ვაჰ, მედიავ, რაშიგან ხარ, რას გვაბრუნებ, რა ზნე გჭირსა…

მართლაც რა არის მედია? საიდან მოდის და სად მიდის??

როგორი უნდა იყოს? რას უნდა გვიამბობდეს? უნდა გვაფხიზლებდეს თუ უნდა გვაგიჟებდეს? თუ „ნანას“ უნდა გვიმღერდეს და შაქარყინულივით გვატკბობდეს?

სინამდვილეში ჩვენ ეს არ ვიცით.
ვიცით, რომ მედია უნდა ასახავდეს სიმართლეს!
ადვილი სათქმელია! და რომელ სიმართლეს, მაპატიეთ?

განა ეკა კვესიტაძის სიმართლე როდესმე რამეთი დაემსგავსება ნინო ჟიჟილაშვილის სიმართლეს? განა როდესმე ერთ ტემბრში და ერთნაირი არგუმენტებით მოჰყვებიან სიმართლეს თამარა ჩერგოლეიშვილი და ია ანთაძე?
მედია უნდა იყოს ხალხის – საზოგადოების ინტერესების სადარაჯოზე! სწორია!.. მაგრამ სად გადიოდა ეს საზოგადოების ინტერესების სადარაჯო 2003-ში? 2004-ში? 2005-ში? 2006-ში? 2007-ში? 2008-ში? 2009-ში? 2010-ში? 2011-ში?
და ვინ ავლებდა ამ სადარაჯოს წრფეს? – ინგა გრიგოლია თუ ნანა ლეჟავა? თუ – ნანუკა ჟორჟოლიანი?

და თუ ვინმეს აკრიტიკებს მედია – ვინც არ უნდა იყოს ეს კრიტიკის ობიექტი – რომელიმე ყოფილი ფუნქციონერი იქნება, თუ მოქმედი პრემიერ-მინისტრი, აქვს თუ არა ამ პიროვნებას კრიტიკაზე პასუხის უფლება? რა თქმა უნდა აქვს! სხვანაირად ხომ გამოვა, რომ მედია კი არა, რელიგიური დოგმა ყოფილა?!
და თუ აქვს კრიტიკაზე პასუხის უფლება, როგორ უნდა გამოიყენოს ეს უფლება – იგნორი ჰქმნას? კონკრეტული დამრღვევის მიმართ სასამართლოს მიმართოს? თუ უბრალოდ განაცხადოს, რომ ეს და ეს კრიტიკა არ იყო არგუმენტირებული და მომავალში მაინც ნუ გააკეთებთ ასეო?

გგონიათ, რომ ბიძინა ივანიშვილის დაცვას ვაპირებ და ჟურნალისტებთან მისი შეხვედრა სწორი ფორმატის არჩევნად მიმაჩნია?

ცდებით…

მე მხოლოდ ის ვთქვი, რომ ბიძინა ივანიშვილს, ისევე როგორც ნებისმიერ სხვა მოქალაქეს (და არამოქალაქესაც) აქვს უფლება კრიტიკაზე არგუმენტაცია მოითხოვოს, თავისი კონტრარგუმენტაცია მოიშველიოს, თუ საჭიროდ მიიჩნევს – სტატია გამოაქვეყნოს, და თუ გადაწყვეტს – სასამართლოშიც იჩივლოს.

მაგრამ ის, რაც დღეს ვიხილე, ჩემი აზრით არ იყო სწორი არჩევანი.

