რას შეიძლება ნიშნავდეს საქართველოში წინასაარჩევნო პერიოდში არსებულ ვითარებასთან დაკავშირებით გაზეთ "ტაიმისის" სარედაქციო წერილი და ეუთო-ს მაღალჩინოსანთა კრიტიკული შეფასებები, "ინტერპრესნიუსი" ფსიქოლოგ მარინა ჩიტაშვილს ესაუბრა.

- ქალბატონო მარინა, ბრიტანულმა გამოცემა "ტაიმსმა" სარედაქციო წერილი გამოაქვეყნა სათაურით - "რატომ არ უნდა აჰყვეს საქართველოს პრეზიდენტი ავტორიტარიზმის ცდუნებას"? სარედაქციო წერილში ნათქვამია, რომ სააკაშვილის ერთ-ერთ საზრუნავს თანამდებობიდან დროული წასვლა უნდა წარმოადგენდეს. "ხელისუფლებამ ბოროტად გამოიყენა სახელისუფლო მედია, ადმინისტრაციული რესურსი მმართველი პარტიის სასარგებლოდ"; "სააკაშვილსა და მის მხარდამჭერებს ჰქონდათ ცალსახა მხარდაჭერა, მათ უნდა შემოგვთავაზონ უკეთესი რამ, ვიდრე მტკივნეული უკანდახევა ავტორიტარიზმისაკენ და პოლიტიკური კორუფციისაკენ. არჩევნები სამართლიანად უნდა ჩატარდეს და აღქმულ იქნას სამართლიანად". რას შეიძლება ნიშნავდეს გავლენიანი გამოცემის ამგვარი კრიტიკული შეფასებები წინაასაწრჩევნო პერიოდში მიმდინარე პროცესებთან დაკავშირებით?
- უპირველეს ყოვლისა, უნდა აღვნიშნო, რომ ძალიან სერიოზულმა გამოცემამ საქართველოზე ძალიან კარგი წერილი გამოაქვეყნა. კარგია იმ თვალსაზრისით, რომ იშვიათად ვხდებით ხოლმე წერილს, სადაც ადეკვატურად არის ასახული, როგორც დასავლეთის პოზიცია, ისე დასავლეთის დამოკიდებულება იმ ქვეყნების მიმართ, რომელსაც ისინი მხარს უჭერენ. წერილში ხაზგასმით არის აღნიშნული, რომ დასავლეთი საქართველოში მოახლოებულ არჩევნებთან მიმართებაში ორმაგი სტანდარტების გამოიყენებას აღარ აპირებს; რომ მათთვის ამა თუ იმ ქვეყანაში დემოკრატიის მშენებლობა მთავარი პრიორიტეტია.

წერილში მთელი სიზუსტით დაფიქსირებულია ისეთი პრობლემური საკითხები როგორაცაა, ხელისუფლების მიერ ადმინისტრაციული რესუსის გამოყენება, ოპოზიციისთვის ხელოვნური ბარიერების შექმნა, მედიის თავისუფლების უკიდურესად შეზღუდვა და სახელმწიფო მედიის გამოყენება, ოპოზიციის განვითარებისთვის შესაძლებლობების სრული ბლოკირება. სარედაქციო წერილში საუბარია დემოკრატიის ძირითად პრინციპზე, ანუ ხელისუფლების არჩევნების გზით შეცვლაზე. თუ ფილადეფიაში მოხვდებით, ადგილობრივთაგან გაიგონებთ საუბარს - ჯორჯ ვაშინგტონი იყო ის პრეზიდენტი, რომელიც, მიუხედავად იმისა, რომ მას თხოვდნენ კიდევ დარჩენილიყო პრეზიდენტად მან თქვა - მე შევასრულე ჩემი მოვალეობა ქვეყნისა და ხალხის წინაშე და ახლა უნდა მოხდეს ქვეყნის ახალი პრეზიდენტის არჩევა.

- გზავნილი დაახლებით ასე იკითხება - ჩვენ ყველაფერს ვხედავთ, ჩვენ ყველაფერი ვიცით, მაგრამ თქვენი აზრით, რამდენად ადეკვატურად იქნება აღქმული ხელისუფლების მიერ გავლენიანი გამოცემის კრიტიკული შენიშვნები?
- ჩემი აზრით, გაზეთ "ტაიმსში"გამოქვეყნებული წერილის არაადეკვატურად წაკითხვა ძნელად წარმოსადგენია. არ გამოვრიცხავ, რომ ქართული მედიით გავრცელდეს ასეთი რამ, რომ "ტაიმსის" რედაქტროს ჰქონდა მცდარი ინფორმაცია ანაც "ტაიმსის" რედაქტორი არც მეტი, არც ნაკლები ივანიშვილის ლობისტების მიერ არის ნაყიდი და შეცდომაში შეყვანილი. არც იმას გამოვრიცხავ, ხელისუფლებამ თქვას, რომ წერილი საერთოდ არ წაუკითხავთ. ერთბაშად დაივიწყებენ როგორც ქართულის ცოდნას, ისე ინგლისურის ცოდნას, რომელიც მათგან ძალიან ბევრმა იცის და, რომლითაც ასე ამაყობენ. ან კიდევ შეიძლება იყოს ნათქვამი, რომ ხელისუფლება არჩევნების ჩატარებას სამართლიანად აპირებს, მაგრამ რა მათი ბრალია, თუ ხალხი მათ ირჩევს.

