი ვარაუდით, რუსეთი იყენებს ოქრუაშვილს. არ მგონია, იგი პირდაპირ კავშირში იყოს სპეცსამსახურებთან იმიტომ, რომ ეს, ადრე თუ გვიან, არ დაიმალება... ამ განცხადებების საფუძველზე, რუსეთმა შეიძლება აგრესიული ქმედება წამოიწყოს საქართველოს წინააღმდეგ, არ წამოუწყია თუ რა? იმის გაცხადება, რომ დოკუ უმაროვი პანკისში იმყოფება, საქართველოსგან მტრის ხატის შექმნის პროცესს ემასახურება და რუსეთი ამზადებს საზოგადოებრივ აზრს, რომ თუ დასჭირდა, კონტრღონისძიებები გამოიყენოს საქართველოს წინააღმდეგ.

ხელისუფლების მიერ ჩერქეზთა გენოციდის აღიარების შესახებ რას იტყვით, ჩვენთვის ესეც ხიფათის შემცველია?

- ჩერქეზთა გენოციდის აღიარების წინააღმდეგი ვიყავი. განა იმიტომ, რომ გენოციდი არ მომხდარა? _ აქ პოლიტიკურ მიზანშეწონილობაშია საქმე და იმაში, ქვეყნისთვის რა არის უკეთესი. არ ვთვლი, რომ გენოციდი იმ ფორმით იყო, როგორც მაგალითად, ებრაელების გენოციდი. ვთვლი, რომ ეს იყო საშინელი ტრაგედია, მაგრამ წინააღმდეგი იმ თვალსაზრისით ვიყავი, რომ საქართველოს ხელისუფლებას არ აქვს გათვლილი რისკები.

რას გულისხმობთ?

- რასაკვირველია, ამან რუსეთის საოცარი გაღიზიანება გამოიწვია, მაგრამ ეს არაა მთავარი. რუსეთი პირდაპირ ვერ ეტყვის საქართველოს ხელისუფლებას, რატომ აღიარე ჩერქეზთა გენოციდიო. ჯერ ერთი, იმიტომ, რომ მას ჩვენს ტერიტორიაზე ისეთი ქმედებები აქვს ჩადენილი, ამის თქმის უფლება არ აქვს, მეორეც, რომ თქვას, თავის ჩერქეზებს აიმხედრებს. ამიტომ, რუსეთი ეცდება, სხვა მხრივ გადაგვიხადოს სამაგიერო. პირველი სამაგიეროს გადახდა კი ის იქნება, რომ სომხებმა თავიანთი გენოციდის აღიარების მოთხოვნის მაქსიმალური პედალირება გააკეთონ. ამაში სომხები მართლები იქნებიან. სხვათა შორის, ჩერქეზებისგან განსხვავებით, სომხების გენოციდი სხვა ქვეყანამაც აღიარა, მაგალითად, საფრანგეთის პარლამენტმა. ახლა გაუგებარია სომხებისთვის, რატომ შეიძლება ჩერქეზების გენოციდის აღიარება და რატომ არა _ სომხების. ჩვენც ჩავვარდებით საშინელ მდგომარეობაში, რადგან ეს გამოიწვევს გეოპოლიტიკურ ცვლილებებს სამხრეთ კავკასიაში და, ჩვენ რომ სომხეთის გენოციდი ვაღიაროთ, ეს ნიშნავს, გადავიკიდოთ აზერბაიჯანელები და თურქები. ამის გაკეთება არ შეგვიძლია და რატომ უნდა შევქმენათ ისეთი პრეცედენტი, როდესაც ჩვენც იძულებული გავხდებით, რომ დამცირებულ მდგომარეობაში ვიყოთ სომხურ გენოციდთან დაკავშირებით?

და ეს მოსალოდნელი პრობლემები რატომ ვერ გათვალა ხელისუფლებამ?

