რაც უფრო ახლოს ვართ ნაცმოძური კოშმარის დასასრულთან, სულ უფრო მეტს ვფიქრობ არა იმაზე, რაზეც მთელი ეს ოთხი წელი ვფიქრობდი – სამართლის აღსრულებაზე, არამედ იმაზე, რაც ადრე ლამის არც მახსოვდა – მონანიებაზე, მიტევებაზე, შენდობასა და შერიგებაზე.
არ ვიცი, რითი აიხსნება ეს.

ალბათ იმით, რომ ადრე გაცილებით უფრო პესიმისტი (ზოგჯერ -სასოწარკვეთილიც კი) ვიყავი. ახლა შემიძლია გამოგიტყდეთ, რომ 2008-2011 წლებში ძალიან მიჭირდა. არა მატერიალურად, თუმცა ვერ ვიტყვი, რომ დალხენილი ყოფა მქონდა. უფრო იმით მიჭირდა, რომ დეპრესიასთან ახლოს ვიყავი. შეიძლება ითქვას, რომ სოციალურ ქსელებში ადამიანებთან ურთიერთობამ ძალიან დიდი ძალა შემძინა. ორი რამ მეხმარებოდა, გამეძლო – ოჯახი, და ის ადამიანები, რომლებიც ჩემს მსგავსად აზროვნებდნენ, მამხნევებდნენ, და რომელთაც, ვატყობდი, რომ ჩემი ნაწერები შვებას აძლევდა. ხოლო მე არანაკლებ შვებას მაძლევდა მათი მხრიდან იმედის გამტკიცება. და აი, ასე – ხელიხელჩაკიდებულები მოვდიოდით და ღმერთმა არ გაგვწირა. თავდაპირველად, ძალიან ბევრს ჩემს მიერ დახატული კოშმარული მომავლის სურათი (მატარებელი, რომელიც დროში უკან მიდის, 1953-ს გასცდა და 1937-საკენ მიიჩქარის) ბევრს ჰიპერბოლიზებული ფანტაზია ეგონა. მერე კი, თითქოს როლები შეიცვალა და მე უფრო ოპტიმისტურად ვუყურებდი მომავალს, ვიდრე ახლა ჩემზე უფრო შეძრწუნებული თანამოაზრეები… მართლაც უცნაური იქნება ამ ოთხწლიანი ანდერგრაუნდის ეტაპების უკან გადახვევა და იმის განცდა, რა დიდი ძალაა თანაგრძნობა და ჭირის თანაზიარება…
მაგრამ ამაზე კიდევ დავწერ. ძალიან ბევრია დასაწერი, და მაინც, მგონია, რომ ეს მოითმენს.

კრიმინალური რეჟიმი და ნიურნბერგის პროცესი
ფაქტები ჯერ კიდევ დასალაგებელია, რომ სრული მოზაიკა დაიხატოს, მაგრამ მთავარი ფაბულა არა მარტო გამოიკვეთა, არამედ ეჭვს, მგონი, მხოლოდ 5% (შეურაცხად) მიშისტებში თუ იწვევს:
მოვიდნენ ახალგაზრდა რეფორმატორებად წოდებული ახალგაზრდა სუპერკარიერისტები, რომელთაც დემოკრატიის სახელით დედა უტირეს ასე თუ ისე არსებულ დემოკრატიას, სასამართლოს, მედიას. დაიჭირეს ლამის ყოველი მე-100 ადამიანი, პრობაციონერად აქციეს ლამის ყოველი მე-20-ე თუ 30-ე, უსმენდნენ ყველას, იყენებდნენ წამებას, გაუპატიურებას, ყველაფრის გაყალბებას – პირველ რიგში კი არჩევნების გაყალბებას. გაყიდეს და მიითვისეს ყველაფერი, რისი გაყიდვაც და მითვისებაც მოასწრეს. ოცნებობდნენ საქართველოს მოსახლეობის ემიგრაციაზე და უცხოელების მასობრივ ჩამოსახლებაზე და საქართველოს გადაქცევაზე მათი კლანის მიერ სამუდამოდ მართულ ბანტუსტანად, რომელსაც გარედან ფასადური დემოკრატიის ატრიბუტებით შენიღბავდნენ, პირველ რიგში – სექსუალური და რელიგიური უმცირესობების უფლებების პრიმატის მოჩვენებითი პრიორიტიზაციით.

