ქალაქ ლაზიკის აგება-აშენების საკითხზე ვის უნდა ელაპარაკო, თუ არა სახელგანთქმულ ქართველ არქიტექტორს, „ქართული აკადემიის“ წევრს - გიგა ბათიაშვილს?!
ბატონო გიგა, თქვენ არაერთხელ განგიცხადებიათ, რომ კაცი არანორმალური უნდა იყოს, საქართველოში ახალმშენებლობაზე უარყოფითი აზრი რომ ჰქონდესო. ახლახან იგივე გაიმეორეთ „კავკასიის“ ეთერში, მაგრამო... გაუშიფრეთ, თუ შეიძლება, ეს „მაგრამ“ ჩვენს მკითხველებს.
- კიდევ ერთხელ ვიტყვი: ნებისმიერი მშენებლობა სიცოცხლის ნიშნის მატარებელია, მაგრამ ეს ნიშანი შეიძლება იყოს დადებითი ან უარყოფითი ღირებულების. გააზრებული უნდა იყოს, რატომ ვაშენებთ, რისთვის ვაშენებთ და რით ვაშენებთ. მით უფრო, როცა საქმე საზოგადოებრივი ღირებულების, ანუ ეროვნული ღირებულების ობიექტს ეხება. ამ შემთხვევაში დაუშვებელია ერთპიროვნული კი არა, თუნდაც ადამიანების მცირე ჯგუფის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება ედოს საფუძვლად იდეის განხორციელებას.
ეს მცირე ჯგუფი ხელისუფლების უმაღლეს ეშელონსაც რომ წარმოადგენდეს?
- რა თქმა უნდა, - არც მაშინ. ცივილიზებულ სამყაროში, საითკენაც მივისწრაფით, არ შეიძლება ქვეყნის განსახლების ყოველმხრივ დასაბუთებული პროგრამის გარეშე, თანაც ახალ სოციალურ-პოლიტიკურ ვითარებაში, მიიღო გადაწყვეტილება მძლავრი ურბანული ერთეულის - ქალაქის, დაბის, თუნდაც სოფლის მშენებლობის შესახებ, თუ წინასწარ არ გაქვს შესწავლილი მოსახლეობის ყველა პარამეტრი და მაჩვენებელი: ვინ სად ცხოვრობს, რით არის დაკავებული, სად არის პოტენციური აუცილებლობა შრომის გადანაწილების და ა.შ.
მაგალითად?
- მაგალითად, შენდება კაშხალი და კაშხალთან უეჭველად დასახლება უნდა აშენდეს, რადგან ამ ჰიდრონაგებობას სჭირდება მოვლა, მისი ექსპლუატაციისთვის აუცილებელია სპეციალისტების N რაოდენობა, რომლებიც ობიექტის მახლობლად უნდა დასახლდეს. როგორც ეს მოხდა ხრამჰესის მშენებლობის პერიოდში ან ანანურთან კაშხლის აგების დროს.
ასეთი მოვლენები იწვევს სამუშაო ძალის გადაადგილებას. ამ დროს, პოტენციალის თვალსაზრისით, ერთი ადგილი სუსტდება, მეორე - ძლიერდება. ბალანსის შესანარჩუნებლად გამოკვლევების საფუძველზე დგება განსახლების პროექტი.
არის საქართველოში ასეთი პროექტი?
-არსებობდა, მაგრამ - სხვა პოლიტიკურ-ეკონომიკურ ვითარებას მორგებული. დღეს სხვა სიტუაციაა, სხვა ხედვები, სხვა მოთხოვნები, სხვა საფუძველი მსოფლიო ფერხულში ჩვენი თანამონაწილეობის, ამიტომ ასე ხელაღებით გადაწყვეტას არავითარი გამართლება არ აქვს.
ასეთი ხელაღებითობა მიხეილ სააკაშვილმა გარკვეული სიამაყით „თავზეხელაღებულ გეგმად“ მოიხსენია.
- არ მესმის, რა არის აქ საამაყო?! განვიხილოთ, მაგალითად, თავისუფალი ეკონომიკური ზონის გახსნის საკითხი. როგორ შეიძლება, ქვეყნის განსახლების პროექტის გარეშე, შრომითი ძალების პოტენციალის გადანაწილების პროექტის განხილვის გარეშე დადგინდეს, სად, რომელ საზღვრებში უნდა მოთავსდეს თავისუფალი ეკონომიკური ზონა და დადგინდეს მისი სტატუსი.
ასლან აბაშიძე ბათუმში თავისუფალი ეკონომიკური ზონის შექმნას რომ აპირებდა, ესეც ვოლუნტარიზმის გამოვლენა იყო?
- რა თქმა უნდა! მისი მმართველობა რომ ჩაკვდა, გახარებული ვიყავი, ვიფიქრე, რომ ვოლუნტარისტულ გადაწყვეტილებებს ბოლო მოეღო, მაგრამ, თუ ჩვენ ახლა იმავეს გავიმეორებთ, მითხარით, რა შეიცვალა?!