- ვერ კი არა, არ გათვალა. თუ ჩრდილოკავკასიელების ერთი ნაწილის გენოციდს აღიარებ, დანარჩენების გენოციდის საკითხი რატომ არ დგას დღის წესრიგში? აქ აფხაზების გენოციდზეა ლაპარაკი. თუ გენოციდსა და მშობლიური კუთხიდან გაძევებაზე მიდგა საქმე, პირველ რიგში, მოდიან აფხაზები. რაც ყველაზე მთავარია, ქართველი მუსულმანები, რომლებიც 1829-31 წლებში, ანუ ჩერქეზებსა და აფხაზებამდე გააძევეს სამცხე-ჯავახეთიდან. გარდა ამისა, შემდეგ დადგება ჩეჩნების, ინგუშების, ყარაჩაელების, ბალყარელების დეპორტაციის საკითხი. ამასაც რომ მოილევს საქართველოს ხელისუფლება, მერე დადგება ისეთი საკითხი, როგორიცაა საქართველოდან დეპორტირებული ადამიანების, ე.წ. თურქი მესხების საკითხი. აი, ეს მთელი ტვირთი წამოიკიდა საქართველოს ხელისუფლებამ ზურგზე. მან ახლა ყველას უნდა გასცეს პასუხი. მით უმეტეს, ევროსტრუქტურებთან ხელშეკრულებაზე გვაქვს ხელი მოწერილი, რომ 2001 წელს უნდა დამთავრებულიყო თურქი-მესხების საქართველოში დაბრუნების პროცესი. მართალია, საქართველოს ხელისუფლებამ კანონიც მიიღო, მათი დაბრუნების ფორმატიც შექმნა, მაგრამ თურქი-მესხები ამ ფორმატს შეეგუვნენ და, დაახლოებით, 1500 ოჯახს აქვს შემოტანილი განაცხადი. ეს წლებით გაწერილი გეგმაა, მაგრამ როდესაც შენ ასეთ დეფინიციას და შეფასებას აძლევ სხვის ტერიტორიაზე ხალხის გენოციდს, მაშინ შენ იგივე თურქი-მესხები მოგთხოვენ სხვანაირ ფორმატს. იმავეს აპირებენ, სხვათა შორის, პონტოელი ბერძნები, რომლებიც აქედან გაასახლეს 40-იან წლებში. ამ ყველაფერს გააზრება და გათვლა სჭირდებოდა. მესმის, რომ ეს კონიუნქტურული გადაწყვეტილებაა იმის საწინააღმდეგოდ, რაც რუსეთმა გაგვიკეთა. ამას პოზიტივიც აქვს: ჩვენ, ჩვენი აქტივობით, გარკვეულწილად პოზიტიურ შედეგს მივაღწიეთ _ ჩერქეზები, რომლებიც ყველაზე მეტად იბრძოდნენ ჩვენს წინააღმდეგ აფხაზეთის ომში, დღეს მათი გული მოგებულია და ნაწილობრივ მოკავშირეებად შეიძლება ჩაითვალონ, მაგრამ დანარჩენ საკითხებთან დაკავშირებით რა ვქნათ? ეს ის კითხვაა, რომელზეც პასუხი არ მაქვს. ეს არის ხანგრძლივი განსჯის საკითხი.

ბატონო მამუკა, მართალია, რომ ე.წ. მაისის პროტესტის დღეებში რუსებს საზღვრები ჰქონდათ გამაგრებული?