და მაინც, იმის მიუხედავად, მოვახერხებთ თუ არა ნიურნბერგის მსგავსი სასამართლო პროცესის ჩატარებას (მგონია, რომ საჭიროა, მაგრამ ვეთანხმები ქ-ნ ლია მუხაშავრიას, რომ გაგვიჭირდება. და, ალბათ, კარგი გამოსავალი იქნება, თუ საერთაშორისო ორგანიზაციას ვთხოვთ ამას – რომის სტატუსთან ჩვენი მიერთების წყალობით) – აშკარაა, რომ სასამართლო სკამზე დასმულთა რაოდენობა არ იქნება დიდი.

საინტერესოა, რომ ძალიან ბევრმა ჩვენთაგანმა არ ვიცით (მეც არ ვიცოდი) ნიურნბერგის პროცესის მასშტაბები. 1943 წელს თეირანის კონფერენციაზე სტალინმა პირველად დასვა საკითხი, რას ფიქრობდნენ მოკავშირეები გერმანიის დამარცხების შემდეგ ფაშიზმის სამხედრო მექანიზმის – გერმანული არმიის – განადგურებაზე და თავადვე გამოთქვა აზრი – ალბათ 50,000-100,000 გერმანელი ოფიცერი უნდა დაიხვრიტოსო. რუზველტმა, რომელსაც კარგად ესმოდა რუსებისთვის გერმანელების მიერ მიყენებული კოლოსალური ადამიანური, მატერიალური ზარალი და მიწის პირისაგან აღგვილი დასახლებული პუნქტების რაოდენობა, უხერხულობის განტვირთვა ხუმრობით სცადა – ეგებ, 49,000 ვიკმაროთო. ჩერჩილს კი არ მორიდებია დაეფიქსირებინა თავისი მკვეთრად ნეგატიური პოზიცია – ოფიცრები ბრძანებას ასრულებენ და მალე საკუთარი სამშობლოს დაცვა მოუწევთ, მე მაგ ხოცვა-ჟლეტაში მონაწილეობას არ მივიღებო. ამის შემდეგ იალტასა და პოტსდამში ამ საკითხზე რამდენიმე გეგმის გადახედვის შედეგად ძირითადად ამერიკელების და ინგლისელების წინადადებებზე დაყრდნობით შემუშავდა სასამართლო პროცესის სქემა. თავად ნიურნბერგის (მთავარ) პროცესზე, რომელიც დაახლოებით 1 წელი გაგრძელდა, მხოლოდ 200-მდე ნაცისტი გასამართლდა, აქედან 23 მთავარი პოლიტიკური და სამხედრო ლიდერი – ე.წ. მთავარი ტრიბუნალის მიერ. მათგან 12-ს სიკვდილი მიესაჯა (თუმცა ბორმანი ვერასოდეს ნახეს), 3 კი გაამართლეს. გარდა ამისა, იყო კიდევ ნიურნბერგის დამატებითი სასამართლოები, სადაც კიდევ 1600-მდე პირი გაასამართლეს.

მიუხედავად მთელი რიგი სერიოზული კრიტიკისა, რაც ნიურნბერგის პროცესს მოჰყვა, ის თავისი დროის ყველაზე უფრო მასშტაბურ, სამართლიან და ჰუმანურ სასამართლოდ ითვლება. შესადარებლად იმის გახსენებაც კმარა, რომ 1936-38 წლებში საბჭოთა დიდი ტერორის დროს თითქმის 700,000 ადამიანი დახვრიტეს (ყოველდღიურად – საშუალოდ 900-ს სჯიდნენ!) და პროცესების უმრავლესობა მხოლოდ რამდენიმე დღე ან საათი გრძელდებოდა.