როდესაც ვინმეს ხელისუფლება გააჩნია, მას მეტი პასუხისმგებლობა უნდა ჰქონდეს კიდეც. და ძალიან ფრთხილად უნდა იყოს, რომ მისი ნაბიჯები არ (და ვერ!) შეფასდეს ზეწოლად, ანგარიშსწორებად, დაშინების მცდელობად, კრიტიკის ჩახშობად, პირის აკვრად და მედიის კონტროლად! ამიტომ, რამდენადაც საქმე არა საშუალო რანგის ყოფილ ფუნქციონერს, არამედ მოქმედ პრემიერ-მინისტრს ეხება, ნამდვილად აჯობებდა, ეს შეხვედრა ან საერთოდ არ ყოფილიყო, ან პრემიერის რეზიდენციაში მაინც არ ყოფილიყო. აბსოლუტურად უნდა გამორიცხულიყო იმის მინიშნებაც კი, რომ პრემიერ-მინისტრი უფრო კომფორტულად იგრძნობდა თავს, თუ მედია ნაკლებს გააკრიტიკებდა მას და მთავრობას, მეტ კარგს დაწერდა და ქებით მოიხსენიებდა.
მედია ნამდვილად არ არის კეთილშობილ ქალთა პანსიონი და სადაც მედია იქცევა ისე, როგორც კეთილშობილ ქალთა პანსიონი, იქ ხშირად უკვე საკმაოდ რესპექტაბელური ბორდელია ჩამოყალიბებული.

რატომღაც მგონია, რომ პრემიერის დღევანდელი შეხვედრა უფრო მომგებიანი სწორედ იმ ჟურნალისტებისათვის აღმოჩნდა, ვისაც პრემიერმა დიდი დრო დაუთმო. ჩემი აზრით, ინგა გრიგოლიას საკმაოდ შეფერთხილმა რეიტინგმა სერიოზულად იმატა დღეს და ქ-ნი ინგა დღევანდელი შეხვედრიდან მაქსიმალურად გამოწურავს დივიდენდებს. თორემ აგერა ხართ თქვენ და აგერაა ინგაც!..

პრემიერ-მინისტრის მხრიდან საუკეთესო დაცვა და პრევენციაც არა დღევანდელი შეხვედრა, არამედ ის მინისტრები იყო, ვინც უკვე იყო დვანსა და დიცშიც და ვინც, დარწმუნებული ვარ, კიდევ უფრო ხშირად გამოჩნდება მომავალში. პრემიერის საუკეთესო თავდაცვა იქნება არა ნინო ჯანგირაშვილის ეკონომიკური ცოდნის პირადად შემოწმება, არამედ ეკონომიკის სფეროში წინგადადგმული ნაბიჯები – როგორც ინვესტიციების მხრივ, ასევე, ამ ინვესტიციების კარგად და კონკრეტულად გაშუქების მხრივ! თუ არ მოგვწონს, რას წერს მედია მთავრობის საქმიანობაზე, მოდით, ისიც ვიკითხოთ, რამდენ პრეს-რელიზს აწვდიან შესაბამისი სამინისტროს წარმომადგენლები და საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურები მედიას? სადაც სამინისტროს ოფიციალური პირები მედიასთან რეგულარულად ურთიერთობენ, დავიჯერო, იმ სამინისტროების შესახებაც არავითარი პოზიტიური ნიუსი არ ვრცელდება? თუ მიხეილ სააკაშვილის მთავარი იდეოლოგ-პროპაგანდისტი თამარა ჩერგოლეიშვილი ახერხებს, რომ საელჩოებს, დიპლომატებს, ბიზნესმენებს ინგლისურენოვანი შხამიანი „ტაბულა“ ციმციმ მიართვას, პრემიერ-მინისტრის აპარატის შესაბამისი სამსხური ვერ უნდა ახერხებდეს ყოველკვირეული ინგლისურენოვანი დაიჯესტის გამოშვებას და გავრცელებას? მართალია, ბოლო 2 თვეა ასეთ დაიჯესტს – CGS Group Weekly Report on Georgia/Caucasus მე პირადად უკვე ვღებულობ ელექტრონული ფოსტით ყოველ სამშაბათს, მაგრამ ეს მაინც არ არის მთავრობის ოფიციალური ორგანო, და თან არაა გამორიცხული, რომ სხვა პრობლემაც იყოს – ახლა უკვე ინგლისურად კი არის, მაგრამ ქართულად თუ იღებს ანალოგიურ დაიჯესტს ქართული მედია?