ქვეყნის განსახლების პროექტს შეიმუშავებს არა არქიტექტორი, არა პოლიტიკოსი, არამედ ყველა სფეროს ინსტიტუტები, ყველა ერთად, რადგან უნდა დაბალანსდეს ყველა პოტენციური შესაძლებლობა. საბოლოო ჯამში ამ ყველაფერს თავს ადგამს და ალაგებს არქიტექტორი და მასთან ერთად ეკოლოგი. ჩვენი ეკოლოგიური პრობლემების მოგვარებით დაინტერესებულია არა მარტო საქართველო, არამედ მთელი დანარჩენი სამყარო. გასული საუკუნის 50-იან წლებში გაცხადდა, რომ მსოფლიოს ნებისმიერ ქვეყანაში ჭაობები (დიდ ფართობებზეა ლაპარაკი და არა ერთი ტაშტის ხელაზე), მსოფლიო საკუთრებაა, რადგან ჭაობები აღმოჩნდა ჟანგბადის წარმოქმნის ყველაზე მძლავრი გენერატორი. ამდენად, ამაზონიის, ბელარუსის თუ კოლხეთის ჭაობების ხელის ხლება კაცობრიობის ჟანგბადით გაღარიბებას ნიშნავს.
როგორ გგონიათ, საბჭოთა კავშირს არ ჰქონდა რესურსები კოლხეთის ჭაობის დაშრობის? ჰქონდა და ერთი პერიოდი კიდეც აამოქმედა, მაგრამ შემდგომ შეწყვიტა.
ახალი, 500-ათასიანი ლაზიკის აშენებას კი მაინც და მაინც კოლხეთის ჭაობებში აპირებენ.
- ეგაა უბედურება.
ამ მაგალითიდანაც ჩანს, თუ რატომ მონაწილეობენ ეკოლოგები განსახლების პროექტების, ქალაქების გენერალური გეგმების შემუშავებაში.
არქიტექტორმა კი უნდა დააბალანსოს შრომითი ორგანიზების, გეოლოგიისა და სხვა სამსახურების, ინსტიტუტების მოთხოვნები.
ქვეყნის განსახლების პროექტის საფუძველზე დგება გენერალური გეგმა.
ბატონო გიგა, ტელევიზიით გამოსვლისას თქვენ ილაპარაკეთ შავი ზღვის აკვატორიის გონივრულ გამოყენებაზე.
- ვილაპარაკე იმიტომ, რომ ეს მართლაც უმწვავესი პრობლემაა.
ჩვენი სანაპირო ზოლი 200 კილომეტრიც არ არის. აქ ფუნქციონირებს ორი საკმაოდ მძლავრი საწარმოო ერთეული - ფოთი და ბათუმი თავისი ნავთობგადამმუშავებელი ქარხნით - „ბენზეთი“.
ფოთი არის ქვეყნის სასიცოცხლოდ აუცილებელი კარიბჭე, რომლითაც ვუკავშირდებით გარე სამყაროს, მაგრამ მისი მნიშვნელობა საქართველოს საზღვრებს სცილდება, იგი რეგიონის - შუა აზიიდან მოყოლებული ჩვენი მეზობლებით დამთავრებული - სასიცოცხლო არტერიაა.
ფოთის ნავსადგური თუ არ გავაფართოეთ და არ გავაძლიერეთ, მაშინ ვერ გავყვებით იმ გზას, იმ ნაკადს, რომელმაც ევროკავშირის მოთხოვნათა დონეზე უნდა გაგვიყვანოს.
პორტმა ნორმალურად რომ იმუშაოს, ჯამურად 80 კილომეტრი პირსი, ხმელეთი არ ეყოფა იმ ტვირთბრუნვისთვის, რაც პერსპექტივაშია მოსალოდნელი. ამიტომ ფოთის პორტის პერსპექტივა არის კონტინენტში სავარცხლისებურად შესვლა, ანუ მდინარეთა კალაპოტების გამოყენება, რათა, ხაზს ვუსვამ, ნაკლებად დავიკავოთ ზღვის სანაპირო ტერიტორია.
შეიძლება უფრო დეტალურად?
-დეტალურად ოცი წლის წინ დავწერე, მაგრამ, რახან მთხოვთ, მოკლედ გეტყვით.
ქალაქი სამტრედია არის მნიშვნელოვანი სარკინიგზო კვანძი. თუ მოვახერხებთ და რიონში სამტრედიამდე შევქმნით საზღვაო გემებისთვის აუცილებელ ფარვატერს (მანძილი 70-75 კილომეტრია), მაშინ შევძლებთ ტვირთების ბარჟებით ამოტანას და რკინიგზით საჭირო მიმართულებით გაგზავნას. სამტრედია გახდება სატვირთო პორტი. გამიგეთ?