როდესაც ნაცმოძრაობასთან მიმართებაში ნიურნბერგს ვახსენებთ, რა თქმა უნდა, იურისტებსაც და საზოგადოების რიგით წევრებსაც ორგანიზებული სახელმწიფო კლანის მიერ ჩადენილი სისტემური და სისტემატური დანაშაულის გასამართლების ანალოგია გვაქვს მხედველობაში და არა – ამ ორი რეჟიმის მიერ ჩადენილ დანაშაულთა არსის და მასშტაბების ფარდობითობა. რა თქმა უნდა, ვერავითარ სერიოზულ კრიტიკას ვერ უძლებს ნაცმოძრაობის შედარება ნაციზმთან. სავარაუდოდ, იმ პირთა რაოდენობა, რომელთაც ასეთი ტიპის სასამართლოს წინაშე წარდგენა მოუწევდა, გაცილებით მცირე იქნება, და ალბათ რამდენიმე ათეულს არ გადააჭარბებს. არ გამოვრიცხავ, რომ დამნაშავეთა უმრავლესობის მიმართ, სასამართლომ არ გამოიყენოს სასჯელის ის მაქსიმალური ზომა, რასაც საზოგადოების დიდი ნაწილი, სავარაუდოდ, გამართლებულად ჩათვლიდა.

მცირედდამნაშავეთა არმია

მაგრამ გაცილებით უფრო დიდ პრობლემად მიმაჩნია სხვა საკითხი, რომელიც ასევე დადგა ან დადგება ყველა იმ ქვეყანაში, სადაც ამა თუ იმ ტიპის კრიმინალური რეჟიმები მოქმედებდნენ/იმოქმედებენ:
რა ვუყოთ იმ ადამიანებს, რომლებიც თავისი ქმედებებით ან უმოქმედობით, გაყალბებებში მონაწილეობით, ან ფალსიფიკაციებზე თვალის დახუჭვით, ცილისწამებით, თუ დაშინებების, მოსყიდვის, გადაბირების, სხვა ადამიანების პირად ცხოვრებაში ჩარევით – უშუალო სარგებლის მიღების მოტივით, ან დამნაშევე რეჟიმისათვის ხელისშეწყობის გაცნობიერებული თუ გაუცნობიერებელი აქტით ჩაიდინეს კრიმინალური თუ ეთიკურ-მორალური დანაშაული, ფარავდნენ დანაშაულს, ახდენდნენ მეზობლების, თანამშრომლების დაშინებას, დასმენას, და გარკვეულწილად, რეჟიმის ქვედა დონის საცეცებს წარმოადგენდნენ?

ასეთი ადამიანების რაოდენობა, სავარაუდოდ, გასასამართლებელთა რაოდენობაზე გაცილებით მეტი იქნება. სხვადასხვა ტიპის ქმედებებთან მიმართებაში შეიძლება, საქმე ეხებოდეს ასობით ან ათასობით (ან ათეულ ათასობით?) ადამიანს – ძალოვანი სტრუქტურების წარმომადგენლებს, მოსამართლეებს, ადვოკატებს, ნოტარიუსებს, საარჩევნო ადმინისტრაციის მუშაკებს, მედიამუშაკებს, ადგილობრივი მმართველობებისა და სახლმმართველობის თამნამშრომლებს, დირექტორებს და პედაგოგებს, სტუდენტური თვითმმართველობის აქტივისტებს, კულტურის სფეროს წარმოამდგენლებს, ე.წ. ექსპერტებს…

საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან დაუშვებელი იქნება, ამ ადამიანების მიმართ სისხლის სამართლის ან ადმინისტრაციული დევნის დაწყება. ძალიან სწორად განაცხადა ბატონმა ლევან ბერძენიშვილმა, იმისთვის არ ვიბრძოდით სააკაშვილის რეჟიმის წინააღმდეგ, რომ მის მიერ გადავსებული ციხეები ახლა მათი მომხრეებით გადავავსოთ და საქართველოს სააკაშვილის პერიოდში დამკვიდრებული „ლიდერობა“ პატიმართა რიცხვის მხრივ, ისევ შევინარჩუნოთო.

ასევე დაუშვებელი იქნება იმის მინიმალური შანსის დატოვება, რომ რადგან არსებობს ამ ადამიანთა მიმართ გაღიზიანებული საზოგადოების დიდი ნაწილი, ამ უკანასკნელთ ჰქონდეთ იმის განცდა, რომ თავად შეუძლიათ აღასრულონ „მართლმსაჯულება“ კრიმინალურ რეჟიმთან დაახლოებული პირების, ხოლო ზოგჯერ – უშუალოდ საკუთარი მჩაგვრელების მიმართ. ეს განსაკუთრებით საშიშია ისეთ პირობებში, როდესაც ქვეყანაში არსებობს უამრავი ყვითელი თუ შავი გაზეთი, ტელევიზია თუ ინტერნეტ-მედია, რომლებიც ისეთ აბსოლუტურად მიუღებელ მეთოდებს არ თაკილობენ, როგორიცაა პატიმრების წამებაში ეჭვმიტანილთა მისამართების გამოქვეყნება! ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ნაწვიმარზე სოკოსავით მომრავლებულ ამ მედია-საშუალებების დიდი ნაწილის რეალური მფლობელების ვინაობა და დაფინანსების წყაროები უცნობია და არაა გამორიცხული, ისინი იმ ძალების ინტერესებს ახორციელებდნენ, ვისაც სურთ საქართველოში ახალი მასიური სამოქალაქო დაპირსპირების წაქეზება.

