„თუკი ქართული მხარე ოკუპაციის შესახებ კანონს შეარბილებს, რა სიკეთეს მიიღებს თუნდაც იმავე ევროპიდან ოკუპირებულ ტერიტორიებთან დაკავშირებით?!“, - აცხადებს საქართველოს პოლიტიკის ინსტიტუტის დირექტორი კორნელი კაკაჩია For.ge-სთან საუბარში.

ოკუპაციის შესახებ კანონის შერბილებამ და პირველ ჯერზე 400-ლარიანი ჯარიმის დაკისრებამ „ნაციონალები“ აღაშფოთა. ისინი ამბობენ, რომ „ოცნება“ ქვეყნის ინტერესების საზიანოდ მოქმედებს. განსხვავებულად ფიქრობს „პატრიოტთა ალიანსის“ წევრი ემზარ კვიციანი. ის ფიქრობს, რომ ეს კანონი ქართველების წინააღმდეგ რუსული სპეცსამსახურების გავლენით „ნაციონალებმა“ მიიღეს. ამდენად, ყველაფერს გააკეთებს ამ კანონის გასაუქმებლად.

- ჩვენ არ უნდა ვიმოქმედოთ კონკრეტულად ერთი ორგანიზაციის-ევროპის საბჭოს სურვილით, რომელსაც მკაცრი მიდგომა აქვს ამ საკითხთან დაკავშირებით და სურს „ოკუპაციის კანონის“ შეცვლა. გამოდის, რომ ჩვენ აუცილებლად უნდა დავაკმაყოფილოთ ნებისმიერი საერთაშორისო ორგანიზაციის სურვილი, რომელსაც შესაძლოა, რაღაც საკითხებზე სხვა შეხედულება ჰქონდეს? მით უმეტეს, მე არსად მინახავს, თითქოს ოფიციალურ დონეზე რომელიმე საერთაშორისო ორგანიზაციის დოკუმენტში ეწეროს, რომ „ოკუპაციის კანონის“ შეცვლა აუცილებელი მოთხოვნაა საქართველოსთან მიმართებით. მახსოვს, რომ ეს საკითხი დაკავშირებული იყო რუსი დეპუტატის ჩამოსვლასთან. იმ პერიოდში ქართულმა დიპლომატიამ სხვადასხვა გზით მოახერხა, რომ ეს პრობლემა არ გამხდარიყო საქართველოსთვის. აქედან გამომდინარე, ამ საკითხის განხილვა და შერბილებაზე საუბარი შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი ეს დაკავშირებულია რაღაც პაკეტთან. თუ ჩვენ დავიწყებთ შერბილებაზე საუბარს, მაშინ რას ვიღებთ სამაგიეროდ? თუნდაც იმავე საერთაშორისო ორგანიზაციებიდან, რუსეთისგან, ან კონფლიქტში ჩართული მხარეებისგან, დე ფაქტო ხელისუფლებებისგან? თუ ეს განიხილება ამ პაკეტში, რომ ჩვენ რაღაცას ვთმობთ, სამაგიეროდ, რაღაცას ვიღებთ და ეს არის ერთიანი გეგმის ნაწილი, მაშინ კიდევ შეიძლება ამაზე საუბარი. თუმცა, როგორც გავიგე, ლაპარაკია იმაზე, რომ საქართველომ ცალმხრივად შეარბილოს „ოკუპაციის კანონი“. საქართველომ ეს კანონი ერთხელ უკვე შეარბილა, ამაზე მეტი რაღა უნდა გააკეთოს? იმ კანონის ნახევარი ისედაც არ სრულდება, რადგან რუსეთის ან სხვა ქვეყნის უამრავი მოქალაქე ნამყოფია ოკუპირებულ ტერიტორიებზე და ხშირად ჩვენებიც არ უმოწმებენ პასპორტებს. თვითონ რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტრომაც განაცხადა, საზღვრის გადაკვეთის გამო სულ რამდენიმე მოქალაქე დააჯარიმესო.

„ოკუპაციის კანონის“ თანახმად, სააკაშვილის დროს ხდებოდა კანონის დამრღვევთა დაჭერა.

