"ქართული ოცნების" მიერ ხელისუფლებისა და საერთაშორისო თანამეგობრობისთვის გაგზავნილი მიმართვის სავარაუდო შედეგებზე "ინტერპრესნიუსი" საქაერთველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის პოლიტიკის პროფესორს, იაპონიაში საქართველოს ყოფილ ელჩს, ვანო მაჭავარიანს ესაუბრა.

- ბატონო ვანო, "ქართულმა ოცნებამ" არჩევნების შედეგების აღიარების წინაპირობად ხელისუფლებასთან რამდენიმე წინაპირობის დაკმაყოფილება ითხოვა და სპეციალური წერილით საერთაშორისო ორგანიზაციებს მიმართა. ხელისუფლების წარმომადგენლებმა კოალიციის მოთხოვნა ულტიმატუმად და "ქართული ოცნების" მხრიდან საზოგადოების არჩევნებში დამარცხების მომზადების წინაპირობად აღიქვეს, თავად კოლაიციის ლიდერთა განმარტებით, მათი გზავნილი სხვა არაფერია, თუ არა არჩევნების გაყალბების პრევენციის მცდელობა. თქვენი შეფასებდით, კოალიციის მოთხოვნა ულტიმატუმია, თუ არჩევნების გაყალბების პრევენციის მცდელობა?
- თავიდანვე ცხადი იყო, რომ კოალიციას ექნებოდა მსგავსი პირობები. შეუძლებელია, კოალიციაში ვერ ხედავდნენ მთელ რიგ პროცესებს, რომელიც მათ წინააღმდეგაა მიმართული და მათ საკმაოდ არასასურველ მდგომარეობაში აყენებს. ეს ეხება ბევრ საკითხს, მათ შორის პოლიტიკური საქმიანობის დაფინანსების პრობლემატიკას. ცხადია, კოალიციამ ამ მოთხოვნით მიმართა არა მარტო ხელისუფლებას, არამედ მიმართა ჩვენს პარტნიორ ქვეყნებს, რათა მოხდეს საქართველოს ხელისუფლებაზე გარკვეული ზეგავლენა.

- მიმართვაში რამოდენიმე ასპექტია მნიშვნელოვანი, ფინანსური, სამართლებრივი და პოლიტიკური. თქვენი ვარაუდით, რამდენად შეიძლება ჰქონდეს კოალიციას იმის მოლოდინი, რომ ხელისუფლება პოლიტიკური საქმიანობის დაფინანსებასთან დაკავშირებით გარკვეულ კორექტივებს შეიტანს?
- თუ ამას საერთაშორისო პოლიტიკის თვალსაზრისით შევხედავთ, ეს ცალსახად საქართველოს წინასაარჩევნო შიდაპოლიტიკური თემაა. მეორე მხრივ, რადგანაც ჩვენ ვართ განვითარებადი დემოკრატიის ქვეყანა, რომელსიც თავისი დემოკრატიის კონსოლიდაციის ძალიან მნიშვნელოვან ეტაპზეა, ჩვენი პარტნიორი ქვეყნები აშშ, ევროპის ქვეყნები და ასევე საერთაშორისო ორგანიზაციები მაქსიმალურად აკვირდებიან წინასაარჩევნო პროცესებს, ასევე პარტიების დაფინანსების კანონიერებას, რადგან ეს ყველაფერი იმ სტანდარტებში უნდა განხორციელდეს, რომელიც დააკმაყოფილებს ყოფილი აღმოსავლეთ თუ ცენტრალური ევროპის ქვეყნების სტანდარტებს, რათა საქართველომ განაგრძოს გზა ევროპისა და ჩრდილოეთატლანტიკური ალიანსის სივრცისკენ.

ნიშანდობლივია, რომ საერთაშორისო ექსპერტების ძალიან დიდი ნაწილი და ჩვენი პარტნიორი ქვეყნების წარმომადგენლებიც ამბობენ, რომ რაც კოალიციაში დაფინანსების თვალსაზრისით ხდება, ხშირ შემთხვევაში ცდება დაწესებულ ნორმებს, ასევე, ის ჯარიმები, რომელიც კოალიციის პოლიტიკური საქმიანობის დარღვევების გამო დაწესდა, რბილად რომ ვთქვათ, გადაჭარბებულად მიაჩნიათ.