დარწმუნებული ვარ, ამ წერილზე ხელისუფლებას ინტერპრეტაცია ბევრი ექნება. ჩემი აზრით, ყველაზე უკეთესი იქნება, "ტაიმსის" ეს სტატია ყველა გაზეთმა გამოაქვეყნოს. ასეთ შემთხვევაში საზოგადოება გააცნობიერებს, რომ დასავლეთი საქართველოში არა კონკრეტულ ხელისუფალს უჭერს მხარს, არამედ - მთელ საქართველოს და ჩვენს ქვეყანაში დემოკრატიის განვითარებას.

ჩემი აზრით, "ტაიმსის" სტატიაში ძალიან მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ იმაზე საუბარი, რომ პრეზიდენტის საზრუნავს უნდა წარმოადგენდეს თანამდებობიდან წასვლა, არამედ ის, რომ საუბარია საქართველოში არსებულ პოლიტიკურ კორუფციაზე. მართალი გითხრათ, დასავლურ პრესაში საქართველოში არსებულ პოლიტიკურ კორუფციასთან დაკავშირებით იშვიათად წამიკითხავს. ამ შემთხვევაში კი აშკარად არის თქმული პოლიტიკური კორუფციის შესახებ, რაც ამ სტატიაში ჩემთვის ყველაზე დიდი მოულოდნელობა იყო.
რაც შეეხება იმას, რომ მათ ყველაფერი იციან და ყველაფერს ხედავენ, ნამდვილად ასეა, მათ ყველაფერი იციან, ყველაფერსაც ხედავენ და არსებობს გარკვეული ზღვარი, რომლის იქითაც მათთვის დათმობა პრინციპულად მიუღებელია. ასეთ შემთხვევაში, ეს მათი მხრიდან იმ პრინციპების ღალატი იქნებოდა, რომლითაც დემოკრატიული ქვეყნები ცხოვრობენ.

- ეუთო-ს საპარლამენტო ასამბლეის პრეზიდენტმა რიკარდო მილიორმა წინასაარჩევნო კამპანიაში "ლენინიზმის ნიშნები" დაინახა. ხოლო ეუთო-ს საპარლამენტო ასამბლეის ვიცე-პრეზიდენტის, ეუთო-ს მოკლევადიანი სადამკვირებლო მისიის ხელმძღვანელ ტონინო პიცურას შეფასებით, "სახელმწიფო აუდიტის სამსახური ფართოდ იყენებს თვითნებურ ძალადობას, მკაცრ ჯარიმებს ნათელი ან გამჭირვალე ინსტრუქციების გარეშე. ჯარიმები არის არაპროპორციული და აშკარად შერჩევით ერთი პოლიტიკური სუბიექტის მიმართ გამოიყენება". შეფასებები აშკარად არასახარბიელოა, მაგრამ თქვენ როგორ შეაფასებდით ეუთო-ს მაღალჩინოსათა ამ განცხადებებს. თქვენი აზრით, რატომ დააგვიანა ეუთო-მ თავისი კრიტიკული დამოკიდებულების გამოხატვა ჩვენში წინასაარჩევნო პერიოდში არსებულ ვითარებაზე?
- ეუთო-ს შეფასებები აბსოლუტურად იდენტურია იმისა, რომელიც "ტაიმსის" სარედაქციო წერილშია გაკეთებული. ორივე ეს შეფასებები ნიშნავს იმას, რომ ისინი ერთმნიშვნელოვნად მონდომებულები არიან, საქართველოს სახით კავკასიაში ნახონ დემოკრატიული ქვეყანა, რომელსაც დემოკრატიულობის თვალსაზრისით სხვა კავკასიურ ქვეყნებთან მიმართებაში უკეთესი საწყისი პირობები აქვს. მაგრამ, იმავდროულად ისინი არ მალავენ იმ საშიშროებასაც, რომ იმის ნაცვლად, რომ საქართველომ მართლაც დემოკრატიული ნაბიჯები გადადგას, არ გააკეთოს არჩევანი ავტორიტარიზმის სასარგებლოდ.