- დიახ, მაგრამ ახლა არ ხდება. რეალურად ამის გამო არც არავინ დაუჭერიათ ბოლო ხანებში. მესმის, ამ საკითხს შესწავლა სჭირდება, მაგრამ აუცილებელია ეს გადაწყვეტილება მიიღონ საზოგადოებრივი კონსენსუსის შედეგად. არ შეიძლება, უმრავლესობამ გადაწყვიტოს. ამიტომაც გამოხატული იყო შეშფოთება უმრავლესობასთან დაკავშირებით, რომ კონსტიტუციური უმრავლესობის გამო მათ ექნებოდათ ცდუნება ასეთ საკითხებთან დაკავშირებით. მართლაც, ხელისუფლებას ყველა ბერკეტი აქვს და შეუძლია, ნებისმიერი რამ შეცვალოს, მაგრამ თუ ჩვენ გვინდა, არ დავადგეთ ავტორიტარიზმის გზას და მცდარი გადაწყვეტილებები არ მივიღოთ მომავალში, ასეთი საკითხები საზოგადოებრივ სამსჯავროზე უნდა გამოვიდეს.

თქვენ ამბობთ, რომ საერთაშორისო ორგანიზაციის დოკუმენტებით არავინ მოითხოვს „ოკუპაციის კანონის“ შეცვლას. მაშინ არასწორია ინფორმაცია, რომ სწორედ ევროსაბჭოს დეპუტატების მიმართ „ოკუპაციის კანონის“ გამოყენების გამო ჩვენი ქვეყანა დაისაჯა და ორი წელი სანქცია გვედო?

- მეც მახსოვს, რომ რაღაც მაგდაგვარი მართლაც მოხდა, მაგრამ ჩვენ თუ ნებისმიერი საკითხი საერთაშორისო ორგანიზაციების მოთხოვნის გამო გადავწყვიტეთ, არასწორი იქნება. სხვა გზა უნდა გამოინახოს, ჩვენ შეიძლება გადაწყვეტილება მივიღოთ, მაგრამ ეს ცალმხრივი მოთხოვნის, ულტიმატუმების ენაზე არ უნდა მოხდეს. ჩვენ უნდა გავითვალისწინოთ ეროვნული ინტერესები.

ანუ, თქვენ არ იზიარებთ ემზარ კვიციანის მოსაზრებას, რომ „ოკუპაციის შესახებ კანონი“ რუსებმა სააკაშვილს მიაღებინეს, რათა გაადვილებოდათ ჩვენი რეგიონების ოკუპაცია?

- კვიციანის ეს განცხადება არარელევანტურია. ამის გამო რუსეთში მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეები მიწებს ვერ ყიდულობენო. ეს ხომ აბსურდია. ჯერ ერთი, რუსეთის მოქალაქეებს არ აქვთ მიწის ყიდვის უფლება ოკუპირებულ ტერიტორიებზე და ქართველს ვინ აყიდინებს მიწას?

თუკი ამ კანონს არავითარი ძალა არ ჰქონდა და ვისაც უნდოდა, მაინც გადადიოდა ოკუპირებულ ტერიტორიაზე, რის კონტროლსაც ჩვენი ხელისუფლება ვერ ახერხებდა, მაშინ ფიქციური კანონი რაღა საჭირო იყო?

- ამ კანონს ძალა როგორ არ ჰქონდა? უბრალოდ, ბოლო პერიოდში, რაც ხელისუფლება შეიცვალა, ამ ხელისუფლებამ, ფაქტობრივად, შეარბილა და არ ასრულებდა ამ კანონს. თუმცა ამ კანონს სამართლებრივი ძალა ჰქონდა. მე ვიცი კონკრეტული შემთხვევები, მაგალითად, რამდენიმე დასავლელი მკვლევარი, რომლებმაც რუსებთან ერთად კვლევები ჩაატარეს აფხაზეთში და ოკუპირებულ ტერიტორიებზე, ამის გამო ვერ შემოდიოდა საქართველოში. ნორმალური, ცივილიზებული ქვეყნებისთვის ეს, გარკვეულწილად, ხელშეშლას წარმოადგენს.

ეს უკვე წინააღმდეგობრივია. ჩვენ ვიცით, რომ ბევრი ტურისტი შედის აფხაზეთში, მაგრამ არც ერთი არ დაუკავებიათ. უცხოელი მეცნიერები კი თურმე შეშინებულები არიან. ეს ხომ ორმაგი მიდგომაა?