პრემიერ-მინისტრის აპარატი ძალიან ბევრ ნიჭიერ ადამიანს აერთიანებს, რომელთაც მედიასთან და არასამთავრობო სექტორთან ურთიერთობა ნამდვილად არ უნდა უჭირდეთ – ნათია ლაზაშვილი, კოკა ყანდიაშვილი, თამარ ჩუგოშვილი… დავიჯერო, ისინი უფრო უმტკივნეულოდ არ მიიტანდნენ ივანიშვილის გულისტკივილს და სათქმელს ქართული პოლიტიკური ტელემედიის წარმომადგენლებთან?

არ ვიცი, ხელმძღვანელობს თუ არა ბატონი ბიძინა ნაპოლეონის დევიზით – „თუ გინდა, რომ საქმე კარგად გაკეთდეს, თავად გააკეთეო“, მაგრამ ვშიშობ, ეს ფრაზა დღეს აქსიომად კი არა, აფორიზმადაც უკვე ძნელად თუ ჩაითვლება.

მაგრამ ეს ყველაფერი იმიტომ არ მითქვამს, რომ ამ შეხვედრაზე მედია უპირობო გამარჯვებულად, ან უპირობოდ მართალ მხარედ მიმაჩნია…
სამწუხაროდ, დღევანდელმა შეხვედრამ კიდევ ერთხელ დაგვანახა, რომ ქართული მედია და, კერძოდ ტელემედია, მათი წარმომადგენლების დიდი ნაწილის სახით, საკმაოდ მწყრალადაა თავის წილი პასუხისმგებლობის აღებაზე და გაღმა შედავება მიაჩნია საუკეთესო თავდაცვად. თუ პროფესიონალიზმის ხშირ დეფიციტსაც გავითვალისწინებთ, და იმასაც, რომ კრიტიკის არგუმენტაციის თაობაზე თხოვნა საკმაოდ ლოგიკურია, და ისიც, რომ მხოლოდ ერთი მხარის წარმომადგენელი რესპოდენტის ჩაწერა ვერ ჩაითვლება ჟურნალისტურ სტანდარტად… მოკლედ, საკრიტიკო ნამდვილად შეიძლება ბევრი მოინახოს ქართველი ჟურნალისტების მიმართ…
და აბა, ურნალისტებზე რაღა უნდა ითქვას?! და იმ შეხვედრაზე რამდენიმე ტიპური და შეფარული ურნალისტიც იყო. და ზოგიერთები კიდე როგორ უდროოდ დააკლდნენ ახლახანს…

თუ პრემიერის მხრიდან ცოტა უხერხულიც იყო თავის თავზე რამდენჯერმე გამეორებული ფრაზა იმაზე, როგორ რისკზე და პოტენციურ მსხვერპლზე წავიდა იგი, როცა პოლიტიკურ ბრძოლაში ჩაება (თავადაც აღნიშნა ეს უხერხულობა), ჟურნალისტების მხრიდან მართლაც ცოტა უმადურობას ჰგავს ამ ფაქტის სრული იგნორირება.

თუ პრემიერის მხრიდან ტონი მიუღებელი იყო და მართლაც გამოსჭვივოდა სურვილი იმისა, რომ ასწავლოს ჟურნალისტებს, სად, რა და როგორ თქვან, და როგორი არგუმენტები მოიყვანონ (ვიმეორებ, რომ არა ივანიშვილის სტატუსი, ეს შეიძლება არც ისე მიუღებელი ყოფილიყო საკუთარი კრიტიკით გაღიზიანებული რიგითი მოქალაქის მხრიდან), ასევე ნაკლებად მისაღები მგონია ჟურნალისტების მხრიდან პრემიერისათვის იმის კატეგორიული ტონით რჩევა, როდის და სად უნდა ჩავიდეს.