როგორია გამოსავალი?
ვფიქრობ, გამოსავალი არსებობს, და ჩემი ეს წერილი სწორედ იმიტომ დავწერე, რომ ამ საკითხზე ფიქრი და მსჯელობა დროულად დავიწყოთ.

მიტევების პროცესი.

როგორც რელიგიური, ასევე სამოქალაქო ეთიკის ნორმები მიტევების პროცესს სამოქალაქო ერთობის და ჯანსაღი მრევლის თუ სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბების საფუძვლად უნდა სახავდეს.
თუ არსებობს შეცოდება/ცოდვა ან პირის დანაშაულებრივი ქმედება, ან თუნდა შეცდომა, ე.ი. არსებობს რაღაც მიყენებული ზიანი ან ტკივილი.
ზიანის ან ტკივილის მოშუშების საუკეთესო მეთოდი ორია: სამართლის აღდგენა და/ან მიტევება. სხვათაშორის, მიტევების/პატიების საწყის ეტაპად ხშირად სწორედ სამართლის აღდგენა იქცევა ხოლმე.

მაგრამ, მოდით, განვიხილოთ ის სიტუაცია, თუ სამართლის აღსრულება სასამართლო ძალით არ ხდება.
ამ შემთხვევაში მიტევების პროცესი შეიძლება იყოს ორი ტიპის – ცალმხრივი (ზოგიერთის მიერ იგი შეიძლება აღქმული იქნას, როგორც ქრისტესმიერი, ქრისტიანული მიტევება და ყველაზე ხშირად აქ გვახსენდება „მეორე ლოყის მიშვერის“ ფენომენი, რომელიც მე პირადად, ნაკლებმისაღებად მიმაჩნია ქართულ საზოგადოებაში) და მეორე – ორმხრივი ტიპის, რომელსაც ვემხრობი და რომელიც როგორც სამართლის სპეციალისტების (მაგ. – Randall J. Cecrle), ასევე ზოგიერთი დასავლელი თეოლოგის (მაგ. ცნობილი ამერიკელი პასტორის Marc Driscoll) მიერაც ყველაზე გამართლებულად არის მიჩნეული.
ამ პროცესში აუცილებელ ელემენტებად შეიძლება განვიხილოთ შემდეგი საფეხურები:
1. ცოდვის ან შეცდომის შეგრძნება (ეთიკური ან რელიგიური მორალის პრინციპების გათავისებიდან გამომდინარე)
2. აღიარება/აღსარების თქმა
3. მონანიება (ვისაც ზარალი მიადგა და/ან უფლის მიმართ) და იმის პირობის დადება, რომ მსგავსი ქმედებები აღარ იქნება გამეორებული
4. ზარალის ანაზღაურება / უფლის მსახურის მიერ დაკისრებული ეპიტამიის შესრულება
5. მიტევება/შერიგება