- ამაშია საქმე. სამართლებრივად, დასავლეთის მოქალაქე სხვანაირად უყურებს ამ შეზღუდვას, ხოლო რუსეთის მოქალაქეს საერთოდ არ აინტერესებს შეზღუდვები.

ბოლოს და ბოლოს, რუსეთის მოქალაქე გააყალბებს პასპორტს და ისე გადავა ოკუპირებულ ტეროტორიაზე?

- რა თქმა უნდა, ხშირად ასეც ხდება. ამერიკელი და ევროპელი მოქალაქისთვის კი ამის გამო პასპორტის გამოცვლა, არა მგონია, ღირდეს. ისინი სამართლებრივი სახელმწიფოს მოქალაქეები არიან და სხვანაირად უდგებიან ამ საკითხს. ამიტომ ასე ცალმხრივად ამის გაკეთება არ შეიძლება. მაშინ ეს მიბმული უნდა იყოს სხვა საკითხებთან. ეს რომ იყოს ერთობლივი პროექტი, რომელიც შეთანხმებული იქნება რუსეთთან, რომელიც ჟენევის მოლაპარაკების საგანი გახდება, მაშინ მესმის. ასევე, საპირისპირო მოსაზრება შემიძლია მოვიყვანო. ამას წინათ უკრაინაში გახლდით და, პირიქით, იქ საქართველოს მოდელის მსგავსი კანონის შექმნას განიხილავდნენ.

აზერბაიჯანის გამოცდილება ვიცით. მათ ძალიან მკაცრი მიდგომა აქვთ ყარაბახთან დაკავშირებით და „შავი სიებიც“ არსებობს მათთვის, ვინც ყარაბახში ჩასვლას მაინც გადაწყვეტს.

- ერთიანი მიდგომა არ არსებობს. აზერბაიჯანიც ევროპის საბჭოს წევრია, გასაგებია, რომ მას პრობლემური ურთიერთობები აქვს, მაგრამ რატომ არ ასრულებს ხელშეკრულებას თუნდაც კვიპროსი? მართალია, აზერბაიჯანს აქვს „შავი სიები“, მაგრამ არა მგონია, საზღვრის გადამკვეთ ადამიანებს იქ იჭერდნენ. შეიძლება, მათ პრობლემები გაუჩნდეთ, მაგრამ ეს დაჭერას არ ნიშნავს.

დნესტრისპირეთის მაგალითიც საინტერესოა. თუ ადამიანი გადადის მოლდოვის მიერ არაკონტროლირებადი საზღვრიდან, დნესტრისპირეთში რამდენიმე დღით ყოფნა ლეგალურადაა მიჩნეული, მაგრამ მან უნდა აცნობოს ოფიციალურ ხელისუფლებას, რომ იმყოფებოდა ამ ტერიტორიაზე.

- ეს ვარიანტი შეიძლება კომპრომისულად განვიხილოთ. თუკი გვინდა, არც მწვადი დავწვათ და არც შამფური, ეს კარგი მაგალითია. ეს ნიშნავს, რომ ადამიანმა, რომელიც შემოვა რამდენიმე დღით, უნდა აცნობოს ცენტრალურ ხელისუფლებას. თუმცა ერთია საერთაშორისო ორგანიზაციებისა და მკვლევარების პოზიცია და მეორეა საქართველოს ეროვნული ინტერესები. დღეს რომ ეს კანონი შევცვალოთ, ხომ შეიძლება, ხვალ საერთოდ მოგვთხოვონ ოკუპაციის შესახებ კანონის გაუქმება? ასე რომ, ცალმხრივი რეჟიმი საქართველოსთვის არასასურველია, რადგან ამან შეიძლება ძალიან ცუდ პრეცედენტს დაუდოს სათავე. თუნდაც სააკაშვილის ხელისუფლებას ძალიან მკაცრად სთხოვდნენ ევროპელები კანონის შერბილებას, მაგრამ მათ არ გადაუხვევიათ ამ გზიდან. ტაბუდადებული თემები არ არსებობს, მაგრამ ექსპერტების, ანალიტიკოსების, საზოგადოების წევრების დონეზეც ვიმსჯელოთ.