თუ ბიძინა ივანიშვილის მხრიდან შეთავაზებულ შეხვედრას მხოლოდ უარყოფით კონტექსტში განიხილავენ, რატომ არ იხსენებენ იმას, რომ მიხეილ სააკაშვილი მათ დიდ ნაწილს (რამდენიმე რჩეული ურნალისტის გარდა), წლების განმავლობაში არამცთუ არ შეხვედრია, საერთოდ წერილობითი ურთიერთობის სურვილიც არ გასჩენია! ნუთუ ვერ ხვდებიან, რომ თუ ბიძინა ივანიშვილის მხრიდან გულწრფელად გამოხატული ჭკუის დარიგება აღმაშფოთებლად მიაჩნიათ, ხოლო მიხეილ სააკაშვილის მხრიდან კარგად შენიღბულ, მაგრამ ყველასთვის გასაგებ ტვინების გასწორებაზე დუმდნენ, დუმდნენ იმაზე, ნაცმოძრაობის რეჟიმმა როგორ მოსპო და მიითვისა 12-დან 11 დამოუკიდებელი ტელევიზია, როგორ დახურა უამრავი გაზეთი და ჟურნალი, როგორ და რატომ დაარბიეს „იმედი“, რა გაუკეთეს ვახო კომახიძეს, როგორ ებრძოდნენ „მაესტროს“, „ბათუმელებს“, „პალიტრას“… – ნუთუ მართლა ვერ ხვდებიან, რა საოცრად მარაზმატულია ასეთი ორმაგი სტანდარტი, რომელიც უფლებას გაძლევს დაუსრულებლად აკრიტიკო ის, ვინც ადამიანად გთვლის, მაშინ როცა 10 წელი ელაქუცებოდი და შესციცინებდი მას, ვინც ძაღლადაც არ გაგდებდა? რა თქმა უნდა, ეს ყველას არ ეხება, თუმცა ის, რომ ზოგადად მედიის და ცალკეული ჟურნალისტების დამოუკიდებლობის ხარისხიც და პირშიმთქმელობაც შესამჩნევად გაიზარდა 2012 წლის 1 ოქტომბრის შემდეგ, ეს ეჭვს არ იწვევს.

მოკლედ, ეს სახელიც სწორედ ამიტომ ავირჩიე ამ სტატიისთვის.
„მედიაკოკონა“ იმ ჭიაკოკონობას ვუწოდე, რაც დღეს პრემიერის და ჟურნალისტების ერთობლივი მეცადინეობით ვიხილეთ.

პრემიერს დაავიწყდა, რომ ის ჩვეულებრივი მოქალაქე კი არა, პრემიერია. და მიუხედავად იმისა, რომ გულწრფელობაც და საკუთარი ღირსების განცდაც აძლევს უფლებას, რომ მისი მაკრიტიკებელ ჟურნალისტებს არგუმენტაცია მოთხოვოს და კორექტულობა თხოვოს, სწორედ მისი პრემიერობის სტატუსი უზღუდავს ამ შანსს, რადგან თმენის მეტი ვალდებულებაც აქვს და თან ძალიან ადვილია, რომ მავანმა ეს შინ და გარეთ მის მიერ მედიაკონტროლად და ცენზურის მცდელობად წარმოაჩინოს. ეჭვი არ მეპარება, რომ თამარა ჩერგოლეიშვილის „ტაბულა“ უკვე გამალებული მუშაობს ამ „გაცდენილი“ შეხვედრის ინგლისური ტიტრებით გამდიდრებაზე და მთელ მსოფლიოში „გამოფენაზე“. ამ მხრივ, პოტენციური ზიანი პრემიერისათვის თვალსაჩინოა.

ჟურნალისტებს დაავიწყდათ, რომ ისინიც არ არიან უნაკლო ანგელოზები. რომ მათაც აქვთ თმენის ვალდებულება, როცა აკრიტიკებენ. რომ თუ პრემიერის მხრიდან იყო ეს ცოტა უცნაური ფორმატი, თავად კრიტიკის საგანი სულაც არ იყო ხელწამოსაკრავი… და რომ ქართულ საზოგადოებას შეიძლება მათ მიმართაც ჰქონდეს კითხვები იმაზე, რამდენად მომზადებულები არიან ისინი, რამდენად სწორედ და დაკვირვებით არჩევენ არგუმენტებს თუ კვალიფიციურ რესპოდენტებს, რამდენად სუფთაა მათი წარსული ან აწმყო, და როგორ სწორად ესმით მათ მედიის როლი და მოვალეობა (არა მარტო უფლებები!).

