საზოგადოების მოლოდინი, რომ დასავლეთი შესაბამის რეაგირებას მოახდენს არათანაბარ და არაკონკურენტულ წინასაარჩევნო გარემოსთან დაკავშირებით, საკმაოდ დიდია. ალაპარაკდება თუ არა დასავლეთი იმ ზეწოლებზე, რაც ოპოზიციის მიმართ ხორციელდება ან უფრო მკაცრი იქნება თუ არა დასავლეთი თავის განცხადებებში, ვიდრე დღეს არის, ამას სრული სიცხადით მხოლოდ არჩევნების შემდეგ ვნახავთ. სწორედ ამიტომ, საკმაოდ დიდი იყო მოლოდინი აშშ-ს ელჩის საქართველოში ჯონ ბასის განცხადებებისადმი.
ექსპერტები და პოლიტიკოსები თვლიან, რომ დიპლომატმა მათი მოლოდინი გაამართლა.
ექსპერტი სოსო ცისკარიშვილი მიიჩნევს, რომ ამ ეტაპზე დასავლეთის ტონი მკაცრი ვერ იქნება და ამას თავისი ახსნა აქვს.
სოსო ცისკარისვილი: „გამორიცხულია, რომ აშშ-ს ხელისუფლების წარმომადგენლებს რომელთა ინტერესებშიც უნდა შედიოდეს სწორი ინფორმირებულობა ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენების მიმართ, რამე ეშლებოდეთ და რაიმე არასანდო ინფორმაციის მატარებლები იყვნენ. საბედნიეროდ, გავიდა ის დრო, როდესაც ყოფილი ელჩი, ბატონი ტეფტი, მოქმედებდა როგორც „ნაციონალური მოძრაობის“ აქტივისტი. დღეს ყველა ინფორმაცია მიდის გადამოწმებული და აბსოლუტურად სანდო წყაროებიდან. ამიტომ, ერთია იცოდე და მეორეა რეაგირებდე.
რეაგირების პროცესი დასავლეთიდან და უპირველეს ყოვლისა აშშ-სგან შეიძლება ჩაირთოს მაშინ, თუ თავად მოსახლეობის მცდელობა რეაგირებისა, იქნება უხეში ხერხებით უგულებელყოფილი და შეუძლებელი. ამიტომ, ნუ ვიჩქარებთ დასკვნების გამოტანას, თემები რომელზედაც საუბრობს ამერიკის ელჩი ხელისუფლებასთან და ოპოზიციასთან, ცხადია, ხშირად ემთხვევა ერთმანეთს და დამოკიდებულება არის დიპლომატიური ფრაზეოლოგიებით გამოხატული.
შესაბამისად, ჩვენი მოლოდინი უნდა იყოს მოსახლეობის მიერ საკუთარი ფუნქციის და ვალდებულების შესრულების მიმართ და არა მოლოდინი იმისა, რომ ვიღაცა რაღაცას ეტყვის ჩვენს პრეზიდენტს, ის ამას მორჩილი მოწაფესავით მიიღებს და გაუჩინარდება“.
„ქრისტიან-დემოკრატიული მოძრაობის“ წევრი ლევან ვეფხვაძე თვლის, რომ თუკი დასავლეთი მწვავე განცხადებებს გააკეთებს, ამან შესაძლოა, ქვეყანაში ვითარება დაძაბოს კიდეც.
ლევან ვეფხვაძე: „ერთის მხრივ, საქმე გვაქვს ძალიან რთულ პროცესთან, იმიტომ, რომ ამ შემთხვევაში საფრთხე არსებობს, რომ რადიკალიზაციამ მოიტანოს გარკვეული დაძაბულობა და ეს დაძაბულობა შეიძლება, შემდგომში გარკვეულ სამოქალაქო დაპირისპირებაში გადაიზარდოს.
ჩვენ მიგვაჩნია, რომ გარკვეული მიუკერძოებელი არბიტრების არსებობა შეიძლება, პროცესის პოლიტიკური კალაპოტის შენარჩუნებისთვის გადამწყვეტი იყოს. ამიტომ, გრძელვადიანი დამკვირვებლების არსებობა ამ კუთხით ძალიან მნიშვნელოვანია. მათი დასკვნები, წინასწარი შეფასებები, საზოგადოებას მისცემს საშუალებას, რომ გარკვეული მიუკერძოებელი შთაბეჭდილება შეუქმნას პოლიტიკურ პროცესებსა და საარჩევნო გარემოზე“.