მაგრამ როცა ეს ყველაფერი თავიდან გადავიკითხე, მივხვდი, რომ რელიგიური ბილიკის მითითება შეიძლება საზოგადოებისათვის წამგებიანი აღმოჩნდეს, რამეთუ საჯარო პირი, რომელმაც თავისი სერვილანტობით, კონფორმიზმით თუ ყალბისმქმნელობით (აღარაფერს ვამბობ – ჩაგვრასა და წამებაში მონაწილეობაზე, ქონების ძალადობრივი გადაფორმების მსგავს დანაშაულში ნებით თუ უნებლიედ მონაწილეობაზე) რელიგიური მიტევების გზას დაადგება, მან შეიძლება მერე ამაყად ან თავდახრილმა გვითხრას, რომ მან უკვე მოინანია და მიტევებულია. ამის მკაფიო მაგალითები ბევრი გვინახავს ამ ბოლო დროს – მაგალითად 2010 წლის ოსტატურად გაყალბებული თვითმმართველობის მთავარი შემოქმედი მიხეილ სააკაშვილი როგორ ყურებამდე გახეული პირით და ლამის სიცილით მომყვირალი „ცოდვილი ვარ, ყველაზე დიდი ცოდვილი ვარ!“ შევარდა ეკლესიაში, ემთხვია კათალიკოსს-პატრიარქს, მსწრაფლ ხელი ჩამოართვა გაოგნებულ ირაკლი ალასანიას, და მერე კათედრასთან დადგა და ეკლესიაში ქადაგად დავარდა!.. ამას კი შედეგად სულ მალე 2011 წლის 26 მაისის ძალადობა მოჰყვა!.. იყო მაშინ მიხეილ სააკაშვილი „მომნანიე“? იყო იგი ღირსი, რომ ჩვენს საზოგადოებას მისთვის მიტევება ებოძებინა? მსგავსი მაგალითი იყო ისიც, როგორ განაცხადა „იმედის“ „მოდელირებული ქრონიკის“ წამყვანმა – მის მერე ხშირად ეკლესიაში დავდივარო! ვშიშობ, ნაცმოძრაობის ლიდერებს და ადეპტებს მალე საყოველთაო „გაეკლესიურების ეპიდემია“ დაერევათ – აგერ უკვე გია ნოდია და დავით დარჩიაშვილი ლამის ყოველკვირეულად უფლის მიერ მოვლენილ განსაცდელზე გველაპარაკებიან და ისეთ წინადადებებს აღავლენენ („ღმერთმა დაიფაროს საქართველო, პოლიტიკური არენიდან ნაციონალური მოძრაობა გაქრეს“!), რომ სახტად დადის ერიც და ბერიც! ჰოდა, რა გამოვა, არა მარტო მედია ურნალისტები და სექსპერტები არამედ ბევრი ინტერპოლით ძებნილიც სამაგალითოდ მიიჩნევს ნეტარი იოსების (ერისკუდობაში – სოსო თოფურიძის) ქმედებას და ეკლესიიდან მოტანილ ინდულგენციის ფურცლებით მოგვიწოდებენ მათი მიტევების უპირობოდ გაზიარებას?

მე ამას ასე ვხედავ, თუმცა, შეიძლება ვცდები და გამისწორეთ:
ა) სისხლის სამართლის დანაშაულზე საეკლესიო მიტევება შემამსუბუქებელ გარემოებად ვერ ჩაითვლება, აღარ ვლაპარაკობ დანაშაულის მოხსნაზე.
ბ) თუ ადამიანს ეთიკური და პროფესიული დანაშაული ან შეცდომა აქვს ჩადენილი, და მას საზოგადოებისათვის ან საზოგადოების კონკრეტული წევრისათვის აქვს მიყენებული ზარალი, ამ ქმედების საზოგადო მონანიების და ამ ზარალის ანაზღაურების გარეშე, ასევე არ იქნება საკმარისი საეკლესიო მიტევების და ზიარების მიღება;
გ) ასევე არ იქნება საკმარისი ზიარების ფაქტი იმ ურნალისტების, (ს)ექსპერტების თუ პარტიული ადეპტებისათვის, რომელთაც შეიძლება კონკრეტული პირი არ ედავებათ ზარალის ანაზღაურებას, მაგრამ მათ მიერ საზოგადოებისათვის სიცრუით თუ გაყალბებებში მონაწილეობით, ან სიმართლის მრავალჯერადი დაფარვით მიყენებული ზარალი აშკარაა, და რომლებიც აპირებენ თავიანთი პროფესიული საქმიანობის გაგრძელებას.
დ) მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ გ) პუნქტში აღნიშნული პირები აღარ აპირებენ თავიანთი პროფესიული ან პოლიტიკური საქმიანობის გაგრძელებას, ალბათ, მართლაც მისაღებია, რომ მათ რელიგიური მიტევება გამოიყენონ. თუმცა ეს საზოგადოებისათვის თუ უცნობი დარჩება, როგორ მოხდება მათთვის საზოგადოების მხრიდან მიტევება და შერიგება, ვერ ვხვდები.