- მიმართვაში ბევრი საყვედურია გამოთქმული არსებულ საარჩევნო გარემოსთან დაკავშირებით, დაშინებებისა და შანტაჟის ფაქტებზე. რამდენად შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ხელისუფლება ამ საკითხებში თავის პოზიციებს გადახედავს?
- საქართველოში წინასაარჩევნო პერიოდი ყოველთვის დაძაბულობით გამოირჩევა. რა თქმა უნდა, პასუხისმგებლობა მეტწილად ხელისუფლებაზეა, ხელისუფლებამ უნდა უზრუნველყოს სამართალდამცავების ეფექტურად საქმიანობა და მისი რეაქცია სამართალდარღვევებზე უფრო ეფექტური იყოს. მნიშვნელოვანია, რომ კოალიციის ლიდერი ყველას მოუწოდებს, არსებობდეს გარკვეული წესები, რომელიც არ გაცდება ნორმალურ საარჩევნო პროცესს. ძალიან ნიშვნელოვანია, რომ იგივე გვესმის ხელისუფლების მხრიდან; ორივე გუნდში არიან ის ადამიანები, რომლებიც ახლო წარსულში ერთმანეთთან აქტიურად თანამშრომლობდნენ, ყველაფერს გააკეთებენ, რომ მათ მხარდამჭერებს შორის ფიზიკური დაპირისპირება არ მოხდეს, რაც ქვეყნისათვის ძალიან ცუდი შედეგებით შეიძლება დასრულდეს.

მე არ ველოდები არჩევნებამდე სიტუაციის უკიდურესად დაძაბვას. ანუ რაც გვაქვს, ის გვექნება. ორივე მხარე საუბრობს გადახრებზე. განსაკუთრებით ოპოზიციურად განწყობილი ძალები საუბრობენ იმ რეპრესიებსა და ძალადობაზე, რომელსაც აქვს ადგილი, მაგრამ ამავე დროს უნდა ითქვას, რომ ამ თემაზე საუბარი ნაწილია წინასაარჩევნო კამპანიისა და იმ ბრძოლისა, რომელიც თავისთავად ასახავს წინასაარჩევნოდ წმინდა ქართულ რეალობას.

- "ქართული ოცნება" არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად ემიგრანტთათვის პირობების შექმნას ითხოვს. მათი აზრით, უსამართლობაა, რომ ემიგრანტებს, რომლებიც მოსახლეობის 25%-ს შეადგენენ, ჰქონდეთ არჩევნებში მონაწილეობის მიღება და თუნდაც ამისთვის არჩევნების არასამუშაო დღეს გადატანა გახდეს საჭირო. თქვენი აზრით, ხელისუფლება გაითვალისწინებს ოპოზიციის ამ მოთხოვნას?
- ჩემთვის ემიგრანტთა რაოდენობა, ანუ 25% ძალიან საინტერესოა. როცა ჩვენ ამომრჩეველზე ვსაუბრობთ, გარდა იმისა, რომ დარეგისტრირებულ ამომრჩეველთა სია არის ქვეყნის შიგნით, ამგვარი დარეგისტრირებული ამომრჩეველთა სია უნდა გვქონდეს უცხო ქვეყნებში მცხოვრები საქართველოს მოქალაქეებისთვის. მართალია, ხარვეზებით, მაგრამ ყველგან, სადაც ჩვენ საელჩოები გვაქვს, ასეთი დარეგისტრირებული ამომრჩეველთა სიები არსებობს. კოალიციაში არაერთი ყოფილი ელჩია და მათ კარგად იციან, რომ თუ ამა თუ იმ ქვეყნის რომელიმე ქალაქში და მათ უბნებში დარეგისტრირებული ამომრჩევლების რაოდენობა ცილდება კანონით დადგენილ რაოდენობას, შესაძლებელია, საელჩოს მეშვეობით ამ ქალაქსა და კონკრეტულ უბანში საარჩევნო უბნის გახსნის თხოვნით მიმართვა საარჩევნო კომისიისთვის. საარჩევნო კომისია ვალდებულია, თხოვნა დააკმაყოფილოს. რაც შეეხება თარიღის გადატანას. იმ ქვეყნებში, სადაც ჩვენი ემიგრანტები არიან, კარგად ესმით, რომ არჩევნები ძალიან მნიშვნელოვანი აქტია. ყველგან, სადაც ისინი საქმიანობენ, არჩევნების დღეს რამოდენიმე საათით გაათავისუფლებენ. ამ ხარვეზის გამოსწორება შეიძლება იმით, რომ კონკრეტულ ქალაქებში, თუ იქ ამომრჩეველთა რაოდენობა საკმარისი იქნება, საარჩევნო უბანი გაისხნას.