მედიაკოკონის კიდევ უფრო გაღვივების შედეგი შეიძლება ორგვარი იყოს:
ა) თუ მედია კიდევ უფრო მეტი დაჟინებით გააგრძელებს ივანიშვილის მთავრობის კრიტიკას, იმ ფონზე, როცა კოჰაბიტაციის და უსასრულოდ გადადებული სამართლის ასრულების პირობებში ნაციონალების კრიტიკა უკვე მინავლდა და აღარც იმდენად აინტერესებს საზოგადოებას, ხოლო ნინო ბურჯანაძე სარგებლობს იმით, რომ იგი ლამის ერთადერთი არასახელისუფლებო პოლიტიკური ძალაა, რომელსაც მხოლოდ კითხვები აქვს დღევანდელი ხელისუფლების ყველა შტოს მიმართ, და პასუხს კი მხოლოდ 5 წლის წინანდელ და ადრინდელ წარსულზე თუ თხოვენ, ამას შეიძლება ის შედეგი მოჰყვეს, რომ მედია სულ უფრო მეტად დაასხამს წყალს ბურჯანაძის წისქვილზე და მის შანსებს გაზრდის. ამის ბოლო კი ის შეიძლება იყოს, რომ ბურჯანაძე თუ პრეზიდენტი გახდება, ივანიშვილი დაპირებისამებრ თავის ვალდებულებებს მოიხსნის, სულაც წავა საქართველოდან და ეკონომიკურად საკმაოდ მძიმე სიტუაციაში მყოფი საქართველო სამოქალაქო დაპირისპირების ახალ ტალღაზე “გადატეხავს” ეკონომიკურ პრობლემებს. ჟურნალისტების სამწუხაროდ მინდა ვთქვა, რომ ამ შემთხვევაში დღევანდელი პირობები და თავისუფლების დონე შეიძლება მოენატროთ.

ბ) თუ მედია (მიუხედავად დღევანდელი მედგარი წინააღმდეგობისა), მართლაც ხმას ჩაიგდებს, მორჩილ კეთილშობილ ქალთა პანსიონად იქცევა, ხელისუფლების ქება-დიდებას გაიხდის ხელობად, მაშინ ეს მთავრობაც ისევე შეიძლება გატუტუცდეს, როგორც ნაცმოძები და ეს იგივე დიქტატურამდე მიგვიყვანს, რომელსაც ქართველი ხალხი, გაჭირვებით მაგრამ მაინც ისევე (ან – უფრო უარესადაც მოიშორებს), როგორც ეს ნაცმოძრაობის მიმართ უკვე გაუკეთებია.

გამოსავალი კი ისაა, რასაც დასავლურ დემოკრატიულ ქვეყნებში დიდი ხანია, მიხვდნენ – მთავრობა მედიას არ უნდა ტუქსავდეს, მაგრამ მედია საკუთარი პროფესიონალიზმის, ეთიკურობის და სტანდარტების ამაღლებაზე თავად უნდა ზრუნავდეს, და თავად უნდა ცდილობდეს სარეველებისაგან განთავისუფლებასაც. მთავრობას ისევე ძალიან სჭირდება კრიტიკული და ფხიზელი მედია, როგორც მედიას – დისტანცირებული და არადამპურებელი, სამართლიანი და პროფესიონალი მთავრობა. სწორედ ასეთი გრილ-გესლიანი, მაგრამ კორექტული თანამშრომლობაა იმის საწინდარი, რომ საზოგადოება ჯანსაღი იყოს და განვითარდეს.

არაა ეს ადვილი! არცერთი მხრიდან არაა!
მაგრამ სხვა გზაც რომ არაა?!

P.S. კიდევ ერთი რამ უნდა დავამატო – დღევანდელი დებატების უშუალო, მოკლევადიანი შედეგი შეიძლება იყოს ის, რომ ივანიშვილზე კიდევ რამდენიმე კრიტიკული სტატია დაიწერება დასავლეთში, სამაგიეროდ, მისი რეიტინგი მოიმატებს საქართველოში