აშშ-ს ელჩმა რამდენიმე გზავნილი გააჟღერა, თუმცა ისეთი არაფერი უთქვამს, რის შესახებაც აქამდე არ ყოფილა მინიშნებები თუ პირდაპირი საუბრები უცხოელი დიპლომატების მხრიდან.
აშშ-ს მთავრობა მიმდინარე საარჩევნო პერიოდში საქართველოში კონკრეტულ პირს და კონკრეტულ პარტიას არ უჭრს მხარს, ელჩის თქმით, აშშ მხარს უჭერს ქვეყანას დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და დემოკრატიის განმტკიცებაში.
„მე არაერთხელ აღმინიშნავს და ვფიქრობ, ამ შემთხვევაშიც ღირს განმეორება იმისა, რომ ამერიკის შეერთებული შტატების მთავრობა არ უჭერს მხარს კონკრეტულ პირს და პარტიას მიმდინარე საარჩევნო პერიოდში. ის დახმარების პროგრამები, რომელსაც აშშ-ის მთავრობა საქართველოში ახორციელებს, მიმართულია ამ ქვეყნის ხალხის ხელშესაწყობად, დემოკრატიული კულტურის გასაღრმავებლად, საქართველოს მოქალაქეებისთვის შესაძლებლობის მისაცემად, რომ თვითონ უკეთ შეძლონ დემოკრატიული ღირებულებების დამკვიდრება და წარმართვა, რათა საქართველოს მოქალაქეებს ჰქონდეთ შესაძლებლობა, თავად აირჩიონ საკუთარი მომავალი. უმთავრესი ამოცანაა, ხალხს ჰქონდეს გაზრდილი ნდობა დემოკრატიული პროცესებისადმი“,- განაცხადა ჯონ ბასმა.
სოსო ცისკარიშვილი მიიჩნევს, რომ აშშ-ს ელჩმა დიპლომატიურ ენაზე თქვა ყველაფერი, რისი თქმაც კი შეიძლებოდა.
სოსო ცისკარიშვილი: „ნათქვამია, გამეორება ცოდნის დედააო, ამიტომ ხელისუფლებას, რომელსაც პოლიტიკური გულმავიწყობა დასჩემდა და ყველაფერს ყოველთვის თავის სასარგებლოდ იგებს, სწორედ ასეთი ტიპის გამეორება სჭირდება ამერიკის ელჩისგან და სხვა პოლიტიკური სტრუქტურებისგან.
ამერიკის ელჩს „არაფრის თქმა“ უბრალოდ არ ძალუძს, ნებისმიერი მისი სიტყვა დიპლომატიური ტერმინოლოგიიდან უნდა გადმოვიტანოთ სამოქალაქო ტერმინოლოგიაში და ამ შემთხვევაში, საკმაოდ საინტერესო გახდება ის ფაქტი, რომ თუნდაც „მასთ ქერის“ პროგრესულ ნაბიჯად აღიარებაში, რასაკვირველია, იგულისხმება, რომ დასაწყისი კარგია, მაგრამ ვნახოთ, რა ფორმატს მიიღებს კანონი საბოლოოდ.
არავისთვის არ არის გაუგებარი, რომ არჩევნების დღეს მრავალი წლის მანძილზე ნანატრი ტელეკომპანიების გათიშვა მოსახლეობისთვის არც დემოკრატიასთან მივა ახლოს, არც ხელისუფლების რაიმე სიკეთესთან და წინასწარი დასტურია იმისა, რომ ხელისუფლება მზად არის, გააყალბოს არჩევნები და ამ გაყალბების შესახებ არ მიაწოდოს ინფორმაცია მოსახლეობას. ასეთი მაღალი რანგის დიპლომატის გამოსვლებში, როგორც წესი, უნდა ვეძებოთ შინაარსი სტრიქონებს შუა“.