თანაც, რამდენადაც საქართველო სეკულარული და მრავალეთნიკური სახელმწიფოა, რომლის მოქალაქეები სხვადასხვა აღმსარებლობის პირები შეიძლება იყვნენ, ალბათ აჯობებს, ამ შემთხვევაში, მხოლოდ, სამოქალაქო სამართლის პარალელურად სამოქალაქო მონანიების და მიტევების პროცესებს შევეხოთ.

არის კიდევ რამდენიმე სირთულე ლამის თითოეული ზემოთჩამოთვლილი საფეხურის მიმართ, რომელთა განხილვა აუცილებლად მიმაჩნია:
1. როდესაც ვლაპარაკობთ რომელიმე მომნანიე პირის მიერ შეცდომის, დანაშაულის ან ცოდვის გაცნობიერებაზე, მე პირადად ეს, ძალიან ხშირად, დაუჯერებლად მიმაჩნია. გასაგებია, რომ ზემოხსენებულ შერიგების ნაბიჯებზე ეთიკური დარღვევის თუ მცირე დანაშაულის ჩამდენ პირთა უმრავლესობა ძალიან პრაგმატული მიზეზის – შურისძიების შიშის და/ან საზოგადოებიდან გარიყვის მოლოდინის გამო წავა, და არა იმიტომ, რომ მათში მომნანიე პირმა გაიღვიძა. თუმცა, მე პირადად, ყველას მივცემდი ერთ შანსს და არ დავიწყებდი იმის საცეცხლურით ჩხრეკას, რამდენად გულწრფელნი არიან თავის მონანიებაში. (რამე კითხვები რომ არ დარჩეს, მიხეილ სააკაშვილის მიმართ, თუნდაც მას არავითარი დანაშაული ვერ დაუმტკიცდეს, მე პირადად, გამოვრიცხავ ასეთი შანსის მიცემას, რომელიც ჩვენ მას უამრავჯერ მივეცით, მან კი უამრავჯერ გადაგვაგდო და საზარლად იძია შური თავის დროებით სისუსტეზე).

2. აღიარების აქტი, სავარაუდოდ, სასურველია მოხდეს რაიმე საზოგადოებრივად მისაღები ფორმით, ისე, რომ არსებობდეს ამ აქტის წერილობითი ან ვიდეო ფორმის დოკუმენტი.

3. მონანიების რამდენიმე ფორმა არსებობს თითქმის ყველა ენაზე. ქართველებსაც გვაქვს გრადაცია: „ბოდიშს ვიხდი“ – „მაპატიეთ“ – „მომიტევეთ“. პირველს დაახლოებით ისეთივე გაცვეთილი შინაარსი გაუჩნდა, როგორც უკვე ყბადაღებულ „პასუხისმგებლობას ვიღებ“-ს, როდესაც ტიპები ამის შემდეგ უტიფრად აცხადებენ, მე ხომ პასუხისმგებლობა ავიღე, მეტი რაღა ჯანდაბა გინდათო! პასუხისმგებლობის აღება ნიშნავს პასუხისგების აუცილებლობას, თუ აღებულ სფეროში დანაშაული შენი ხელქვეითის მიერ არის ჩადენილი, რომ აღარაფერი ვთქვათ საკუთარ დანაშაულზე. რაც შეეხება „ბოდიშს ვიხდი“-ს, შენ კი მოიბოდიშე, მაგრამ შენს მიერ დაზარალებულმა პირმა/საზოგადოებამ ჩაგითვალა, რომ ბოდიში მიღებულია? ხომ არ სჯობს, ამიტომ თავიდანვე „მაპატიეთ“/“მომიტევეთ“ იყოს ნათხოვნი?