რამდენადაც მახსოვს, ევროპელები 2014 წელსაც გვთხოვდნენ „ოკუპაციის შესახებ კანონის“ შემსუბუქებას. მათ შორის, საუბარი იყო ერგნეთის ბაზრობაზეც, რომლის მომხრეთა აზრითაც, ეს ბაზრობა ხელს უწყობდა ადამიანების დაახლოებას. საუბარია სავაჭრო ურთიერთობის განვითარებაზე, თავისუფალ მიმოსვლაზე, ორი ხალხის დაახლოებაზე,იქნებ, ამიტომაც სურთ ამ კანონის შერბილება?
-მაშინ მთავრობამ უნდა წარმოადგინოს, რატომ იღებს ასეთ გადაწყვეტილებას, რომ ეს არის ამ კონკრეტული გეგმის ნაწილი. სამაგიეროდ, მივიღებთ იმას, რომ არ დაიჭერენ ხალხს საზღვრის გადალახვისას არც ცხინვალში, არც-სხვაგან.

როგორ გგონიათ, ამ მოწვევის პარლამენტმა, პირველ რიგში, რატომ დაიწყო „ოკუპაციის კანონის შესახებ“ მსჯელობა?

- არ ვიცი, არ მინდა პოლიტიკურ ინსინუაციებში ჩავერთო. ერთი რამ ვიცი, რომ რამდენიმე მხარეა ამით დაინტერესებული და ერთ-ერთი მხარე რუსეთის ფედერაციაა, რომელიც ამ საკითხს ყოველთვის აყენებდა თუნდაც ევროსაბჭოში. ევროსაბჭოც მუდმივად ცდილობდა, საქართველოს ხელისუფლებაზე განეხორციელებინა ზეწოლა. რუსები ამას შემაფერხებელ ფაქტორად მიიჩნევენ, მათ შორის, რუსულ-ქართული ურთიერთობის ნორმალიზაციისთვის. სიმართლე გითხრათ, დაინტერესებული მხარე სხვა არავინ მეგულება, გარდა დე ფაქტო რეჟიმებისა და რუსეთის ხელისუფლებისა. მთავარია, ვინ იხეირებს ამ გადაწყვეტილებით.

შესაძლოა, ამ ხელისუფლებას რუსულ-ქართული ურთიერთობის დაახლოების მიზნითაც აწყობდეს ამ კანონის შერბილება და ამას არ ამხელენ. თუ ასეა, იქნებ, ღირდეს ასეთ კომპრომისზე წასვლა?

- შესაძლებელია, უბრალოდ, არ მაქვს ეს ინფორმაცია, მაგრამ ასეთ მოსაზრებას არსებობის უფლება აქვს. ამიტომ უნდა ვიცოდეთ, სამაგიეროდ რას ვღებულობთ? ხომ არ შეიძლება, ცალმხრივად დავთმოთ. ცალმხრივად დათმობის პოლიტიკამ ბოლო 15-20 წლის განმავლობაში საქართველო მძიმე შედეგამდე მიიყვანა. ფაქტობრივად, ჩვენ უკვე მივუახლოვდით წითელ ხაზებს, ამის უკან დასახევი არაფერი გვაქვს. თანაც, ევროსაბჭოს პოზიციისგან განსხვავებული მიდგომა აქვს ევროკავშირს. უკრაინის მოვლენებმა ევროკავშირი მიახვედრა, რომ ასეთი პოლიტიკის გატარება აბსოლუტურად კონტრპროდუქტიული იქნება რუსეთის როლიდან გამომდინარე. ევროკავშირმა შეაჩერა პოლიტიკა, რომელიც დაახლოებით ამავე კონტექსტში იყო, რომ აფხაზ და ოს ახალგაზრდებს უნდა ჰქონოდათ უფლება, ევროკავშირის პროექტებში მიეღოთ მონაწილეობა. საზოგადოებრივი აზრის მზაობა თუ არ არის, ეს შეიძლება პრობლემური აღმოჩნდეს თვითონ მმართველი პარტიისთვის და ქვეყნისთვისაც, რასაც უკან ვეღარ დააბრუნებენ. ამიტომ კარგად გააზრებაა საჭირო, რომ ორლესული მახვილივით არ მოგვიბრუნდეს.