„თავისუფალი დემოკრატების“ წევრი ვიქტორ დოლიძე ამბობს, რომ ჯონ ბასმა კიდევ ერთხელ ხაზი გაუსვა, რომ აშშ, მისი ადმინისტრასცია მხარს უჭერს ქართველ ხალხს და არა რომელიმე პარტიას ან პოლიტიკურ გაერთიანებას, რაც ძალზე მნიშვნელოვანია.
ვიქტორ დოლიძე: „ეს ისედაც ვიცოდით ჩვენ, მაგრამ ამაზე აპელირებს სააკაშვილი, როცა ფიქრობს, რომ მთელი მსოფლიო მას უჭერს მხარს და მის ე.წ. დემოკრატიულ მთავრობას. ეს არის სრული ფარსი და ამიტომ ამ განცხადებას დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა და რაც მთავარია, საუბარი ეხება თანაბარი პირობების შექმნას, საარჩევნო გარემოს ჩამოყალიბების თვალსაზრისით და ნათქვამია არა - ძალადობრივ ფაქტებს, არა - პოლიტიკური ნიშნით სამოქალაქო დაპირისპირების ელემენტებს და ა.შ. ამისი ამოკითხვა შეიძლება ამ განცხადებაში. ამას ვითხოვთ ჩვენც, „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლები და მეტს არაფერს, გარდა იმისა, რომ შეიქმნას თანაბარი პირობები ყველა პოლიტიკური ძალისათვის, რათა მიეცეთ საშუალება, წარმართონ ჯანსაღი წინასაარჩევნო კამპანია“.
„რესპუბლიკური პარტიის“ წევრი ლევან ბერძენიშვილი თვლის, რომ ზუსტად ის თქვა, აშშ-ს ელჩმა, რასაც ელოდა საზოგადოება, რომ ამერიკა არავის არ უჭერს კონკრეტულად მხარს, არამედ მხარს უჭერს საქართველოს, რომ „მასთ ქერი“ კარგია და ძალადობა არ უნდა იყოს. „მე ვფიქრობ, სწორედ ისეთი გამოსვლა იყო, როგორიც უნდა ყოფილიყო და როგორსაც ელოდა საზოგადოება“, - ამბობს ლევან ბერძენიშვილი.
„კონსერვარიული პარტიის“ ლიდერს, ზვიად ძიძიგურს, როგორც ჩანს, ერჩივნა ამერიკელი დიპლომატი უფრო მკვეთრი ყოფილიყო. მისი შეფასებით, ჯონ ბასის განცხადება ძალიან ზოგადი იყო.
ზვიად ძიძიგური: „აქ არ იყო რამე კონკრეტიკაზე საუბარი, ეტყობა, ჯონ ბასს წასვლის წინ მაინც და მაინც არ უნდა, რაიმე ფაქტებზე დაყრდნობით რაღაც შეფასებები გააკეთოს. თუმცა, ძნელია არ დაეთანხმო იმაში, რომ აშშ კონკრეტულ პარტიებს და პიროვნებებს კი არა, მხარს უჭერენ დემოკრატიულ განვითარებას ქვეყანაში.
ეს იყო ძალზე დიპლომატიური ბრიფინგი, ვფიქრობ, ადრინდელი განცხადებები, როდესაც ის კონკრეტულ საკითხებზე აკეთებდა ხოლმე რეაგირებას, იყო გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანი და საინტერესო საზოგადოებისთვის, ვიდრე ასეთი ზოგადი განცხადება. ზოგადი განცხადება ჩვენ შეიძლება ყოველდღე მოვისმინოთ ნებისმიერი დიპლომატიური ჯგუფის წარმომადგენლისაგან. ჩანს, არ უნდა, მისი წასვლა საქართველოდან მკვეთრი განცხადების ფონზე მოხდეს“.
ჯონ ბასი პარლამენტში ინიცირებულ კანონპროექტსაც გამოეხმაურა და Must carry-ს პრინციპის დანერგვასთან დაკავშირებით, მას მნიშვნელოვან, კონსტრუქციულ და წინ გადადგმულ ნაბიჯად მიიჩნევს.
როგორც ელჩმა განაცხადა, კანონპროექტი ზრდის მოსახლეობისთვის ინფორმაციის ხელმისაწვდომობასა და ხელს უწყობს თანაბარი საარჩევნო ველის არსებობას.