- მართალია. ვიცი, რომ გამოცხადებული იყო მზადყოფნის შესაბამისი ბრძანება. ზოგ შემთხვევაში იყო მზადყოფნა ¹1, რაც აქტიურ საომარ მოქმედებებს ნიშნავს. ზოგ შემთხვევაში _ მზადყოფნა ¹2, რომელიც ნიშნავს მზადებას, ოღონდ კრიტიკულ ზღვარს არ არის მიღწეული. ესე იგი, ეს ხდებოდა ჩრდილოკავკასიაში და ოკუპირებულ ტერიტორიებზეც, მაგრამ იგივე ბრძანება ჰქონდა მიღებული რიგ ჩვენს სამხედრო ქვედანაყოფებს, როლებმაც გაამაგრეს სხვადასხვა ტერიტორია ოკუპირებული ზონის გარშემო და კავკასიის ქედის მიმდებარე ტერიტორიაზე, მაგალითად, რაჭაში და სხვაგან. ასე რომ, ასეთი ტიპის სამხედრო მომზადება ორივე მხრიდან იყო. რაც შეეხება საქართველოში შეჭრა-არშეჭრას, ამის თაობაზე ინფორმაცია არ მაქვს.

რა მაგის პასუხია, ბატონო მამუკა და, ჯონ ბასს საყვედურობენ, რომ მან აუნთო „მწევანე შუქი“ ხელისუფლებას მიტინგის დარბევისთვის, რაც ელჩმა  უარყო და თქვა, მე, პირველ რიგში, საქართველოს ვუჭერს მხარს და პოლიციამ 26 მაისს ძალას გადაამეტაო...

- საქმე იმაშია, რომ, სამწუხაროდ, ჯონ ბასის განცხადებამ თავისი ცუდი როლი შეასრულა. დარწმუნებული ვარ, რომ ჯონ ბასის, ისევე როგორც საია-ს მიერ გაკეთებული განცხადებები ხელისუფლებამ სათავისოდ გამოიყენა. ჯონ ბასი, ალბათ, ვერც წარმოიდგენდა, რა ფორმა შეიძლებოდა მიეღო მიტინგის დარბევას. ეს რომ ყოფილიყო წყლის ჭავლით დაშლა და მომიტინგეებისათვის კორიდორის გაკეთება, მაშინ ჯონ ბასის განცხადება ლოგიკური და გასაგები იქნებოდა, იგი, ალბათ, ამას გულისხმობდა.

კი ბატონო, მაგრამ შედეგების შემდეგ ელჩი აღარ იყო ისეთი „აღშფოთებული“, როგორიც მაგალითად, ვეტერანების აქციის დარბევის შემდეგ...

- დიპლომატისთვის ერთი უკიდურესობიდან მეორეში გადავარდნა, ალბათ, არ იქნება სწორი. ჯონ ბასის ნათქვამი ძალის გადამეტებაზე, თავისთავად, ისევე წონიანი განცხადებაა, როგორიც დარბევამდე გაკეთებული. ჩვენ ვართ მიჩვეულები, რომ ხელისუფლება მისთვის საჭირო განცხადებებს აპიარებს, იმას კი, რაც არ სჭირდება, ყურადღებას არ აქცევს. მეორეც, საზოგადოება მუდმივად ორიენტირებულია იმაზე, აბა, დასავლეთმა რა თქვა, აბა, რუსეთმა რა თქვა, იმან რა თქვა, ამან _ რაო. მაინც ვფიქრობ, რომ საზოგადოებრივი აქტივობაა საჭირო. მახსენდება 9 აპრილის შემდგომი დღეები და ის, თუ რამხელა იყო საზოგადოებრივი აქტივობის ტალღა, თანაც კომენდანტის პირობებში. ლიდერები დაპატიმრებულები იყვნენ და ამის მიუხედავად, ხალხმა თავისი სიტყვა თქვა. ახლა რა უბედურება დაემართა ამ ხალხს, ვერ გავიგე! დღეს რაც მოხდა, ეს კიდევ უფრო მეტი ტრაგიკული მოვლენაა. მაშინ ოკუპანტი და დამპყრობელი გისწორდებოდა და ახლა საკუთარი ხელისუფლება. იმაში, რომ ეს მიტინგები სახელმწიფო გადატრიალებაზე იყო ორიენტირებული, ვერავინ დამაჯერებს, მით უმეტეს, იმ მასალებით, რომელიც ხელისუფლებამ გამოაქვეყნა. ასეთი ტიპის მასალები ხელისუფლებას არაერთხელ გამოუქვეყნებია, მაგრამ მერე ეს ავიწყდებოდა და ვისაც ტელევიზიით სახელმწიფოს ღალატში ედებოდა ბრალი და რუსეთის აგენტებს ეძახდნენ, აღარ იყვნენ აგენტები. სხვათა შორის, 2007-ში რუსეთის ერთ-ერთ აგენტად შერაცხულ კოკო გამსახურდიას ახლა შვეიცარიაში ელჩად ნიშნავენ. ნინო ბურჯანაძემ ბრძოლა წააგო, ვინაიდან მან ბევრი რამ ვერ გათვალა, მაგალითად, ის, რომ 9 მაისს პუტინის გვერდით არ უნდა მდგარიყო. მას იმდენად კარგი და ძლიერი სახელი ჰქონდა დასავლეთში, რომ არ ღირდა ასეთ ავანტიურაზე წასვლა!.. ხელისუფლება ბურჯანაძეს მარტო ტოვებს _ არ იჭერს და საზოგადოებას უნერგავს აზრს, მასთან დგომა კარგს არაფერს მოგიტანსო. ფიქრობენ, რომ დაპატიმრება მას პოლიტპატიმრად და პოკლიტგმირად აქცევს, ქალია, ბოლოსდაბოლო.