ბოლომდე ვერ დაგეთანხმებით, რომ ეუთო-მ კრიტიკული შეფასებების გაკეთება დააგვიანა. გეთანხმებით, რომ ეუთო-მ პირდაპირი განცხადებები მხოლოდ ახლა გააკეთა. მანამდე ეუთო მხოლოდ მინიშნებებით შემოიფარგლებოდა. მანამდე, ისინი ჩვენთან ვიზიტების შემდეგ აკეთებდნენ მინიშნებებს, რომ ჩვენ არჩევნები სამართლიანად და დემოკრატიულად უნდა ჩავატაროთ. 2011 წლის ნოემბრიდან საერთაშორისო ორგანიზაციები განცხადებების სახით ამგვარ რეკომენდაციებს გვაძლევდნენ. მას შემდეგ, რაც ხელისუფლებამ "სამართლიანობის პრინციპის" დაცვის მიზეზითა და თითქოს პოლიტიკური სუბიექტების ფინანსების უკეთ გაკონტროლებისთვის კანონმდებლობის ჭრა-კერვა განახორციელა, მათთვის სრულიად ცხადი გახდა, რომ მათ პირდაპირი განცხადებები უნდა გაეკეთებინათ. შესაბამისად, რადგან არჩევნებამდე ძალიან მცირე დრო რჩება, მათ სწორედ იმ ტიპის განცხადებები გააკეთეს, როგორიც გააკეთეს.

ვერ დავადასტურებ, მაგრამ ჩემი აზრით, არჩევნები 1 ოქტომბერს იმიტომ დაინიშნა, რომ საქართველოში გრძელვადიანი სადამკვირებლო მისიებს ჩამოსვლა ვერ მოესწროთ და მათ საქართველოში არჩევნებამდე ყოფნისათვის მაქსიმალურად ცოტა დრო ჰქონოდათ. შექმნილია ვითარება, როცა სრულიად საკმარისია, დამკვირებლები რამოდენიმე დღით ჩამოვიდნენ, როგორც ეს ეუთო-ს ხელმძვანელოვამ გააკეთა, რეალურად შეაფასოს ვითარება და ამის შესახებ განცხადებები ყოველგვარი დიპლომატიური ეთიკეტის დაცვის გარეშე გააკეთოს. ეს პირდაპირი განცხადებები ეხება იმას, რომ დასავლეთისთვის მნიშვნელოვანია საქართველოს დემოკრატიულ ქვეყანად ხილვა და არავითარ შემთხვევაში სხვა ამაზე მაღალი ღირებულება მათ არ აქვთ.

ეუთო-ს წარმომადგენლებმა იმგვარი განცხადებებიც კი გააკეთეს, რომ გასულია კიდეც სტანდარტულისა და კორექტულობის პრინციპებიდან. ეს აღარ არის მინიშნება, ეს არის არადიპლომატიური და შეულამაზებული ენით პირდაპირ თქმა იმისა, თუ რას ფიქრობენ ისინი წინასაარჩევნოდ საქართველოში არსებულ რეალობაზე.

- ერთ-ერთ გამოცემასთან ინტერვიუში თქვენ ბრძანეთ, რომ ხელისუფლების წინასაარჩევნო კამპანია "ძირითადი ოპონენტის დისკრეტიდაციაზეა აგებული," მაგრამ თქვენივე შეფასებით, "ნაცმოძრაობის" წინასაარჩევნო კამპანიას უკუშედეგი მოაქვს". რას ეფუძნება თქვენი ეს მტკიცება?
- დისკრედიციაზე რომ არის აგებული, ამის დასტურია ის კლიპები, რომლებიც გვამცნობენ, რომ "ქართული ოცნება" ქვეყანას კომუნისტურ პერიოდში დაბრუნება სურს. არადა, ვიზუალური მასალა ნამდვილად არ ეხება კომუნისტების მმართველობის პერიოდს, კლიპში მრავლადაა 90-იანი წლები, სამოქალაქო ომის პერიოდი.