„რაც შეეხება კანონის მოქმედების ვადებს, ეს განხილვის თემაა და მასზე საუბარი უნდა გაიმართოს. თუმცა, თუ ეს კანონი პარლამენტში მიღებულ იქნება, ის ხელს შეუწყობს მოსახლეობის ხელმიწასვდომობას ინფორმაციაზე, მათ ექნებათ საშუალება, გააკეთონ არჩევანი, შესაბამისად ამგვარი კანონის მიღება მნიშვნელოვანი კონსტრუქციული, წინ გადადგმული ნაბიჯია“, - აღნიშნა ჯობ ბასმა.
როგორც ზვიად ძიძიგური ამბობს, წინ გადადგმული ნაბიჯი რა თქმა უნდა, არის.
ზვიად ძიძიგური: „ჩვენც ასე შევაფასეთ, მაგრამ გააჩნია, წინ რამხელა ნაბიჯს გადადგამ. როცა სიკეთისკენ დგამ მოკრძალებულ ნაბიჯს, ამას სჯობს, სიკეთისკენ გადადგა დიდი და ზორბა ნაბიჯი, ეს არის ძალიან ძუნწად გადადგმული ნაბიჯი კეთილი საქმისაკენ ხელისუფლების მხრიდან. რას ნიშნავს, რომ სამოცი დღის განმავლობაში აქვს უფლება ადამიანს მიიღოს ინფორმაცია და არა მუდმივად? იმ სამოც დღესაც რომ ამბობენ, სანამ შემაჯამებელი ოქმი არ გამოქვეყნდება, არჩევნების პერიოდია.
კიდევ ერთი - თბილისის გარეთ ინფორმაციას მხოლოდ 31 % მიიღებს, დანარჩენი - 69% ისევ იმ წყვდიადში დარჩება, რა წყვდიადშიც არიან დღესდღეობით. ეს საკმაოდ დასაფიქრებელია. პრაქტიკულად, 100% -ით გადადგმული ნაბიჯი გადაიქცა 31 % -ად, აი, ეს არის რეალობა რომელშიც ჩვენ ვიმყოფებით და აღტაცებისგან ხტუნვას ვერ დავიწყებთ ხელისუფლების მხრიდან ასეთი ნაბიჯის გადადგმის გამო“.
ყველაზე მთავარი კი რაც ამერიკელმა დიპლომატმა გვამცნო ის არის, რომ ივლისის შუა რიცხვებში საქართველოს IRI-ს და NDI-ს გრძელვადიანი სადამკვირვებლო მისიები ეწვევა.
ცნობილია, რომ IRI-ს ეყოლება როგორც გრძელვადიანი, ისე მოკლევადიანი დამკვირვებლები როგორც აშშ-დან, ისე - ვეროპიდან. 18 ივლისს ისინი საქართველოში ჩამოვლენ, მათ გარკვეული ინსტრუქტაჟი ჩაუტარდებათ, 21 ივლისს კი რეგიონებში მათი გადანაწილება მოხდება. ეს დამკვირვებლები წარმოდგენილნი იქნებიან აჭარაში, სამეგრელოში, იმერეთში, ქვემო ქართლში, სამცხე-ჯავახეთსა და კახეთში. ისინი ქვეყნის მასშტაბით გადანაწილდებიან, ორი ჯგუფი კი გორში იმუშავებს. გრძელვადიანი დამკვირვებლები მოსამზადებელ სამუშაოებს ჩაატარებენ იმ მოკლევადიანი დამკვირვებლებისთის, რომლებიც არჩევნებამდე ცოტა ხნით ადრე ჩამოვლენ.