4. ზარალის ანაზღაურების საინტერესო გამოცდილება – მეორე მსოფლიო ომის ანალოგიიდან გასათვალისწინებელია არა მარტო ნიურნბერგის პროცესი, არამედ დენაციფიკაციის მწყობრი სისტემა, რომელიც გულისხმობდა ნაცისტური რეჟიმის და პარტიის წევრების, ისევე როგორც საზოგადოების წევრების მხრიდან ნაციზმის დაგმობას, ნაციზმის/ფაშიზმის სიმბოლიკის განადგურებას და რაც მთავარია, გარკვეული ტიპის ქმედებებს – როგორიც იყო ადამიანების წამების და მასობრივი განადგურების დოკუმენტების სავალდებულო გაცნობა და ასევე – დაღუპული ადამიანების (ძირითადად საკონცენტრაციო ბანაკების პატიმრების) საფლავების გათხრა, გადასვენება და წესის მიხედვით დასაფლავება. ამ სამუშაოებში, მთელი გერმანიის მაშტაბით რამდენიმე ასეულმა ათასმა გერმანელმა მიიღო მონაწილეობა. არ ვიცი, მხარს დამიჭერთ, თუ არა, წინა პარლამენტების ყველა დეპუტატს და ნაციონალური მოძრაობის ამჟამინდელ დეპუტატებს, რომლებიც ხშირად ცინიკურ კომენტარებს აკეთებდნენ სახალხო დამცველის თუ გია ცაგარეიშვილის მოხსენებებზე, ვაიძულებდი, გაცნობობდნენ როგორც ამჟამად მიმდანარე ხმაურიანი საქმის დოკუმენტებს, ასევე ადამიანების დამცირების და წამების დოკუმენტებს, და ასევე – სხვადასხვა ჟურნალისტური გამოძიებების დოკუმენტებს, ხოლო იმ ნოტარიუსებთან მიმართებაში, რომელთაც წართმეული ქონებები აქვთ გადაფორმებული ღამის საათებში, ალბათ საინტერესო იქნებოდა, ასევე ღამის საათებში, ოღონდ უკვე კამერების თანდასწრებით, იმის დაფიქსირება, როგორ მოახდენდნენ ამ ქონების უკანვე დაბრუნების იურიდიულად გაფორმებას. არ არის გამორცხული, რომ ზოგიერთი ყველაზე პირწავარდნილი ურნალისტის მიმართ რამდენიმეთვიანი გამოსაცდელი ვადაც გამართლებული იყოს, მაგალითად, საინტერესო იქნებოდა, როგორ იმუშავებდა სტაჟორად მათე კირვალიძე ტელესტუდია „მაესტროში“ (თუმცა არა მგონია, მამუკა ღლონტს მოეწონოს ეს ინოვაცია

5. და მაინც, ყველაზე მნიშვნელოვანია, რომ ყველა ჩვენთაგანმა, ვინც თითქოს კარგა ხანია, ვემიჯნებოდით ნაცმოძრაობის კრიმინალური რეჟიმის ქმედებებს, მაინც ვიგრძნოთ ჩვენი პასუხისმგებლობა იმაზე, რაც მოხდა – ჩვენც საკმაოდ დიდხანს ვიყავით ჩუმად, საკმაოდ დიდხანს ვამართლებდით იმის მომიზეზებით, რომ არაუშავს, მერე გამოსწორდებიან, საკმაოდ დიდხნს არ გვჯეროდა, გვერდით არ დავუდექით ირინა ენუქიძეს, საკმაოდ დიდხანს სხვისი ჭირი ღობის ჩხირად მიგვაჩნდა… ახლა კი ჩვენც უნდა მოვინანიოთ. არაა გამორიცხული, პირველებმა სწორედ ჩვენ მივცეთ კიდეც მაგალითი იმათ, ვისაც უფრო მეტი აქვს მოსანანიებელი. და ამავე დროს უნდა დავპირდეთ ამ ადამიანებს, რომ ვისაც კრიმინალი არ ჩაუდენია, რომ მათ ხელს გავუწვდით და დავეხმარებით იმაში, რომ ისევ იმ ადამიანებად ქცევაში დავეხმარებით, რაც იყვნენ კიდეც სანამ ნაცმოძრაობასთან და სინდისთან გარიგებაზე არ წავიდოდნენ… მთავარია, ოღონდ მათ მოინანიონ…
გერმანელები ლამის ასმილიონიანი ერია და მათ სიბრძნედ მიმაჩნია, რომ იმ საშინელი კოშმარის გადატანის შემდეგ, როდესაც ეგონათ, რომ სამოთხეს აშენებდნენ და ბოლოს სინამდვილეში საზარელი ჯოჯოხეთი ააშენეს, როდესაც ეგონათ, რომ მსოფლიო წესრიგის დამწესებლები და წარმმართველები გახდებოდნენ და კარგა ხნით მსოფლიოს პატიმრად და გამოსასწორებელი გარედან მართული ტერიტორიის სტატუსი მიიღეს, მაინც არ დაკარგეს ადამიანობა და როგორც მონანიების – ასევე, რაც უფრო მთავარია – მიტევების უნარი! წარმოგიდგენიათ, რა იქნებოდა გერმანია, ერთმანეთის ბრალდებებს, ანგარიშსწორებებს და შურისძიებებს რომ გადაჰყოლოდნენ! ჩემი აზრით, სწორედ ჭეშმარიტი და არა მოჩვენებითი მონანიების ამ ნიჭმა და ჭეშმარიტი და არა მოჩვენებითი მიტევების უნარმა, ისევე როგორც სამართალმორჩილებამ და შრომისმოყვარეობამ გადაარჩინა გერმანელი ერი, რომელიც არნახული დამარცხებიდან და დამცირებიდან მსოფლიოს წამყვან და ერთ-ერთ ყველაზე დემოკრატიულ ქვეყნად იქცა.