ჩვენი ხელისუფლება ორი მიმართულებით მუშაობას - ერთი მხრივ, მას უნდა აჩვენოს, რომ ისინი დემოკრატები არიან, მაგრამ საქმეც იმაშია, რომ მათ მიერ წარმოებული საარჩევნო კამპანია არ აღიქმება დასავლეთის მიერ დემოკრატიის პრინციპების დაცვად და ოპოზიციის მიმართ მინიმალური პატივისცემითაც კი არ გამოირჩევა. უკუშედეგი მოაქვს იმ თვალსაზრისით, რომ რეალურად მართლაც ლენინიზმთან გვაქვს საქმე. გარდა ამისა, ერთია, მე როგორც რიგით მოქალაქეს რას მეუბნებიან და მეორეა, თავად მე რას ვხედავ ჩემი და ჩვენი ცხოვრების შესახებ. როცა მეუბნებიან, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ სამართლიან და ბედნიერ ქვეყანაში, ალბათ სჯობია, საკუთარ თავს დავუჯერო, ვიდრე სახელისუფლო პროპაგანდას და იმას, რასაც ტელეეთერით გვეუბნებიან. არ ვდავობ, რომ საზოგადოებისა და ხალხის მცირე ნაწილისთვის მათი გაგებით შესაძლოა, საქართველო მართლაც კარგი ქვეყანაა, მაგრამ საზოგადოებისა და ხალხის უმრავლესობისთვის ეს არის ქვეყანა, რომელშიაც სამართალი, თავისუფლება და დაცულობა ფრიად ეჭვის ქვეშ დგება.

- არჩევნებამდე არც ისე ბევრი დრო დარჩა, მაგრამ რატომღაც ტელეეთერში ვერ ვხედავთ პარტიის წარმომადგენლებს შორის მათივე პროგრამებზე აკადემიურ მსჯელობასა და კამათს. დაახლოებით ორიოდე კვირის წინ სოციოლოგმა მარინა მუსხელიშვილმა "ინტერპრესნიუსთან" საუბარში აღნიშნა, რომ "ხელისუფლება პოლიტიკური დღის წესრიგით მანიპულირებს". შეიძლება ჩავთვალოთ, რომ ხელისუფლებამ შეძლო პოლიტიკური დღის წესრიგით მანიპულირება და არჩევნებში მონაწილე პარტიებისთვის თავისი დღის წესრიგის თავზე მოხვევა?
- იმისათვის, რომ პოლიტიკურ სუბიექტებს შორის საგნობრივი დებატები შედგეს, თავად საზოგადოება უნდა აყენებდეს პრობლემურ საკითხებს. ამ 8 წლის განმავლობაში გინახავთ სადმე საგნობრივი მსჯელობა, თუ როგორ უნდა განვითარდეს სოფლის მეურნეობა. ამ შემთხვევაში არ ვგულისხმოვ პოლიტიკოსებს, ვგულისხმობ საჯარო მოხელეებს, ანუ ადამიანებს, რომლებიც დაკავებული არიან სოფლის მეურნეობის სფეროში. სოფლის მეურნეობის სპეციალისტებს ამ თემაზე საჯაროდ როდისმე უმსჯელიათ? რა თქმა უნდა, არა. ეს გახლავთ პროცესი, როცა ხელისუფლება თავის ძალაუფლებას საზოგადოების ჩართულობის გარეშე ახორციელებს. ჩვენ ვცხოვრობთ ქვეყანაში, სადაც ჩვენ, ის ხალხი, რომლებიც ამ ქვეყანაში ვცხოვრობთ, ერთი, არავინ არაფერს არ გვეკითხება, მეორე - მაქსიმალურად არის შეზღუდული აზრის გამოთქმაში და მესამე - ალტერნატიული აზრის გავრცელების საშუალება მინიმუმამდე არის დაყვანილი. ჩვენ რომ ახლა მოვითხოვოთ, რომ პოლიტიკოსებმა თავი დაანებონ დემაგოგიას და საგნობრივად გველაპარაკონ, ამგვარი დაკვეთა მათთვის ჩვენ თავად არ გაგვიკეთებია. ამაში არის როგორც სუბიექტური, ისე ობიექტური ფაქტორები.

- ყველა აღიარებს, რომ "ზრდადი პოლიტიკური პოლარიზაცია სულ უფრო შესამჩნევი ხდება." რამდენად სახიფათო შეიძლება იყოს არჩევნების მოახლოების კვალდაკვალ საზოგადოებაში "ზრდადი პოლიტიკური პოლარიზაცია"?
- საზოგადოებრივი აზრის პოლარიზაციის მე სულ მეშინოდა და დღესაც მეშინია. ერთადერთი, რისი იმედიც მაქვს, არის საერთაშორისო მისიების საქართველოში ხანძლივად ყოფნა. შესაძლოა, ეს გახდეს ერთადერთი ბარიერი და შემზღუდავი იმისა, რომ უკიდურესი პოლარიზაცია კონფლიქტით არ დამთავრდეს. "ტაიმსის" წერილში სწორად არის აღნიშნული და მე ვეთანხმები, რომ არჩევნები სამართლიანად უნდა იყოს აღქმული. თუ არჩევნები სამართლიანად არ იქნება აღქმული, ასეთ შემთხვევაში, მე ვერ გამოვრიცხავ, რომ პოლარიზაცია, რომელსაც ახლა აქვს ადგილი, სერიოზულ კონფლიქტში არ გადაიზრდება.