- რამდენად სავარაუდოა კოალიციის იმ მოთხოვნის რეალიზაცია, რომელიც უწყებათაშორისი კომისიის მუშაობაში კოალიციის წარმომადგენლის საქმიანობას, ამავე კომისიის გამჭირვალედ, ყოველდღიურ რეჟიმში საქმიანობას უკავშირდება; რამდენად უნდა გვქონდეს მოლოდინი, რომ ხელისუფლება კომისიის მუშაობაზე საერთაშორისო მონიტორინგს დათანხდება?
- მიუხედავად იმისა, რომ კრიტიკული შეფასებები ორივე მხრიდან ისმის, არა მგონია, ამ შეთანხმებების მიღწევისთვის (კულუარულად მაინც) რეალური საფუძველი არ არსებობდეს. ეს იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, თუ მხარეები ჩათვლიან, რომ ამ მიმართულებით გარკვეული თანამშრომლობა და გარკვეული ურთიერთქმედება შესაძლებელია და ეს განსაკუთრებულ პრობლემას არ უნდა წარმოადგენდეს. ძალიან მნიშვნელოვანია, თუ უწყებათაშორის კომისიაში საქმიანობას ოპოზიციის წარმომადგენლები კონსტრუქციულად გამოიყენებენ. ორივე მხარე საკმაოდ კარგად იცნობს ერთმანეთს, ქართულ პოლიტიკაში ახალი ადამიანები ნაკლებად არიან, ამიტომ, თუ მხარეები ამ საკითხებს ერთმანეთში განიხილავენ, ამ საკითხების გადაწყვეტა პრობლემას არ უნდა წარმოადგენდეს.

- თუ შეიძლება ველოდოთ ცვლილებებს მედიასთან დაკავშირებით? იმავე მფლობელებისთვის სატელიტური თეფშების დაბრუნებას, კარგია ე.წ. მასტ ქერის ამოქმედება, მაგრამ ისიც ცხადია, რომ რეგიონებში საკაბელოებს 200-დან 400-მდე მომხმარებელი ჰყავთ. და კიდევ, რამდენად სავარაუდოა, რომ ხელისუფლება მასტ ქერის გაგრძელებას არჩევნების შემდეგაც დათანხმდეს?
- არის ასეთი ჩინური გამოთქმა - რა იქნება ხვალ, გეტყვი ზეგ. ძნელი სათქმელია, თუ რა იქნება არჩევნების შემდეგ. ის, რომ ხელისუფლება წავიდა დათმობაზე და საკაბელო ტელევიზიების საშუალებით "მასტ ქერის" პრინციპი ხორციელდება, წინასაარჩევნო პერიოდში თავისთავად ძალიან მნიშვნელოვანია. მაყურებელს აქვს შესაძლებლობა, ტელევიზიით აბსოლუტურად განსხვავებული მოსაზრებები იხილოს. იმ რეგიონებში, რომელშიც მე მიწევს ხოლმე ყოფნა, იმერეთი, კახეთი, აჭარა თუ გურია, ძალიან ბევრ ადამიანს (ვისაც აინტრესებს) აქვს საკაბელო, თეფში და საშუალება, თვალყური ადევნოს პოლიტიკურ პროცესებს.

- თქვენი აზრით, რა რეაქცია ექნება "ქართული ოცნების" მიმართვაზე მიმართვის ადრესატს, საერთაშორისო ორგანზიაციებსა და თანამეგობრობას?
- ჩემი აზრით, ამ მოთხოვნებში განსაკუთრებით ახალი საერთაშორისო თანამეგობრობისათვის არაფერია. ახლა მნიშვნელოვანია, თუ რა ბერკეტები ჩაირთვება, რათა ეს მოთხოვნები გარკვეულწილად შესრულდეს. მალე გაირკვევა, რა კომპრომისებსა და დათმობებზე შეიძლება წავიდეს ხელისუფლება. ასევე, მალე გაირკვევა ამ საკითხებისადმი საერთაშორისო თანამეგობრობის დამოკიდებულება. უნდა დაველოდოთ, მაგრამ უნდა ახსოვდეს ყველას, რომ ჩვენ ახლა საკმაოდ რთულ სიტუაციაში ვართ. უკანასკნელ დღეებში კახეთის მთებში განვითარებულმა მოვლენებმა საზოგადოებას კიდევ ერთხელ შეახსენა, რომ ჩვენი უმთავრესი პრობლემა საგარეო საფრთხეს, რუსეთს უკავშირდება. სავსებით შესაძლებელია, არჩევნების შემდეგ მოვლენების მათთვის "არასასურველი" სცენარით განვითარება ჩვენი მეზობელი ქვეყნის ჩვენს შიდა საქმეებში ჩარევის პროვოცირება მოახდინოს.

- ხშირად გაიგონებთ ხელისუფლების მისამართით გამოთქმულ ბრალდებას, რომ ხელისუფლება ცდილობს არჩევნები, როგორც სამოქალაქო თანხმობის პროცესი, სამოქალაქო დაპირისპირებაში გადაიყვანოს. თქვენ როგორ შეაფასებდით ხელისუფლების მიმართ გამოთქმულ ამგვარ ბრალდებას?
- არა მგონია, მმართველი გუნდის ინტერესში იყოს არჩევნების შემდგომი პერიოდში სამოქალაქო დაპირისპირება. ქვეყანამ განვითარების საკმაოდ მნიშვნელოვანი პროცესი გაიარა. ჩემი აზრით, მმართველ გუნდში საკმაოდ კარგად აცნობიერებენ, რომ ქვეყანაში სამოქალაქო დაპირისპირების პერსპექტივა მათთვის მხოლოდ წამგებიანი იქნება.