ჩვენ, რომელბივ გაცილებით მცირერიცხვოვანი ერი ვართ, ნამდვილად არ უნდა გვქონდეს ადამიანების დაკარგვის ფუფუნება და ყოველი ჩვენი მოქალაქის იტნეგრაციისათვის უნდა ვიზრუნოთ – სახელმწიფომაც და საზოგადოებამაც. ძალიან უნდა მოვინდომოთ, რომ სამართლის აღდგენა მასიურ ანგარიშსწორებად არ ვაქციოთ და შერიგების პროცესი ამჟამად მაინც პატიოსნად და ბოლომდე მივიყვანოთ.

მინდა გითხრათ, რომ ერთ ნიჭიერ ადამიანს და ნაცმოძრაობის ძალიან ცნობად სახეს უკვე შევთავაზე ჩემი გულწრფელი დახმარება და ჩემი ხელი მანამ არის გაწვდილი, სანამ მას ამაზე უარი არ უთქვამს. თუმცა იმასაც არ დავმალავ, რომ არიან ადამიანები, რომელთა მიმართ ასეთი ნაბიჯის გადადგმა ვერ წარმომიდგენია. პირველ რიგში, ალბათ იმიტომ, რომ მათი მხრიდან მონანიების გულწრფელობა ვერ წარმომიდგენია. არა უშავს, ყველაფერი იცვლება და ვიცვლებით ჩვენც. და მსოფლიო ისტორიაში საკმაოდ მაგალითები არსებობს, მოციქულ პავლედან დაწყებული, იმის, თუ როგორ შეძლეს საკმაოდ მძიმე წარსულის მქონე ადამიანებმა არამცთუ გამოსწორება, არამედ საზოგადოებისა და მთელი მომავალი თაობებისათვის სამაგალითო ნიმუშის მიცემა.

ვფიქრობ, რომ სამართლის ქმნის პარალელურად სინანულის ჟამიც დადგა. იმაზე, თუ როგორ სწორად წარვმართავთ ამ ორივე პროცესს, მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია ჩვენი საზოგადოების მომავალი.

P.S. ეს არის ის ერთ-ერთი პირველი მერცხალი, რამაც ამ ბლოგის დაწერა გადამაწყვეტინა. თან მომეწონა – სხვათა მდუმარების ფონზე ნუ დავუკარგავთ დამსახურებას დავით კიკალიშვილს, და თან ძალიან ბევრი კითხვის ნიშნები მაქვს მეც და ფეისბუქზე ჩემს მეგობრებსაც ამ ბოდიშის მოხდის მიმართ… და სწორედ ამიტომ დავწერე ეს ბლოგი…
სხვათა შორის, დავით კიკალიშვილს წლების წინ პირადად ვიცნობდი და მასაც სიამოვნებით დავეხმარებოდი იმ მდგომარეობიდან გამოსვლაში, რომელშიც იგი აღმოჩნდა.

დღეს შეიძლება ჩემი აზრები ბევრს ისევე არ მოეწონოს, როგორც 2009 წლის ბოლოს დაწერილი პირველი ბლოგი – ჰავლაბრის ტურფებზე/ურნალისტებზე – არ მოეწონათ. რას ვიზამ, უნდა დავიცადო.
P.P.S. ისევ მოკლედ მინდოდა მეთქვა და ისევ ძველებურად გამომივიდა…