სოსო ცისკარიშვილი: „იმის გამო, რომ რომელიღაც ქართულმა კომპანიამ NDI-ს და IRI-ს სახელით გაკეთებული გამოკითხვების შედეგები საკმაოდ საეჭვო გახადა, არ შეიძლება ამ ორგანიზაციების მიმართ მუდმივად კრიტიკული განწყობა არსებობდეს. ეს ინსტიტუტები სამართლიანობის დაცვით არიან დაკავებულნი და არა რომელიმე ქვეყნის რომელიმე პოლიტიკოსის მიმართ სიმპათიების დაფიქსირებით, თუმცა მათთან მუშაობა არ უნდა იყოს ისე, როგორც ეს ადრე ხდებოდა - სახელისუფლებო სტრუქტურებს ექსკლუზიური უფლება რომ ჰქონდათ. ადამიანი ადამიანია, ჩამოსული ოკეანისგაღმა ტერიტორიებიდან სტუმარიც გახლავთ გარდა დამკვირვებლისა, ამიტომ, მუდმივად „ნაციონალური მოძრაობის“ მასპინძლობა აღარ უნდა იყოს მისაღები. შესაძლოა, არასამთავრობო სექტორმა მოამზადოს საქართველოში ქცევის კოდექსი ასეთი ადამიანებისთვის, რომლებიც პირველად ხვდებიან ასეთ თავბრუდამხვევ მასპინძლებთან. ასეთ შემთხვევაში უფრო სანდო იქნება მათი საქმიანობა საქართველოში“
ვიქტორ დოლიძე მიიჩნევს, რომ NDI, IRI ნებისმიერი ამერიკული თუ ევროპული ორგანიზაციები, რომლებიც ჩამოვლენ და რაც უფრო დიდხანს დარჩებიან საქართველოში, მხოლოდ და მხოლოდ კარგია და ამ ნაბიჯს მხოლოდ მიესალმებიან.
ზვიად ძიძიგური თვლის, რომ ყველა საერთაშორისო დამკვირვებელი, ვინც მიიღებს მონაწილეობას არჩევნების მონიტორინგში, ძალიან მნიშვნელოვანია, თუმცა მნიშვნელობა აქვს, რამდენი ხნით ადრე ჩამოვლენ და რამდენად აქტიურები იქნებიან.
„ვფიქრობ რომ წლევანდელი არჩევნები იქნება განსაკუთრებული იმ კუთხით, რომ იქნება ძალიან ბევრი საერთაშორისო დამკვირვებელი, ვინაიდან ხელისუფლების მხრიდანაც არის დაფიქსირებული მოთხოვნა ასეთი მიმართულებით, ოპოზიციის მხრიდანაც და თვითონ ევროსტრუქტურების წარმომადგენლების მხრიდანაც, რაც ძალიან კარგია“,- ამბობს ძიძიგური.
ლევან ბერძენიშვილი: „ყველა სადამკვირვებლო მისია, NDI იქნება ეს IRI თუ რომელიმე საერთაშორისო ორგანიზაციის მისია, კონკურენტულ რეჟიმში იმუშავებს და ძალიან ბევრი ერთმანეთსაც დააკვირდება. რაც მეტი დამკვირვებელი იქნება, მეტი იქნება გარანტია იმისა, რომ სადამკვირვებლო მისიები თავის ფუნქციებს შეასრულებენ, მაგრამ მთავარი არის, როგორ მოვაწყობთ სადამკვირვებლო მისიას ჩვენ, ქართველები, ქართული არასამთავრობო ორგანიზაციები, ჩვენი, ქართველი მოქალაქეები როგორ მიიღებენ ამაში მონაწილეობას. დარწმუნებული ვარ რომ 2012 წლის არჩევნები იქნება ყველაზე უფრო ფართოდ დაკვირვებული არჩევნები, რაც კი ყოფილა ოდესმე საქართველოში“.
კითხვა დაისვა იმ ძალადობასთან დაკავშირებით რაც ოპოზიციის მიმართ ახორციელებს ხელისუფლება, თუმცა ბასმა პირდაპირ პასუხს თავი აარიდა და უპასუხა, რომ ამ თემებზე ორივე მხარესთან, ხელისუფლებიასთანაც და ოპიოზიციასთანაც მიმდინარეობს საუბრები. როგორც ლევან ბერძენიშვილი მიიჩნევს, დიპლომატს უფრო მეტის თქმა არ შეუძლია. „თავისთავად ის ფაქტი, რომ აშშ-ს ელჩი ლაპარაკობს იმაზე, რომ ცალკეული ძალადობის ფაქტები არ უნდა იყოს არჩევნებზე, სრულიად საკმარისია. ჯონ ბასი არ არის არც ოპოზიციის და არც ხელისუფლების მედროშე. ის არის დიპლომატი. ამიტომ ხელისუფლება თუ კარგად დაუგდებს ყურს, რას ეუბნებიან, იქ ყველაფერი ითქვა“,- ამბობს ბერძენიშვილი.