- რამდენად დიდია იმის ალბათობა, რომ ჩვენი დასავლელი პარტნიორების მხრიდან რჩევების გაუთვალისწინებლობამ შესაძლოა, ქვეყანა იზოლაციამდე მიიყვანოს?
- არჩევნები შიდა პოლიტიკის თემაა. ძალიან მნიშვნელოვანია, თუ როგორ შევძლებთ ჩვენ თვითონ არჩევნების ჩატარებას და რამდენად შეძლებენ პოლიტიკური ლიდერები პროცესების დემოკრატიულ ჩარჩოში განხორციელებას. რა თქმა უნდა, ამას დააკვირდებიან ჩვენი პარტნიორები. მე მქონდა საუბრები რამოდენიმე ექსპერტთან, დიპლომატებთან და ვიცი, რომ ისინი ყურადღებითა და ინტერესით აკვირდებიან პროცესებს. ამ ეტაპზე ისინი განსაკუთრებულად საგანგაშოს ვერაფერს ხედავენ. ახლა ძალიან მნიშვნელოვანია, არ მოხდეს გარე ფაქტორების ამოქმედება, მათ შორის პროცესებში რუსეთის ჩარევა და არჩევნების შემდეგ არ მოხდეს საზოგადოებაში დაპირისპირება და პროცესების რადიკალიზაცია.

- კოალიციის მიმართვაში ნათქვამია - "ჩვენ მზად ვართ, დღესვე მოვაწეროთ ხელი არჩევნების შედეგების აღიარების ვალდებულებას, მხოლოდ იმ პირობით, რომ დღეიდან არჩევნებამდე საარჩევნო გარემო პრინციპულად შეიცვლება და აღნიშნული მოთხოვნები დაკმაყოფილდება". ამ მიმართვის შემდეგ რაიმე კონკრეტულ ცვლილებებს შეიძლება ველოდოთ?
- საქართველოში ის პოლიტიკური რეალობაა, რაც არის, პოლიტიკური მოთამაშეები არიან ის, ვინც არიან. ყველაზე მნიშვნელოანია, წინასაარჩევნო პერიოდში მოხდეს შეხების წერტილების მონახვა, მნიშვნელობა არა აქვს, ეს იქნება უწყებათაშორისო კომისიის ფარგლებში, თუ სხვა ფორმატში, რათა არ მოხდეს სიტუაციის კონტროლიდან გასვლა. შესაბამისად, თუ მხარეებს ერთმანეთთან გარკვეულ ფარგლებში ექნებათ კავშირი, თუნდაც უწყებათაშორისი კომისიის ფარგლებში, როგორც ეს კოალიციის ლიდერმა განაცხადა, არ არის თემები, რომლის ირგვლივაც მხარეებმა კომპრომისების მიღწევა ვერ შეძლონ. ეს შესაძლებელია, თუ ორივე მხარე ჩათვლის, რომ ეს მათთვის მნიშვნელოვანია. ახლა ჯერი იმაზეა, ამგვარ გადაწყვეტილებას მიიღებენ თუ არა პოლიტიკური ლიდერები. უმჯობესია, დაველოდოთ მოვლენათა განვითარებას და დარწმუნებული ვარ, ამ კითხვაზე საბოლოო პასუხს მალე გავიგებთ.

- "ქართული ოცნების" მხარდამჭერთა აზრით, ხელისუფლებისადმი და საერთაშორისო ორგანიზაციებისადმი ივანიშვილის მიმართავს კატეგორიულობა აკლდა. თქვენც ასე ფიქრობთ?
- ჩემი აზრით, "ქართული ოცნების" მოთხოვნებში ზომიერი კატეგორიულობა არსებობს. ამ მოთხოვნებში, კონკრეტულ ტონალობაში კონკრეტული აზრია ჩადებული. ალბათ, ამ მოთხოვნებზე მმართველი გუნდი თავის დამოკიდებულებას საჯაროდ რამდენჯერმე განაცხადებს. დაველოდოთ პროცესების განვითარებას. ჩვენ არ ვიცით, თუ რა ხდება ამ ორ პოლიტიკურ ჯგუფს შორის და არც ის ვიცით, თუ რაზე არიან წამსველელები ორივე ჯგუფის ლიდერები, თანამშრომლობაზე, კომპრომისებზე თუ - შემდგომ დაპირისპირებაზე.