ირაკლი ოქრუაშვილის არჩამოსვლას ყველა თავისებურად ხსნის. თქვენ?

- რუსები აპირებდნენ ოქრუაშვილის გამოყენებას აქტიურად და აგრესიულად, მაგრამ ბოლო მომენტში გადაათამაშეს, ან თვითონ ოქრუაშვილმა არ მოინდომა ამ თამაშში ბოლომდე გაყოლა. შესაძლოა, იგი არ ჩათვალეს სერიოზულ ძალად. შემიძლია გითხრათ ერთი რამ, რაც ქართული საზოგადოების ყურადღების მიღმა დარჩა: 24 მაისის საღამოს, ცხინვალის ტელემაუწყებლობა  გაწყდა, გამოვიდა ბორის ჩოჩიევი და განაცხადა, ხვალ ცხინვალის გავლით საქართველოში ჩამოდის ირაკლი ოქრუაშვილიო და მორჩა, მას ამაზე კომენტარი არ გაუკეთებია და ჟურნალისტებიც გაუგებრობაში ჩავარდნენ. როგორც ჩანს, მას მოსკოვიდან დაურეკეს და უთხრეს, რომ მხოლოდ ეს ფრაზა ეთქვა, რომელიც თბილისზე იყო ორიენტირებული, თორემ ცხინვალში ეს ვის აინტერესებდა? ეს იმაზე მიანიშნებს, რომ რუსეთი აპირებდა თამაშს, მაგრამ ბოლო მომენტში შეცვალა გადაწყვეტილება.

მაშინ არ იყო ეს ადამიანი საფრთხის შემცველი, როდესაც ხელისუფლებაში იმყოფებოდა, სააკაშვილის იმედი და მარჯვენა ხელი იყო და, პერიოდულად, ყველა ძალოვან უწყებას ხელმძღვანელობდა?

- მეც იმაზე ვარ გაღიზიანებული, რომ თქვა, როცა მინისტრი ვიყავი, მაშინ ხდებოდა ტერორისტების გადაადგილებაო. თუ მინისტრი იყო და არ მოწონდა ეს ამბავი, მაშინ ამოეღო ხმა, ახლა რას მიყვება ამ ამბავს? რომ გადახედო ოპოზიციურ სპექტრს, ნახევარი ნამინისტრალ-ნაპარლამენტარ-ნაელჩარია. მაინტერესებს, დღეს არიან ყველანი რუსეთის აგენტები და მამაძაღლები და გუშინ - საქართველოს სინდისი და ნამუსი იყვნენ? აი, ეს არის ქართული პოლიტიკის პარადოქსი და ცინიზმი.