გავიგე.
- აი, მაშინ შავ ზღვას არ წავართმევთ სანაპირო ზოლს ანაკლიასთან ნავსადგურის გასაშენებლად. ეს სანაპირო ჩვენ გვჭირდება, როგორც კლიმატურად მიმზიდველი და კულტუროლოგიურად საინტერესო ზონა და არა მაინც და მაინც მრეწველობის განსავითარებელი ტერიტორია.
მიხეილ სააკაშვილმა განაცხადა, რომ ბევრი ვიფიქრეთ და გადავწყვიტეთ, ავაშენოთო ქალაქი „ლაზიკა“. ჰგავს ეს გადაწყვეტილება ფიქრისა და ანალიზის შედეგად მიღებულს?
- მეეჭვება, ბოლომდე არ არის აწონილი შემოთავაზებული იდეა.
ახლა მე გკითხავთ: რა რესურსი გაგვაჩნია - ინტელექტუალური თუ ფიზიკური, რომ ნახევარი მილიონი ადამიანი დავასახლოთ ლაზიკაში თუნდაც 10 წელიწადში? ეს ხომ უტოპიაა!
საბჭოთა პერიოდში ჩვენ არ გაგვაჩნდა რესურსი საიმისოდ, რომ ბაკურიანი ოლიმპიურ სოფლად გვექცია, რადგან ასეთ სოფელს ერთ კაცზე სჭირდებოდა 1,2 მომსახურე პერსონალი. ამის უზრუნველსაყოფად ბორჯომის რაიონისა და ჯავახეთის მთელი მოსახლეობის გადასახლება და ამ საქმით დაკავება გახდებოდა საჭირო.
ხალხის დასასაქმებლად უნდა შეიქმნას ისეთი ახალი რამ, რაც დააბალანსებს შრომით რესურსებს და ავრალის წესით ერთი ადგილიდან მეორეზე არ გადაისვრის.
ლაზიკის არქიტექტურული დაგეგმარების შესახებ იტყვით რამეს?
- „კავკასიის“ ეთერში ჩემმა ოპონენტმა ახალი და თანამედროვე არქიტექტურის შესახებ რომ განაცხადა, რას ნიშნავდა ასეთი ტერმინოლოგია, ვერ გავიგე. იქნებ ვინმემ ამიხსნას მე, არქიტექტორს, პროფესიონალ კაცს? ვინც არ იცის, იმათთვის ვიტყვი: არსებობს ორი ტიპის დაგეგმარება - თავისუფალი და სისტემური. არავითარი ახალი ტიპი ბუნებაში არ არსებობს. მორჩა და გათავდა!
გაიჟღერა იმანაც, რომ უცხოელი არქიტექტორები, ესპანელები და ა.შ., მუშაობენ ამ ქალაქის დაგეგმარებაზე. უცხოელს შეიძლება დაუკვეთო ერთი სახლის დაპროექტება, თანაც მარტო მას არა, რადგან, საქართველოს კანონმდებლობით, აუცილებელია ჩვენი თანამონაწილეობა.
რომელი უცხოელი არქიტექტორი შეძლებს სივრცით ორგანიზაციას, დაგეგმარებას, თუ საქართველოში ჭიპი არ აქვს მოჭრილი, სულიერად არ არის მიბმული ჩვენს ეროვნულ კულტურასთან, ტრადიციებთან და იმ განსხვავებულობასთან, რომლითაც გამოვირჩევით დანარჩენი სამყაროსგან?! ეს არ არის არითმეტიკა - ორს ორს რომ მიუმატებ და იქნება ოთხი. ეს არის უზარმაზარი კულტუროლოგიური ფენილი, რომელიც ჰქმნის უძლიერეს საძირკველს ზედნაშენისთვის.
ახლა რაც შეეხება მშენებლობის განხორციელებას ჭაობში: მსოფლიო პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ ჭაობშიც შეიძლება აშენება, წყალშიც, მუდმივი გამყინვარების ადგილზე, კოსმოსშიც აშენებენ.
საკითხი ასე დგას, რამდენად მიზანშეწონილია ჭაობში ან მუდმივ გამყინვარებაში მშენებლობის განხორციელება? ამასთანავე, რითაც, რა საშუალებებითაც აშენებ გამყინვარებაში, იგივეთი ზომიერ კლიმატურ ზონაში ან ჭაობში და პირიქით ვერ ააშენებ.
ამის გაკეთება შეიძლება, მაგრამ ძალიან ძვირი ჯდება.
თავი დავანებოთ სიძვირეს.
ის ქალაქი არც ქართველებით იქნება დასახლებული, არც ქართული სულისკვეთების იქნება. უცხოელი ქართული საცხოვრებელი გარემოს ორგანიზებას ღირსეულად ვერ შეძლებს.
